MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Andrzej Zbigniew Leszczyński
Organizowanie stanowiska pracy
313[05].Z1.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Wanda Brześcińska
mgr Remigiusz Kutyła
Opracowanie redakcyjne:
mgr Andrzej Zbigniew Leszczyński
Konsultacja:
dr inż. Krzysztof Symela
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 313[05].ZI.01
 Organizowanie stanowiska pracy zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu
fotograf.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne
6
3. Cele kształcenia 7
4. Materiał nauczania 8
4.1. Zasady organizacji prac fotograficznych 8
4.1.1. Materiał nauczania 8
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 11
4.1.3. Ćwiczenia 12
4.1.4. Sprawdzian postępów 14
4.2. Zasady doboru sprzętu stosowanego w pracach fotograficznych 15
4.2.1. Materiał nauczania 15
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 19
4.2.3. Ćwiczenia 19
4.2.4. Sprawdzian postępów 21
4.3. Zasady montażu i użytkowania sprzętu i urządzeń do prac fotograficznych 22
4.3.1. Materiał nauczania 22
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 25
4.3.3. Ćwiczenia 27
4.3.4. Sprawdzian postępów 30
4.4. Zasady doboru warunków technicznych wykonywania prac fotograficznych 32
4.4.1. Materiał nauczania 32
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 33
4.4.3. Ćwiczenia 34
4.4.4. Sprawdzian postępów 35
4.5. Normy i instrukcje techniczne 36
4.5.1. Materiał nauczania 36
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 36
4.5.3. Ćwiczenia 37
4.5.4. Sprawdzian postępów 37
4.6. Podstawowe zasady organizacji pracy 38
4.6.1. Materiał nauczania 38
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 39
4.6.3. Ćwiczenia 39
4.6.4. Sprawdzian postępów 40
5. Sprawdzian osiągnięć 41
6. Literatura 46
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Jesteś w posiadaniu  Poradnia dla ucznia , który będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy
i podstawowych umiejętności dotyczących organizowania stanowiska pracy. Poznasz zasady
doboru odpowiedniego sprzętu, jego montażu, warunków technicznych, normy i instrukcje
techniczne oraz główne zasady organizacji pracy. Mam nadzieję, że niniejszy poradnik będzie Ci
pomocny w uzyskaniu podstawowych umiejętności z zakresu organizowania stanowiska pracy, które
w przyszłości dadzą ci szansę na osiągnięcia mistrzostwa w tej dziedzinie.
Zapoznaj się dokładnie z treścią rozdziału Wprowadzenie, ponieważ umożliwi Ci to skuteczne
korzystanie z poradnika i osiągnięcie sukcesu w nauce, w ramach jednostki modułowej
 Organizowanie stanowiska pracy dla zawodu Fotograf 313[05] (patrz pozycja 7 w załączonej
tabeli).
Zawód: Fotograf 313[05]
Lp. Kod Nazwa jednostki modułowej w programie nauczania dla zawodu
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
1.
313[05].O1.01
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
Zastosowanie elementów wiedzy o sztuce w realizacji zadań zawodowych
2. 313[05].O1.02
Posługiwanie się terminologią zawodową
3. 313[05].O1.03
Rozróżnianie materiałów fotograficznych
4. 313[05].O1.04
Magazynowanie i przechowywanie materiałów fotograficznych
5. 313[05].O1.05
Wykonywanie podstawowych czynności fotograficznych
6. 313[05].O1.06
Organizowanie stanowiska pracy
7. 313[05].Z1.01
Dobieranie sprzętu i materiałów do wykonania prac fotograficznych
8. 313[05].Z1.02
Przygotowywanie roztworów do chemicznej obróbki materiałów fotograficznych
9. 313[05].Z1.03
Wykonywanie prac fotograficznych metodami tradycyjnymi i technikami
10.
313[05].Z1.04
cyfrowymi
Wykonywanie zdjęć portretowych
11. 313[05].Z1.05
Wykonywanie zdjęć plenerowych
12. 313[05].Z1.06
Wykonywanie zdjęć architektonicznych
13. 313[05].Z1.07
Wykonywanie zdjęć reportażowych
14. 313[05].Z1.08
Wykonywanie zdjęć reklamowych
15. 313[05].Z1.09
Wykonywanie zdjęć technicznych
16. 313[05].Z1.10
Poradnik składa się z pięciu części: Wymagania wstępne, Cele kształcenia, Materiał
nauczania, Sprawdzian osiągnięć, Literatura.
W części Wymagania wstępne, określono katalog podstawowych umiejętności, które
powinieneś posiadać przed przystąpieniem do realizacji niniejszej jednostki modułowej. Jeśli
po analizie uznasz, że któreś z umiejętności nie są dostatecznie przez Ciebie opanowane, wówczas
powinieneś ponownie przestudiować materiał nauczania zawarty w poradnikach z poprzednich jednostek
modułowych. W dotarciu do właściwego poradnika pomoże Ci załączona powyżej lista jednostek
modułowych, która obejmuje swym zakresem cały program nauczania dla zawodu. W przypadku
trudności skonsultuj się z nauczycielem w celu trafnego wyboru poradnika.
W części Cele kształcenia znajduje się wykaz umiejętności jakie będziesz posiadał
po zakończeniu realizacji materiału nauczania zawartego w poradniku. W ocenie, czy rzeczywiście
takie umiejętności opanowałeś, pomogą Ci załączone w poradniku sprawdziany postępów oraz
sprawdzian osiągnięć.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
 Materiał nauczania jest podstawowym składnikiem poradnika i zawiera kompendium
informacji, które powinieneś starannie przyswoić, aby przystąpić do wykonania zaplanowanych
ćwiczeń oraz zaliczenia sprawdzianu osiągnięć. Przykład takiego sprawdzianu jest zawarty
na końcu poradnika. Ponadto materiał nauczania zawiera Pytania sprawdzające stan Twojej
wiedzy, która jest wymagana do realizacji danego ćwiczenia. Każde z Ćwiczeń zawartych
w poradniku opisane jest w formie polecenia co należy wykonać. Natomiast uszczegółowieniem
tego polecenia jest lista działań (czynności) określająca Sposób wykonania ćwiczenia. Ćwiczenia
będziesz realizował indywidualnie lub pracując w zespole z innymi uczniami.
Składnikiem opisu każdego z ćwiczeń jest również Lista wyposażenia stanowiska pracy.
Lista ta umożliwia sprawdzenie czy stanowisko ćwiczeniowe jest wyposażone w środki
dydaktyczne niezbędne do prawidłowego wykonania ćwiczenia. W celu dokonania samooceny,
(określenia jaki jest efekt nabycia wiedzy i umiejętności z danego zakresu materiału nauczania)
możesz posłużyć się narzędziem, które nazywa się Sprawdzian postępów. Jest to lista kontrolna,
którą powinieneś wypełnić odpowiadając na pytanie  tak lub  nie , co jest równoznaczne z oceną,
że potrafisz wykonać daną czynność lub jeszcze jej nie potrafisz. W tym drugim przypadku
powinieneś powtórzyć trening wykonując ponownie odpowiednie ćwiczenie. Zasadne jest również
to, abyś wówczas jeszcze raz przestudiował zakres materiału nauczania potrzebny do realizacji tych
ćwiczeń. Pomoże Ci w tym Twój nauczyciel, do którego powinieneś zwracać się z pytaniami
i wątpliwościami.
Kolejna część poradnika to Sprawdzian osiągnięć, który umożliwia sprawdzenie poziomu
Twoich wiadomości i umiejętności po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej.
Pozytywnie rozwiązany przez Ciebie sprawdzian osiągnięć będzie stanowił dowód, że potrafisz
zrealizować zdanie zawodowe polegające na organizowaniu stanowiska pracy. W przypadku
sprawdzianu osiągnięć powinieneś również wiedzieć, że ma on formę testu podobnego do tych,
jakie występują w części teoretycznej egzaminu zewnętrznego dla potwierdzenia kwalifikacji
w zawodzie. Dlatego też istotne jest to, żebyś nabrał wprawy w rozwiązywaniu tego typu testów,
co z pewnością będzie procentować w przypadku Twojego egzaminu zewnętrznego.
W celu poszerzenia i pogłębienia posiadanej wiedzy w zakresie tej jednostki modułowej
możesz również skorzystać z listy materiałów z
ródłowych zamieszczonych w części poradnika
nazwanej Literatura. Jednakże wymaga to od Ciebie inicjatywy aby dotrzeć do rekomendowanego
zastawu literatury. Zestaw ten powinien być dostępny w zbiorach biblioteki szkolnej lub innych
bibliotek publicznych. Wiele cennych i ciekawych informacji możesz również uzyskać korzystając
z zasobów internetowych. Jeśli będziesz miał jakiekolwiek trudności ze zrozumieniem treści
materiału nauczania lub ćwiczeń to poproś nauczyciela o dodatkowe wyjaśnienie i pomoc.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W trakcie realizacji ćwiczeń musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych wynikających z prowadzonych prac. Przepisy te
już wcześniej poznałeś lub poznasz w trakcie nauki. W czasie pracy koniecznie musisz dbać
o ochronę środowiska naturalnego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
313[05].Z1
Technologia prac fotograficznych
313[05].Z1.01
Organizowanie stanowiska pracy
313[05].Z1.02
Dobieranie materiałów i sprzętu do
wykonania prac fotograficznych
313[05].Z1.03
Dobieranie materiałów i sprzętu do
wykonania prac fotograficznych
313[05].Z1.04
Dobieranie materiałów i sprzętu do
wykonania prac fotograficznych
313[05].Z1.07
313[05].Z1.05 313[05].Z1.06 313[05].Z1.08 313[05].Z1.09 313[05].Z1.10
Wykonywanie
Wykonywanie Wykonywanie Wykonywanie Wykonywanie Wykonywanie
zdjęć
zdjęć zdjęć zdjęć zdjęć zdjęć
architektonicznych
portretowych plenerowych reportażowych reklamowych technicznych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- wykonywać podstawowe prace i procesy technologiczne z zachowaniem przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,
- wykorzystywać elementy wiedzy o sztuce przy wykonywaniu zdjęć plenerowych,
- posługiwać się terminologią zawodową w kontaktach z klientami i dokumentowaniu prac
fotograficznych,
- rozpoznawać rodzaje materiałów światłoczułych oraz inne materiały fotograficzne,
- dobierać czułość matrycy w aparacie cyfrowym oraz rozdzielczość i kompresję zapisu obrazu,
- posługiwać się komputerem w zakresie obróbki obrazu cyfrowego, w tym plików RAW
(danych zapisanych bezpośrednio z matrycy światłoczułej),
- magazynować, przechowywać i dokumentować materiały fotograficzne zgodnie
z obowiÄ…zujÄ…cymi przepisami i standardami,
- wykonywać podstawowe czynności fotograficzne, a w szczególności:
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- posługiwać się aparatami fotograficznymi: lustrzanką średnioformatową, lustrzanką
małoobrazkową, lustrzanką cyfrową, cyfrowym aparatem kompaktowym z możliwością
ręcznych ustawień parametrów,
- stosować obiektywy wymienne,
- posługiwać się elektroniczną lampą błyskową,
- posługiwać się światłomierzem z możliwością pomiaru zarówno światła odbitego jak
i padajÄ…cego,
- dokonywać archiwizacji wykonanego zdjęcia poprzez naklejenie go na odpowiednie
podłoże i opatrzenie właściwym opisem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- przygotować stanowisko pracy z uwzględnieniem przepisów bhp, ochrony ppoż. oraz ochrony
środowiska,
- wyznaczyć miejsce przechowywania materiałów,
- przygotować stanowisko suchej obróbki materiału fotograficznego,
- przygotować stanowisko mokrej obróbki materiału fotograficznego,
- przygotować stanowisko wykończania prac fotograficznych,
- ustalić miejsca instalacji maszyn, urządzeń i sprzętu fotograficznego,
- dobrać narzędzia i sprzęt do prac fotograficznych,
- dobrać sprzęt komputerowy i oprogramowanie do obróbki zdjęć,
- określić szacunkowo ilość materiału do wykonania prac,
- wykonać pracę z zachowaniem przepisów bhp, ochrony ppoż. oraz ochrony środowiska,
- przygotować i zastosować materiały pomocnicze,
- zastosować racjonalnie materiały,
- sporządzić zapotrzebowanie i rozliczenie materiałowe,
- porozumieć się z przełożonymi i współpracownikami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Zasady organizacji prac fotograficznych
4.1.1. Materiał nauczania
Analiza założeń prac fotograficznych
Odpowiednie przygotowanie stanowiska pracy do konkretnego zadania fotograficznego
wymaga wnikliwej analizy jego podstawowych założeń. Przed podjęciem jakichkolwiek działań
musisz więc zastanowić się, co dokładnie zamierzasz zrobić i w zależności od tego ustalić plan
i kolejność działania. Wymaga to świadomego podejścia do wyznaczonego zadania fotograficznego
i odpowiedniego doboru wszystkich elementów, mających wpływ na końcowy efekt.
