plik


ÿþNotatki do wykBadów z Historii Gospodarczej (dr M. TymiDski) WykBad 2:  ZBoty wiek Zredniowiecza (X - XIII w.) I. System lenny A. Stosunki lenne 1. System lenny powstaB na bazie wcze[niejszych instytucji wyksztaBconych we wczesnym [redniowieczu; przede wszystkim beneficjum, które z czasem przeksztaBciBo si w lenno, ale równie| prekarii, komendacji i immunitetów (zob. wykBad 1); szybkie rozprzestrzenianie si stosunków lennych nastpiBo w IX w. wraz z rozpadem paDstwa karoliDskiego (m.in. poprzez wprowadzenie dziedziczno[ci urzdów  hrabiego, margrabiego) 2. WBadca bdcy nadawc lenna (dóbr ziemskich) zwany odtd seniorem przekazywaB wasalowi w u|ytkowanie dobra ziemskie w zamian za zobowizanie sBu|by wojskowej oraz dochowanie wierno[ci 3. W [lad królów poszli wielcy wBa[ciciele ziemscy (sami bdc wasalami monarchów) i na zasadzie lennej lub komendacji podporzdkowywali sobie wasali spo[ród rycerstwa 4. Rozpowszechnienie si, znanych jeszcze z czasów karoliDskich, immunitetów uniezale|niaBo lokalnych feudaBów politycznie i ekonomicznie 5. Zasadniczo lenna byBy do|ywotnie (w chwili [mierci jednej ze stron ukBad musiaB by odnowiony); w praktyce jednak lenna byBy dziedziczne przechodzc na synów, a z czasem i na córki wasali 6. System lenny stworzyB tzw. drabin feudaln na szczycie której staB monarcha, w praktyce prowadziB do osBabienia centralnej wBadzy paDstwowej, czego najbardziej dobitnym przykBadem byBy losy Francji w okresie IX  XIII w. 7. W konsekwencji rozdrobnienia lennego, szczególnie we Francji, ale równie| we WBoszech i w pózniejszym okresie (od XIII w.) w Niemczech nastpiBo osBabienie wBadzy monarchy, a tak|e rozpowszechnienie si  prywatnych wojen pomidzy rywalizujcymi ze sob feudaBami  oba zjawiska staBy si podstaw gBbszych zmian spoBecznych (np. wzrostu niezale|no[ci miast i ich ludno[ci)  zob. ni|ej B. Problem wBasno[ci w systemie feudalnym 1. W ramach monarchii patrymonialnej caBa ziemia w ramach granic paDstwa nale|aBa do wBadcy, który wedBug wBasnego uznania mógB j nadawa zasBu|onym dla niego osobom 2. W drodze ewolucji beneficjów doszBo do przeksztaBcenia praw wBasno[ci, które w systemie lennym nabraBy oryginalnego charakteru wBasno[ci podzielonej pomidzy ró|ne elementy drabiny feudalnej (jest to zupeBnie inny sposób rozumienia praw wBasno[ci ni| obecnie lub w prawie rzymskim; mo|na powiedzie z pewnym uproszczeniem, |e ró|ne uprawnienia wBa[cicielskie s dzielone pomidzy kilka osób) 3. Pan feudalny posiadaB wBasno[ zwierzchni, chBop (stojcy najni|ej w hierarchii spoBecznej) dysponowaB wBasno[ci u|ytkow; podobnie mo|na widzie relacje wBasno[ciowe pomidzy kolejnymi szczeblami drabiny feudalnej (cho rodzaj zobowizaD byB inny ni| u chBopów) 4. Szczególny charakter przybraBy zobowizania feudalne w przypadku chBopów (które z czasem zaczto nazywa renta feudaln); mo|na wyró|ni trzy rodzaje tych [wiadczeD: a. naturalne  daniny w naturze (zbo|e, zwierzta domowe itp.) b. odrobkowe  robocizna [wiadczona na rzecz pana (paDszczyzna) c. czynszowe  opBaty pieni|ne C. PoBo|enie chBopów 1. Do koDca X w. nastpiBo niemal caBkowite uzale|nienie wolnych chBopów (zob. wykBad 1) i przeksztaBcenie ich w chBopów-poddanych w ramach systemu lennego; w ten sposób doszBo do ostatecznego ujednolicenia sytuacji ró|nych grup ludno[ci chBopskiej: wolnych, dawnych kolonów oraz niewolników 2. Uzale|nienie chBopów-poddanych od pana feudalnego (tzw. poddaDstwo) mogBo by trojakiego rodzaju: a. gruntowe  dotyczyBo ono wszystkich chBopów i wynikaBo z paDskiej zwierzchniej wBasno[ci gruntu, jego wyrazem byBa renta feudalna b. osobiste  oznaczaBo ono prawo wBasno[ci pana do osoby chBopa, wyra|ajce si przywizaniem do ziemi (ograniczenie swobody opuszczania wsi) c. sdowe  prawo pana do sdzenia swoich poddanych (tzw. jurysdykcja patrymonialna), które byBo konsekwencj nadawania przez wBadców immunitetów sdowych 3. FormuBa poddaDstwa chBopów miaBa charakter przymusowy i dziedziczny, nie miaBa (przynajmniej w swoim klasycznym wydaniu) charakteru umownego (kontraktowego); taka formuBa byBa efektem dBugoletniej ewolucji instytucji powstaBych jeszcze w okresie paDstwa frankijskiego  w pocztkowym okresie relacje pomidzy panem a chBopem nie musiaBy by dziedziczne, miaBy charakter dobrowolny i przynajmniej w pewnym wymiarze kontraktowy; osBabienie wBadzy monarszej na korzy[ wielkich wBa[cicieli ziemskich a jednocze[nie osBabienie pozycji wolnych chBopów doprowadziBo ostatecznie do wyksztaBcenia opisanej powy|ej formuBy poddaDstwa. 