8955900106

Ksitjżfci zbójeckie

Cudzołóstwo jako najczęstszy temat „książek zbójeckich” jest, oczywiście, również tematem licznych powieści dziewiętnastowiecznych, z których zwłaszcza dwie omówione, Czerwone i czarne oraz Pani Bovary, stały się szczególnie znane i, w pewien sposób, symboliczne. Pomijając uogólnienia psychologiczno-socjologiczne dotyczące pewnych życiowych postaw, czyli beylizmu i bowaryzmu, trzeba od razu wyraźnie odróżnić powieść Flauberta od powieści Stendhala. Ta pierwsza bowiem jest głównie powieścią o kobiecie, podczas gdy Stendhal, stworzywszy żywe i ciekawe postaci dwóch kobiet zakochanych w jego bohaterze, skoncentrował się jednak na jego portrecie. Nie to jednak jest najważniejsze: z punktu widzenia fabuły Pani Bovary jest bowiem powieścią o poszukiwaniu, które prowadzi bohaterka w dziedzinie miłosnej relacji kobiety i mężczyzny (mężczyzn), zaś Czerwone i czarne traktuje o poszukiwaniu czegoś innego, a miłosne podboje Juliana są tylko, jak gdyby, przygodnymi, choć decydującymi etapami na tej drodze. Można by rzec, że Emma Bovary jest żeńskim Julianem Sorelem wieku dziewiętnastego (szuka uporczywie spełnienia jako kobieta, w miłości), zaś Julian Sorel - Emmą Bovary (szuka spełnienia swoich męskich ambicji, również i poprzez miłość, czy też - „potykając się” o nią).

Z fabularnego punktu widzenia jednak do Pani Bovary podobna jest Anna Karenina. Obydwie powieści mówią o miłości cudzołożnej, obydwie malują relacje małżeńskie bohaterek jako niesatysfakcjo-nujące. Obydwie ukazują pewne kłopoty emocjonalne kobiet. Nie tylko brak pełnej realizacji uczuciowej w związku małżeńskim - ale i towarzyszący gorączkowemu spełnieniu w związkach pozamał-żeńskich chłód emocjonalny. Można by rzec, że i Flaubert, i Tołstoj postawili diagnozę pewnej anomalii uczuciowej: zbyt gwałtownego marzenia o spełnieniu w idealnym związku miłosnym, połączonego z pewnym niedostatkiem rzeczywistych uczuć.

Na tym podobieństwa się nie kończą - można je dostrzec także w szczegółach: w budzeniu się uczucia do przyszłego kochanka towarzyszy niechęć do męża, obydwie kobiety nie są w stanie kochać nie tylko mężów (oddanych im bezgranicznie), ale i własnych dzieci, obydwie nie znajdują szczęścia w związku pozamałżeńskim - i to nie z powodu braku wzajemności, obydwie popełniają samobójstwo. Istnieją jednak i pewne różnice: mąż Emmy jest człowie-

227