Dobrze jest przeprowadzić pisemną analizę głównych założeń, co pozwoli uporządkować
planowanie, pomoże uniknąć wielu błędów, a przy okazji będzie gotowym planem, przydatnym
w trakcie kolejnych działań. Należy pamiętać, że dokładne przestudiowanie założeń pracy jest
bardzo ważne dla projektu i ma ogromny wpływ na jego ostateczny efekt. Analizując założenia
pracy, powinieneś wziąć pod uwagę zarówno sprzęt, jak i oświetlenie, jakie będzie Ci potrzebne
w trakcie działania, a także rodzaj obróbki odpowiedni do zadania i możliwość końcowej
ekspozycji pracy. Na każdym etapie pracy należy pamiętać o przestrzeganiu podstawowych założeń
bhp, ochrony ppoż. oraz ochrony środowiska.
Zaplanowanie sprzętu niezbędnego do wykonania pracy
Każdy rodzaj działania fotograficznego wymaga zaplanowania sprzętu niezbędnego
do wykonania pracy. Po dokładnej analizie podstawowych założeń zadania fotograficznego
powinieneś podjąć decyzję, jaki rodzaj sprzętu wykorzystasz w czasie tej konkretnej pracy. Na tym
etapie nauki możesz już świadomie zadecydować, co i w jakiej kolejności przyda Ci się
do realizacji zadania. Planując wykonanie zdjęcia portretowego w studio będziesz potrzebował
innego sprzętu i oświetlenia niż przy zdjęciu krajobrazu czy portretu w plenerze. Warto więc znać
cechy charakterystyczne konkretnego sprzętu fotograficznego i kierować się nimi przy jego
doborze.
Tradycyjne lustrzanki małoobrazkowe są małe, lekkie, poręczne i posiadają największy wybór
różnych obiektywów. Dzięki zautomatyzowaniu ekspozycji i ostrości mogą być bardzo szybkie
i skuteczne w działaniu. Wielkość formatu materiału zdjęciowego (kliszy, filmu) ogranicza ich
zastosowanie zawodowe.
Tradycyjne lustrzanki średnioformatowe, które mają większą powierzchnię filmu, a co za tym
idzie wyższą jakość rejestrowanego obrazu, są zatem bardziej przydatne przy robieniu zdjęć
wymagających najwyższej jakości. Mają jednak liczne ograniczenia, są duże, ciężkie i wykonują
zdjęcia w krótszych seriach, co jest związane z długością materiału zdjęciowego.
W pewnych okolicznościach lepiej sprawdzają się aparaty wielkoformatowe, które posiadają
ruchowe standardy (przedni i tylny). Pozwala to na ksztaltowanie płaszczyzny ostrości w głąb kadru
oraz kontrolowania przerysowań perspektywicznych obrazu. Wadą ich jest wielkość konstrukcji
i długi czas regulacji, w związku z czym mają zastosowanie głównie w studio.
Można również rejestrować obraz na matrycy cyfrowej, posługując się cyfrową lustrzanką
małoobrazkową, a w przypadku aparatów średnio i wielkoformatowych przy pomocy specjalnej
przystawki cyfrowej. Przyspiesza to ocenę zdjęcia i umożliwia wprowadzanie poprawek.
W zależności od planowanej pracy do wybranego już rodzaju aparatu fotograficznego
powinieneś dobrać odpowiedni obiektyw. Ze względu na długość ogniskowej obiektywy
podzielone są na standartowe, długoogniskowe i krótkoogniskowe. Dobór ogniskowej wpływa
na skalę odwzorowania zdjęcia, a w połączeniu z odległością przedmiotową na oddanie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
perspektywy. Stosując obiektywy ze zmienną ogniskową szczególnie uważnie należy kontrolować
zmiany perspektywy podczas kadrowania. Kolejną ważną cechą obiektywu jest jego otwór
względny nominalny, czyli jasność obietywu. Obiektywy z dużą jasnością są bardziej przydatne
przy fotografowaniu w ciemnych pomieszczeniach i wszędzie tam, gdzie zależy nam
na najmniejszej głębi ostrości.
Korzystanie w trakcie zdjęć ze statywu rozszerza możliwości stosowania szerszych zakresów
czasów otwarcia migawki, a także poprawia ostrość obrazu. Powinieneś więc stosować statyw
we wszelkich możliwych sytuacjach zdjęciowych.
W wielu sytuacjach zdjęciowych niewystarczające jest naturalne z
ródło światła. Dodatkowe
oświetlenie można realizować poprzez lampy błyskowe wbudowane w aparat, dodatkowe lampy
reporterskie lub błyskowe studyjne zestawy oświetleniowe. Zakres działania lampy zależy od jej
mocy. Powinieneś pamiętać, że nie ma lampy uniwersalnej, czyli nie każda lampa nadaje się
do każdej sytuacji zdjęciowej.
Planując sprzęt niezbędny do wykonania pracy fotograficznej należy pamietać, że w pewnych
sytuacjach zdjęciowych przydatne jest wyposażenie dodatkowe: mieszki do reprodukcji, nasadki,
filtry.
Zaplanowanie efektu oświetleniowego
Rozejrzyj się wokół siebie. Popatrz na zdjęcia w czasopismach, książkach, na plakatach
i bilbordach. Są one bardzo różnorodne nie tylko ze względu na tematykę, zwróć uwagę na to, że
oprócz innych tematów zdjęcia te różnią się metodą oświetlenia. Możemy powiedzieć, że światło
jest obrazotwórcze i za chwilę dowiesz się, co to dokładnie znaczy.
W zależności od efektu, jaki chcemy osiągnąć planujemy inny rodzaj oświetlenia. Technika
oświetleniowa jest związana z fotografowanym przedmiotem, a temat pracy fotograficznej narzuca
określone możliwości oświetleniowe. Nie można jednak powiedzieć, że do danej sytuacji
zdjeciowej pasuje tylko jeden konkretny efekt oświetleniowy. Zaplanowanie efektu
oświetleniowego wymaga dokładnej analizy fotografowanego obiektu lub postaci.
W warunkach studyjnych światło daje się bardzo łatwo kontrolować, może więc spełniać wiele
szczególnych funkcji. Używając go ze znawstwem można osiągnąć znacznie więcej niż tylko
uwidocznienie na zdjęciu różnych części fotografowanej sceny. Istnieje wiele sposobów
klasyfikacji wizualnych własności obiektu, ale najprościej można powiedzieć, że ma on kształt,
formę, masę, fakturę i kolor. Zmiana sposobu oświetlenia najefektywniej ukazuje wymienione
wyżej cechy obiektu. Inaczej będziemy świecić, chcąc pokazać kształt przedmiotu, a inaczej
pokazujÄ…c fakturÄ™ powierzchni.
Pamiętaj o tym, że podczas planowania efektu oświetleniowego bardzo przydatny może być
szkic sytuacyjny. Podziel to zadanie na dwa etapy. Po pierwsze zaprojektuj zamierzony efekt
oświetleniowy w możliwie najprostszy sposób i rozrysuj obiekt oraz zaznacz strefę światła i cienia.
Kolejnym naturalnym krokiem twojego działania powinno być schematyczne przedstawienie, czyli
rozrysowanie ustawienia lamp. W ten sposób uzyskujesz plan zdjęciowy.
Działanie na planie zdjęciowym
Dokładne zaplanowanie sprzętu niezbędnego do wykonania pracy i efektu oświetleniowego
pozwoli Ci teraz na sprawne osiągnięcie zamierzonego celu. Twoje działanie będzie uzależnione
od tego, czy podejmujesz je w studio czy w plenerze. Studio fotograficzne jest miejscem, w którym
obrazy fotograficzne powstają w sposób kontrolowany i zaplanowany. Działanie w każdym innym
miejscu służy wyłącznie do obserwacji rzeczywistości (fotografia reporterska i wszelkiego rodzaju
fotografia dokumentacyjna). Oznacza to, że zupełnie inaczej będziesz się poruszał w ograniczonym
i dobrze ci znanym miejscu, jakim jest studio, a inaczej w plenerze czy studio przenośnym.
W zależności od miejsca wykonywania zdjęć i jego tematu powinniśmy przyjąć różne sposoby
postępowania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
 Przy fotogrfowaniu małych przedmiotów (martwa natura, zdjęcia katalogowe) zacznij
od ustawienia obiektu i wybrania odpowiedniego aparatu fotograficznego. Następnie wyceluj
obiektyw w obiekt tak, aby uzyskać zamierzony efekt (wielkość obrazu, kąt widzenia). Teraz
powinieneś przygotować tło. Pamiętaj, że przy wyborze obiektywu szerokokątnego będzie ci
potrzebna większa powierzchnia tła. Na tym etapie możesz wpłynąć na ostrość odwzorowania tła
poprzez zmianę odległości od pierwszego planu. Kolejnym krokiem będzie ustawienie światła,
zgodnie z zaplanowanym wcześniej efektem. Przyda ci się wykonany szkic sytuacyjny, według
którego możesz odpowiednio ustawić lampy. Pamiętaj o tym, że minimalne ruchy lamp mogą
popsuć zaplanowany efekt zdjęciowy. Teraz czas na ustalenie parametrów ekspozycji. Przy pomocy
światłomierza dostosowanego do typu oświetlenia ustal, używając preferowanej przez ciebie
metody pomiaru, wartość przesłony i czas naświetlania. Pamiętaj o wcześniejszym ustawieniu
czułości filmu lub matrycy aparatu cyfrowego. Możliwe jest wykonanie zdjęć aparatem cyfrowym
bez pomiaru światła, ale niezbędne jest wtedy zrobienie próbnego zdjęcia i zinterpretowanie
informacji zawartej na wykresie histogramu, w który wyposażony jest prawie każdy aparat
cyfrowy.
Masz więc już obiekt ustawiony na planie zdjęciowym, tło, z
ródła światła i aparat
fotograficzny oraz znasz optymalne warunki ekspozycji. Jeśli wybrałeś do fotografii światło ciągłe
możesz przystąpić do fotografowania. W przypadku światła błyskowego musisz jeszcze
zsynchronizować lampy błyskowe z aparatem. To ostatni etap działania, po którym możesz zacząć
fotografować.
Obróbka obrazu stosowna do wybranej technologii
Obróbka wykonanego obrazu zależy od tego, czy mamy do czynienia z tradycyjną czy też
cyfrową techniką zapisu obrazu. W przypadku fotografii tradycyjnej od rodzaju filmów, na jakich
zostały wykonane zdjęcia, uzależniona jest ich obróbka. Wybierając film musisz więc mieć
świadomość tego, że jednocześnie wybierasz określony sposób jego obróbki.
Tradycyjne filmy czarno-białe możemy wywołać mając do dyspozycji koreks i zestaw
odczynników. Jest to proces niskotemperaturowy, można go więc wykonać bez koniecznej
stabilizacji temperatury obróbki. Na jakość uzyskanego obrazu negatywowego wpływa
odpowiednio dobrany czas wywoływania, utrzymanie zalecanej temperatury i okresowe poruszanie
filmem w trakcie obróbki. Na trwałość obrazu ma wpływ prawidłowe utrwalenie materiału i jego
wypłukanie.
Procesy barwne wymagają wysokiej temperatury obróbki i w związku z tym niezbędne jest
użycie procesora, który zapewni powtarzalne parametry: czas przebiegu procesu, sposób poruszania
i stałą temperaturę. Jest to szczególnie ważne, ponieważ całkowity czas obróbki jest stosunkowo
krótki i wszelkie odstępstwa od określonego standardu wpływają na pogorszenie jakości obrazu.
Są dwa standardy obróbki barwnych filmów: C-41 dla negatywów i E-6 dla diapozytywów.
Wywołane filmy kopiujemy na papier fotograficzny. Do kopiowania optycznego zazwyczaj
używamy powiększalnika lub printera z odpowiednim wyposażeniem dodatkowym.
Papier czarno-biały wywołujemy w procesie pozytywowym czarno-białym, papier barwny
w barwnym procesie pozytywowym RA-4.
Do obróbki używa się wielu różnych maszyn. Do najwydajniejszych należą maszyny
przeciągowe, ale wymagają specjalistycznej obsługi i są stosunkowo duże. Przez proces obróbki
papier przechodzi w roli i dopiero po wysuszeniu zostaje rozcięty (system MiniLab). Mniejszymi
konstrukcyjnie maszynami są maszyny rolkowe, w których można wywoływać pojedyncze kartki
naświetlonego papieru fotograficznego.
