8955900099

Ksitjżfci zbójeckie

oczywisty, fakt obecności takiej perswazji również na poziomie języka - leksyki, retoryki i stylistyki tekstów. Znacznie ciekawsze jest poszukiwanie elementów perswazji na poziomie fabuły i kreacji postaci, przy czym warto pamiętać, że ścisłe rozróżnienie wszystkich tych poziomów jest bardzo trudne, a niekiedy wręcz niemożliwe. Prosty przykład: kiedy autor określa swego bohatera mianem „człowieka wyższego” (czy jakimkolwiek podobnym), mamy do czynienia ze sferą perswazji słownej. Zarazem jednak określenie to, stanowiąc bezpośrednią lub pośrednią charakterystykę bohatera, należy do sfery kreacji postaci: takich przykładów znaleźć można więcej.

W obrębie fabuły i w związku ze sposobem ukształtowania bohaterów pojawiają się kwestie bardziej szczegółowe i skomplikowane, w praktyce interpretacyjnej trudne do wyodrębnienia (zdecydowanie trudniejsze, niż w przypadku sfery językowej). Są to: sytuacje, w jakich postaci się znajdują, decyzje, jakie podejmują, a także poglądy, jakie są źródłem ich decyzji, bądź cechy charakteru, które ich do podejmowania takich decyzji i działań skłaniają. Wszystko to związane jest z aksjologią dzieła i stanowi - może stanowić - element perswazji. Czytelnik zaś może jej ulec, lub się jej przeciwstawić. Może dać się przekonać autorowi, lub, poznawszy jego świat wartości i zorientowawszy się, jakiej perswazji został poddany, przeciwstawić mu własny; żeby jednak móc tego dokonać, musi najpierw rozpoznać mechanizm jej działania.

Spróbujmy więc przyjrzeć się ponownie zinterpretowanym dziełom, w bardziej szczegółowej perspektywie porównawczej, stawiając pytania o to, czy można dostrzec w nich jakieś podobieństwa znaczące z interesującego nas punktu widzenia.

Na początek można próbować odtworzyć jakiś wzorzec fabularny tych utworów: mimo różnic mają one bowiem pewne cechy wspólne. Poczynając od Tristana i Izoldy (czyli od opowieści, potraktowanych jako pewna całość, choć, jak pamiętamy, to dopiero Joseph Bedier miał ją stworzyć, odbiegając w szczegółach i wymowie od średniowiecznych wersji), schemat fabularny jest podobny. Bohaterowie prowadzą życie według naturalnego porządku, po czym, wcześniej lub później, następuje jakieś zdarzenie albo ciąg zdarzeń, który powoduje wybuch uczucia. Po pewnym okresie walki wewnętrznej (lub bez niej) popełniają występek (lub całą ich

214