1 II. System lenny w Anglii i Francji A. Francja 1. Opisane wy|ej zasady klasycznego systemu lennego obowizywaBy w [redniowiecznej Francji i doprowadziBy w bardzo szybkim tempie (ju| na przeBomie IX i X w.) do daleko idcego ograniczenia wBadzy monarszej i wzrostu wpBywów lokalnych ksi|t i hrabiów 2. Rozwój systemu lennego we Francji nasiliB si podczas najazdów normaDskich w IX w., kiedy monarchowie nadawali zaufanym mo|nym terytoria skBadajce si nawet z kilku hrabstw (miaBo to poprawi zdolno[ci obronne w sytuacji rozprz|enia aparatu paDstwowego); w konsekwencji powstaBy  paDstwa w paDstwie (np. Akwitania, Flandria czy Burgundia) 3. Na pocztku X w. wBadza we Francji przeszBa w rce dynastii Kapetyngów (ksi|t tzw. ksistwa Francji), którym udaBo si ustanowi w przecigu X i XI w. zasad dziedziczno[ci tronu (pocztkowo obowizywaBa zasada elekcji), jednak ich posiadBo[ci byBy daleko mniejsze od domen ich najwikszych wasali, tak |e byli uzale|nieni od lokalnych mo|nowBadców 4. Król (zwany w francuskiej hierarchii feudalnej suzerenem) byB wprawdzie najwy|szym seniorem jednak w praktyce zale|aB od poparcia swych najwikszych lenników, szczególnie |e we Francji obowizywaBa zasada, i|  wasal mojego wasala nie jest moim wasalem , a zatem monarcha nie mógB odwoBa si do drobnego rycerstwa, z reguBy podporzdkowanego ksi|tom i hrabiom 5. Lokalni ksi|ta i hrabiowie nadawali wBasne lenna (nieraz bardzo pokazne) tworzc wBasne hrabstwa, jednak w przeciwieDstwie do króla, przynajmniej cz[ z lokalnych mo|nowBadców swoj pozycj opieraBa nie tylko na du|ych lennikach, ale równie| na gromadach drobnego rycerstwa, które otrzymywaBo bezpo[rednie nadania od lokalnego mo|nowBadcy 6. Sytuacja w poszczególnych dzielnicach Francji nie byBa jednakowa  np. w najwikszej Akwitanii doszBo do podobnego rozbicia jak w caBej Francji, tak |e sytuacja lokalnego ksicia przypominaBa opisane wy|ej poBo|enie króla w caBym paDstwie; na drugim biegunie staB system lenny w Normandii, gdzie ksi|e zachowaB siln wBadz centraln (zob. pkt. B1) 7. Rozbudowany system lenny we Francji stworzyB równie| szereg sytuacji co najmniej niejednoznacznych  wielu wasali przyjmowaBo lenna od kilku seniorów czsto ze sob skBóconych (co stawiaBo wasala w dwuznacznej sytuacji w wypadku wojny), czsto zdarzaBo si obejmowanie przez seniorów wy|szego stopnia lenn ni|szego stopnia, czasem od wBasnych wasali a. Jedn z takich niejednoznacznych sytuacji byBo przejcie przez ksicia Normandii Wilhelma Zdobywc tronu angielskiego, w ten sposób król Anglii staB si wasalem króla Francji z ksistwa Normandii, dodajmy wasalem o wiele pot|niejszym od suzerena B. Anglia 1. Normandzki system lenny a. Normanowie przejli francuski system lenny zachowali jednak kilka wBasnych rozwizaD b. W ksistwie normaDskim zostaBa zachowana zale|no[ wszystkich wojowników od wodza czyli ksicia Normandii c. PowstaBa drabina feudalna, ale nawet najni|sza grupa wojowników, wyposa|ona w niewielkie gospodarstwa zbli|one do chBopskich, byBa zobligowana obok sBu|by wojskowej do pBacenia czynszu i paDszczyzny oraz zobowizana do bezpo[redniego posBuszeDstwa wobec ksicia d. Ksi|ta normaDscy zorganizowali wBasn odrbn od seniori administracj kraju, z wBasnymi urzdnikami  wicehrabiami  którzy kontrolowali dziaBalno[ hrabiów i baronów e. Ksi|ta normaDscy  dla umocnienia swej wBadzy  zabraniali komukolwiek bez swej wiedzy budowania wBasnych zamków warownych f. Reforma kleru uzale|niBa ko[cióB normaDski od ksicia g. Wprowadzony system spowodowaB zanik wojen prywatnych drczcych reszt paDstwa francuskiego 2. System lenny w Anglii po podboju normaDskim a. W 1066 r. ksi|e Normandii Wilhelm Zdobywca pokonujc Anglosasów w bitwie pod Hastings przejB rzdy nad Angli b. W wyniku podboju wikszo[ wBo[ci feudalnych zostaBa przejta przez rycerstwo normaDskie c. Wilhelm stworzyB równie| pot|n domen królewsk obejmujc 1/7 wszystkich dóbr ziemskich d. Wilhelm przeszczepiB na grunt angielski normaDski system feudalny e. CaBe terytorium kraju uznano za wBasno[ króla nadawan wasalom królewskim i z kolei przez nich rozdzielan midzy wBasnych wasali f. W przeciwieDstwie do Francji wprowadzono zasad przysigi wierno[ci dla króla od wszystkich wolnych poddanych g. Prerogatyw królewskich strzegB rozbudowany aparat administracyjny i skarbowy, a skarb zostaB oddzielony od prywatnej szkatuBy królewskiej (sytuacja niespotykana w ówczesnych czasach) h. Utrzymano sdownictwo publiczne pod kontrol funkcjonariuszy królewskich, zakBadajce równo[ wszystkich wolnych wobec prawa i. W rku królewskich urzdników zbierajcych podatki  szeryfów  zaczB si skupia nadzór nad sdownictwem i utrzymanie porzdku w skali hrabstwa, nominalnie zarzdzanego przez hrabiego 2 III. Odnowienie cesarstwa przez wBadców Niemiec i konflikt z papiestwem A. System lenny w Niemczech 1. System lenny w paDstwie wschodniofrankijskim rozwinB si nieco odmiennie ni| we Francji chocia| równie| tutaj doszBo do (przej[ciowego) osBabienia wBadzy centralnej 2. Ró|nica polegaBa na innym charakterze lokalnych wBo[ci  w Niemczech przetrwaBy dawne zwizki plemienne, które wyBoniBy wBasne jednostki terytorialne (np. Bawaria, Frankonia, Szwabia czy Saksonia), a spo[ród mo|nowBadztwa plemiennego lokalnych ksi|t 3. SiBa plemiennych paDstewek wchodzcych w skBad Niemiec osBabiaBa centraln monarchi Karolingów i czyniBa ich wBadz iluzoryczn B. Konsolidacja wBadzy przez dynasti sask i odnowienie cesarstwa 1. Po wyga[niciu lokalnej linii Karolingów koron Niemiec przejli ksi|ta sascy 2. Dwaj pierwsi wBadcy - Henryk I (919-935) oraz Otton I Wielki (935-973)  dokonali umocnienia wBadzy centralnej (gBównie dziki zwyciskim wojnom na Wschodzie ze SBowianami i Wgrami  zahamowano najazdy