Fotografując aparatem cyfrowym możemy mówić o dalszej obróbce obrazu w komputerowych
programach edycyjnych. W tym celu należy wprowadzić pliki obrazu do komputera i tam
skutecznie nimi zarządzać. Aby swobodnie wykonywać podstawowe zabiegi edycji obrazu musisz
poznać przynajmniej w stopniu podstawowym wybrany program graficzny. Lepsza znajomość
takiego programu pozwoli Ci pełniej zapanować nad efektem wizualnym twojej pracy. Będziesz
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
mógł wykorzystać wiele tricków naśladujących efekty fotograficzne, procesy wywołania i obróbki
ciemniowej.
Możliwości ekspozycji fotogramów
Każdemu fotografowi zależy na efektownej ekspozycji swojej pracy. Bez względu na to, czy
wykonujemy popularne zdjęcia legitymacyjne, czy inne usługowe należy zadbać o staranność
wykonania i podania swojej pracy. Estetyczne przygotowywanie fotogramów do ekspozycji przyda
Ci się przy prezentacji prywatnych zdjęć, np.w gronie najbliższych czy w formie autorskiego
portfolio potencjalnemu zleceniodawcy.
Inaczej przygotowuje się zdjęcia do internetowej galerii, a inaczej wystawę, składającą się
z wielkoformatowych fotogramów. Masz do wyboru wiele możliwości. Już samo wykonanie passe-
partou może dać różnorodne efekty. Możesz działać poprzez kolor, szerokość oprawy, wielkość
kąta przycięcia stosowanego materiału, jego fakturę i rodzaj. Możesz wykorzystać techniki cyfrowe
lub tradycyjne. Do prac wykończeniowych należy również usunięcie zanieczyszczeń, czyli retusz
fotograficzny. Dobry retusz jest niewidoczny, więc musisz do tego zadania podejść szczególnie
uważnie. Warto ćwiczyć umiejętności retuszerskie zarówno w fotografii tradycyjnej, jak i cyfrowej.
W każdej sytuacji powinieneś kierować się dobrym smakiem i intuicją.
Miejsce ekspozycji fotogramów również nie powinno być przypadkowe. Zdjęcia prezentowane
na ekranie lepiej ogląda się, gdy tło jest neutralne, szare lub czarne. Zaciemnione okna gwarantują
czytelność szczegółów w światłach i prawidłowe nasycenie barw. Zdjecia i wydruki eksponowane
na ścianach wymagają odpowiedniego oświetlenia, bez którego cała praca wygląda nieefektownie.
Należy pamiętać, że zdjęcia i wydruki odizolowane szybą lub pleksi od dostępu powietrza
i promieniowania UV wolniej ulegają degradacji, czyli dłużej zachowują wysoką jakość
i niezmienne parametry.
Warunki bhp, ochrony ppoż. oraz ochrony środowiska
Musisz pamiętać o tym, aby wszystkie działania planować i wykonywać z zachowaniem
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.
Bezpieczeństwo i higiena pracy oznacza zespół warunków pracy, w których eliminuje się
zagrożenia dla zdrowia i życia. Oznacza to, że masz prawo oczekiwać, aby warunki w jakich
wykonujesz ćwiczenia praktyczne, spełniały określone przez Kodeks Pracy normy. Przepisy
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska mają na celu zapewnienie bezpiecznego
od zagrożeń pożarowych miejsca pracy i jednocześnie takie postępowanie, które wyeliminuje
szkodliwe oddziaływanie na środowisko.
W każdej pracowni znajdziesz instrukcje, zwierające podstawowe zasady postępowania,
zgodne z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony
środowiska. Ty również musisz ich przestrzegać, od tego bowiem zależy bezpieczeństwo Twoje
i pracujących z Tobą osób.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jakich sytuacjach zdjęciowych użyjesz aparatu średnioformatowego, a kiedy
wielkoformatowego?
2. Przy pomocy jakich trzech argumentów przekonasz swojego kolegę, że warto używać statywu
fotograficznego?
3. Jakie cechy obiektu można podkreślić przy użyciu światła?
4. Gdzie masz większe możliwości kreowania światła, w studio czy w plenerze?
5. Jakie znasz procesy obróbki chemicznej barwnych materiałów fotograficznych?
6. Jaką formę prezentacji zdjęć chciałbyś zastosować do swojej prezentacji fotogramów?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaplanuj działania, które podejmiesz wykonując zdjęcia legitymacyjne.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane indywidualnie lub
w zespołach (2-4 osób),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie z listą
wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) zaplanować w formie pisemnej efekt oświetleniowy,
5) dobrać z zestawu wyposażenia sprzęt fotograficzny do wykonywania zdjęć legitymacyjnych,
6) dobrać z zestawu wyposażenia materiały fotograficzne do wykonywania zdjęć legitymacyjnych,
7) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia oraz uzasadnić wybór sprzętu
i materiałów do wykonywania zdjęć legitymacyjnych,
8) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
9) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer PC ze standardowym oprogramowaniem,
- zestaw książek i czasopism z dziedziny fotografii,
- różne rodzaje aparatów fotograficznych, m.in.: lustrzanka średnioformatowa, lustrzanka
małoobrazkowa, lustrzanka cyfrowa, cyfrowy aparat kompaktowy,
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- statywy (co najmniej 1 statyw na zespół),
- światłomierze z możliwością pomiaru światła padającego (minimum 1 szt na grupę),
- wężyki spustowe do odpowiednich typów aparatów (wg potrzeby mechaniczne
i elektroniczne),
- zestaw żarowy (reflektory: dwa talerzowe, jeden ramieniowy, jeden niski talerzowy), statywy,
- zestaw błyskowy: cztery lampy ze statywami, jeden tubus, dwa wielkopowierzchniowe
reflektory z dyfuzorem z tkaniny, jeden reflektor z plastrem miodu,
- materiały zdjęciowe do fotografii czarno-białej i barwnej, pozytywowe i negatywowe
o różnych czułościach i typach.
Ćwiczenie 2
Zaplanuj stanowisko pracy, jakie będzie ci potrzebne do wywołania czarno-białego negatywu
typu 120.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane indywidualnie lub
w zespołach (2-4 osób),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie z listą
wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zorganizować stanowisko pracy z uwzględnieniem: typu filmu, ilości potrzebnych
chemikaliów, metod kontroli przebiegu procesów (czas, temperatura).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Wyposażenie stanowiska pracy:
- koreks dostosowany do typu wywoływanego filmu,
- wywoływacz do błon negatywowych,
- przerywacz,
- utrwalacz,
- roztwór zwilżający,
- lejek,
- termometr,
- miernik czasu,
- zawieszki do filmów.
Ćwiczenie 3
Zaplanuj sprzęt niezbędny do wykonania zdjęć reporterskich w USC.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane indywidualnie lub
w zespołach (2-4 osób),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie z listą
wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z poszczególnymi elementami wyposażenia stanowiska ćwiczeniowego oraz
udostępnionymi instrukcjami obsługi sprzętu fotograficznego,
4) dobrać z zestawu wyposażenia odpowiedni sprzęt fotograficzny do wykonania zdjęć
reportażowych,
5) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia oraz uzasadnić wybór sprzętu
i materiałów do wykonania zdjęć reportażowych,
6) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
7) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zestaw książek i czasopism z dziedziny fotografii,
- różne rodzaje aparatów fotograficznych, m.in.: lustrzanka średnioformatowa, lustrzanka
małoobrazkowa, lustrzanka cyfrowa, cyfrowy aparat kompaktowy,
- obiektywy wymienne do poszczególnych typów aparatów,
- statywy (co najmniej 1 statyw na zespół),
- światłomierze z możliwością pomiaru światła padającego (minimum 1 szt. na grupę),
- wężyki spustowe do odpowiednich typów aparatów (wg potrzeby mechaniczne
i elektroniczne),
- reporterskie lampy błyskowe z zapasowym zasilaniem,
- materiały zdjęciowe do fotografii czarno-białej i barwnej, pozytywowe i negatywowe
o różnych czułościach i typach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) dokonać wstępnej analizy założeń konkretnego zadania fotograficznego?
ðð ðð
2) zaplanować, jaki rodzaj sprzętu fotograficznego będzie ci potrzebny do
ðð ðð
wykonania zadania?
3) scharakteryzować podstawowe cechy aparatów fotograficznych?
ðð ðð
4) zaplanować efekt oświetleniowy do planowanego zdjęcia?
ðð ðð
5) wykonać szkic sytuacyjny planowanego efektu oświetleniowego?
ðð ðð
6) zaplanować i przeprowadzić działania na planie zdjęciowym?
ðð ðð
7) dobrać obróbkę obrazu do wybranego rodzaju filmu?
ðð ðð
8) określić, jaka jest podstawowa różnica między obróbką filmu czarno-białego
ðð ðð
a barwnego?
9) przygotować zdjęcia do ich efektywnego wyeksponowania?
ðð ðð
10) przeprowadzić retusz fotograficzny przy użyciu technik tradycyjnych lub
ðð ðð
cyfrowych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
4.2. Zasady doboru sprzętu stosowanego w pracach fotograficznych
4.2.1. Materiał nauczania
Dobór sprzętu w zależności od tematu i warunków zdjęciowych.
Wiesz już, że każdy rodzaj działania fotograficznego wymaga zaplanowania sprzętu
niezbędnego do wykonania pracy. Teraz dowiesz się, w zależności od czego powinieneś ten sprzęt
dobierać. Wybór, który pozwoli Ci osiągnąć oczekiwany efekt pomagają określić temat i konkretne
warunki zdjęciowe.
Decydując się na aparat fotograficzny powinieneś wziąć pod uwagę odpowiednie kryteria.
Zalicza siÄ™ do nich:
- charakterystyka fotografowanych motywów,
- układ celowniczy i nastawienie ostrości,
- format błony,
- preferencje fotografa.
Wszystkie te czynniki sÄ… naturalnie ze sobÄ… powiÄ…zane.
Fotograf, który wyspecjalizował się w fotografowaniu krajobrazu i jest fanatykiem
odwzorowania najdrobniejszych szczegółów potrzebuje aparatu na wspinaczkę wysokogórską.
Rodzaj spotykanych tam motywów w połączeniu z własnymi skłonnościami wskazują
na konieczność użycia aparatu wielkoformatowego, ale warunki pracy wymuszają poprzestanie na
aparacie małym i lekkim. W takim przypadku musi ucierpieć fotograf lub jakość zdjęć. On sam, bo
jest zmuszony dz
wigać wielki, ciężki aparat, albo akceptować prace, które go nie zadowalają. Prace
nie są wykonane odpowiednim aparatem, a więc są niedostatecznie ostre, zatracają szczegóły,
wykazują strukturę ziarnistą. Najlepsze wyniki daje wtedy zwykle wyjście kompromisowe, użycie
aparatu średnioformatowego.
Charakterystyka fotografowanych motywów.
Jednym z kryteriów, które powinieneś poznać jest charakterystyka motywów. Kiedy
decydujemy się na wybór aparatu, musimy rozróżniać ich dwa rodzaje. Pierwszym są motywy
dynamiczne, dla których charakterystyczny jest ruch. Wymagają one  szybkiego aparatu, tzn.
lekkiego i dynamicznego. Drugim rodzajem są motywy statyczne, dla których charakterystyczne
jest wszystko, co stoi w miejscu i nie porusza się. Zdjęcia można wówczas wykonywać aparatem
dowolnego typu, ale ze względów fototechnicznych duży format daje tu lepsze wyniki niż mały.
Układ celowniczy i nastawienie ostrości.
W odpowiednim dobraniu aparatu fotograficznego pomogą Ci również podstawowe informacje
o układzie celowniczym i nastawianiu ostrości. Współcześnie stosowany system automatycznego
nastawiania ostrości sprawdza się w wielu sytuacjach. W konstrukcji lustrzanki jednoobiektywowej
wizjer pozwala dokładnie obserwować fotografowane pole, bez względu na rodzaj zastosowanego
obiektywu. Aparaty cyfrowe natomiast posiadają już systemy stabilizacji obrazu, które dają ostre
zdjęcia przy dłuższych czasach rejestracji. Dużo wolniejsze w pracy są aparaty wielkoformatowe,
ale im większy obraz w celowniku, tym lepiej. Duży obraz w celowniku wyraz
niej ukazuje cechy
oglądanego motywu i w ten sposób ułatwia kompozycję.
Format błony.
Kolejnym kryterium, którego znajomość przyda Ci się przy wybieraniu aparatu jest format
błony. W fotografii zawodowej wystarczy rozróżnienie trzech głównych formatów: małoobrazkowy
(błona o szerokości 35mm), średni (błona zwojowa o szerokości 6cm.) i duży (arkusze minimum
9x12cm.). Każdy z nich ma swoje zalety i wady. Do podjęcia świadomej i trafnej decyzji wystarczą
Ci ich główne cechy.
