120139368

DONIESIENIA

KOMUNIKATY

PRZEGLĄD BIBLIOTECZNY 1994 1/2 PL ISSN 0033-202X

KSIĘGOZBIÓR STACJI NAUKOWEJ PAN W RZYMIE

Zacznę od dziejów księgozbioru¹. Hrabia Józef Michałowski (1870-1956), ziemianin z Rzeszo-wszczyzny, syn posła na Sejm Galicyjski, po studiach prawniczych i historycznych w kilku renomowanych uniwersytetach europejskich (Heidelberg, Oxford, Sorbona, Wiedeń; doktorat praw na UJ w 1905 r.), ok. 1916 r. osiedla się we Włoszech, dokąd i wcześniej przyjeżdżał. Z rodzinnego Dobrzechowa sprowadza pokaźną liczbę książek najpierw do Florencji, a wkrótce potem — już przy pomocy polskiego konsula w tym mieście — do Rzymu, gdzie zamieszkał. Liczący wówczas ok. 4 000 tomów zbiór hrabia znacznie powiększa po sprzedaży dóbr w Polsce. Z zamiarem ofiarowania go krakowskiej Akademii Umiejętności nosił się J. Michałowski jeszcze przed wybuchem pierwszej wojny światowej; miał powstać w ten sposób zalążek Stacji Naukowej AU w Rzymie, której założenie postulował w końcu ubiegłego stulecia historyk Stanisław Smolka, sekretarz Akademii w 1. 1890-1903 i szef tzw. Ekspedycji Rzymskiej AU (przeprowadzającej poszukiwania w Archiwach Watykańskich). Zamiar swój może hrabia urzeczywistnić dopiero po odzyskaniu przez kraj niepodległości. W 1920 r. deponuje książki w polskim Hospicjum św. Stanisława przy v. delle Botteghe Oscure w centrum Rzymu, a w rok później przekazuje je oficjalnie urzędnikom poselstw polskich przy Kwirynale i przy Watykanie — do czasu utworzenia Stacji Naukowej PAU w stolicy Włoch. Depozyt, złożony w kilku pokojach Hospicjum, pozostaje tam przez dłuższy czas. Jesienią 1927 r. po osiągnięciu porozumienia między władzami PAU a arcybiskupem metropolitą krakowskim, administratorem Hospicjum, książki trafią do pomieszczeń na II piętrze (12 niewielkich pokoi), siedziby nowo utworzonej Stacji Naukowej PAU, nazywanej po włosku po prostu Biblioteca Polacca di Roma (Biblioteka Polska w Rzymie). Bibliotekarzem i nieoficjalnym dyrektorem Stacji został J. Michałowski, który księgozbiór systematycznie wzbogacał, zwłaszcza o publikacje PAU. W 1930 r. hr. Karol Lanckoroński, znany mecenas nauki i sztuki, ofiarowuje Stacji niezwykle cenną fototekę, złożoną z ok. 60 000 zdjęć dzieł sztuki włoskiej i europejskiej, w wykonaniu świetnych fotografów, m.in. włoskiej firmy Alinari. Około 2 000 tomów z zakresu historii sztuki podarował w tym samym czasie Stacji hr. Stanisław Henryk Badeni, po zakupieniu ich od spadkobierców austriackiego historyka sztuki Maxa Dvoraka. Dary te uporządkowała i skatalogowała przed drugą wojną światową córka hr. K. Lanckorońskiego Karolina, docent historii sztuki Uniwersytetu Lwowskiego. W 1932 r. spadkobiercy włoskiego historyka i erudyty Alessandro d’Ancona przekazują Stacji archiwum Scipione Piattolego, współautora Konstytucji 3 Maja. W latach 1934-1936 wpływa nader cenny dar od rodziny zmarłego właśnie Bronisława Gubrynowicza, profesora Uniwersytetów Lwowskiego

1

N. Canowa: Michałowski Józef Jakub Feliks (1870-1956). W: Polski słownik biograficzny. T. 20. Wrocław 1975 a 654-656.

—    R. Marciniak: Zbiór rzymski i paryski w Bibliotece Kórnickiej. Pam. BibL Kór." 1979 z. 15 a 261-264. — B. Biliński: Biblioteca e Centro di Studi a Roma dęliAccademia Polacca delle Scienze. Wrocław, Warszawa 1977 a 203-204 i passim; —: La Biblioteca e Centro dl Studi a Roma dęli Accademia Polacca delle Scienze. W: Specu lum mundL Roma [1992] a 391-417 i passim.

—    S. Czarniecki, J. Wiltowski' W stulecie utworzenia Akademii Umiejętności. Warszawa, Kraków 1972 a 81 i nasL