na teren paDstwa, a Otton zajB cz[ terenów zachodnich SBowian zakBadajc tam marchie  Sask i Wschodni) 3. Otton próbowaB równie| ukróci niezale|no[ lokalnych ksi|t obsadzajc tamtejsze trony osobami ze swojej rodziny, jednak okazaBo si to bezskuteczne, co w przyszBo[ci (przede wszystkim w XIII w.) bdzie zgubne dla jedno[ci paDstwa 4. W drugiej poBowie swego panowania Otton I odwoBaB si do idei karoliDskich pragnc przyj koron cesarsk; wykorzystujc konflikty wewntrzne we WBoszech i walki o tron papieski zajB w 961 r. Lombardi i w 962 r. zostaB koronowany przez papie|a na cesarza 5. Od czasu Ottona Wielkiego a| do przeBomu XVIII i XIX w. korona cesarska bdzie zwizana z królami Niemiec (cho nie wszyscy królowie Niemiec bd cesarzami) C. Konflikt cesarstwa z papiestwem 1. Odnowienie cesarstwa musiaBo wcze[niej czy pózniej doprowadzi do konfliktu z papiestwem o przodownictwo w [wiecie chrze[cijaDstwa zachodniego 2. Cesarze wzorem swoich wschodnich odpowiedników, idc [ladem Karola Wielkiego starali si sprawowa zwierzchno[ nad papiestwem, a szczególnie nad ko[cioBem niemieckim 3. Do poBowy XI w. w zwizku kryzysem papiestwa i ko[cioBa w ogóle (rozpowszechnienie handlu stanowiskami  tzw. symonia) prze|ywajce okres potgi cesarstwo zdecydowanie dominowaBo nad papiestwem  symbolem tej dominacji mo|e by synod w Sutri (1046), na którym cesarz Henryk III zdjB ze stanowiska trzech rywalizujcych ze sob papie|y i powoBaB wBasnego kandydata Klemensa III 4. Reforma w ko[ciele przeprowadzona przez nastpnych papie|y, szczególnie przez Grzegorza VII doprowadziBa do wzmocnienia pozycji ko[cioBa a w nastpstwie do konfliktu z cesarstwem o inwestytur, którego szczyt przypadB na lata siedemdziesite i osiemdziesite XI w. (konflikt Grzegorza VII i Henryka IV, ze sBynn pielgrzymk wykltego przez papie|a Henryka IV do Canossy) 5. Grzegorz VII oficjalnie zakwestionowaB prawo wBadców [wieckich do obsadzania stanowisk ko[cielnych oraz wysunB ide zwierzchnictwa papiestwa nad cesarstwem i ko[cioBa nad wBadz [wieck w ogóle 6. Konflikt pomidzy papiestwem i cesarstwem (pomimo [mierci Grzegorza) pozostaB nierozstrzygnity i toczyB si jeszcze przez nastpne sto kilkadziesit lat doprowadzajc najpierw do faktycznego (nie formalnego) upadku pozycji cesarza i rozkBadu Rzeszy Niemieckiej, a nastpnie do zupeBnej kompromitacji papiestwa (pocztek XIV w.) D. Konsekwencje konfliktu cesarstwa z papiestwem 1. Konflikt o inwestytur nie przyniósB zwycistwa |adnej ze stron, jednak miaB daleko idce skutki dla dziejów caBej BaciDskiej Europy 2. W jego efekcie doszBo do autonomizacji obu o[rodków wBadzy  wBadzy [wieckiej i wBadzy duchownej (pomimo czasowej dominacji monarchów w niektórych paDstwach europejskich)  w dBu|szej perspektywie mo|na w tym widzie podstawy do rozdzielenia ko[cioBa i paDstwa w Europie 3. Konflikt osBabiB oba o[rodki wBadzy, co nie pozwoliBo na ustanowienie jednego silnego centrum na caBym kontynencie i daBo szans rozwinicia si ró|norodnym formom politycznym na terenie zachodniego chrze[cijaDstwa 4. Brak [cisBego zwizku z wBadz polityczn byB jednym z powodów odmiennej linii rozwojowej ko[cioBa BaciDskiego (w porównaniu z ko[cioBem wschodnim), znaczonej silniejsz decentralizacj i inn koncepcj Boga (jako zbawcy i odkupiciela, a nie wBadcy) 5. Konflikt daB równie| mo|liwo[ emancypacji ni|szym warstwom spoBecznym, które mogBy wykorzystywa walczce strony dla realizacji wBasnych interesów (przykBadem mo|e by udzielenie poparcia Henrykowi IV przez miasta w zamian za nadanie szeregu przywilejów) 3 IV. Gospodarka i spoBeczeDstwo zBotego wieku [redniowiecza: Powrót gospodarki towarowo-pieni|nej A. Rolnictwo 1. Wzrost areaBu i zmiany techniczne a. wraz z ustaniem najazdów normaDskich, wgierskich i muzuBmaDskich (pocztek XI w.) nastpiBa nowa fala kolonizacji opustoszaBych w czasie najazdów wsi oraz zaludnianie nowych obszarów; gBówn rol odgrywaBa w tym procesie wielka wBasno[ d|ca do powikszenia swoich dochodów; wzrost produkcji w rolnictwie miaB charakter ekstensywny i opieraB si przede wszystkim na zagospodarowaniu nowych gruntów, a w znacznie mniejszym stopniu na zastosowaniu nowych rozwizaD technicznych i wzro[cie wydajno[ci b. w znacznym stopniu rozwinBo si osadnictwo w krajach poBo|onych na póBnoc od Alp, w których wystpowaBy |yzniejsze gleby ni| na terenach [ródziemnomorskich; ci|sze gleby wymagaBy jednak zastosowania mocniejszych narzdzi i siBy pocigowej, co prowadziBo do wykorzystywania nowych narzdzi (zob. ni|ej); ze wzgldu na komplikacje organizacyjne prekursorem tego osadnictwa byBa wBasno[ ko[cielna (klasztory), najlepiej przygotowana do przeprowadzenia takich skomplikowanych operacji c. rozwój osadnictwa wymagaB stworzenia korzystniejszych ni| dotychczas warunków dla chBopów- osadników; chBopi uzyskiwali okres wolnizny (czasowe zwolnienie z renty feudalnej), wiksze swobody w porównaniu z dawnymi wBo[ciami (stosunek osobistej zale|no[ci przechodziB w zale|no[ rzeczow zwizan z posiadaniem przez chBopa gruntu i zwizanych z nim uprawnieD) d. rozpowszechnienie si powy|szych uprawnieD w nowych wsiach spowodowaBo z czasem