Błona małoobrazkowa jest najtańsza w eksploatacji, dlatego aparaty małoobrazkowe nadają się
szczególnie do zdjęć obiektów w ruchu i do fotografii dokumentacyjnej. Trzeba tam wykonać
zdjęcia w krótkich odstępach czasu, albo w dużej liczbie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
 Średni format, a więc błona zwojowa typu 120 i 220, z uwagi na swe zalety i wady zajmuje
pozycję pośrednią między małym obrazkiem, a dużym formatem. Wielki format jest najdroższy
w eksploatacji, a aparaty wielkoformatowe większe, cięższe i bardziej czasochłonne w obsłudze niż
aparaty wymienione wcześniej.
Mogłoby się wydawać, że omówienie podstawowych formatów błon w zupełności wystarczy.
Pamiętaj jednak o tym, że masz obecnie znacznie większe możliwości niż np. dziesięć lat temu.
Zupełnie nową jakość fotografii wprowadziły aparaty cyfrowe. Wśród nich też można wyróżnić
kilka kategorii. Przeznaczone dla wymagających fotografów zaawansowane aparaty cyfrowe mają
prawie takie same funkcje, co tradycyjne lustrzanki małoobrazkowe. Uniwersalne lustrzanki
cyfrowe z wymiennymi obiektywami pozwalają w pełni kontrolować wszystkie parametry.
Matryce, rejestrujące co najmniej 6 megapikseli, dostarczają wystarczającej ilości danych, aby
wykonać wysokiej jakości wydruki do celów komercyjnych, takich jak fotografia reklamowa,
ślubna, portretowa czy prasowa.
Innowacją przeznaczoną dla zawodowych fotografów są przystawki cyfrowe, które zostały tak
zaprojektowane, aby mogły stanowić całość ze skompletowanym profesjonalnym systemem
średnioformatowym. Montuje się ją w ten sam sposób jak kasetę z filmem, dlatego też zawodowy
fotograf, poza wyborem między filmem kolorowym a czarno-białym, ma możliwość korzystania
z techniki cyfrowej. Przy tak dużych ilościach danych do zapisania pojawiają się krótkie opóz
nienia
pomiędzy możliwością zarejestrowania kolejnych klatek. Np. przystawka PhaseOne P30 rejestruje
obrazy z prędkością 1 klatkę na sekundę do zapełnienia karty pamięci, tworząc pliki obrazu
o wielkości 19 megapikseli.
Innym rozwiÄ…zaniem rejestracji cyfrowej zwiÄ…zanej z wielkim formatem sÄ… przystawki
skanujące. Wyposażone są one w precyzyjne oprogramowanie do zarządzania barwami, wielkością
zdjęcia, formatem zapisu i głębią koloru. Przystawki tego typu nie nadają się do rejestrowania
obiektów ruchomych, ze względu na powolność procesu rejestracji obrazu. Z tego samego powodu
kolejnym ograniczeniem jest możliwość pracy jedynie w świetle ciągłym  błysk flesza wydobyłby
tylko drobny fragment obrazu. Nie ma natomiast przeszkód, żeby stosować różnego typu z
ródła
światła ciągłego.
Preferencje fotografa.
Aparaty cyfrowe rozszerzyły Twoje możliwości związane z doborem odpowiedniego sprzętu
do tematu i warunków zdjęciowych. Tak naprawdę jednak wszystko zależy od Ciebie i Twoich
osobistych preferencji.
Każdy jest inny i w związku z tym może mieć odmienne upodobania, styl i sposób pracy. Jedni
fotografujÄ… impulsywnie, inni pracujÄ… metodycznie. Jedni uwielbiajÄ… przygody i chcieliby
 zobaczyć świat , inni wolą robić zdjęcia w swoim najbliższym otoczeniu. Przede wszystkim
jednak mogą mieć bardzo różne zainteresowania. Tak na przykład fotograf niespokojny,
zainteresowany przede wszystkim zdjęciami ludzi, wydarzeń i  życia będzie zadowolony mając
tylko aparat małoobrazkowy lub lustrzankę cyfrową. Wystarczy mu to w zupełności i będzie zdolny
wypowiadać się swobodnie. Ktoś całkiem inny, np. solidny i metodyczny pracownik z wysoko
rozwiniętym poszanowaniem jakości i precyzji odwzorowania, z poczuciem harmonii barwy
i wartości tonalnych itp., będzie potrzebował do osiągnięcia swoich celów fotograficznych aparatu
o dość dużym formacie. Wymusi to na nim pewne niedogodności, bo będzie musiał się zgodzić na
większą masę i objętość sprzętu oraz większą czasochłonność zdjęć.
Wszystkie te czynniki powinieneś więc wziąć pod uwagę przy wyborze określonego aparatu.
Jeżeli środki fotograficzne nie będą dostosowane do Twojej osobowości i zainteresowań, to
będziesz odczuwał niedosyt, a tym samym nie będziesz mógł robić dobrych zdjęć.
Dobór sprzętu i oprogramowania komputerowego.
Twoja decyzja związana z dobraniem odpowiedniego sprzętu fotograficznego nie wyczerpuje
tematu. Jeśli zdecydujesz sie na sprzęt cyfrowy, powinieneś zastanowić się nad tym, jaki rodzaj
oprogramowania bedzie Ci potrzebny w dalszych dzialaniach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
 Oprogramowanie, program, aplikacja  wszystkie te słowa oznaczają to samo: interaktywne
środowisko służące do przetwarzania i przygotowania danych w celu uzyskania założonego
wyniku. Nawet okno startowe ukazujÄ…ce siÄ™ na ekranie monitora jest aplikacjÄ… Windows XP czy
Apple OSX, stanowiącą część systemu operacyjnego. Aplikację tworzy się do konkretnych zadań,
takich jak księgowanie, przetwarzanie obrazu, przeglądanie internetu, ale każda z nich pozwala
użytkownikowi manipulować materiałem wyjściowym i przetworzyć go na wymagany format.
Możesz więc ingerować w swoją pracę niemal na każdym poziomie. Zanim będziesz mógł
przetwarzać swoje obrazy, należy wprowadzić dane do komputera.
Współczesne komputery PC i Apple Mac są wyposażone w port USB, niezbędny
do współpracy z aparatem cyfrowym. Możesz mieć jednak problemy z wprowadzeniem danych
z nowoczesnego aparatu do starszych komputerów.
Wiele aparatów cyfrowych wyposażono w oprogramowanie pozwalające przeglądać zdjęcia
w postaci ikonek i pobierać wybrane fotografie do komputera. Używanie przeglądarki nie jest
konieczne, jako że edycji wykonanych zdjęć można dokonać w bardziej zaawansowanych
programach. Zawartość można skopiować na dysk twardy bez potrzeby stosowania przeglądarki.
Najnowsze systemy operacyjne, takie jak Mac OSX firmy Apple posiadajÄ… wbudowane
przeglądarki, które umożliwiają podgląd katalogów ze zdjęciami.
Rys. 1. Obraz aplikacji Adobe Photoshop  przykładowe ułożenie narzędzi
[z
ródło: opracowanie autorskie]
Mocną i wciąż najwyższą pozycję wśród oprogramowania do edycji obrazu zajmuje Adobe
Photoshop  najlepsza na rynku aplikacja do edycji obrazu. Photoshop jest obecny zarówno
na platformie Apple Mack jak i Windows PC, potrafi odczytywać i zapisywać wszystkie
standardowe formaty plików, może także pracować w dziewięciu różnych trybach obrazu.
Jeżeli zdecydujesz sie na skorzystanie z tej aplikacji, to musisz wiedzieć, że Adobe Photoshop
oferuje zestaw narzędzi i trików naśladujących efekty fotograficzne, procesy wywołania i obróbki
ciemniowej. Trudność polega na ich odnalezieniu i umiejętnym wykorzystaniu. Adobe Photoshop
oferuje mnóstwo narzędzi edycji obrazu, dostosowanych do różnych poziomów umiejętności,
poczynając od prostych okienek z suwakami, a kończąc na bardziej złożonych panelach
kontrolnych o większych możliwościach kontroli obrazu.
Photoshop Elements jest tańszą wersją oryginalnego oprogramowania, ale w odróżnieniu
od innych tanich pakietów jest dostarczany z obszernym podręcznikiem. Oprócz tego na pulpicie
umieszczono praktyczny panel Wskazówki i Porady, pomagający użytkownikowi w rozpoczęciu
pracy. Elements posiada znajome ci składniki, takie jak Poziomy, Warstwy, oraz Filtry i przydatną
paletÄ™ Historia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
 PaintShop Pro jest tanią, dostępną jedynie dla Windows, aplikacją. Oferuje ona wiele
elementów obecnych w programach profesjonalnych typu Adobe Photoshop, takich jak warstwy,
poziomy czy wielokrotne cofanie poleceń. PaintShop Pro jest doskonałą aplikacją dla
początkujących, a przez zastosowanie niektórych podstawowych w tego typu programach narzędzi
daje użytkownikowi szansę przeniesienia umiejętności i wiedzy na wyższy poziom
oprogramowania w póz
niejszym okresie.
MGI PhotoSuite to pakiet przeznaczony jedynie dla Windows, który wyróżnia się ciekawym
interfejsem, przypominającym internetową przeglądarkę. Dzięki temu jest to program, od którego
powinni zacząć użytkownicy bardziej obeznani z surfowaniem po sieci niż z przedzieraniem się
przez zawiłości profesjonalnygo edytora obrazu. PhotoSuite wyposażono w duże, dobrze widoczne
przyciski i kontrolki.
Jak mogłeś zauważyć przy okazji tego skrótowego przeglądu podstawowych rodzajów
oprogramowania komputerowego, masz do dyspozycji wiele aplikacji. Każda z nich oferuje
szerokie możliwości pracy nad obrazem. Decydując się na konkretne oprogramowanie powinieneś
się dobrze zastanowić, bo od tego zależy Twoja dalsza praca nad obrazem.
Do dodatkowych czynników, które również będą miały wpływ na ostateczny efekt, jaki uda Ci
się osiągnąć w trakcie cyfrowej obróbki zdjęć, można zaliczyć kalibrowanie monitora, skanowanie
i drukowanie.
Kalibrowanie monitora
Podstawowym elementem sprzętu koputerowego, decydującym o jakości wydruków zdjęć jest
monitor. Istnieją dwa rodzaje monitorów  tradycyjne, kineskopowe CRT (od cathode ray tube)
i płaskie panele LCD, zwane wyświetlaczami ciekłokrystalicznymi. Podobnie jak dobrej jakości
obiektyw w aparacie, lepszy monitor umożliwia oglądanie ostrych zdjęć o wiernie oddanych
barwach. Przed rozpoczęciem pracy monitor wymaga dokładnej kalibracji stosownie
do powierzonych mu zadań. Odpowiednio przeprowadzona kalibracja pozwoli uzyskać efekt
kolorystyczny, na jakim Ci najbardziej zależy.
Powinieneś wiedzieć, że wszystkie monitory powinno się kalibrować kolorystycznie za
pomocą specjalistycznego oprogramowania, a nie tylko za pomocą przycisków na przednim panelu
monitora. Dobrym rozwiązaniem jest Adobe Gamma, dołączany do większości systemów
operacyjnych i aplikacji graficznych. Adobe Gamma poprowadzi ciÄ™ krok po kroku przez procesy
ustawienia jasności, kontrastu i balansu kolorów, w wyniku czego powstaje i jest zapisany
specjalny plik zwany "profilem". Profil ten jest wywoływany za każdym razem, gdy włącza się
komputer i przejmuje kontrolę nad wyświetlaniem obrazu na monitorze. Dzięki uzyskanym
profilom zgodność barw może być ściśle kontrolowana i utrzymywana podczas pracy ze zdjęciami.
Uniwersalne profile barw zostały opracowane przez najlepszych producentów sprzętu
i oprogramowania o nazwie International Color Consortium, w skrócie ICC. Profile zgodne z ICC,
takie jak często wykorzystywany Adobe RGB (1998), pozwalają zachować zgodność kolorów
podczas przesyłania obrazów cyfrowych pomiędzy różnymi systemami.
Skanowanie
W trakcie pracy powinieneś dobrać również skaner, który jest ważnym elementem
oprogramowania do sprzętu komputerowego. Skanery płaskie przeznaczone są do skanowania
płaskich materiałów refleksyjnych i działają podobnie do kserokopiarek. Większość obsługuje się
za pomocą ich własnego oprogramowania, lub przez wybraną aplikację graficzną. Klasa skanera
zależy od jego rozdzielczości, czyli od potencjalnej jakości obrazu.
