120139386

RECENZJE I PRZEGLĄDY PIŚMIENNICTWA

PRZEGLĄD BIBLIOTECZNY 1994 1/2 PL ISSN 0033-202X

STRATY BIBLIOTECZNE

Wojciech Kowalski: Likwidacja skutków II wojny światowej w dziedzinie kultury. Wyd. 2, rozsz. Warszawa: Instytut Kultury 1994, 199 s.

Zmiany na mapie politycznej Europy środkowej i wschodniej zaistniałe po 1989 r. ożywiły nadzieje poszkodowanych społeczeństw na odzyskanie części przynajmniej dziedzictwa kulturalnego, utraconego w czasie II wojny światowej. Układ sił, jaki powstał bowiem po jej zakończeniu uniemożliwił, wbrew powszechnym oczekiwaniom, dokonanie rzetelnego rozliczenia szkód i uzyskanie zadośćuczynienia. Zwłaszcza niepodważalne — jak się wydawało — racje strony polskiej utonęły w rozgrywkach potężnych koalicjantów. Nie załatwione we właściwym czasie sprawy, zbyt pospiesznie odesłane do „lamusa historii” stanowią obecnie przedmiot trudnych negocjacji ze wszystkimi niemal sąsiadami. Otworzyły do nich drogę Draktat między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z dn. 17.6.1991 r.¹, TYaktat między Rzecząpospolitą Polską a Federacją Rosyjską o przyjaznej i dobrosąsiedzkiej współpracy podpisany 22.5.1992 r.² oraz umowy z Litwą, Ukrainą i Białorusią. Oczywiście, stworzyły one tylko ogólne ramy dla dalszych pertraktacji, wymagających już specjalistycznego przygotowania. Ze strony polskiej do ich prowadzenia powołany został w czerwcu 1990 r. urząd Pełnomocnika Rządu do Spraw Polskiego Dziedzictwa Kulturalnego za Granicą. Analogicznej rangi urzędy funkcjonują we wszystkich państwach za naszą wschodnią granicą. W Niemczech od dawna działają instytucje zabiegające o rekonstrukcję zasobów „pruskich dóbr kultury”.

Wiedza nt realnych możliwości likwidacji, a przynajmniej złagodzenia skutków wojny w dziedzinie kultury jest więc obecnie potrzebna zarówno politykom, jak i opinii publicznej, żywotnie zainteresowanej losami naszej spuścizny kulturalnej.

Powyższe przesłanki skłoniły Wojciecha Kowalskiego do wznowienia w rozszerzonej wersji jego rozprawy Likwidacja skutków wojny w dziedzinie kultury³. W recenzowanym nowym wydaniu, pod uściślonym tytułem, nie zmieniono trzonu podstawowego, ale dodano doń załączniki (teksty źródłowe), ilustracje oraz aktualizujące zagadnienia wypowiedzi Od autora (s.5) i Posłowie (s. 95-102). Dr hab. W. Kowalski, specjalista w dziedzinie prawa międzynarodowego swe zainteresowania naukowe skupia na problematyce kulturalnej. Ogłosił z tego zakresu wiele publikacji, a wśród nich podstawową — Restytucja dzieł sztuki⁴. Był też pierwszym od chwili powołania tego urzędu pełnomocnikiem rządu do spraw polskiego dziedzictwa kulturalnego za granicą. Zarówno więc temat, jak i kompetencje Autora czynią dzieło godnym uznania i uwagi.

1

   ,J)z.U.” 1992 nr 14 poz. 56.

2

   ,J)z. U." 1993 nr 61 poz. 291.

3

   Warszawa 1990.

4

   Studium z dziedziny prawa międzynarodowego. Wyd 2. Katowice 1993; Wyd. 1 pL Restytucja dziel sztuki w prawie międzynarodowym. Katowice 1989.