przeniesienie ich do dawnych wBo[ci a w efekcie ujednolicenie poBo|enia stanu chBopskiego e. poprawie ulegBo równie| prawo chBopów do gospodarstw, które staBy si dziedziczne pod warunkiem wywizywania si ze [wiadczeD f. zmianom w poBo|eniu chBopów towarzyszyBy innowacje w rolnictwie i jego otoczeniu: upowszechniBy si (spotykane ju| wcze[niej) trójpolówka, pBug |elazny, wynaleziono nowy typ zaprzgu konia (z chomtem), wóz czterokoBowy, koBo wodne nadsibierne, wiatrak, piec z kominem coraz cz[ciej stosowano nawo|enie, zwikszono zestaw uprawianych ro[lin (przede wszystkim warzyw) 2. Zmiany w strukturze wsi a. zmiany, które zaszBy na wsi na pocztku XI w. (zwikszenie areaBu, postp techniczny) spowodowaBy powstanie nadwy|ek |ywno[ci i przyczyniBy si do rozwoju handlu i miast (zob. ni|ej) b. rozwój handlu i miast (gospodarki towarowo-pieni|nej) przyczyniB si z kolei do dalszych zmian strukturalnych na wsi, rozsadzajc dotychczasowy zwizany jeszcze mocno z tradycj karoliDsk model organizacji produkcji rolnej c. w pierwszej kolejno[ci panowie feudalni zaczli zamienia nieefektywne zobowizania paDszczyzniane na [wiadczenia naturalne, a wraz z rozwojem gospodarki towarowo-pieni|nej na czynsz (komutacja - proces zamiany robocizn na czynsz); pierwszym regionem w którym na szerok skal zastosowano oczynszowanie chBopów byBy tereny pózniejszych Niderlandów (XI/XII w.), komutacja staBa si powszechna w caBej Europie Zachodniej w XIII w. d. ziemie dworskie, które w wyniku przej[cia na [wiadczenia rzeczowe straciBy dotychczasow siB robocz, byBy dzielone na dziaBki i dzier|awione e. gospodarka dworska, a za ni chBopska wraz z powstawaniem i krzepniciem lokalnych rynków wchodziBa w obieg gospodarki towarowo pieni|nej; feudaBowie nie potrzebowali ju| produkowa wszystkiego w swojej domenie, potrzebne produkty mogli naby na rynku w mie[cie f. drugim wa|nym motywem sprzyjajcym przej[ciu na oczynszowanie byBy wyprawy wojenne organizowane w XI-XIII w., przede wszystkim krucjaty, ale równie| liczne wyprawy na bogatsze regiony Europy (np. dla rycerstwa niemieckiego niezwykle kuszce byBy liczne kampanie wojenne cesarzy wyprawiajcych si do WBoch); rycerstwo chcce bra udziaB w wyprawach potrzebowaBo [rodków na wyposa|enie i dBug podró| B. Miasta i ich prawa 1. Geneza odrodzenia miast a. za miasto bdziemy tu rozumie osad odró|niajc si pod wzgldem zaj ludno[ci i roli ekonomicznej (handel i rzemiosBo) od otaczajcych j wsi b. czynniki miastotwórcze, które mo|na wyró|ni dla powstajcych w [redniowieczu miejscowo[ci s ró|norodne; miasta powstawaBy wokóB miejsc kultu, siedzib wBadców, wokóB warownych grodów, na skrzy|owaniu dróg handlowych, w miejscach dogodnych dla powstania portu, jednak |aden z wymienionych tu czynników nie gwarantowaB powstania osady miejskiej 4 c. najwa|niejszym czynnikiem miastotwórczym byBo istnienie rozwinitego handlu, przypomnijmy |e we wczesnym [redniowieczu wikszo[ z dotychczasowych o[rodków miejskich zamarBo wraz z upadkiem handlu i powrotem do gospodarki naturalnej d. pojawienie si nadwy|ek |ywno[ci zwizane ze zmianami na wsi wywoBaBo zapotrzebowanie na lokalne rynki wymiany i staBo si, jednym z podstawowych czynników miastotwórczych 2. Emancypacja miast a. miasta [redniowieczne pocztkowo nie ró|niBy si pod wzgldem prawnym od osad wiejskich: jego teren stanowiB wBasno[ pana feudalnego, któremu mieszkaDcy musieli oddawa danin w formie pieni|nej lub w postaci produktów ewentualnie [wiadczy usBugi b. w XI-XII w. ludno[ miast zaczBa tworzy  komuny majce na celu walk o samorzd i wolno[ osobist; pierwsze takie konflikty wybuchBy w Lombardii i Flandrii, pózniej we Francji i zachodnich Niemczech;  komuny wystpujce przeciw lokalnym feudaBom mogBy bardzo czsto liczy na poparcie monarchów, jednak we wBasnych domenach monarchowie z reguBy przeciwstawiali si d|eniom  komun (na tej zasadzie Pary| nie otrzymaB wBasnego samorzdu) c. najszybciej emancypowaBy si miasta wBoskie (efekt konfliktu papiestwa z cesarstwem), uzyskujc niekiedy nie tylko samorzd ale wrcz samodzielno[ (jedynie pod formaln tylko opiek cesarza lub papie|a); podobn samodzielno[ zaczBy zdobywa miasta niderlandzkie i niemieckie w okresie osBabienia cesarstwa (od XIII w.) d. inn i czstsz drog uzyskania samodzielno[ci ni| walka zbrojna byBo wykupienie przez mieszczan od swojego pana feudalnego przywileju, nadajcego im  wolno[ci miejskie , tzn. samorzd i immunitet 3. Ustrój polityczny miast a. We WBoszech  komuny przy ustanawianiu ustroju miast nawizaBy do tradycji rzymskich, które przetrwaBy w miastach znajdujcych si pod panowaniem bizantyjskim  powstaB w ten sposób tzw. ustrój konsularny, w którym jednak liczba konsulów byBa zdecydowanie wy|sza (do 21) ni| w antycznym Rzymie (2); skBad spoBeczny zgromadzenia konsulów nie byB jednolity, obok mieszczan znalezli si tam m.in. rycerze mieszkajcy w miastach i parajcy si czsto handlem, którzy opowiedzieli si po stronie komun b. Ustrój konsularny staB si wzorem dla miast niemieckich (consul tBumaczono jako Ratsherr  polski rajca) i cz[ci francuskich; z Niemiec zostaB przejty przez miasta polskie, czeskie