Skanery do filmów, czyli materiałów transparentnych, są przeznaczone do rejestracji danych
ze znacznie mniejszych oryginałów. Tu, podobnie jak w skanerach płaskich, jakość określana jest
przez rozdzielczość liniową, np. 2800dpi. W porównaniu do skanerów płaskich, rozdzielczość
urządzeń tego typu jest bardzo duża, ze względu na charakter oryginalnych materiałów, a zwłaszcza
ich niewielkie wymiary.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Drukowanie
Ostateczny wygląd Twojej pracy zależy od tego, jaki rodzaj drukarki wybierzesz. Masz
wiele możliwości, a decyzja którą podejmiesz powinna być przemyślana. Drukarki atramentowe
cieszą się największą popularnością wśród zajmujących się fotografią cyfrową. Domowa
czterokolorowa  atramentówka zapewnia wystarczającą jakość grafiki i tekstu, ale nie oddaje
wystarczająco wiernie niuansów barwnych fotografii. Naboje CMYK sprawiają, że na jasnych,
pustych obszarach pojawiają się punkty, mimo zastosowania wysokiej rozdzielczości obrazu.
Znacznie lepsze rezultaty daje drukarka fotorealistyczna z dwoma dodatkowymi kolorami 
jasnym cjanem i jasną magentą  pomagającym uzyskać subtelności odtwarzanych barw.
Drukarki profesjonalne, przeznaczone dla fotografów, zaprojektowano tak,
aby zminimalizować płowienie barw. Wyposażone są w atramenty pigmentowe, zapewniające
większą trwałość barw. Wszechstronność drukarek atramentowych polega na tym,
że umożliwiają drukowanie na wielu typach nośników obrazu.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie kryteria powinieneś wziąć po uwagę, decydując się na wybór aparatu fotograficznego?
2. Jakie znasz rodzaje motywów fotograficznych?
3. Na czym polega system stabilizacji obrazu?
4. Do jakiego rodzaju zdjęć najlepsze są błony małoobrazkowe?
5. Do czego służą przystawki cyfrowe?
6. Do czego służy port USB w komputerze?
7. Jakie znasz rodzaje oprogramowania do edycji obrazów?
8. Na czym polega kalibracja monitora?
9. Od czego zależy jakość skanera?
10. Dlaczego drukarka czteroatramentowa typu CMYK nie jest najlepsza do wykonywania
wydruków fotorealistycznych?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaplanuj na piśmie, jaki sprzęt i oprogramowanie będzie Ci potrzebne do cyfrowej obróbki
zdjęć.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane indywidualnie lub
w zespołach (2-4 osób),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie z listą
wyposażenia dla tego stanowiska,
3) uzasadnić wybór sprzętu i materiałów do wykonania obróbki cyfrowej obrazów,
4) zaprezentować w formie pisemnej rezultaty realizacji ćwiczenia,
5) uczestniczyć aktywnie w dyskusji podsumowującej realizację ćwiczenia,
6) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
7) przedstawić nauczycielowi do oceny.
Wyposażenie potrzebne do wykonania ćwiczenia:
- komputer PC z nagrywarkÄ… CD oraz z odpowiednim oprogramowaniem,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
- skaner płaski,
- skaner do negatywów,
- czytnik kart pamięci,
- nośniki pamięci.
Ćwiczenie 2
Wykonaj następujące działania: otwórz plik z obrazem, a następnie ustaw w Adobe Photoshop
profil Adobe RGB (1998). Przydziel go do otwartego pliku obrazowego. Zamień profil Adobe RGB
(1998) na sRGB. Zapisz różnice, jakie zaobserwujesz po zamianie profilu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które ma być realizowane indywidualnie,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie z listą
wyposażenia dla tego stanowiska,
3) dobrać sprzęt i oprogramowanie adekwatne do tematu ćwiczenia,
4) przydzielić odpowiednie profile,
5) zapisać zaobserwowane różnice,
6) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
7) zapisane wnioski przedstawić do oceny nauczycielowi.
Wyposażenie potrzebne do wykonania ćwiczenia:
- komputer PC ze standardowym oprogramowaniem,
- zestaw książek i czasopism z dziedziny fotografii.
Ćwiczenie 3
Wydrukuj przygotowany plik obrazu na drukarkach różnej konstrukcji. Użyj takiego samego
papieru do wydruku. Oceń na piśmie jakość wydruków.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które ma być realizowane indywidualnie,
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie z listą
wyposażenia dla tego stanowiska,
3) dobrać sprzęt i oprogramowanie adekwatne do tematu ćwiczenia,
4) wydrukować obrazy,
5) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
6) zapisane wnioski przedstawić do oceny nauczycielowi.
Wyposażenie potrzebne do wykonania ćwiczenia:
- komputer PC ze standardowym oprogramowaniem,
- co najmniej dwie różne drukarki,
- papier,
- zestaw książek i czasopism z dziedziny fotografii.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wybrać sprzęt fotograficzny w zależności od tematu i motywu zdjęć ?
ðð ðð
2) scharakteryzować fotografowane motywy?
ðð ðð
3) sprawnie operować układem celowniczym w różnych typach aparatów ?
ðð ðð
4) dobrać rodzaj błony do fotografowanego tematu?
ðð ðð
5) określić, jaki rodzaj oprogramowania wybrać do edycji zdjęć?
ðð ðð
6) scharakteryzować najbardziej profesjonalny program do edycji zdjęć?
ðð ðð
7) wyjaśnić dlaczego przystawki skanujące nie mogą być używane ze światłem
ðð ðð
błyskowym?
8) przeprowadzić kalibrację monitora?
ðð ðð
9) określić, jaką rozdzielczość powinien mieć dobrej klasy skaner?
ðð ðð
10) wybrać drukarkę, która najlepiej odwzoruje kolory twojego zdjęcia?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
4.3. Zasady montażu i użytkowania sprzętu i urządzeń do prac
fotograficznych
4.3.1. Materiał nauczania
Montaż maszyn
Technologia fotograficzna wymaga stosowania wielu maszyn. Niezbędne jest fachowe
posługiwanie się nimi. Montaż każdego urządzenia opisany jest w instrukcji obsługi. W zależności
od rodzaju maszyny, jej typu, wielkości, wydajności należy zwracać uwagę na:
- minimalną odległość zabudowy, która wpływa na dostępność urządzenia i wygodę jej obsługi,
- rodzaj i wytrzymałość podłogi, stropu,
- warunki pracy maszyny: temperatura, wentylacja - odprowadzenie oparów,
- zasilenie elektryczne - odpowiedni przydział mocy, wyłącznik bezpieczeństwa,
- zasilenie wodne- wymagane ciśnienie, minimalna wysokość odpływu do kanalizacji,
- ergonomię obsługi (pozycja siedząca, stojąca, dla leworęcznej osoby, itp.),
- oświetlenie stanowiska - światło rozproszone wystarczającej mocy,
Prawidłowo zainstalowana i regularnie monitorowana maszyna pracuje niezawodnie przez wiele
lat.
Zapoznanie się z zasadami posługiwania się sprzętem zgodnie z instrukcją obsługi:
Każdy sprzęt fotograficzny wyposażony jest w instrukcję obsługi. Nawet jeśli wydaje Ci się,
że doskonale znasz dany sprzęt i potrafisz się nim posługiwać, powinieneś zapoznać się
z instrukcją. Upewni Cię ona, że korzystasz ze sprzętu we właściwy sposób lub pozwoli
skorygować drobne błędy. Zazwyczaj nie jesteśmy w stanie poznać wszystkich opcji, jakie
posiadają nowoczesne urządzenia. Instrukcja poprowadzi Cię wówczas krok po kroku i pozwoli
w pełni skorzystać z ich możliwości. Ważne jest, aby przestrzegać zasad użytkowania konkretnego
sprzętu, dzięki czemu można uniknąć wielu błędów.
Aparaty fotograficzne
Poznanie jednego typu aparatu fotograficznego zajmuje zazwyczaj bardzo dużo czasu. Robiąc
zdjęcia, masz możliwość doświadczalnego sprawdzenia wybranych funkcji. Jest to jednak dość
czasochłonny i często kosztowny sposób. Uważnie czytając instrukcję obsługi i postępując zgodnie
z zawartymi w niej wskazówkami możesz szybko i sprawnie poznać aparat.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Rys. 2. Elementy budowy aparatu fotograficznego  fragment instrukcji obsługi
[z
ródło: instukcja obsługi aparatu Canon D300]
Sprzęt oświetleniowy
W trakcie fotografowania będziesz miał do dyspozycji różny sprzęt oswietleniowy, między
innymi lampy błyskowe wbudowane w aparat, lampy reporterskie i błyskowe studyjne zestawy
oświetleniowe. Instrukcje obsługi pozwolą Ci sprawnie zmontować wybrany rodzaj oświetlenia
i w pełni skorzystać z jego możliwości podczas pracy.
Oto dane techniczne przykładowej studyjnej lampy błyskowej Qant 500
wyprodukowanej przez PPUH Elfo:
" Sterowana mikroprocesorem,
" Umozliwia regulację nastaw energii błysku w zakresie 5f ze skokiem co 1/10f,
" Posiada wbudowanÄ… fotocelÄ™,
" Optyczny i dzwiękowy sygnał gotowości do pracy,
" Temperatura barwowa 5400K,
" 500J przesłona f=45,3 z odległości 1 m przy 100 ISO i czaszy 60,
" czas błysku dla t 0,5 1/550s,
" czas Å‚adowania 0,9-2,4s (przy 220V).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
 Światłomierze
Masz możliwość pomiaru intensywności światła w trakcie pracy, jeśli skorzystasz
ze światłomierza. Dołączona do niego instrykcja opisuje bardzo dokładnie, jak należy się nim
posługiwać. Uzyskasz dzięki temu wskazówki, jak właściwie nastawić przysłonę i migawkę. Poza
oddzielnymi światłomierzami, możesz często używać tych wbudowanych w aparaty. Wówczas
informacje o posługiwaniu się światłomierzem znajdziesz w instrukcji obsługi aparatu. Pamiętaj
jednak, że wbudowany światłomierz podlega pewnym ograniczeniom, o czym dowiesz się więcej
w kolejnym rozdziale.
INSTRUKCJA OBSA
UGI ÅšWIATA
OMIERZA SECONIC
Światłomierz Seconic służy do pomiaru światła błyskowego oraz światła ciągłego.
Podstawowe elementy obsługi:
1. WÅ‚Ä…cznik zasilania
2. Wybór regulacji światłoczułości (należy nacisnąć i przytrzymać, jednocześnie nacisnąć boczne
klawisze Ä™! “! )
3. Wybór czasu synchronizacji z bÅ‚yskiem T (należy nacisnąć boczne klawisze Ä™! “! )
4. Wybór trybu pracy ( c EV <& )
- pomiar światła błyskowego wyzwalanego ręcznie (naciśnięcie klawisza GO uaktywnia
światłomierz - oczekuje na błysk światła),
c  pomiar światła błyskowego po połączeniu z lampą błyskową kablem
synchronizacyjnym przez gniazdo GNC (naciśnięcie klawisza GO wyzwala błysk i powoduje jego
pomiar),
EV  pomiar liczby naświetlenia,
<& - pomiar światła ciągłego (następuje po naciśnięciu klawisza GO).
5. Wskazania na wyświetlaczu:
- Tryb pracy światłomierza ( c EV <& ),
- Wartość przesłony F z dokładnością do 1/10F,
- Wartość czasu migawki T.
6. Ruchomy dyfuzor umożliwia dokonanie pomiaru światła
padającego (położenie w lewo) i odbitego (położenie
w prawo).
7. Graficzny wskaz
nik wartości przesłony w dziesiętnych
(1/10).
Rys. 3. Skrócona instrukcji obsługi światłomierza
[z
ródło: oporacowanie autorskie]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Programy do edycji fotografii cyfrowej
Poznałeś już różne programy edycyjne. Wiesz o tym, że mają one bardzo dużo możliwości
wykorzystania narzędzi edycji obrazu, dostosowanych do różnych poziomów umiejętności.
Bez dokładnego studiowania instrukcji i postępowania zgodnie z jej zaleceniami niemożliwe
byłoby poznanie i zapamiętanie wszystkich opcji, jakie oferuje na przyklad Adobe Photoshop.
Poniżej przedstawiono fragment instukcji tego programu dotyczący pracy na warstwach
i dodawaniu tekstu.
Rys. 4. Fragment instrukcji programu do edycji obrazu
[z
ródło: instukcja pomoc Adobe Photoshop CS2]
4.3.2.Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie ustawienia pokrętła trybów fotografowania w aparacie uznaje się za nastawy ręczne
i dlaczego? (patrz instrukcja aparatu powyżej)
2. W jakich zakresach można regulować siłę światła lampy Qant 500 firmy Elfo?
3. W jaki sposób lampa Qant 500 sygnalizuje gotowość do pracy?
4. Z jaką dokładnością dokonuje pomiaru światła światłomierz Seconic opisany powyżej?
5. Jak przełącza się pomiar światła padającego na pomiar światła odbitego?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
6. Odpowiedz, po zapoznaniu się z fragmentem instrukcji obsługi aparatu cyfrowego:
7. W jakich sytuacjach zdjęciowych należy korygować ustawienia systemu autofokusa,
wbudowanego w aparat?
