DSC19 (3)

Miąoąyslnw Łobookl — Wprowadnnw do metodologii Iwdafi pedagogicznych

a następnie chłopców w kolejności alfabetycznej. W tej kolejności również poleca się Ich ocenianie.

Tak więc plebiscyt życzliwości i niechęci umożliwia wgląd w całokształt panujących w grupie stosunków międzyludzkich, czego nic można uzyskać za pomocą innych technik socjomctrycznych. Pewnym wyjątkiem w tym stanowi technika szeregowania rangowego, polegająca na wyliczaniu każdego z ocenianych członków grupy kolejno według stopnia przejawiania przez nich określonej właściwości, np. począwszy od najbardziej do najmniej łubianych (por. M. Pilkicwicz, 1973a, S. 199-201).

•

Zastosowanie metody socjomclryczncj — niezależnie od rodzaju techniki, jaką posługuje się badacz—nic sprawia na ogól większych trudności. Ważne jest jednak to, by przeprowadzono ją techniką adekwatną do celów (problemów) badawczych oraz w warunkach zapewniających samorzutność i szczerość odpowiedzi osób badanych. Rzeczą niebagatelną jest też poprawność instrukcji, poprzedzającej zgłaszanie swych wyborów. Zaznacza się w niej m.in., aby wybory zarówno pozytywne, jak i negatywne, dotyczyły wyłącznic członków danej grupy i nic pomijano wśród nich osób aktualnie nieobecnych oraz by wymieniano ściśle określoną lub dowolną liczbę nazwisk. Otrzymany w ten sposób materiał badawczy — zwłaszcza z pomocą techniki socjomclryczncj w wersji klasycznej — wymaga wnikliwą analizy graficznej i ilościową (por. M. Piłkiewicz, 1963,1973c, 1973d).

5. Metoda sondażu diagnostycznego

W porównaniu z zaprezentowanymi wcześniej metodami badań pedagogicznych, mało na ogól trafna i rzetelna jest metoda sondażu diagnostycznego. Niejednokrotnie jednak może okazać się wielce przydatna poznawczo, o ile stosowana jest z umiarem i łącznic z wykorzystaniem innych bardziej wiarygodnych metod postępowania badawczego. Ma do spełnienia szczególną rolę w badaniach jakościowych, ale na pewno nie wyłączną.

Metoda sondażu diagnostycznego najczęściej znajduje swe zastosowanie w badaniach za pomocą ankiet, rozmowy i wywiadu. Badania te stanowią podstawowe jej techniki badawcze.

Badania ankietowe

Badania ankietowe są sposobem zbierania informacji za pomocą zestawu pytań, dotyczących bezpośrednio lub pośrednio ściśle określonych problemów badawczych: Zestaw tego rodzaju pytań nazywa się ankietą lub kwestionariuszem ankiety przybierającym z reguły postać drukowanego formularza z podanymi na nim pytaniami i wolnymi miejscami na wpisywanie odpowiedzi lub też z gotowymi odpowiedziami, spośród których osoby badane wybierają te, które uważają za prawdziwe. Toteż zamieszczone w ankiecie pytania mają charakter pytań otwartych bądź zamkniętych. Pytania otwarte pozostawiają badanym całkowitą swobodę odpowiedzi (por. J. Zborowski, 1961, s. 8 in.). Pytania zamknięte zaś przewidują zestawy gotowych odpowiedzi, wymagających jedynie wyboru tej właściwej z punktu widzenia osoby badanej, czyli respondenta.

Wśród pytań zamkniętych rozróżnia się pytania alternatywne, dysjunkływne i koniunktywne. Pytania alternatywne zakładają możliwość odpowiedzi na nie w sposób dwojaki , „tak" lub „nie’Va niekiedy także łącznie z możliwością zaznaczenia „nie wiem” czy,nie mam zdania” (por. J. Konopnicki, 1971, s. 95). Pytania dysjunktywne wymagają wyboru jednej spośród więcej niż dwóch możliwych odpowiedzi; dotyczą np. najbardziej ulubionego przedmiotu nauczania spośród kilku wyszczególnionych w ankiecie tego typu przedmiotów. Pytania koniunktywne natomiast umożliwiają badanym dokonanie wyboru więcej niż jednej tylko z podanych na nie możliwych odpowiedzi (porTK Potocka-Hoser, 1971, s 104).

Oprócz pytań otwartych i zamkniętych wykorzystuje się w ankietach pytania półotwarte, przewidujące poza wyborem spośród sugerowanych odpowiedzi także uwzględnienia „innych”, tj. własnych (dowolnych) odpowiedzi. Zalecane są również pytania filtrujące, tzn. wyłączające z badań osoby, które nie mają nic do powiedzenia w interesującej badacza sprawie, i pytania kontrolne („kłamstwa"), pozwalające wykluczyć osoby badane odpowiadające w sposób zwodniczy (kłamliwy).

W konstruowaniu pytań ankietowych rzeczą niebagatelną jest troska o odpowiednią ich formę i treść. Chodzi o to, aby:

— dotyczyły one wyłącznic spraw istotnych z punktu widzenia podejmowanych problemów badawczych,

— były jednakowo rozumiane przez wszystkie osoby badane,

— nie były zbyt trudne do odpowiedzi,

— pozbawione były nadmiernej sugestii,

— były wyrażone w grzecznościowej formie.

Nie bez znaczenia jest też prawidłowa kolejność zamieszczonych w ankiecie pytań. Przede wszystkim mają stanowićjmejxnyną zwartą ilogiczną całość, tj. zgodnie ze swoistym poczuciem logiki. W związku z powyższym zaleca się

237