Finanse p stwa Wypych6 107

Finansowanie przedsiębiorstwa

otoczeniem istnieje szereg okazji do odraczania terminu zapłaty. To zaś w jakim stopniu okazje te zostaną przekształcone w faktyczne, wymierne korzyści ekonomiczne wynikające z zobowiązań wobec pracowników, wobec różnych instytucji, wobec dostawców zależy przede wszystkim od inicjatywy tego, kto chce z nich korzystać.

W typowym przedsiębiorstwie największe korzyści mogą być skutkiem właściwego układania stosunków ekonomicznych z dostawcami i odbiorcami. Uzyskiwane od dostawców kredyty kupieckie, a od odbiorców zaliczkowe zapłaty, są liczącym się, a często nawet decydującym źródłem finansowania bieżącej działalności gospodarczej. W ten sposób przedsiębiorstwo może ograniczać, a niekiedy nawet eliminować krótkoterminowe kredyty bankowe. Mimo swojej atrakcyjności odraczanie terminów płatności jest ograniczane warunkami umów lub stosownymi przepisami. Pamiętać należy także o tym, że kontakty z odbiorcami oraz z niektórymi dostawcami wymagają angażowania własnych kapitałów. Wynikać to może z potrzeby zaliczkowania dostaw lub udzielania kredytów kupieckich odbiorcom. Tej formy finansowania obcego nie można zatem uznawać za podstawowe źródło dopływu kapitału z zewnątrz. Służy ona do częściowego finansowania działalności bieżącej przedsiębiorstwa. Wykorzystanie zobowiązań do finansowania działalności stanowi odrębny problem teoretyczny i praktyczny, łączy się z kwestią zachowania stosownych relacji między strukturą aktywów i strukturą pasywów. Jako taki będzie przedmiotem odrębnych rozważań w dalszych partiach podręcznika. W tym miejscu uwagę skoncentrujemy na finansowaniu obcym przedsiębiorstwa za pośrednictwem rynku finansowego.

Uczestnictwo przedsiębiorstwa na rynku finansowym, który obejmuje rynek pieniężny, rynek kredytowy oraz rynek kapitałowy łączy się z ponoszeniem kosztów za udostępnienie kapitału. Transformacja systemowa gospodarki polskiej ukierunkowana na jej urynkowienie sprawia, że przedsiębiorstwa mają coraz większe możliwości pozyskiwania kapitałów. Polski rynek finansowy dywersyfikuje się i stopniowo upodabnia do standardów typowych dla gospodarki rynkowej. Obok dotychczas najczęściej wykorzystywanego do finansowania działalności gospodarczej kredytu bankowego pojawiły się możliwości emisji obligacji, coraz powszechniejszy staje się leasing czy factoring.

3.1. Kredyty bankowe

Istota kredytu kojarzy się zawsze z relacjami zachodzącymi między podmiotami gospodarczymi, w których jedną ze stron jest bank. Banki są

mfi

podmiotami gospodarki pieniężnej i wchodzą w skład tzw. sektora finansowego. Z kolei przedsiębiorstwa są podmiotami gospodarki rzeczowo-pieniężnej i wchodzą w skład tzw. sektora realnego. W ujęciu makroekonomicznym kredyty stanowią zatem jeden z przejawów związków zachodzących między sektorem finansowym a sektorem realnym. Rozpatrując kredyt z punktu widzenia przedsiębiorstwa mówimy o stosunkach między przedsiębiorstwem a bankiem. Jedna z podstawowych zmian wprowadzona przez reformę polskiego systemu bankowego w końcu lat osiemdziesiątych dotyczyła właśnie stosunków między bankiem a przedsiębiorstwem. Stosunki te zaczęły zawiązywać się na podstawie umowy uwzględniającej rachunek ekonomiczny i interesy obu stron.

W umowie o kredyt bankowy są zawarte warunki otrzymania kredytu, które obejmują: wielkość kredytu, oznaczenie stron umowy, terminy spłaty kredytu i odsetek, sposób wykorzystania kredytu, określenie podstawowych obowiązków stron (obowiązku spłaty kredytu przez kredytobiorcę i obowiązku oddania do dyspozycji kredytobiorcy określonej kwoty środków pieniężnych przez bank), cena kredytu (wysokość prowizji i oprocentowanie), zakres uprawnień banku związanych z zabezpieczeniem kredytu, warunki korzystania przez kredytobiorcę z udzielonego kredytu. Oprócz tego umowa kredytowa zawiera elementy o charakterze fakultatywnym, w których mogą być określone warunki szczegółowe dotyczące na przykład: dodatkowego zabezpieczenia kredytu, sposobów kontrolowania kredytobiorcy przez bank, określenia warunków wypowiedzenia umowy kredytowej przez bank, możliwości wcześniejszych spłat kredytu przez kredytobiorcę, realizacji określonych zadań przy pomocy kredytu. Przedsiębiorstwa u schyłku lat osiemdziesiątych z jednej strony przestały być przypisane do korzystania z usług wyznaczonego im banku, z drugiej zaś strony banki uzyskały prawo odmowy udzielenia kredytu w przypadku, gdy kredytobiorca nie spełnia oczekiwań kredytodawcy.

Obecnie podstawowym warunkiem, którego realizacja jest równoznaczna z udzieleniem kredytu, jest posiadanie przez kredytobiorcę zdolności kredytowej i odpowiednich zabezpieczeń. Zanim przedsiębiorstwo uzyska kredyt w banku, rozpoczyna się faza poprzedzająca ten fakt - faza wstępna negocjacji, w której przyszły kredytobiorca w porozumieniu z bankiem opracowuje dokument - wniosek kredytowy. Wniosek kredytowy stanowi podstawę analizy mającej dać odpowiedź, czy udzielenie kredytu jest zasadne. Banki w tej materii opracowują własne regulaminy zasad przyznawania, wykorzystywania i