DSC 34

PROBLEM NOWELI 113

gatunku literackiego. Po rozbidu „idealnego schematu" noweli psychologicznej zagadnienie konstrukcji wystąpiło (zwłaszcza w nowelistyce Perzyńskiego i Grubińskiego) na plan pierwszy.

Obecnie musimy zająć się sprawą znaczenia tego zwrotu w procesie rozwojowym formy nowelistycznej.

4

Zastanawiając się nad problemem „czystej formy" w nowelistyce, musimy przede wszystkim wskazać na liczne głosy teoretyków, którzy niejednokrotnie podkreślali formalny, czysto artystyczny charakter tego gatunku literackiego. Już na początku XIX w. drugorzędny nowelista austriacki, Ferdinand Kiirnberger wyraził to w dowcipnej formułce: ..Nowela czy to największa, czy najmniejsza musi być dobrze rozegraną partią szachów" ²¹. Wokół tej samej myśli krążą rozmaite .'formułowania współczesnych teoretyków i badaczy literatury. Wspominany już wielokrotnie Paul Ernst w swym dziele Der Weg rur Form nazywa nowelę „abstrahującą formą artystyczną [podkreślenie moje], któ-ib ważne treści życia, tj. punkty, wokół którydi skupują się energie w ludziach, podaje w szacie zmysłowej" **. Georg ^liA*" w swej teorii powieki poświęca kilka uwag interesującemu aee gatunkowi literackiemu, stwierdzając, że „nowela jest formą najczyściej artystyczną* ■ bliżej określa to formułując w swym zawiłym, abstrakcyjnym stylu: „bezsensów

I ność staje się [w noweliJ jako bezsensowności kształtem, postacią, stała etą I ona |w niej, tj. w nowelij potwierdzona, zniesiona i wyzwolona prani I formę" ^u Wreszcie Arnold Hirsch w swej gruntownej i cennej rozprawie I Der Gattunpsbngriff „Novelle*\ zebrawszy wszelkie sądy i wypowiedzi I pisarzy 1 badaczy niemieckich o noweli, p: aepi umil i wary następnie I szereg studiów nad kilkoma repieasntatywnyml utworami tego gatun-I ku, dochodzi do wnicaku, że nowela, ograniczając ią de jednej sytuacji, I i do sytuacji zupełnie szczególnej, jednorazowej i jUn^dmuj*, , oena-cza przestylizowanie naturalnej pełni adsrasó („cnie UrnsiUliierung der natiirlichen FUtte in der fu rwy eg") **.

W.sryscy. cytowani pisane zwracają uwagę na artystyczny charakter noweli, którą nie daje naturalnej pełni, lecz przeciwnie, abstrahuje od życia, t worzy samoistny kształt, postać. Nasuwa nę tu probłam realiz-mu. W ogólności nie bardzo wiemy, co to jest realizm, tan. rte uenienty wyróżnić obiektywnie istniejących elementów utworu literackiego. które

■    Weisa

■    Brsit «a et, a <k

" O Lukier, rtsm Sn żmsu Mu isas. • te

" H Ir ark e* • er

I