1155787794

Część druga

Między fabułą a zdarzeniem

absolutną dominację w tak złożonej i zmiennej przestrzeni intryg władzy. Dynamika tego świata, ciągle przemieszczenia sil, konieczność błyskawicznego dostosowywanie się do nowej sytuacji, przekraczają możliwości nawet najbardziej sprawnych bohaterów--polityków. Także olśniewająca kariera Zenona ma u Parnickiego, co najmniej, jeden element destabilizujący autonomiczność działań tej postaci. Oto w jego ręce trafiają księgi o dziejach Mitroanii. W nich to znajduje Zenon drogowskaz do budowania swej siły' politycznej w oparciu o izauryjskic bandy zbójeckie, aby potem oferować ich pomoc cesarstwu.

Gdy Zenon dla przeciwstawienia się Hunom wpadt na pomysł doprowadzenia pod znaki cesarskie bandytów, wszyscyśmy tu pomysłowi temu przyklasnęli... [2, 24]

Jak pamiętamy, tak zaczęła się kariera Ragona w 1 części. A właściwie kariera, której sprawcą był Mesjusz Decjusz. Powlórzenia chwytu w kolejnej części powieści nie można jednak uznać za równoznaczne z powtórzeniem schematu działań politycznych. Pojedyncze zdarzenie akcji jest traktowane w powieści szczególnie troskliwie, staje się przedmiotem wielu interpretacji i komentarzy. Za tą skrupulatnością autorskiej konstrukcji kryje się historiozofia powieści, w której zasadą podstawową jest chronić drobinę dziejów przed ahistoryczną, uniwersalną opowieścią. Dlatego tak istotna jest odpowiedź na pytanie: od kogo Zenon dostał księgi o Mitroanii? W powieści mówi się. że przypadkiem. Kształt tego fragmentu powieści przekonuje nas jednak, iż nie powinniśmy w to wierzyć:

W posiadanie Zenona były one dostały się przypadkowo; otrzymawszy pierwszą z nich, po godzinie czytania znał nieomylnie już drogę do przetworzenia w jawę swych najtajniejszych marzeń, które dotąd często miał za sny tylko nieziszczalne — o potędze; [3511

Narrator mówi o przypadku, a jednocześnie używa zwrotu „otrzymawszy pierw szą z nich”. Ta pozorna niekonsekwencja jest oznaką braku pełnej autonomii politycznej podmiotu. Podobnie „przypadkowo” księgi dostają się w ręce Maksymiana. |2. 318| Właściwe pytanie brzmi: kto mógł je pierwszy posiadać? Analiza „wątku ksiąg” każe uznać prawdopodobnie za najwcześniejszego posiadacza ksiąg Domninusa, ojca Maksymiana, który' szukał informacji o Mitroani w świątyni Jowisza-Jchowy w' Jerozolimie, gdzie biskupem był potencjalny współtwórca ksiąg Sykoriusz Scncjo. Od Domninusa księgi dostał do przeczytania także Maksymian. O Domninusie Storacjusz mówi, że to „spryciarz nad sprzyciarze”.

Mimo rozpoznania możliwego przebiegu akcji, nic mamy żadnej pewności, że dotarliśmy do jednego źródła tej politycznej intrygi, bo też takowe rzadko u Parnickiego występuje, a to. które odnajdujemy funkcjonuje tylko warunkowo, w czasowych ramach akcji powieści.

Alternatywnym wobec modelu historii politycznej jest częsty u Parnickiego wątek ekonomicznej podstawy dziejów, w myśl którego historią rządzą długie, dyskretne cykle ekonomiczno--demograficzne. Przyznać trzeba, że w tym tak nieatrakcyjnym fabularnie schemacie, Parnicki tworzy zapierające dech rozwiązania, jak np. walka piwa z. winem, która ma być impulsem do wojen Ottona III w Srebrnych orłach, spór teologiczny mono- i diofizytów jako efekt różnic cen jęczmienia i piwa u kupców' żydowskich, greckich i rzymskich czy walka o rynki zbytu dla „przetworu ze szmat” jako materiału do pisania, co ma być przyczyną najazdów Arabskich na Galię. Wątki te mogą mieścić się w kręgu marksistowskich koncepcji dziejów, a również wiążą się z z myśleniem o historii znamiennym dla „szkoły Annles. Jcdnakż autor Tylko Beatrycze opiera się redukowaniu jcdnostkowości zdarzenia i postaci do podobnego elementu serii, której kształt jest uwarunkowany długim trwaniem. Dlatego, choć ten typ roziunienia dziejowości pojawia się często w dyskursie postaci, nie przyznaje mu Parnicki priorytetowej roli. a często jest po prostu ćwiczeniem intelektualnym uprawianym przez bohaterów.

Nie sposób wreszcie pominąć fabuł historiozoficznych. W omawianej powieści, obok eschatologicznej fabuły' opowieści o życiu i majaczeniach Mitroanii, znajdziemy, szczegół-