Ekonomika turystyki R Łazarek (40)

z turystyką i wypoczynkiem, np. usługi przewodnickie, transportowe, wypożyczalnie sprzętu turystycznego”³⁰.

Ustawa o usługach turystycznych z 1997 r. sankcjonuje popularne w Polsce pojęcie „imprezy turystycznej”. Tak więc według art. 3 ustawy impreza turystyczna to co najmniej dwie usługi turystyczne tworzące jednolity program i objęte wspólną ceną, jeżeli usługi te obejmują nocleg lub trwają ponad 24 godziny, albo jeżeli program przewiduje zmianę miejsca pobytu; organizowanie zaś imprez turystycznych to przygotowywanie, oferowanie i realizacja imprez turystycznych. (Dz.U. z dnia 20 października 1997).

Do upowszechnienia się w Polsce terminu „produkt turystyczny” przyczynili się także eksperci zachodni działający w naszym kraju w ramach Programu PHA-RH. Mamy już Plan rozwoju krajowego produktu turystycznego*'. Dokonano w nim wyboru „produktu turystycznego”.

Zostało wybranych sześć kategorii „produktu turystycznego”, a mianowicie: wczasy typu „słońce i plaża”, wycieczki krajoznawcze, wycieczki miejskie, wypoczynek typu „jeziora, góry, śnieg”, turystyka tranzytowa, turystyka związana z podróżami przed sezonem i po sezonie. Ukazują się także publikacje wprowadzające pojęcie „produktu turystycznego” i przyjmujące rozwiązania stosowane w literaturze zachodniej³².

Opory przeciwko stosowaniu terminu „produkt turystyczny” mają przypuszczalnie podłoże w tym, że wielu ludziom „produkt” kojarzy się zawsze z czymś konkretnym, namacalnym, co można zauważyć, dotknąć, co ma materialne kształty, a przecież w tym wypadku pojęcie produktu dotyczy także usług.

Naszym zdaniem, mówienie o produkcie turystycznym jako usłudze ma całkowite uzasadnienie. Widać to wyraźnie, kiedy mówimy o całościowym produkcie turystycznym, jakim jest podróż (wycieczka zryczałtowana, składająca się z wielu elementów, głównie usług, ale także z elementów materialnych, tj. kiedy mówimy o podróży jako o usłudze). Każdy ze składowych elementów takiego całościowego produktu prezentuje produkty cząstkowe, wytwarzane przez różne przedsiębiorstwa. Tak więc przedsiębiorstwo przewozowe zapewnia usługę przewozu, hotele zapewniają noclegi, pilot giupy zapewnia usługę kierownika podróży, przemysł pamiątkarski zapewnia pamiątki³³. Taki całościowy produkt turystyczny jest zarówno usługą niematerialną, której nie można na razie w pełni odczuć, a tym bardziej jeszcze trudniej jest opisać, ponieważ klient kupuje nie tylko konkretne usługi, ale także swe oczekiwania; produkt ten zawiera coś abstrakcyjnego, na co składają się takie elementy, jak czas, przestrzeń i osoba, co różni się w zależności od kraju, czasu i osoby podróżującej; zawiera coś krótkotrwałego, przemijającego

³⁰ Instrukcja Głównego Komitetu Turystyki z 1985 r w sprawie ramowych zasad świadczenia usług turystycznych, § 2, materiał powielony,

³¹ Plan rozwoju krajowego produktu tuty stycznego, „Rynek Turystyczny”, 1994, nr 12.

³² J. Altkom: Marketing w turystyce, PWN, Warszawa 1994. Por. też J. Mazur: Marketing usług turystycznych, Warszawa 1993; V.T.C. Middleton: Marketing w turystyce, PAPT, Warszawa 1996.

³³ W. Freyer: op. cit., s. 128.