Dwudziestolecie międzywojenne Jerzy Kwiatkowski (136)

10 ft—rcłMCT

powieściowych. Jednocześnie /oś ich tonacje w ostry. wyjaskrawimy oddają różnicę, jaka zachodzi między rozłożeniem akcentów w pov_fe połowie a w ostatnich lalach omawianego okresu. W Granicy losy g\S?_; postaci układają się według schematu krzywdy klasowej, a otobitu l,. bohatera zbiega się w czasie z jego klęską polityczno, jako mlmmą prezydenta miasta, w którym dochodzi do krwawo stłumionej dtamej zagrożonych bezrobociem robotników. W Niecierpliwych konflikt) są nieobecne, dominuje w nich natomiast wszechogarniający, tadójbei wentny od lwus/kicwiczowskiego. pesymizm, jednolicie czarna treigi * wieść pierwotnie miała nosić tytuł Czarna godzina), ątmasftn i nieodwracalnej katastrofy.

Podobnie jak u Iwaszkiewicza, także i u Nałkowskiej występuje nirnaha Splot miłości, winy i śmierci, ukazany jednak na przykładach fabołoctunte* nierównie bardziej, i celowo, banalnym. Dzieje się tak w NiecierplityrK (6

—    w zakończeniu wątku jeszcze jednej „niedobrej miłości" — unfaryai strzałem z rewolweru zabija żonę i sum popełniu samobójstwo. Ak dary* tak przede wszystkim w Granicy, gdzie porzucona dziewczyna wiejska nj» kwasem oczy swojemu byłemu kochankowi z wyższych sfer — ciłkka jj w romansie dla kucharek. Nałkowska, z niemałą odwagą, podjęła iramp by na skrajnym przykładzie ukazać problem rozbieżności między iptfcon schematycznym widzeniem pewnej konkretnej sytuacji życiowej a jej tywnym. indywidualnym odczuciem od wewnątrz, z pozycji głównego który rozpaczliwie broni się przed zamknięciem go w ów baiuloy idea Podjęła i opowiedziała się po stronie — uwarunkowanego społeerse i ca cjonuwanego klasowo — schematu.

Nałkowska jest pisarką psychologicznego determinizmu W Grmkymi charakter społeczno-klasowy, w Niecierpliwych — jeśli można Hętikiyna

—    społec/no-menlalny. Mamy tu do czynienia z rodziną naznaczoną pcffls skłonności samobójczych: nic sam jednuk biologiczny fakt duetowa pewnych cech decyduje o łatwości, z juką poszczególni jej przedmie* zadają sobie śmierć. Na przykładzie głównego bohatera powieści a*h problematykę tę przesuwa ze afery natury w sferę kultury: ukazując, jił nfe rolę w życiu człowieka odgrywają inni lud/ic. ci. którzy zadomowiliśę*,*? pamięci i niejako współtworzą jego osobowość. ..Krzewili się wcwiąnap jak kołonit mikrobów, żyli nim" — oto jedno zc znamiennych sfomukii autorki na ten temat.

W Niecierpliwych widzieć też można potwierdzenie tezy Fmdiooji rządzącym ludzką psychiką podświadomym instynkcie śmierci. Ni d? wszeebniooego wówczas freudy/mu Jihidynalnego" owa zbicżmlć ti) * 324 spiracja freudyzmem „auiodesuukcyjnym" nabiera cech znacznej orygimb*

MV ni ł MBCfo punktu andfou — powieść la turni ważne ogniwo . jroeoe pi/cks/ukam a struktur rodzajowych i ę jrunkowy ch. Jest 10 właściwie ■p rodzima. kontynuacja gatunku reprezentowanego prze/ Soce i ta, up wluk pk gdyby sprasowana i pomnytw ru kmfti prze/ aoraipat ąW{ powieściową. technikę. która openijc mc historycznym czmcro teWjro, lec/ ..postrzępionym" cutcm ludzkiej panwco. te pomtai spekojną mq)(ficti lecz pospiesznymi. niecierpliwymi skrótami. z których wylania t-iónie szybko dp»i ku itatrofie — akcja, óa .postrzępiony" Cli* ludzkiej pamięci, rulw) zwtaszrza pierwszą potoa* powieści, mc ma jednak charakteru czysto subiektywnego: narracyjna hbpnść zdar/eń me dały do wiernego odtworzenia niczyjego strumienia wutamici. raczej juz - nieco podobnie jak w Cudzoziemce Kuncewiczowej - tat. sic według pewnych tematów, a także kołuje wokół pewnych Ijriajffc obsesji: zagadkowych wydarzeń w dziejach rodziny, wypadków antajczr) śmierci — przede wszystkim. Mamy tu do czynienia me z ju-Mncnan'. lecz / konstrukcją. Owe zaś obsesyjne nawroty, dokonywane iiamfc perspektyw personalnych, współtworzą ciążącą nad Nwaerpk*ymi ■dat irracjonalnego fatalizmu, sugerują konieczność powtarzania ag jrwaych wnaców postępow ania; atmosferę i koniec mość. które skłoniły r-T>k{ do określenij tej powieści jako ..tragedii losu". a nawet jako utworu, i którym .dają uc zauważyć mrfntwórc/r dążenia^- nowoczesnej lor mary.

TA czy inaczej. Niecierpliwi znaczą w rozwoju Nałkowskiej zwrot ku mtjtilitmowi. odmienne niż w Granicy poczucie niewysurczalnołct _czys-U{o‘. analitycznego realizmu psychologicznego, a jednocześnie — jej przypisie sic do konstrukcjom/mu.

fctoaska — zarówno poprzez swoją twórczość prozatorską i kry tycz* ■łatnrlj, jak poprzez swój ..salon literacki" — silnie wówczas oddziaływała ■ juany młodszych generacji. Wpływy jej odnaleźć można w utworach mejednego z nich, nujwyru/niejm* — w Adamie GrywahizM 11936) Tadeusza Brezy, jednym / mijdojrziilszych debiutów owego czasu, debiucie zresztą nnmkowo dość późnym: urodzony w roku 1905. Breza był rówieśnikiem *ir)U Gałczyńskiego, Picchala

Ua Adama Grywałdu ukazuje życic rodzinne i towarzyskie bogatego ■Bankowa i jego satelitów. Przedstawia tę warstwę w jej stadium schyl-łnyn. a jej przedstawicieli jako galerię dziwaków i nierobów — a satyn ątóeczm nie ma to jednak mc wspólnego. Ośrodkiem powieściowej akcji jest » zmazanie się jomansu" homoerotycinego. Jednak w- niewielkim tylko npa jco to powieść o homoseksualizmie. Przełamawszy obyczajowe tabu. 325