8. Czym różnią się oznaczenia AF i MF?
9. Jak możemy rozwiązać kłopoty z automatycznym nastawianiem ostrości przez aparat?
10. Czy w trybie MF system autofokus kontroluje ostrość obrazu?
11. W jaki sposób aparat informuje o trudności w nastawieniu na ostro?
Rys. 5. Sterowanie ostrością  fragment instrukcji aparatu fotograficznego
[z
ródło: instrukcja obsługi aparatu Canon D300]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Korzystając z fragmentu instrukcji obsługi, wykonaj serię zdjęć jednego motywu
fotograficznego, zmieniając wyłącznie kolejne ustawienia balansu bieli. Zwróć uwagę na charakter
użytego z
ródła światła. Skorzystaj z załączonej instrukcji regulacji balansu bieli. Zaobserwuj
i zapisz zmiany w obrazie.
Rysunek do ćwiczenia 1 Sterowanie balansem bieli  z instrukcji aparatu fotograficznego
[z
ródło: instrukcja obsługi aparatu Canon D300]
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane indywidualnie lub
w zespołach (max. 2 osoby),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie z listą
wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zapoznać się z instrukcją regulacji balansu bieli,
4) wybrać funkcję regulacji balansem bieli,
5) dokonać serii naświetleń,
6) dołączyć wykonane prace do teczki z notką, które zdjęcie podoba ci się bardziej.
Wyposażenie potrzebne do wykonania ćwiczenia:
- różne rodzaje aparatów fotograficznych cyfrowych wraz z instrukcjami obsługi lub fragmenty
dotyczÄ…ce regulacji balansu bieli,
- statyw fotograficzny,
- sprzęt i materiały do wykonania kopii pozytywowej,
- sprzęt oraz przybory i materiały do wykonania załącznika do teczki (karton, taśma klejąca,
nożyczki, nożyk itp.).
Ćwiczenie 2
Wykonaj trzy zdjęcia dowolnego, ale tego samego obiektu, zmieniając ustawienia ekspozycji.
Pierwsze zdjęcie zgodnie ze wskazaniami światłomierza, drugie- niedoświetlone, np. o wartość
1EV, a trzecie- prześwietlone, np. o wartość 1EV. Zauważ na wykresie histogramu, jak te obrazy
są przedstawione. Skorzystaj z załączonej instrukcji dotyczącej informacji dołączonej do obrazu
fotograficznego. Omów z nauczycielem wnioski.
Rysunek do ćwiczenia 2 Informacja o obrazie, histogram  z instrukcji aparatu cyfrowego
[z
ródło: instrukcja obsługi aparatu Canon D300]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane indywidualnie lub
w zespołach (max. 2 osoby),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie z listą
wyposażenia dla tego stanowiska,
3) wybrać odpowiedni sprzęt cyfrowy,
4) zapoznać się z instrukcją uzyskiwania informacji o wyświetlanym obrazie,
5) dokonać pomiaru warunków naświetlania i ustawić je w aparacie,
6) wykonać zdjęcia odpowiadające tematowi ćwiczenia,
7) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
8) omówić z nauczycielem wnioski.
Wyposażenie potrzebne do wykonania ćwiczenia:
- różne rodzaje cyfrowych aparatów fotograficznych wraz z instrukcjami ich obsługi,
- światłomierz zewnętrzny  po 1 szt. na zespół,
- zestaw książek i czasopism z dziedziny fotografii.
Ćwiczenie 3
Odszukaj w instrukcji aparatu fotograficznego fragmenty, dotyczące różnych możliwości
wyzwalania migawki. Wykonaj próbne zdjęcia, ustawiając dostępne tryby pracy. Zaproponuj, jakie
są możliwości wykorzystania ich w różnych sytuacjach zdjęciowych. Swoje propozycje omów
z nauczycielem.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane indywidualnie lub
w zespołach (max. 2 osoby),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie z listą
wyposażenia dla tego stanowiska,
3) wybrać odpowiedni sprzęt; aparat analogowy lub cyfrowy,
4) zapoznać się z instrukcją sterowania wyzwalaniem migawki,
5) dokonać kolejnych zmian ustawień wyzwalania spustu migawki w aparacie,
6) wykonać zdjęcia próbne, odpowiadające tematowi ćwiczenia,
7) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
8) omówić z nauczycielem wnioski.
Wyposażenie potrzebne do wykonania ćwiczenia:
- różne rodzaje analogowych i cyfrowych aparatów fotograficznych wraz z instrukcjami ich
obsługi,
- zestaw książek i czasopism z dziedziny fotografii.
Ćwiczenie 4
Zapoznaj siÄ™ z aplikacjÄ… Pomoc w Adobe Photoshop. Znajdz
proponowany tam sposób
postępowania z obrazami wymagającymi korekty kontrastów i barwy. Przećwicz ten tok
postępowania na dowolnym obrazie. Oceń efekty własnej pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Rysunek do ćwiczenia 4 Instrukcja korekty parametrów obrazka graficznego [z
ródło: instrukcja pomoc Adobe
Photoshop CS2]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane indywidualnie lub
w zespołach (max. 2 osoby),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie z listą
wyposażenia dla tego stanowiska,
3) dokonać wyboru odpowiedniego sprzętu,
4) proponowany tok korekty obrazu:
- wstępna ocena obrazka,
- utworzenie nowej warstwy dopasowania Poziomy,
- sprawdzenie histogramu obrazka,
- ustawienie świateł i cieni,
- dostosowanie półcieni,
- ustawienie przebarwień kolorów,
- zakończenie poprawek,
5) ocena pracy omówiona z nauczycielem.
Wyposażenie potrzebne do wykonania ćwiczenia:
- komputer z odpowiednim oprogramowaniem,
- zestaw książek i czasopism z dziedziny fotografii cyfrowej i obróbki obrazu.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) czytać ze zrozumieniem instrukcje obsługi sprzętu do prac fotograficznych?
ðð ðð
2) posługiwać się informacjami zawartymi w instrukcjach montażu i zasad
ðð ðð
używania sprzętu fotograficznego?
3) zmontować studyjny zestaw oświetleniowy zgodnie z instrukcją?
ðð ðð
4) nastawić przysłonę i migawkę, zgodnie z odczytami światłomierza?
ðð ðð
5) odczytać z histogramu informację o niedoświetleniu obrazu cyfrowego?
ðð ðð
6) skorygować obrazek cyfrowy pod względem kontrastu i barwy?
ðð ðð
7) dobrać czas otwarcia migawki aparatu do czasu świecenia lampy błyskowej?
ðð ðð
8) przełączać tryb nastawiania ostrości z AF na MF?
ðð ðð
9) wybierać tryby sterujące ekspozycją w zależności od okoliczności
ðð ðð
wykonywania zdjęć?
10) czytać sygnały ostrzegawcze wysyłane przez aparat?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
4.4. Zasady doboru warunków technicznych wykonywania prac
fotograficznych
4.4.1. Materiał nauczania
Eksponometria. Posługiwanie się światłomierzem fotoelektrycznym
Naświetlać film czy matrycę aparatu cyfrowego to znaczy pozwolić na oddziaływanie na ten
materiał takiej ilości światła, jaka jest potrzebna, aby po wywołaniu lub zgraniu do komputera nasz
obraz możliwie dalece odpowiadał fotografowanemu motywowi pod względem oddania barw,
wartości tonalnych i gęstości ogólnej. W praktyce czynność ta zajmuje znacznie mniej czasu niż
odczytanie jej definicji, o czym miałeś okazję przekonać się niejednokrotnie.
Prześwietlenie (ekspozyzja nadmierna) i niedoświetlenie (ekspozycja niedostateczna) prowadzi
do powstania wielu błędów rejestrowanego obrazu. Regulację ekspozycji przeprowadzamy
przy pomocy dwóch urządzeń znajdujących się w aparacie. To przysłona i migawka. Oko ludzkie
nie potrafi precyzyjnie oszacować intensywności oświetlenia naszego planu zdjęciowego, dlatego
chcąc uzyskać najlepsze zdjęcia powinniśmy umieć posługiwać się światłomierzem fotograficznym.
Dowiedziałeś się już, jak istotne jest postępowanie zgodnie z instrukcją obsługi. Teraz dowiesz się,
jak wiele masz możliwości wyboru.
Jest kilka metod pomiaru światła, a poszczególni fotografowie mają w tej kwestii własne
preferencje. Wiele aparatów ma wbudowany światłomierz zintegrowany z mechanizmami
sterującymi wielkością ekspozycji. Tam, nawet przy manualnych nastawach aparat podpowiada
swoje propozycje wartości przysłony i czasu otwarcia migawki. Ale taki wbudowany w aparat ma
kilka ograniczeń, o których warto pamiętać w trakcie stosowania. Pomiary punktowe i pomiar
światła padającego dużo dokładniej możemy przeprowadzić ręcznym, oddzielnym światłomierzem.
Podczas stosowania światłomierza należy pamiętać również o tym, że różne konstrukcje
i zastosowane w nich odmienne elementy światłoczułe wpływają na dokładność pomiaru. Jest
to ważny i obszerny zakres wiedzy wymagający wyciągania wniosków z własnych doświadczeń.
Większość światłomierzy ma możliwość wprowadzenia indywidualnych korekt wskazań, dzięki
czemu możemy dostroić urządzenie do naszych preferencji.
W większości sytuacji zdjęciowych wystarczą pomiary uśredniające oświetlenie planu
zdjęciowego. Musimy pamiętać, że taki pomiar może okazać się niewystarczający, na przykład gdy
fotografujemy szczególnie kontrastowy plan zdjęciwy, lub kiedy wykonujemy zdjęcie na bardzo
ciemnym albo jasnym tle i jeszcze dodatkowo pod światło.
Sterowanie światłem, regulacja geometrii snopa światła
Oświetlenie jest podstawowym elementem fotografii w warunkach studyjnych. Będziesz miał
do wyboru wiele lamp, uchwytów i dodatków, przy pomocy ktorych możliwe stanie się sterowanie
światłem. Uzyskasz możliwość wykorzystywania różnego stopnia rozproszenia i skupienia, kształtu
snopa padającego światła, ostrości brzegów cienia, jednorodności oświetlenia i innych podobnie
subtelnych właściwości. To wszystko pozwoli Ci rozszerzyć zakres tematów, które będziesz mógł
podejmować w studio.
Pierwszy wybór, na jaki powinieneś się zdecydować, to typ z
ródła światła: ciągłe, nie ciągłe;
żarowe, błyskowe, jarzeniowe, Fotografując na materiałach światłoczułych pamiętaj
o kontrolowaniu zalecanej dla nich temperatury barwowej światła. Zmieniając charakter oświetlenia
wykorzystanego do zdjęć można wpływać na uzyskany efekt barwny. Fotografia cyfrowa natomiast
wymaga ustawienia odpowiedniej funkcji sterowania balansem bieli w menu aparatu.
Zależnie od rozmiaru i kształtu reflektora światło to może być rozproszone lub więcej
czy mniej skoncentrowane. To również czyni je bardziej lub mniej intensywnym i wpływa
na charakter oświetlenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
 Są dwie skrajności: z
ródło do światła punktowego i wielkopowierzchniowe światło potokowe.
Obiekt oświetlony światłem punktowym charakteryzuje się kontrastami i ostrymi konturami,
zagubionymi szczegółami w cieniach, oraz blikami światła o małej powierzchni.
Potokowe światło charakteryzuje się tym, że jest przepuszczone przez dyfuzor o dużej
powierzchni. Obiekt oświetlony takim z
ródłem ma bardziej miękkie kontury i niższy kontrast.
Między tymi skrajnościami zaobserwujesz niezliczoną ilość stanów pośrednich. Zależą one
od tego, jak daleko światło jest od obiektu, od zastosowanych dyfuzyjnych materiałów i folii.
Jednak wymagania oświetleniowe to coś więcej niż wybór z
ródła światła i typu oświetlenia.
Równie ważny jest sposób ustawienia z
ródła względem obiektu i osi kamery. Wiele czynników
decyduje o funkcji lampy w układzie oświetleniowym, może ona być światłem głównym, światłem
wypełniającym, efektowym lub światłem tła. Układ oświetleniowy trzeba budować krok
za krokiem. Zaczynamy zawsze od światła głównego. Nie dodawajmy nigdy następnej lampy,
dopóki nie jesteśmy w pełni zadowoleni z ustawienia poprzedniej. Zbyt duża intensywność światła
i zbyt wiele jego z
ródeł  to czynniki psujące efekt każdego oświetlenia.
