8748915716

30    Badania geograficzne nad Polską północno-zachodnią.

zważy na panujący u nas dawniej las sosnowy,¹ którego potrzeby bardzo łatwo mogły zaspokoić piaszczyste obszary. Do takiego stanowiska zmuszały Wahl ego chyba warunki występowania podstawy jego hypotezy, t. zw. flory pontyjskiej.

Do walnej rozprawy w obronie hipotezy stepu subborealnego, po którym pozostały szczątki roślinności pontyjskiej, występuje W. M a a s na terenie Kujaw.² Wiedzie z sobą, poza argumentami florystycznemi, dowody gleboznawcze i prehistoryczne. Jedne i drugie przecież nie są wystarczające. Prace geologiczne Jentscha³ i geomorfologiczne studjum Ga łona⁴ nie pozwalają na przyjęcie stepu, obejmującego tereny kujawskiego czarnoziemu. Galon na podstawie badań własnych i szerokiej literatury wskazuje na bagienne pochodzenie czarnoziemu kujawskiego. Teren więc czarnoziemu kujawskiego nie byłby obszarem stepowym, lecz dnem jednego wielkiego lub kilku jezior.

Tego rodzaju rozwiązanie problemu czarnoziemu na Kujawach znajduje poparcie w szeregu argumentów prehistorycznych. Narazie można tu wskazać brak w tym obszarze najstarszych kultur niżowych, epipaleolitycznych i me-zolitycznych. Wniosek ten nasunął mi się przy porównaniu mapy rozmieszczenia, wyróżnionych kulturowo, zabytków z mapą morfologiczną. Poza tern kilka obserwacyj (niewyczerpujących zresztą) w terenie stwierdziło występowanie najstarszych neolitycznych kultur na miejscach wyniesionych ponad poziom czarnoziemu.

Zresztą uzupełnienie tej argumentacji prehistoryczno-geograficznej, jak również bardzo ciekawe zagadnienie czasu osuszenia owego kujawskiego jeziora, będzie przedmiotem osobnej pracy.

Naczelną tezą prehistorycznego dowodu Maasa jest twierdzenie: „najstarsze osadnictwo (neolityczne) zajmuje przedewszystkiem tereny o najlepszej glebie*.⁵ Teren ten był zarazem bezleśnym i pokrywa się z areałem kse-rofilnej flory pontyjskiej. O neolicie mówi Maas bardzo ogólnie, nie wyróżniając w nim kultur. Niewiadomo też, które z nich uważa za starsze. Autor zastrzega się tylko, że nie mówi o paleolicie.

Z ujęcia owego najstarszego osadnictwa, jak również z materjałów W. Maasa,⁶ wynika, że miał on na myśli młodszą epokę kamienną, generalnie wziętą, bez wyróżnienia w niej starszych i młodszych okresów. Otóż główna masa osad, których zagęszczenie zwróciło uwagę Maasa i skłoniło go do wyciągnięcia wniosków, popierających jego hipotezę, pochodzi z naj-

1

   Paszewski, Thomaschewski, Michoń i Mielczarek.

2

   W. Maas: Beziehungen s r. 16—20.

3

   Jentsch: Geologisch-agronom. Kartę der Gegend sudóstlich von Hohensalza nebst Erlauterungen. Berlin 1912, str. 27—30.

4

   R. Galon: Kujawy „Białe” i „Czarne”. Badania geograficzne nad Polską północno-zachodnią, zesz. 4—5. Poznań 1929, str. 67—70.

5

   W. Maas: Beziehungen... str. 1.

6

   W. Maas: Mapy osadnictwa przedhistorycznego Wielkopolski. Przegląd Archeologiczny, t. III. Poznań 1926, str. 137—151.