i wgierskie (zob. ni|ej) c. We Flandrii, Niderlandach oraz póBnocno-zachodniej Francji (tak|e w niektórych miastach póBnocnych Niemiec) system polityczny miast wyksztaBciB si z lokalnego organu sdowego  sdu Bawniczego, dziaBajcego pocztkowo pod przewodnictwem feudalnego funkcjonariusza  wójta, a po uzyskaniu samorzdu tworzcego organ wBadzy miejskiej d. Podstawowe cechy samorzdu miejskiego (jest to pewne uproszczenie poniewa| w ró|nych regionach w zale|no[ci od miejscowych tradycji wygldaBo to troch inaczej): - wybieralno[ wBasnych organów wBadzy  rady miejskiej z burmistrzem - wBasne sdownictwo zastpujce sd pana feudalnego - wBasna siBa zbrojna - prowadzenie wBasnej polityki gospodarczej i finansowej - mieszczanie (w przeciwieDstwie do chBopów) posiadali wolno[ osobist e. Pocztkowo organy wBadzy miejskiej pochodziBy (przynajmniej formalnie) z wyboru, dokonywanego przez ogóB mieszczaDstwa, z czasem jednak grupa rzdzca zastpowaBa wybory kooptacj i likwidowaBa wpByw ogólnego zgromadzenia na polityk miasta f. W wikszo[ci o[rodków miejskich wytworzyBa si oligarchia miejska sprawujca wBadz (patrycjat) skBadajca si z kilkudziesiciu najpot|niejszych rodzin, które stale dzier|yBy stanowiska rajców. 4. Struktura spoBeczna w mie[cie [redniowiecznym a. Ewolucja |ycia politycznego w miastach [redniowiecznych spowodowaBa wyBonienie si podziaBów spoBecznych na du|e grupy b. Najwy|ej w strukturze spoBecznej miasta staB patrycjat (zob. pkt. 3e), w skBad którego wchodziBy rodziny obsadzajce wBadze miejskie; pocztkowo byli to bogaci kupcy i najwiksi wBa[ciciele gruntów i nieruchomo[ci, z czasem dawne rodziny bogatych kupców przeobraziBy si w posiadaczy nieruchomo[ci i bankierów. c. Drug, a zarazem najwiksz i najbardziej zró|nicowan grup byBo pospólstwo; w jego skBad wchodzili zarówno kupcy, czsto bardzo zamo|ni, jak i zwykli rzemie[lnicy; grupa ta stanowiBa naturaln opozycj wobec patrycjatu, a odsunita od udziaBu we wBadzy byBa najbardziej skBonna do buntu przeciw rzdzcej oligarchii (takie bunty w miastach wybuchaBy przynajmniej od XIII w.) d. Trzeci warstw stojca na dole drabiny spoBecznej byB plebs, do którego nale|aBy najubo|sze grupy ludno[ci (np. czeladnicy, sBu|ba itp.) 5. Korporacje rzemie[lnicze (cechy) a. Odsunici od wBadzy rzemie[lnicy nie mieli wpBywu na decyzje patrycjatu promujcego czsto wolny handel towarami konkurencyjnymi wobec ich produkcji; w tych okoliczno[ciach zaczBy powstawa korporacje rzemie[lnicze zwane cechami majce na celu obron interesów ich czBonków b. Z czasem cechy zostaBy uznane przez wBadze miast, cho np. w poBudniowej Francji korporacje rzemie[lnicze nie rozwinBy si, a kontrol nad rzemiosBem sprawowali rajcy 5 c. Cechy obok funkcji religijnych oraz pomocy swym czBonkom i ich rodzinom (np. wdowom i sierotom po zmarBych majstrach) peBniBy kilka istotnych funkcji ekonomicznych: - monopol produkcji: cechy okre[laBy rozmiary produkcji i kontrolowaBy jako[ wyrobów, pozyskiwanie i rozdziaB surowców oraz zbyt towarów - monopol szkolenia: kontrolowano ksztaBcenie uczniów, cechy miaBy monopol na organizowanie egzaminów mistrzowskich dla czeladników; uzyskanie tytuBu mistrza wymagaBo 4-12 lat nauki, pracy jako czeladnik, odbycia tzw. wdrówki czeladniczej po innych miastach wreszcie wykonania pracy mistrzowskiej - monopol sprzeda|y: cechy kontrolowaBy zbyt towarów, w praktyce oznaczaBo to, |e wyroby rzemie[lnicze mogli sprzedawa jedynie majstrzy - funkcja sdownicza: ustalanie reguB |ycia cechowego oraz sdzenie i karanie za ich zBamanie d. Ustrój cechów charakteryzowaB si równo[ci czBonków, natomiast bardzo ostro zwalczano konkurencj obcych i nie zrzeszonych tzw. partaczy (ograniczeniu konkurencji sBu|yB omówiony monopol produkcji i sprzeda|y) e. Zasady funkcjonowania cechów byBy szczegóBowo regulowane w statutach cechowych 6. Korporacje kupieckie (gildie) a. Podobnie jak rzemie[lnicy równie| kupcy tworzyli swoje korporacje zawodowe zwane gildiami, majce podobnie jak cechy chroni przed obca konkurencj poprzez wprowadzanie odpowiednich przepisów regulujcych handel na terenie miasta b. Jednym z takich przepisów byBo prawo skBadu  zmuszajce kupca przybywajcego do miasta do sprzeda|y caBo[ci towaru lub pozostawienia go w skBadzie miejskim (w przypadku peBnego prawa skBadu) bdz wystawienia towaru na pewien czas (w przypadku cz[ciowego prawa skBadu) c. Zakazywano sprzeda|y detalicznej, handlowa mo|na byBo jedynie na placu publicznym (zakazy te nie obowizywaBy w okresie jarmarków odbywajcych si periodycznie z reguBy przy okazji [wit ko[cielnych) d. Obcy kupcy mogli nawizywa midzy sob kontakty jedynie za po[rednictwem miejscowego maklera e. Ograniczeniem dla handlu (nie zwizanym tym razem z dziaBalno[ci korporacji kupieckich) byB przymus drogowy, nakazujcy trzyma si wyznaczonych szlaków, co byBo zwizane z interesem lokalnych wBa[cicieli feudalnych; utrudnieniem w obrocie handlowym byBy równie| liczne komory celne zarówno wewntrzne, jak i na granicach paDstw 7. Pienidz i kredyt a. Rozwój gospodarki towarowo-pieni|nej spowodowaB  powrót pienidza jako powszechnego miernika