Parametry zapisu fotograficznego obrazu cyfrowego.
Uzyskany przez Ciebie cyfrowy obraz fotograficzny należy zapisać. Niezbędna jest do tego
znajomość parametrów zapisu, czyli wielkość pliku, jego format, rozdzielczość i głębia bitowa.
Powinieneś wiedzieć, że wielkość pliku określamy w pikselach, na przykład 1536x1024 pikseli
oznacza mały plik, a 3072x2048 pikseli plik duży. Format, czyli rodzaj pliku charakteryzowany jest
rozszerzeniem nazwy po kropce, na przykład .jpg, .tiff, .gif, .psd, .RAW i inne. Mogą one podlegać
kompresji, czyli zmniejszaniu objętości danych cyfrowych tak, by zajmowały mniej miejsca na
dyski i szybciej były przesyłane siecią oraz aby więcej się ich mieściło na nośnikach pamięci.
Formaty te mają różne zastosowania i mogą być stosowane w różnych aplikacjach. W zależności od
zastosowania obrazu, należy go zapisać z określoną rozdzielczością, czyli ustalić ilość pikseli
w jednostce długości. Piksele nie mają stałego rozmiaru. Te o wielkości centymetra kwadratowego
będą wyglądały jak kafelki gigantycznej mozaiki i w niczym nie będą przypominały obrazu
fotograficznego. Im mniejsze piksele, tym bardziej sÄ… niewidoczne, zapewniajÄ…c fotografiom
realistyczny wygląd. Do oglądania obrazu na monitorze wystarczy 72 pikseli/cal. Ta rozdzielczość
przy drukowaniu będzie jednak zbyt niska. Jeżeli zmniejszy się piksele do 200/cal wydruk stanie się
mniejszy, ale znacznie lepszy jakościowo. Głębia bitowa natomiast opisuje wielkość palety barw
używanej do odtworzenia obrazu cyfrowego, na przykład paleta 8 bitowa, 16 lub 24 bitowa. Bit zaś
jest najmniejszą porcją cyfrowych danych, która może odzwierciedlać dwa stany, na przykład
włączony- wyłączony, czyli czarny- biały w odniesieniu do kolorów.
Warto wiedzieć, że niektóre cyfrowe lustrzanki pozwalają wybrać profil barwy, sRGB lub
Adobe RGB (1998). Takie zarządzanie kolorem pomaga utrzymać jednolity odcień przy
przechodzeniu obrazu przez cyfrowy łańcuch sprzętu.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaka jest różnica między ekspozycją nadmierną a niedostateczną?
2. W jaki sposób można przeprowadzić punktowy pomiar światła?
3. W jakich sytuacjach niewystarczający może być pomiar uśredniający oświetlenie planu
zdjęciowego?
4. Jakie sÄ… typy z
ródeł światła?
5. Jakie cechy będzie miał obiekt oświetlony światłem punktowym?
6. Jakie cechy będzie miał obiekt oświetlony światłem potokowym?
7. W jaki sposób należy budować układ oświetleniowy?
8. W jakich jednostkach określamy wielkość pliku?
9. Na czym polega kompresja danych?
10. Co oznacza termin głębia bitowa?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj pięć zdjęć białej gipsowej figury na białym tle, oświetlonej na pięć różnych sposobów
pojedynczÄ… lampÄ… fotograficznÄ… (najlepiej z reflektorem). Zaobserwuj zmiany i zapisz je.
1. Figurę i tło oświetl przednio-górnym światłem. W tym celu trzeba mniej więcej pięciokrotnie
przedłużyć ekspozycję wskazaną przez światłomierz albo naświetlać według pomiaru światła
odbitego od szarej karty.
2. Powtórz zdjęcie w tych samych warunkach, naświetlając tym razem zgodnie ze wskazaniami
światłomierza.
3. Powtórz zdjęcie w tych samych warunkach, przymykając jednak przysłonę o trzy lub cztery
wartości.
4. Powtórz zdjęcie w tych samych warunkach i za pomocą odpowiednio trzymanego kartonu
skieruj oświetlenie w taki sposób, aby figura znajdowała się w pełnym świetle, tło zaś 
w głębokim cieniu.
5. Zachowaj ten sam układ, kierując jednak oświetlenie w taki sposób, aby tło było w pełni
oświetlone, a figura - w cieniu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane w zespołach (4-5
osób),
2) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem etapy realizacji projektu,
3) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie z listą
wyposażenia tego stanowiska,
4) dokonać wyboru odpowiedniego sprzętu zdjęciowego,
5) postępować zgodnie z punktami 1-5, zawartymi w ćwiczeniu,
6) wyciągnąć wnioski i opisać je,
7) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Wyposażenie potrzebne do wykonania ćwiczenia:
- różne rodzaje aparatów fotograficznych: lustrzanka średnioformatowa, lustrzanka
małoobrazkowa, aparat cyfrowy,
- materiały negatywowe, odpowiednie do wybranego aparatu,
- światłomierz zewnętrzny z możliwością pomiaru światła padającego  1 szt. na 2. uczniów,
- biała figura,
- białe tło,
- lampa fotograficzna (z reflektorem),
- zastawka (karton).
Ćwiczenie 2
Dokonaj pomiaru punktowego trzech jednakowo oświetlonych pól : białego, czarnego i szarego
(18% odbicia). Zapisz wyniki. Z czego wynikają różnice pomiaru?
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które powinno być realizowane indywidualnie lub
w zespołach (2-3 osób),
2) zaplanować i uzgodnić z nauczycielem etapy realizacji projektu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
3) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie z listą
wyposażenia tego stanowiska,
4) dokonać wyboru odpowiedniego światłomierza,
5) dokonać pomiaru punktowego, zgodnie z treścią ćwiczenia,
6) wyciągnąć wnioski i opisać je,
7) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia.
Wyposażenie potrzebne do wykonania ćwiczenia:
- światłomierz do realizacji pomiaru światła punktowego,
- trzy plansze.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) podać definicję naświetlenia materiału fotograficznego?
ðð ðð
2) przeprowadzić punktowy pomiar światła przy pomocy światłomierza?
ðð ðð
3) przeprowadzić pomiar światła padającego?
ðð ðð
4) wybrać typ z
ródła światła dla osiągnięcia konkretnego efektu zdjęciowego?
ðð ðð
5) przewidzieć jaki efekt uzyskasz fotografując obiekt na bardzo ciemnym tle?
ðð ðð
6) wymienić funkcje lampy w układzie oświetleniowym?
ðð ðð
7) zbudować studyjny układ oświetleniowy do wykonania zdjęcia
ðð ðð
portretowego?
8) określić, jak wielkość pliku wiąże się z formatem zapisu?
ðð ðð
9) wyjaśnić, na co wpływa rozdzielczość zapisanego obrazu?
ðð ðð
10) wymienić przynajmniej cztery formaty zapisu obrazu cyfrowego?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
4.5. Normy i instrukcje techniczne
4.5.1. Materiał nauczania
Procedury fotograficzne
Wiesz już, jak ważne jest stosowanie się do instrukcji obsługi konkretnego sprzętu do prac
fotograficznych. Praktycznie niemożliwe jest sprawne i efektywne posługiwanie się na przykład
nowym aparatem cyfrowym bez poznania jego możliwości, zawartych w instrukcji. Podobnie jest
w przypadku każdego rodzaju działania fotograficznego. Istnieją normy i instrukcje techniczne,
które kierują postępowaniem w zależności od wybranej technologii, działu czy rodzaju fotografii.
Znajomość tych procedur fotograficznych jest równie niezbędna jak znajomość instrukcji obsługi
światłomierza.
Od czasu przystÄ…pienia Polski do Unii Europejskiej, Polskie Normy sÄ… tworzone przede
wszystkim na podstawie tłumaczenia i zatwierdzania norm europejskich EN i światowych ISO,
przyjmując oznaczenie PN EN lub PN ISO. Normy tłumaczone i zatwierdzone przez Polski
Komitet Normalizacyjny mają taki sam status jak normy w języku oryginału.
Spotkasz się z czterema rodzajami norm: międzynarodowymi (ISO), krajowymi (PN),
branżowymi (BN) i zakładowymi (ZN). Wszystkie one opisują standardy jakościowe, ilościowe,
wydajnościowe. Standardy jakościowe określają parametry, konieczne do osiągnięcia w cyklu
produkcyjnym. W fotografii szczegółowym wyznaczeniem tych parametrów zajmuje
się sensytometria. Standardy ilościowe dla konkretnych maszyn określa ich producent, podając
maksymalną ilość powstałych elementów produkcyjnych. Standardy wydajnościowe podawane
są zazwyczaj przez pracodawców i wynikają z rachunku ekonomicznego.
Nie musisz znać norm ani instrukcji technicznych na pamięć. Są to dosyć skomplikowane
oznaczenia, np. PN-89/C-99025.22 to Wymiary światłoczułych materiałów fotograficznych, a PN-
93/C-99465.09  Wyznaczanie podstawowych wielkości sensytometrycznych w świetle odbitym
dla materiałów barwnych na podłożu nieprzezroczystym. Wystarczy więc, że będziesz potrafił
do nich sięgnąć w razie potrzeby. Powinieneś pamiętać o tym, że normy mogą być uaktualniane
wraz ze zmieniającą się technologią, sytuacją gospodarczą lub polityczną. Tak właśnie stało
się ze zdjęciami do paszportów biometrycznych, które to zdjęcia muszą być wykonywane dokładnie
według ściśle określonego wzoru, co reguluje odpowiednia norma.
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Do czego służą normy fotograficzne?
2. Do czego służą instrukcje fotograficzne?
3. Jakie znasz rodzaje norm?
4. Jakie standardy opisujÄ… normy fotograficzne?
5. Czym różnią się normy jakościowe od wydajnościowych?
6. Kto określa normy wydajnościowe?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sprawdz
w materiałach z
ródÅ‚owych, co oznacza i z czego wynika zapis: ISO 100/21°. Zanotuj
wnioski.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) sprawdzić w z
ródłach definicję skali światłoczułości,
2) odnalez
ć zależności pomiędzy jednostkami ISO, ASA i DIN,
3) zapisać wnioski.
Wyposażenie potrzebne do wykonania ćwiczenia:
- materiały z
ródłowe, adekwatne do tematu ćwiczenia
- dostęp do Internetu.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić, do czego służą normy fotograficzne?
ðð ðð
2) określić, do czego służą instrukcje techniczne?
ðð ðð
3) zdefiniować pojęcie norma ilościowa?
ðð ðð
4) rozróżnić rodzaje standardów?
ðð ðð
5) wymienić i omówić międzynarodową normę fotograficzną?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
4.6. Podstawowe zasady organizacji pracy
4.6.1. Materiał nauczania
Organizacja stanowiska do wykonywania prac
Poznasz teraz podstawowe zasady organizacji pracy, w której być może znajdziesz wkrótce
zatrudnienie. W zależności od specjalizacji zakładu można wyróżnić w nim takie rozwiązania
organizacyjne, które ukierunkowują na określone działania. Jeżeli głównym kierunkiem jest
fotografowanie, to mówimy o studiu fotograficznym. W zapleczu studia powinien być magazyn
z materiałami światłoczułymi, garderoba dla modeli itp. W zakładzie, który nastawiony jest głównie
na obróbkę materiałów, miejsce do fotografowania znajduje się zazwyczaj na uboczu. W takim
laboratorium praca zasadnicza odbywa się w pomieszczeniu z urządzeniami wywołującymi zdjęcia
na papierze i w zależności od typu maszyn, pomieszczenia te mogą być jasne lub zaciemnione.
Zapleczem dla tego pomieszczenia jest magazyn materiałów eksploatacyjnych i miejsce
składowania zużytych chemikaliów. Wyprodukowane zdjęcia sortowane są blisko lady
w kolejności zleceń dla wygody pracy i obsługi klienta.
Sporządzanie zapotrzebowania i rozliczania materiałowego
Praca w zakładzie fotograficznym wiąże się z określonymi czynnościami, kórych znajomość
przyda Ci się z całą pewnością. Ważnym elementem w pracy laboratorium jest rachunek
ekonomiczny. Należy stale kontrolować efektywność poszczególnych faz produkcji. Podstawową
zasadą rozliczenia materiałowego laboratorium jest porównanie ilości wykonanych zdjęć (dane
z liczników maszyny) z ich sprzedażą, według raportu kasowego. Bardziej szczegółow rozliczenie
obejmuje także rozliczenie zużytych chemikaliów i innych materiałów eksploatacyjnych.
