elastycznosc�low i strategii

60

Rozdział 2. Elastyczność celów i strategii

techniki statystyczne lub inne narzędzia analizy ilościowej (Allaire, Firsirotu, 2000, s. 339-340). Przypomnijmy więc podstawowe założenia metody planowania scenariuszowego po to, by oprócz wspomnianych już względnych zalet zwrócić uwagę na niestety istotne wady tego systemu.

W klasycznym wydaniu metody scenariuszowej analiza obecnej sytuacji jest podstawą do kreowania założeń dotyczących przyszłości (Heinen, 1984, s. 64-77). Dla tej metody planowania jest charakterystyczne:

•    uwzględnianie efektów zakłóceniowych (czyli występujących nagle nieprzewidzianych czynników, które wpływają na rozwój sytuacji i są impulsem ukierunkowującym zupełnie nowy przebieg zdarzeń),

•    określenie alternatywnych, równoległych obrazów przyszłości (scenariuszów),

•    dokumentowanie każdego kroku postępowania, dzięki czemu scenariusze mogą być stale ana, zowane i przekształcane.

Obecna sytuacja otoczenia jest charakteryzowana na podstawie norm, struktur i wzorców zachowań, które nie ulegają zmianom w krótkich okresach. Elementy te określają rozwój w niedalekiej przyszłości (2—5 lat). Dla bardziej odległej przyszłości zaczynają one odgrywać coraz mniejszą rolę, a spektrum możliwych sytuacji rozszerza się, tworząc coś w rodzaju lejka (tuby). Jeżeli wartości przyjętych czynników kształtujących otoczenie nie ulegają zmianom, to utrzymywany jest obecny trend i określony obraz przyszłości osiąga postać scenariusza trendu A (rysunek 2.3). W przypadku przewidzianych zmian czynników jest realizowany scenariusz B. Nie są przy tym uwzględniane efekty zakłóceniowe. Jeżeli taki efekt wystąpi (w czasie 7)), następuje zmiana pierwotnego kierunku rozwoju i powstaje całkiem nowy obraz przyszłości (scenariusz C). W realnej sytuacji mogą być stosowane, odpowiednio do pojawiającego się zakłócenia, pewne środki zaradcze. Wprowadzenie tych środków w czasie T₂ powoduje ponowną zmianę kierunku i jest realizowany scenariusz B.i.

Model „lejka” wskazuje, że przyjęcie tylko jednego obrazu przyszłości jest nierealistyczne. Z powodu zmian czynników kształtujących otoczenie i efektów zakłóceniowych możliwych jest wiele alternatywnych obrazów przyszłości. Poprzez kombinacje różnych założeń o rozwoju czynników wpływających na stan otoczenia i wprowadzenie potencjalnych efektów zakłóceniowych można określić sieć obrazów przyszłości. Obrazy te stanowią podstawę kreowania planów funkcjonowania organizacji (Krupski, 2003b, s. 117).

Scenariusz jest rozumiany jako szereg obrazów oczekiwanych w przyszłej sytuacji otoczenia (tzw. alternatywna przyszłość). Obrazy te powinny wskazywać na proces tworzenia się hipotetycznej sytuacji oraz na możliwości wpływania na jego przebieg (Heinen, 1984, s. 67).

Konstruowanie scenariusza odbywa się w następujących etapach:

• zdefiniowanie i określenie struktury pola badawczego (analiza pola badaw-czcgo),

Planowanie scenariuszowe

61

Rysunek 2.3

Tuba (lejek) scenariuszy

Scenariusz

ekstremalny

X scenariusz = obraz myślowy przyszłej sytuacji Rozwój scenariuszy:

...............A, dla którego nie przewiduje się istotnych zmian w stosunku do punktu wyjścia

-----------8, dla którego przewiduje się istotne zmiany w stosunku do punktu wyjścia

---------------zmiana rozwoju scenariusza B na scenariusz C, wywołana zakłóceniem

............- zmiana linii rozwoju scenariusza C na scenariusz 8, na skutek przedsięwzięcia

i

zdarzenie zakłócające (punkt czasowy T,)

przedsięwzięcie (punkt czasowy T₂)

Źródło: Heinen (1984, s. 68).

•    identyfikacja i strukturalizacja najważniejszych czynników wpływających na kształtowanie się otoczenia (analiza otoczenia pola),

•    ustalenie tendencji rozwojowych i wskaźników krytycznych decydujących o przyszłości stanu otoczenia (identyfikacja trendów),

•    określenie i wybór alternatywnych, spójnych wiązek założeń (grupowanie założeń),

•    interpretacja wybranych scenariuszy obszarów decydujących o rozwoju otoczenia (interpretacja scenariuszy),

•    wprowadzenie i analiza oddziaływania wyraźnych efektów zakłóceniowych (analiza zakłóceń),

•    wprowadzenie scenariuszy, ewentualnie określenie konsekwencji dla pola badawczego (analiza oddziaływań),

•    projektowanie środków działania i planów (planowanie przedsięwzięć).