warto[ci b. CaBy czas, podobnie jak we wcze[niejszym okresie, system pieni|ny znajdowaB si w chaosie  niemal ka|dy z wikszych seniorów ro[ciB sobie prawo do bicia monet, równie| miasta d|yBy do uzyskania takich uprawnieD; faBszerstwa dokonywane przez wBadców przy okazji nowych emisji (zmniejszanie wagowego udziaBu kruszców w bitych monetach) byBy jednym z najczstszych sposobów pozyskiwania dodatkowych dochodów c. Problemem byB równie| niedostatek kruszców (przede wszystkim srebra) wobec rosncego popytu na nowy pienidz d. Brak kruszców spowodowaB, |e coraz wiksz rol zaczBy odgrywa transakcje kredytowe (od XIII w.); we WBoszech do u|ycia weszBy weksle (niezbdne przy rozliczeniach du|ych sum w transakcjach odbywajcych si pomidzy ró|nymi miastami) e. Dla uporzdkowania i uBatwienia obrotów wielkie miasta wBoskie wypuszczaj wBasne monety zBote (Florencja  floreny, Wenecja  dukaty) f. Ze wzgldu na ograniczenia religijne pocztkowo kredyt na procent znalazB si w rku finansistów |ydowskich; wraz z osBabieniem zakazów udzielaniem drobnego kredytu pod zastaw zajli si kupcy/lichwiarze z miast lombardzkich (std nazwa lombard) g. Wikszych kredytów (przede wszystkim wBadcom) udzielaBy klasztory i zakony rycerskie (wyspecjalizowali si w tym Templariusze), a pózniej równie| wielkie domy bankowe z póBnocnych WBoch (np. z Florencji); byBy to równie| kredyty pod zastaw  ziemi, renty feudalnej, regaliów; dochodem wierzyciela byB zysk pByncy z zastawu h. Rozwój dziaBalno[ci finansowej przez miasta wBoskie w poBczeniu z ich polityczn niezale|no[ci (republiki miejskie z najsBynniejsz i najpot|niejsz Wenecj) doprowadziB do powstania zacztków nowoczesnych finansów paDstwowych i. Kredyt kupiecki (przeznaczony na dziaBalno[ handlow) rozwinB si najpierw we WBoszech pod postaci spóBek handlowych (kredytodawca wchodziB do spóBki z kapitaBem w zamian za udziaB w zyskach z wyprawy) j. Z czasem spóBki handlowe zaczBy przeksztaBca si w firmy zajmujce si wyBcznie dziaBalno[ci finansow (pierwsze banki) 8. Rozwój bankowo[ci i wszelkich usBug finansowych, szukanie ró|nych form lokowania zgromadzonego kapitaBu, poszukiwanie nowych rynków, wprowadzanie nowych rozwizaD organizacyjnych w produkcji (nakBad w Niderlandach), wprowadzenie ceB pokazuje na kluczowa rol miast i mieszczaDstwa (szczególnie z póBnocnych WBoch i Niderlandów) jako prekursorów kapitalizmu i powstawania struktur nowoczesnego paDstwa. C. Wielkie o[rodki handlu 6 1. Rozwój miast w Europie a. Pomidzy XI a XIII w. wikszo[ Europy Zachodniej pokryBa si sieci wikszych i mniejszych miast, oczywi[cie nie wszdzie w tym samym czasie i w tym samym stopniu b. Procesy urbanizacyjne najszybciej i najsilniej przebiegaBy we WBoszech (szczególnie póBnocnych), a nastpnie we Flandrii i ssiednich hrabstwach i ksistwach na pograniczu Francji i Niemiec (pózniejsze Niderlandy); w póBnocnych WBoszech znajdowaBo si w tym okresie najwicej wielkich miast (kilkadziesit tysicy mieszkaDców, np. Wenecja, Genua, Florencja), jednak najwikszym miastem Europy [redniowiecznej, szczególnie pod koniec tego okresu, byB Pary| liczcy najprawdopodobniej ok. 200 tys. mieszkaDców (geneza rozwoju Pary|a jest jednak inna ni| miast wBoskich czy niderlandzkich, rozrost miasta byB przede wszystkim zwizany z jego funkcj polityczn i administracyjn) c. Charakterystyczn cech obu tych obszarów jest sBabo[ wBadzy centralnej, w tym równie| lokalnych feudaBów, którzy musz zabiega w o wiele wikszym stopniu ni| ich odpowiednicy z innych terenów o przychylno[ miejscowej ludno[ci; w efekcie mieszczaDstwo (w Niderlandach równie| chBopstwo) miaBo o wiele silniejsz pozycj polityczn ni| w innych krajach europejskich d. Z najbardziej rozwinitych terenów handel i rzemiosBo promieniowaBy na dalsze  powodujc rozwój handlu i sieci miejskiej  w efekcie od XIII w. mo|emy mówi pojawianiu si coraz silniejszych rynków ponad regionalnych e. W XI-XIII w. powstaBa sie o[rodków miejskich w Zachodniej Europie, wokóB du|ych miast majcych charakter centrów handlu regionalnego lub ponadregionalnego (np. Brugia czy Genua) powstawaBy mniejsze  o[rodki handlu lokalnego (obszar  wpBywu maBego miasta obejmowaB okrg o promieniu ok. 20-30 km, tak |eby w cigu jednego dnia mo|na byBo si dosta do miasta i z niego wróci) 2. PóBnocne WBochy  [wiat niezale|nych republik miejskich a. Przyczyny szybszego rozwoju miast wBoskich mo|na widzie w kilku czynnikach - w przeciwieDstwie do innych regionów Europy Zachodniej we WBoszech nie zanikB handel oraz przetrwaBo wiele dawnych o[rodków miejskich (przede wszystkim miasta pozostajce pod kontrol Bizancjum) - o|ywione kontakty z Cesarstwem Wschodnim stworzyBy mo|liwo[ci dla portów wBoskich odgrywania roli centrów handlowych dla handlu towarami luksusowymi z wBadcami nowych  barbarzyDskich królestw - sBabo[ i rozbicie wBadzy politycznej na terenie Italii pozwoliBa miastom regionu osign najszybciej wzgldn autonomi, bdz wrcz niezale|no[ polityczn (np. Wenecja) - PóBnocne WBochy byBy w efekcie najsilniej zurbanizowanym (a wBa[ciwie jedynym naprawd zurbanizowanym) regionem w Europie; rozwinBo si tutaj