DSCN4808

84

Tradycja antyku chrmśe

yo/Ukkę»**,

i Eliasz oraz apostołowie Piotr, Jakub i Jan. Scenę Pn*^ nienia otaczają medaliony z popiersiami proroków, apostoł ewangelistów i hierarchów kościelnych. W szczycie |S nad głową Chrystusa, widnieje ukazany w medalionie, m tu trzech koncentrycznych kręgów z wpisanym w nie krzyzem. Baranek zwrócony w 3/4 w kierunku widza. Natomiast m ścianie tęczowej, z obu stron sceny Przemienienia, znajdują się dwa medaliony, w których przez długi czas dopatrywano się wizerunków cesarskich Justyniana i Teodory; nowsze badania zidentyfikowały je jednak jako przedstawienia Bogarodzicy i Jana Chrzciciela¹. Zarówno Prodromoea (po lewq), jak Maryję (po prawej) ukazano w ujętych frontalnie popiersiach, zredukowanych niemal do głów. Nie może tu zatem byt mowy o wyrażonej w gestach czy w pozach obu postaci modlitewnej intercesji¹².

Kurt Weitzmann uważa zarówno centralne przedstawienie Przemienienia, jak i wizerunek Baranka Bożego za ilustrację dogmatu o dwóch naturach Chrystusa, sformułowa* nego na Soborze Chalcedońskim w 451 r. Drugim tematem mozaiki synajskiej jest, zdaniem badacza, liturgiczna roodb* twa wstawiennicza, w której Maryja i Jan wyprzedzają w porządku hierarchicznym archaniołów i świętych. Cała arka triumfalna obrazuje liturgiczne uniwersum: „ukazuje coś, co musi zostać uznane za najstarsze przedstawienie Deesis, złożone z medalionowych wyobrażeń Baranka, Bogarodzicy i Jana Chrzciciela”¹³. Ścisła łączność synajskiego pra* Deesis z centralnym tematem Przemienienia nasyca ideę wstawiennictwa Maryi i Jana dodatkowym sensem eschatologicznym¹⁴.

1

   Postacie w medalionach zidentyfikował jako Maryję i Jana Chrzciciela SA Usow już w 1879 r., łącząc je jednakże z postacią Chrystusa w anaftt Przemienienia, nie zaś z wizerunkiem Baranka. Usow określił wu-»»_t prmJ stawienie synajskie jako „analogiczne do Deesis". S. A. Usow, Moamkt ckm* ma Prieobrażenija na Sinaje, Moskwa 1879, s. 18; cyt. za: K Weitzmann, oa cit., s, 15.

¹²    K. Weitzmann, op. cit., s. 14—15, il. 18—17, 23-24.

¹² Tamże, s. 15-16,63.

14 Na eschatologiczny aspekt sceny Przemienienia Chrystusa (jako pro. figuracji Drugiego Przyjścia) wskazał m.in. E. Dinkler, Daa Ap9i*m<mtih g||