8748915798

Rajmund Galon : Morfologia doliny Drwęcy 65

ności spadków poszczególnych teras nie są chyba następstwem ruchów dyslokacyjnych podczas tworzenia się teras. Są one raczej — jak przypuszczam — wynikiem niejednolitości materjału morenowego, od którego przecież zależy rozmiar erozji rzecznej. Partje piaszczyste, spotykane przez rzekę w danym poziomie, powodują większe wcinanie się, partje odporniejsze, jak np. glina morenowa, stawiają erozji opór. Stąd na całym biegu powstają większe lub mniejsze załamania spadku.

Rola Drwęcy w odwodnieniu dyluwjalnem.

Terasy Drwęcy ilustrują w znakomity sposób znaczenie Drwęcy w poszczególnych fazach rozwoju jej doliny. Górna terasa Drwęcy, przechodząca w górną terasę Wisły, posiada charakter pradoliny. Dowodem postoju lodowca w owym okresie są pola sandrowe, rozciągające się w pobliżu basenowych rozszerzeń doliny Drwęcy i połączone z niemi za pośrednictwem rynien. Temi polami sandrowemi, jakoteż rynnami dyluwjalnemi pojezierza zbiczeńskiego szły główne masy wód roztopowych do doliny Drwęcy. Wyższa część doliny Drwęcy, począwszy od Swiecia wgórę rzeki, była również rynną, uchodzącą do dolnej Drwęcy, naówczas pradoliny. Należy przyjąć, że doliną Branicy przychodziły także wody roztopowe, zebrane z uchodzących doń rynien dylu-wjalnych. Wszystkie te wody wlewały się do doliny Wisły, znajdującej się wówczas na poziomie górnej terasy. Doliną Drwęcy więc — wyjąwszy oczywiście dolinę środkowej Wisły — przychodziły główne masy wód roztopowych i odpływały pradoliną Toruńsko-eberswaldzką na zachód.

Gdy Drwęca płynęła w poziomie terasy środkowej, lodowiec cofnął się — jak wynika z rozmieszczenia przedpola tej terasy — bardziej na pn., prawdopodobnie do linji moreny bałtyckiej. Pośrednikiem między lodowcem a doliną jest sandr. Sandr ostródzko-iławski, który się utworzył podczas postoju lodowca na linji moren bałtyckich, przechodzi powoli w środkową terasę Drwęcy. Terasa ta ciągnie się przez całą dolinę Drwęcy, przechodzi w środkową terasę Wisły i idzie nieprzerywanie dalej na zach. w pradolinę Toruńsko-eberswaldzką — w odróżnieniu od górnej terasy Wisły, która znajduje się tylko w basenowych rozszerzeniach. Jako przykład może służyć dolina Wisły od Warszawy do Torunia.¹ Przypuszczam, że środkowa terasa istnieje w całym systemie odwodnienia dyluwjalnego i że w jej poziomie uchodzą do pradoliny dopływy z północy, rodzące się na przedpolu morenowem, a odpowiadające jednemu postojowi lodowca.² Siedzenie poziomów tego ostatniego odwodnienia dyluwjalnego będzie tematem jednej z najbliższych moich prac.

Drwęca, znajdująca się w poziomie terasy środkowej, traciła jednak cha-

5

1

   Por. St. Lencewicz: Dyluwjum i morfologja środkowego Powiśla. Prace P. I. G. 1927.

2

   Ważne dla' powyższego zagadnienia porównanie teras północno-polskich i połu-dniowo-polskich daje St. Pawłowski: Les terrasses pleistocenes en Pologne. Bureau de Secretaire generał de 1'Union Geographiąue Internationale. Florence 1930.