DSC 40

PROBLEM NOWELI lit)

poddaje Ich psychologicznej czy jakiejkolwiek sekcji, Jak obserwator, Jego środkiem artystycznym nie Jest ani urywany [sprunpha/t|, nie powiązany nar-lacyjnle dialog, ani wybujały liryzm ISing-sano-lyrismus], ani tym bardziej filozofujący lub morallzujący referat

Opowiadanie jest to „równomiernie postępujące, wewnętrzne sprawozdanie z procesu, który, chociaż leża] w najbliższej przeszłości, dla narratora jest już procesem zamkniętym"^so. W późniejszych latach zwraca uwagę znamienny artykuł Edwarda Berenda Zum Problem der „Darstellung" in der Erzdhlung^ai. Berend, jak by nawiązując do Wassermanna, przeciwstawia „przedstawieniu", polegającemu na przenoszeniu do opowiadania dramatycznej techniki kreślenia sytuacji za sytuacją — czystą sztukę narracyjną, rządzącą się własnymi prawami i mającą swoiste zadania do spełnienia. Niezadługo później te zadania i prawa określił w specjalnej rozprawie Erich Evert **; wyprowadza on epikę z ustnego opowiadania (w dosłownym sensie wyrazu) i z tego punktu widzenia wyznacza jej charakter wartości, możliwości i granice.

1 wreszcie przed dwoma miesiącami ukazało się wielkie dzieło Roberta Petscha Wesen und Formen der Erzahlkunst (1934)**. Ta monografia sztuki narracyjnej stanowi jak by ostatnie ogniwo długiego łańcucha wysiłków i prac teoretyków, którzy przezwyciężając przesąd o niższości epiki w stosunku do dramatu starają się dotrzeć do odrębnej istoty i odrębnego sensu sztuki narracyjnej. Petach stanowczo rozprawia się z formami mieszanymi (epicko dramatycznymi), przewartościowuje całe romanso-pisarstwo niemieckie ostatniej doby, przeciwstawiając czołowym przedstawicielom ekspresjonizmu i nowej rzeczowości reprezentanta klasycznej, czystej sztuki opowiadania, Hermana Hehra.

Ten przełom w poglądach na epikę ma również decydujące znaczenie dla ukształtowania się poglądu na nowelę w dzisiejszej teorii literatury. Hans Franek w swojej Deutsche Erzahlkunst stwierdza, że nowela nowoczesna przy dużym pogłębieniu i wysubtelnieniu ma swą piętę achilleso-wą w — rozwiązaniu. Zakończenie noweli jest i musi być sztuczne, rozwiązujące fabułę w efekcie czysto konstrukcyjnym, abstrakcyjnym Franek stwierdza, że

w odrzuceniu problemów, osobliwych faktów, jako materiału nowelistycznej w obawie przed „konstrukcyjnością" IKonstmierung] i przesadą, wyraża ś

"Franek, op. cit., s. 15.

** E. Berend, Zum Problem der „Darstellung" in der Erzihlung. derm nisch-romanische Monatschrift, 1927, s. 222—233

“ E. Everth. Die Kurut der Erzahlung Zeitschrift fUr Asthet und allgemeine Kunstwissenschaft. 1926. [Od wydawcy: takie artykułu w tym piśmie w ogóle brak Jest natomiast, na s 129—140, praca o non pt Meyera rpiseher Sprachstil.)

■ R Petsch, Wesen und Formen der Erzahlkunst. Halle 1934