nieproporcjonalnie wiele w porównaniu z innymi regionami Europy o[rodków miejskich (np. Florencja, Mediolan, Piza), z najpot|niejszymi centrami handlowymi  Wenecj i Genu b. Wenecja - w Wenecji jako jednym z pierwszych miast wyksztaBciB si ustrój republiki arystokratycznej z rad miejsk; na czele republiki staB do|a (dawny bizantyjski duks), który wraz z usamodzielnieniem si miasta od Bizancjum przestaB by mianowany przez cesarzy Wschodu a byB wybierany z grona miejscowej arystokracji - Wenecja staBa si gBównym o[rodkiem handlu europejskiego z Bizancjum - wzrost obrotów miasta datuje si od X w. wraz z uruchomieniem kanaBów transportowych z poBudniowymi Niemcami przez przeBcze alpejskie - potga Wenecji wzrosBa jeszcze podczas krucjat, w których miasto braBo czynny udziaB m.in. jako organizator transportu morskiego; szczególne korzy[ci wycignli Wenecjanie z czwartej krucjaty (pocztek XIII w.) biorc udziaB w grabie|y Konstantynopola (dotychczasowego protektora miasta) oraz przejmujc cz[ posiadBo[ci [ródziemnomorskich Bizancjum (m.in. Kret i miasta dalmatyDskie  Adriatyk staB si niemal wewntrznym morzem Wenecji) - w XIII w. kupcy weneccy zaczli organizowa wyprawy w gBb Azji (m.in. do Indii); najsBynniejsz wypraw weneck jest podró| Marco Polo do Chin (1271-1295) c. Genua - najpowa|niejszym konkurentem Wenecji w handlu wschodnim byBa w [redniowieczu Genua - GenueDczycy opanowali w XIII w. handel z krajami islamskimi (rywalizujc o ten rynek z Piz i w przecigu XII i XIII w. pozbawiajc Piz jej licznych posiadBo[ci [ródziemnomorskich) - Genua posiadaBa swoje placówki handlowe m.in. w Palestynie i Syrii oraz na Cyprze, skd podejmowano wyprawy w gBb Azji - Genua wykorzystaBa konflikt Wenecji z prawowitymi cesarzami Bizancjum i po restauracji Cesarstwa Wschodniego (1261) przejBa kontakty handlowe konkurenta z Konstantynopolem, jak równie| zmonopolizowaBa handel z basenem Morza Czarnego 3. Niderlandy a. Obok póBnocnych WBoch drugim najg[ciej zurbanizowanym regionem byB obszar pózniejszych Niderlandów (przede wszystkim hrabstwo Flandrii) b. O[rodki miejskie na tych terenach zaczBy powstawa od X w. i byBy zwizane z produkcj i handlem suknem (Brugia, Ypres, Gandawa); sukiennictwo flandryjskie bardzo szybko rozwinBo stosunkowo zaawansowan technologi produkcji, jak równie| przeszBo do bardziej 7 zaawansowanych form organizacyjnych  kupcy flandryjscy ju| od XIII w. zaczli wprowadza na tych terenach nakBad omijajc ograniczenia cechowe (kupiec/nakBadca organizowaB surowiec przekazujc go chaBupnikom produkujcym dla niego sukno w zamian za wynagrodzenie) c. Na rozkwit o[rodków handlowych regionu (przede wszystkim Brugii) wpBywaBo równie| po[rednictwo w handlu pomidzy kontynentem a Angli d. Rozwój Flandrii i ssiednich hrabstw, podobnie jak we WBoszech, uBatwiaBa sBaba pozycja wBadzy senioralnej (w przypadku Flandrii króla Francji, w przypadku terenów bardziej na wschód wBadców Niemiec); np. hrabia Flandrii czerpic dochody z gospodarki swojego paDstwa mógB caBkowicie ignorowa swojego francuskiego suzerena. Zaawansowanie gospodarcze regionu nie dorównywaBa jednak w tym okresie miastom póBnocnych WBoch, szczyt potgi Brugii przypadnie na XIV stulecie, a kariera miast z póBnocnych Niderlandów (przede wszystkim holenderskiego Amsterdamu) rozpocznie si w XV w. a osignie swój szczyt w XVII stuleciu D. Krucjaty i ich znaczenie ekonomiczne 1. Geneza krucjat  sytuacja spoBeczna koDca XI w. a. Szereg zmian politycznych, religijnych i gospodarczych postpujcych od pocztku XI w. wywoBaBy przemiany w sytuacji spoBecznej koDca wieku b. W przecigu XI w. nastpiB znaczny wzrost liczby ludno[ci kontynentu, bdcy najprawdopodobniej efektem uspokojenia sytuacji politycznej i przemian w gospodarce wiejskiej c. Rozpowszechnienie nowego osadnictwa wywoBaBo wzmo|on migracj ludno[ci wiejskiej poszukujcej lepszych warunków |ycia d. Zachodnioeuropejscy kupcy, którzy pojawili si wraz z odbudow |ycia miejskiego, zaczli poszukiwa nowych mo|liwo[ci w handlu dalekosi|nym starajc si wyprze konkurencj kupców wschodnich e. Wzrost liczby drobnego rycerstwa wynikajcy ze zwikszenia populacji i rozdrobnienia feudalnego (rosnca liczba drobnych rycerzy, czsto bez nadaD stanowiBa powa|ny problem dla monarchów starajcych si ukróci  wojny prywatne i zwykBe rozbójnictwo - problem obecny szczególnie silnie we Francji, ale równie| w innych krajach) f. Du|a liczba drobnego duchowieDstwa majca zablokowan drog awansu ze wzgldu na obsadzanie stanowisk przez bogate rody wykorzystujce w tym celu symoni g. Istniejcy  nawis demograficzny szukajcy dla siebie zajcia h. Wzmo|ona mobilno[ wszystkich grup ludno[ci zwizana z przemianami w |yciu gospodarczym (nowe osadnictwo wiejskie, migracje do powstajcych miast itd.) i. Reforma i odnowa w ko[ciele oraz zwizany z tym konflikt cesarstwa z papiestwem powodujce wzmo|enie uczu religijnych i wiksz identyfikacj z Ko[cioBem j. Wszystkie te przyczyny w poBczeniu z rosnc |arliwo[ci staBy si solidnym fundamentem dla idei wypraw krzy|owych 2. Wyprawy krzy|owe: w trakcie XII i I poB. XIII w. zorganizowano z inicjatywy papiestwa cztery