366

HISTORIA FILOZOFII STAROŻYTNEJ

4. Alegoreza Filona oraz jej greckie i hebrajskie poprzedniczki

•    Alegoryczne komentarze do Pięcioksięgu stanowią przeważającą część prac Filona. Polegają one na odszukiwaniu i wyjaśnianiu znaczenia ukrytego pod postaciami, działaniami i wydarzeniami, o których mowa w Torze. Ta alegoreza wywodzi się zarówno z tradycji greckich, jak i hebrajskich.

•    filon uważa, że także litera Biblii ma swój sens - jest on jednak znacznie niższy od sensu alegorycznego i mieści się na zewnątrz orędzia Mojżesza.

•    Uważa, wreszcie, że sam, interpretując Biblię alegorycznie, ma uczestnictwo w boskim natchnieniu.

Filon i preludium wielkiej przemiany myśli zachodniej

1.    Pierwsze sformułowanie problemu relacji zachodzących między boskim objawieniem a filozofią, czyli między wiarą i rozumem

•    Filon, w przeciwieństwie do Greków, ma do dyspozycji zarówno objawienie Boga, jak i spekulacje filozoficzne, owoc mądrości ludzkiej. Interpretuje relację zachodzącą pomiędzy nimi jako relację „służebnego podporządkowania” filozofii objawieniu (mądrości). Nauka ta przez długie wieki pozostanie obowiązującą normą

•    Fundamentem mądrości, o której mówi Filon, jestwiara rozumiana jako mocne i niezachwiane przekonanie, przeciwstawione niepewności ludzkich rozumowań.

2.    Ku rozbiciu hellenistycznych ram wiedzy filozoficznej: wysunięcie teologii na plan pierwszy oraz ogłoszenie prymatu „mądrości teoretycznej" nad „mądrością praktyczną"

•    Filon wprowadził w swojej filozofii formalnie podział na logikę, fizykę i etykę. Przeniósł jednak teologię z dziedziny fizyki do dziedziny etyki i uznał „poznanie Stwórcy" za jej szczytowy moment. Oznacza to oderwanie koncepcji Boga od koncepcji świata, a związanie jej z koncepcją człowieka, wbrew całej tradycji greckiej.

•    Równocześnie odrzucona zostaje hellenistyczna koncepcja wyższości mądrości praktycznej nad mądrością teoretyczną. Prawdziwą mądrością jest kult Boga, roztropność odnosi się do postępowania moralnego, które jest od tego kultu uzależnione. Phronesis staje się praktycznym aspektem sophii.