Finanse p stwa Wypych0 131

rmansowame przedsiębiorstwa

kowej przedsiębiorstwa. Zarządzający przedsiębiorstwem powinni przyjąć określoną linię postępowania w kwestii polityki dywidendy, którą będą skłonni zaakceptować właściciele przedsiębiorstwa, starając się dążyć do optymalizacji kombinacji wymienionych dwóch dróg zapewniających realizację celu głównego. Zbyt wysokie dywidendy ograniczają rozwój przedsiębiorstwa i w długim okresie prowadzą do pogorszenia efektywności jego funkcjonowania. W konsekwencji przedsiębiorstwo traci zaufanie u kredytodawców i inwestorów i ma trudności z pozyskaniem kapitału obcego.

-    Struktura aktywów przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwa posiadające w strukturze aktywów składniki, które można stosunkowo łatwo wykorzystać jako zabezpieczenie długu, mają większe szanse korzystania z kapitału obcego jako źródła finansowania działalności.

-    Dynamika wzrostu przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwa wykazujące wysoką dynamikę wzrostu najczęściej charakteryzują się relatywnie wyższym udziałem środków obcych w finansowaniu. Muszą korzystać z konieczności z zewnętrznych źródeł finansowania, gdyż zysk nie wystarcza do sfinansowania szerokiego programu inwestycyjnego. Ponieważ koszty emisji i sprzedaży akcji a także wypłacane są wyższe w porównaniu kosztem pozyskania kapitału obcego, toteż powstają określone bodźce zachęcające do zadłużania przedsiębiorstwa.

Rozważania dotyczące kosztu kapitału oraz struktury kapitałowej generalnie wskazują na potrzebę rozgraniczania własnych i obcych źródeł finansowaniu przedsiębiorstwa. Kształtowanie relacji między kapitałem własnym i kapitałem obcym jest problemem wieloaspektowym i w konsekwencji znajduje odzwierciedlenie w wynikach finansowych osiąganych przez przedsiębiorstwo. Postrzegając koszt kapitału w kategoriach stopy zwrotu z kapitału można przyjąć, że koszt kapitału własnego powinien być wyższy w porównaniu z kosztem kapitału obcego. Kapitał własny stanowi wyraz bezpośredniego angażowania się jego właścicieli w działalność gospodarczą. Wynagrodzeniem za owo bezpośrednie uczestnictwo w działalności gospodarczej jest zysk, będący rekompensatą za ryzyko i innowacyjność. Z kolei kapitał obcy stanowi wyraz pośredniego angażowania się jego właścicieli w działalność gospodarczą. Nagroda za uczestnictwo w działalności gospodarczej w tym przypadku przyjmuje postać procentu. Dawca kapitału obcego ponosi relatywnie mniejsze ryzyko, nie można też powiedzieć, iż udostępniając na określony czas kapitał wykazuje innowacyjność. Uzasadnione jest zatem, aby stopa zwrotu z kapitału własnego (stopa zysku) była relatywnie wyższa, niż stopa zwrotu za udostępnienie kapitału obcego (stopa procentowa). Znaleźć to powinno odzwierciedlenie w różnicy między kosztem kapitału własnego i kosztem kapitału obcego. Jeżeli rozpatrzymy stopę zysku i stopę procentową przez pryzmat kosztu kapitału i uwzględnimy fakt, iż odsetki od kapitału obcego są odliczane od podstawy opodatkowania wzmacnia to stwierdzenie, iż koszt kapitału własnego powinien być wyższy w porównaniu z kosztem kapitału obcego. Oczywiście w rzeczywistości gospodarczej i w odniesieniu do konkretnych przedsiębiorstw nie zawsze owa relacja jest zachowana. Należy bowiem uwzględniać zróżnicowanie stopnia ryzyka i stopnia kapitałochłonności produkcji między poszczególnymi rodzajami działalności, stopień i formy konkurencji na poszczególnych rynkach branżowych, umiejętności kierowania przedsiębiorstwem, ogólne warunki ekonomiczne w kraju, poziom inflacji, politykę finansową państwa i interwencjonizm państwowy oraz szereg innych uwarunkowań. Równocześnie zarówno kapitał własny, jak i kapitał obcy przyjmuje różną postać. Znajduje to wyraz w odmienności sposobu określania kosztu poszczególnych ich składników a także wywiera wpływ na ogólny koszt kapitału w przedsiębiorstwie.

4.2. Szacowanie kosztu składników ka‘pitału

Pod pojęciem kapitału należy rozumieć się te wszystkie elementy pasywów w bilansie przedsiębiorstwa, których pozyskanie i wykorzystywanie łączy się z koniecznością ponoszenia określonych kosztów. Kapitały stanowią dominującą część źródeł finansowania majątku przedsiębiorstwa. Jak już wyjaśniono, obok kapitałów, przedsiębiorstwo wykorzystuje do finansowania swojej działalności również zobowiązania bieżące. Nie są one jednak zaliczane do kapitałów, albowiem dysponowanie tymi środkami nie wymaga ponoszenia kosztów. To samo odnosi się do rezerw wykazywanych w bilansie oraz rozliczeń międzyokresowych biernych.

Ponieważ kategoria kosztu kapitału wykorzystywana jest przy szacowaniu wartości rynkowej przedsiębiorstwa i podejmowaniu decyzji inwestycyjnych, przy jego określaniu nie możemy opierać się na historycznej wartości kapitału, znajdującej odzwierciedlenie w zapisach księgowych, lecz bierzemy pod uwagę jego wartość rynkową. W ten sposób uwzględnione zostają realne warunki rynkowe, w jakich funkcjonuje przedsiębiorstwo i które określają aktualne możliwości pozy-

131