wielkie wyprawy krzy|owe oraz kilka mniejszych z reguBy organizowanych przez którego[ z wBadców; w wyniku pierwszej z krucjat zajto m.in. Palestyn i utworzono Królestwo Jerozolimskie, które w coraz bardziej okrojonych rozmiarach przetrwaBo niemal do koDca XII w.; pózniejsze próby odzyskania terenów utraconych na rzecz paDstw muzuBmaDskich okazaBy si nieudane; wraz z upBywem czasu krucjaty traciBy swój pierwotny charakter, czego dobitnym przykBadem byBa czwarta krucjata, w trakcie której armia krzy|owców nawet nie starBa si z  niewiernymi ale za to zajBa i spldrowaBa Konstantynopol i ustanowiBa w nim nowe cesarstwo  zwane BaciDskim 3. Konsekwencje ekonomiczne krucjat a. Wyprawy krzy|owe ograniczyBy w pewnym stopniu  nawis demograficzny, wysyBajc du|e grupy ludzi na Wschód, z których cz[ osiedliBa si w zdobytych krajach na Wschodzie b. W wyniku krucjat zaktywizowaB si handel miast wBoskich, przede wszystkim Wenecji i Genui, które wzmocniBy swoja pozycje dziki upadkowi kupiectwa bizantyjskiego i arabskiego c. Aktywizacja miast wBoskich przy[pieszyBa rozwój o[rodków w gBbi kontynentu d. Kraje Zachodu zapoznaBy si z nauk i osigniciami technicznymi paDstw arabskich oraz Bizancjum; przyswojono sobie m.in. upraw drzew owocowych, nawadnianie, technologi produkcji stali i papieru E. Kolonizacja niemiecka Wschodu i  prawo niemieckie 1. Przyczyny kolonizacji niemieckiej Wschodu w XIII w. a. Niski stopieD zaludnienia krajów Europy Zrodkowej b. Lokalni ksi|ta i biskupi ze wschodnich terenów Niemiec oraz Polski, Czech i Wgier upatrywali w kolonizacji znakomity sposób na powikszenie wBasnych dochodów c. Nadwy|ka ubogiego rycerstwa  ministeriaBów  wywodzcego si z ludno[ci niewolnej zaanga|owanej przez monarchów do sBu|by wojskowej, majcej niski status spoBecznych w Niemczech, mogcego uzyska na Wschodzie pokazne nadziaBy ziemskie d. Kupcy i rzemie[lnicy szukajcy nowych obszarów dla penetracji handlowej e. ChBopi poszukujcy nowych (i wikszych) terenów pod upraw f. Kolonizacja niemiecka objBa w rzeczywisto[ci przede wszystkim wschodnie tereny Rzeszy odebrane jeszcze w X i XI w. SBowianom, cz[ciowo Czechy, Pomorze, w pewnej mierze Polsk, o wiele istotniejsze byBo jednak przejcie na niemal caBym obszarze Europy Zrodkowej tzw.  prawa niemieckiego regulujcego zasady lokacji miast i wsi 8 2.  Prawo niemieckie na wsi a. Na czele grupy osadniczej staB zasadzca, który czsto finansowaB sprowadzenie grupy chBopów b. Zasadzca przy lokowaniu nowej wsi zawieraB ukBad z panem feudalnym, wytyczaB dziaBki pod zabudowania i wielko[ pól (dzielc na trzy niwy stosownie do potrzeb trójpolówki, ka|dy gospodarz otrzymywaB dziaBk w ka|dej z niw); u|ytkowanie pastwisk i lasu pozostawaBo wspólne c. Poza chBopami peBnorolnymi osadzano na ziemi maBorolnych tzw. zagrodników (czasem byli to rzemie[lnicy wiejscy, cz[ciej chBopi przybyli bez [rodków do zagospodarowania, zmuszeni dorabia sobie praca najemn u ssiadów) d. Na czele wsi staB soBtys, którym z reguBy byB zasadzca (odstpujcy pózniej czsto z zyskiem soBectwo nastpcy); soBtys byB lennikiem pana wsi, miaB obowizek konnej sBu|by wojskowej, zbieraB dla pana daniny, z których cz[ zostawiaB sobie; soBtys staB na czele sdu wiejskiego zBo|onego z chBopskich Bawników; gospodarstwo soBtysa z reguBy przewy|szaBo znacznie wszystkie inne, soBtys z zasady miaB prawo zakBadania karczmy i mByna e. Na zagospodarowanych [wie|o terenach chBopi byli przez pewn liczb lat wolni od ci|arów na rzecz pana; po ich upBywie musieli pBaci czynsz w naturze i pienidzu; czasem ale raczej rzadko dochodziBa do tego robocizna, je[li pan feudalny prowadziB wBasne gospodarstwo 3.  Prawo niemieckie w mie[cie a. Technika osadnicza przy lokowaniu miast wygldaBa podobnie jak na wsiach; równie| tutaj akcj osadnicz kierowali zasadzcy, zajmujcy si rozplanowaniem osady i sprowadzeniem osadników b. Lokacje miast na ziemiach na wschód od Aaby dokonywaBy si z reguBy wedBug prawa miejskiego wzorowanego na Magdeburgu, Lubece lub Norymberdze c. Na ogóB nie chodziBo o lokacj nowych miast, ale o nadanie praw o[rodkom ju| istniejcym; przy tej okazji wyznaczano (o ile to byBo mo|liwe) now siatk ulic, ewentualnie lokowano nowe miasto obok starego d. Miasto zaBo|one lub przeniesione na prawo niemieckie byBo wyodrbnione prawnie spod królewskiego (ksi|cego) sdownictwa i jurysdykcji; podlegaBo wBasnemu sdowi Bawniczemu rzdzcemu si prawem niemieckim oraz samorzdowym instytucjom miejskim e. Na czele miasta staB wójt (z reguBy zasadzca), który przewodniczyB sdowi Bawniczemu, reprezentowaB wobec mieszczan pana feudalnego i za to wszystko korzystaB z licznych uprawnieD i dochodów w mie[cie f. Obok wójta pojawiBa si rada miejska, stanowica wBa[ciw reprezentacje mieszczaDstwa; z czasem rady staraBy si wykupi wójtostwa 9

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
HG wyk 9
HG wyk 7
HG wyk 3
HG wyk 11
HG wyk 1
HG wyk 5
HG wyk 6
HG wyk 8
HG wyk 4
HG wyk 10
Wyk ad 02
Mat Bud wyk
wyk(Ia) wstęp PBiID
Stan cywilny, wyk struktura ludnosci wg 5 str
si ownie wyk?
Socjologia klasyczna WYK? 7 i 8
IAQ wyk 5

więcej podobnych podstron