16„Sok żołądkowy-skład, funkcja. Fazy wydzielania soku żołądkowego.”
Pokarmy wypełniające część środkową żołądka, niestykające się z błoną śluzową, są trawione początkowo przez alpha-amylazę ślinową. Zmieszanie się treści pokarmowej z sokiem żołądkowym rozpoczyna właściwe trawienie w żołądku.
Sok żołądkowy jest wydzielany przez gruczoły błony śluzowej żołądka średnio w ilości 3L w ciągu całej doby. Jest to płyn bezbarwny, o charakterystycznym zapachu i odczynie silnie kwaśnym pH około 1.
W skład soku żołądkowego wchodzi: kwas solny 0,4-0,5%, sole mineralne, głównie NaCl i KCl, w ilości 0,3-0,5% oraz niewielka ilość białka. Sok żołądkowy zawiera również fermenty trawienne: pepsynę, chymozynę i lipazę.
PEPSYNA jest enzymem proteolitycznym (proteazą) wydzielanym w postaci nieczynnej, jako tzw.pepsynogen, przez komórki główne gruczołów żołądkowych. Pepsynogen pod wpływem kwasu solnego zamienia się w pepsynę. Pepsyna jest enzymem silnie działającym w środowisku kwaśnym. Powoduje ona rozpad hydrolityczny białek przez kilka etapów przejściowych do albumoz i peptonów. W ten sposób białka zostają przygotowane do całkowitego rozbicia przez fermenty trzustki- trypsynę i erypsynę, które rozkłada peptony na aminokwasy.
PODPUSZCZKA (chymozyna) jest wydzielana w postaci profermentu również przez komórki główne gruczołów żołądkowych. Rozkłada ona tylko rozpuszczalne białka mleka-kazeinę, ta zaś w obecności wapnia wytrąca się tworząc sernik, dalej trawiony przez pepsynę i trypsynę. Najwięcej podpuszczki zawierają żołądki noworodków karmionych mlekiem matki.
LIPAZA żołądkowa występuje w soku żołądkowym w niewielkiej ilości. Działa ona tylko na te tłuszcze, które nadchodzą do żołądka w postaci zemulgowanej, jak np. tłuszcze mleka, śmietany, jaj, itp.
KWAS SOLNY
aktywuje pepsynogen, zamieniając go w pepsynę,
wytwarza środowisko kwaśne, które jest nieodzowne do działania pepsyny,
powoduje pęcznienie włókien białkowych, które w tym stanie łatwiej ulegają działaniu pepsyny,
działa jako środek antyseptyczny, zabijając liczne drobnoustroje, które dostają się do żołądka z pokarmem,
bierze udział w regulacji otwierania i zamykania odźwiernika.
Wydzielania soku żołądkowego:
Wydzielanie soku żołądkowego dzieli się na trzy fazy, które w warunkach fizjologicznych występują często prawie jednocześnie i zachodzą na siebie. Są to:
Faza głowowa
Faza żołądkowa
Faza jelitowa
W FAZIE GŁOWOWEJ, nazywanej dawniej fazą nerwową, występuje wydzielanie soku żołądkowego pod wpływem impulsów biegnących przez nerwy błędne. W fazie tej uczestniczą zarówno odruchy warunkowe, czyli nabyte, jak i odruchy bezwarunkowe, wrodzone, kiedy pokarm znajduje się już w jamie ustnej i drażni receptory w błonie śluzowej. Acetylocholina uwolniona z zakończeń śródściennych neuronów przywspółczulnych działa na:
-komórki główne błony śluzowej żołądka- bezpośrednio i pośrednio - poprzez neurony zawierające peptyd uwalniający gastrynę i gastrynę wydzielaną przez komórki dokrewne G,
-komórki okładzinowe błony śluzowej żołądka za pośrednictwem histaminy i receptora histaminowego H2.
W FAZIE ŻOŁĄDKOWEJ na skutek podrażnienia błony śluzowej przez pokarm wypełniający żołądek zachodzi zarówno odruchowe, jak i bezpośrednie oddziaływanie na komórki dokrewne G znajdujące się z błonie śluzowej żołądka. Wydzielają one do krwi gastrynę. Krążąca do krwi gastryna na drodze humoralnej pobudza do wydzielania gruczoły błony śluzowej żołądka.
W FAZIE JELITOWEJ pod wpływem treści pokarmowej przechodzącej z żołądka do dwunastnicy, na drodze nerwowej i humoralnej, zachodzi zarówno pobudzanie, jak i hamowanie czynności żołądka. Wytwarzana w dwunastnicy gastryna i cholecystokinina pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, natomiast sekretyna działa hamująco. Za pośrednictwem odruchu jelitowo- żołądkowego następuje hamowanie opróżniania żołądka i wydzielanie soku żołądkowego.
Hormony wytwarzane przez gruczoły dokrewne mają również wpływ na wydzielanie soku żołądkowego. Hormony kory nadnerczy (glikokortykoidy) zwiększają wydzielanie soku żołądkowego, natomiast hormony rdzenia nadnerczy (adrenalina i noradrenalina) hamują jego wydzielanie.
BIBLIOGRAFIA
W.Sylwanowicz „Anatomia i fizjologia człowieka” Państwowy zakład wydawnictw lekarskich
Władysław Z.Traczyk, „Fizjologia człowieka w zarysie” Wydawnictwo PZWL
1