W każdym laboratorium szacuje się wielkość produkcji i na tej postawie na bieżąco uzupełnia się
zapas niezbędnych do produkcji materiałów. Ze względu na wysokie koszty materiałów i dbałość
o ich wysoką jakość, zakłady generalnie unikają składowania większych ilości papieru
fotograficznego i chemikaliów do ich obróbki.
Oszczędność materiałów fotograficznych
Ze wzgledu na wysokie koszty ważnym elementem ekonomicznym funkcjonowania zakładu
jest zwrócenie uwagi na zużycie materiałów fotograficznych. Podczas fotografowania aparatem
analogowym takim ograniczeniem są koszty filmów. Przy trudnych tematach chciałoby się
powtarzać wybrany motyw tyle razy, aby nabrać pewności, że uchwyciliśmy zamierzony efekt. Jest
to możliwe dopiero po obróbce, więc robimy ujęcia zapasowe. Przekonałeś się już pewnie
wielokrotnie, że w takich sytuacjach fotografia cyfrowa przynosi nieocenione oszczędności. Ilość
powtórzeń nie wpływa na cenę wykonywanej pracy.
Współczesne laboratoria fotograficzne korzystają już z tak nowoczesnych maszyn, które
przy starannej obsłudze nie powodują powstawania odpadów. Większość strat wynika z błędów
człowieka.
Bezpieczeństwo środowiska naturalnego
Miejsce Twojej pracy przygotowane jest zgodnie z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. Jest to szczególnie ważne
w przypadku pracowni, które wykorzystują chemikalia, mogące stanowić zagrożenie dla
środowiska naturalnego. Przepisy wymagają, aby odpady technologiczne były systematycznie
odbierane przez wyspecjalizowane do tego firmy. Laboratoria zbierają zużyte roztwory chemiczne
oraz odpady papierowe i przechowują je w przeznaczonym do tego pomieszczeniu. Niektóre
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
zakłady, w trosce o bezpieczeństwo naturalne, zbierają od swoich klientów zużyte baterie i oddają
je do utylizacji.
Zagrożenia i pierwsza pomoc
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska praktycznie może niemal zupełnie wyeliminować zagrożenia. W każdej jednak
sytuacji należy liczyć się z możliwością wystąpienia niepożądanych zdarzeń i należy wówczas
odpowiednio szybko zareagować. Każdy, kto zauważył wypadek lub dowiedział się o nim powinien
udzielić pierwszej pomocy poszkodowanemu. Należy również natychmiast poinformować o tym
zdarzeniu prowadzącego zajęcia nauczyciela i możliwie szybko wezwać profesjonalną pomoc
medyczną. Sprawne działanie pozwoli zminimalizować efekty ewentualnego wypadku, a może
również uratować życie.
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakiego rodzaju zakłady fotograficzne poznałeś?
2. Na czym polega rozliczenie materiałowe?
3. Od czego zależy składowana w zakładach ilość materiałów i chemikaliów?
4. Dlaczego używanie aparatów cyfrowych jest bardziej ekonomiczne niż stosowanie aparatów
analogowych?
5. W jaki sposób zakłady fotograficzne pozbywają się odpadów technologicznych?
6. Jakie przepisy regulują postępowanie w sytuacjach zagrożeń?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Masz do dyspozycji rolkę papieru o szerokości 152 mm. Wiedząc, że długość rolki wynosi 175
metrów bieżących oblicz, ile zdjęć można z niej wykonać:
a) w formacie 10x15 cm.
b) w formacie 15x21 cm.
Jak myślisz, czy otrzymana przez Ciebie ilość zdjęć jest możliwa do uzyskania w zakładzie
fotograficznym?
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zaplanować sposób wykonania ćwiczenia,
2) wykonać obliczenia,
3) skonsultować wynik z nauczycielem,
4) omówić wnioski.
Wyposażenie potrzebne do wykonania ćwiczenia:
- kalkulator,
- materiały piśmiennicze.
Ćwiczenie 2
Zaplanuj, w jakie pomieszczenia powinien być wyposażony zakład fotograficzny, świadczący
usługi:
 wywoływanie filmów,
 kopiowanie zdjęć na maszynie typu print-scan (z różnych nośników obrazu),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
 wykonywanie zdjęć do dokumentów,
 sprzedaż albumów i ramek do zdjęć.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i regulaminem pracy na stanowisku ćwiczeniowym
oraz ze sposobem wykonania ćwiczenia, które może być realizowane indywidualnie lub
w zespołach (2-3 osób),
2) sprawdzić kompletność wyposażenia stanowiska pracy do realizacji ćwiczenia, zgodnie z listą
wyposażenia dla tego stanowiska,
3) zaplanować pomieszczenia zakładu fotograficznego,
4) uporządkować stanowisko pracy po realizacji ćwiczenia,
5) przedstawić nauczycielowi do oceny.
Wyposażenie potrzebne do wykonania ćwiczenia:
- lista możliwych typów pomieszczeń, mogących znajdować się w zakładzie fotograficznym.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić szacunkowo ilość materiału do wykonania pracy?
ðð ðð
2) zorganizować stanowisko do wykończania prac fotograficznych?
ðð ðð
3) przeprowadzić rozliczenie materiałowe?
ðð ðð
4) przygotować i zastosować materiały pomocnicze?
ðð ðð
5) zastosować racjonalne materiały?
ðð ðð
6) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z uwzględnieniem przepisów bhp,
ðð ðð
ochrony ppoż. oraz ochrony środowiska?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych, który zawiera 20 pytań o różnym stopniu trudności.
4. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając znak  X lub wpisując
prawidłową odpowiedz
. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
5. Test składa się z dwóch części: Część I  poziom podstawowy, Część II  poziom
ponadpodstawowy. W sumie możesz uzyskać 20 punktów jeśli prawidłowo odpowiesz
na wszystkie pytania w teście. Za każdą prawidłową odpowiedz otrzymujesz  1 punkt.
Natomiast za złą odpowiedz
lub jej brak otrzymujesz  0 punktów.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi na jakieś pytanie sprawi ci trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut czasu.
Powodzenia.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
Część I  Poziom podstawowy
1. Przepisy BHP nie obowiÄ…zujÄ…:
a) pracodawcy,
b) w zakładzie pracy,
c) w szkole,
d) na ulicy.
2. Reakcja organizmu ludzkiego na zetknięcie się z niektórymi substancjami chemicznymi
używanymi w fotografii, objawiająca się podrażnieniem skóry, wysypką lub trudno gojącymi
siÄ™ ranami to
a) uczulenie alergiczne,
b) fotofobia,
c) brązowienie skóry pod wpływem promieniowania ultrafioletowego,
d) wskaz
nik rozwijajÄ…cego siÄ™ stanu zapalnego.
3. Przepisy ochrony przeciwpożarowej określają:
a) jak szkolić strażaków,
b) jak ratować ludzi z pożaru,
c) jak zapobiegać i postępować na wypadek pożaru,
d) sposób postępowania z podpalaczami.
4. Materiały fotograficzne przechowujemy w magazynie, którego warunki wyznaczają:
a) odpowiednie oświetlenie,
b) maksymalną wilgotność i temperaturę,
c) dopuszczalne zapylenie powietrza,
d) usytuowanie pomieszczeń produkcyjnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
5. Dobra organizacja stanowiska pracy oznacza:
a) spełnienie większości wymogów formalnych,
b) wygodne, efektywne, ergonomiczne ustawienie środków produkcji,
c) możliwość pracy bez instrukcji obsługi,
d) dobrą współpracę między pracodawcą i pracownikiem.
6. Maszynę typu printer, przeznaczoną do obróbki papieru barwnego, należy podłączyć do prądu
wykorzystujÄ…c:
a) własne umiejętności,
b) możliwość podłączania odpływu,
c) elektryka z odpowiednimi uprawnieniami,
d) pomoc rodziny.
7. Ciemnia fotograficzna niezbędna jest podczas obróbki:
a) filmów barwnych,
b) automatycznej papierów barwnych,
c) ręcznej czarno-białych papierów fotograficznych,
d) i kopiowania plików cyfrowych na papier barwny.
8. Warunki określające sposób instalacji maszyny do obróbki fotograficznej można uzyskać:
a) z Internetu,
b) od sprzedawcy (dostawcy),
c) od pracownika serwisu,
d) z instrukcji obsługi.
9. Zakres prac wykończeniowych obrazów fotograficznych nie obejmuje:
a) wyretuszowania zdjęcia,
b) obcięcia do określonego formatu,
c) podklejenia na sztywnym podłożu,
d) odpowiedniego oświetlenia zdjęcia.
10. Zdjęcia wykonywane w złych warunkach oświetleniowych z bardzo długim czasem
naświetlania wymagają
a) zastosowania czasu otwarcia migawki krótszego niż 1/60s,
b) bezwzględnego użycia lampy błyskowej,
c) przymocowania aparatu do statywu fotograficznego,
d) użycia obiektywu z ogniskową 100-200cm.
11. Które fotograficzne zużyte roztwory nie powinny być wylewane do kanalizacji i trzeba je
oddawać do utylizacji?
a) tylko roztwory wywołujące,
b) tylko roztwory trwalajÄ…ce,
c) roztwory wywołujące, utrwalające, wybielające,
d) tylko roztwory wybielajÄ…ce.
12. W laboratorium fotograficznym mamy do czynienia z różnymi substancjami chemicznymi,
wszystkie pojemniki należy starannie
a) myć,
b) opisywać,
c) segregować,
d) kolekcjonować.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
13. Kolorystyka zdjęć oglądanych na monitorze zależy od jego ustawień. Chcąc oceniać wygląd
zdjęć należy:
a) zapisać zdjęcia na twardym dysku,
b) dopasować je funkcją  wariacje ,
c) skalibrować monitor,
d) użyć przeglądarki.
14. Aby uzyskać duże powiększenie z cyfrowego obrazka o małej wielkości należy poddać go
obróbce polegającej na:
a) powiększeniu rozdzielczości obrazu,
b) stopniowej interpolacji,
c) zmniejszeniu rozdzielczości obrazu,
d) zmianie wielkości obrazu do docelowej.
15. Aby uzyskać najwyższą jakość odwzorowania barw w trakcie wykonywania serii zdjęć
aparatem cyfrowym, w stałych warunkach oświetleniowych, balans bieli należy
a) ustawić w pozycji auto,
b) ustawić w pozycji światło dzienne,
c) ustawić w pozycji światło żarowe,
d) ustawić ręcznie.
Część II  Poziom ponadpodstawowy
16. Układ funkcji poszczególnych pomieszczeń w zakładzie fotograficznym powinien wynikać z:
a) usytuowania budynku,
b) ilości pomieszczeń,
c) typu działalności i prowadzonego cyklu technologicznego,
d) ilości dysponowanych maszyn.
17. Zwiększenie mocy obliczeniowej komputera w celu uzyskania właściwej pracy programów
edytowania i obróbki obrazów o dużej wielkości uzyskuje się poprzez
a) podłączenie drugiego monitora,
b) zastosowanie odpowiednio dużego twardego dysku,
c) zainstalowanie stacji nagrywajÄ…cej DVD,
d) rozbudowę pamięci RAM.
18. Zaplanuj sprzęt komputerowy potrzebny do skanowania i edycji diapozytywów 35 mm.
19. Zaproponuj w punktach jak przygotujesz techniką cyfrową zdjęcie do publikacji w Internecie.
20. Jaki charakter ma zasadnicze z
ródło światła przedstawione na poniższym schemacie?
a) tylne skierowane,
b) tylne rozproszone,
c) przednie skierowane,
d) przednie rozproszone.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
 1. aparat fotograficzny
2. obiekt fotografowany
3. softbox
4. tło
21. Funkcja  autofokus" w obiektywie definiuje
a) automatyczny dobór warunków ekspozycji,
b) automatycznÄ… zmianÄ™ ogniskowej obiektywu,
c) automatyczne ustawianie ostrości,
d) automatyczny pomiar światła.
22. Migawka w aparacie fotograficznym służy do
a) kadrowania obrazu,
b) sterowania ostrością obrazu,
c) regulowania przysłony,
d) kontrolowania strumienia światła wpadającego przez obiektyw.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Organizowanie stanowiska pracy
Zakreśl poprawną odpowiedz
lub wpisz wymagane treści zadania.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18.
19.
20.
a b c d
21.
a b c d
22.
a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
6. LITERATURA
1. Daly T.: Encyklopedia fotografii cyfrowej. Wydawnictwo G+J Gruner+ Jahr, Warszawa 2004
2. Feininger A.: Nauka o fotografii. WAiF, Warszawa 1987
3. Freeman M.: Fotografia studyjna. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1993
4. Hedgecoe J.: Nowy podręcznik fotografii. Arkady, Warszawa 2005
5. Kotecki A.: Pracownia fotograficzna 1. WSiP, Warszawa 1978
6. Marchesi J.J.: Profesjonalna technika świetlna. MILSO, Warszawa 1988
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46