1941127245

225

RECENZJE, OMÓWIENIA, NOTY

PRASA CZASU WOJNY

redakcją Putramenta; w 1986 r. pismo przejął Krzyzagórski, od 1989 — Syski.

Bardzo interesujące są dla mnie autorskie komentarzyki K. Koźnicwskiego dotyczące osobistych kontaktów z poszczególnymi pismami; w większości z nich okazjonalnie, przy różnych okazjach, coś tam publikował. W owych komcntarzykach znajdujemy okruchy syntezy, umiejscowienia ich w dziejach ówczesnego czasopiśmiennictwa. A więc te elementy wiedzy, których nic znajdujemy w zasadniczym toku wywodów. Są one jednak zbyt mocno subiektywne.

Sylwester Dziki

Krzysztof Woźniakowski: PRa\SA, KULTURA, WOJNA. Studia z dziejów czasopiśmiennictwa, kultury literackiej i artystycznej lat 1939-1945. Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków 1999. S. 355, 3 nlb.

Obszerny tom zawiera 12 rozpraw autora-eru-dyty i wytrawnego badacza polskiego i polskojęzycznego czasopiśmiennictwa czasu wojny. Prace te w większości były publikowane na łamach różnych wydawnictw w latach 1989-1998 (2 z nich w Zeszytach Prasoznawczych: Almanach Literacki — zapomniany konkurent Nowych Widnokręgów — 1989 nr 3; Zagadnienia kulturalne na łamach Gazet}' Polskiej w Brazylii w pierwszym roku wojny

—    1999 nr 3-4); w nowej edycji są często przerabiane i uzupełnione, pisane na nowo.

Rozprawy zebrane zostały w 3 grupy tematyczne (według kryteriów geograficzno-politycznych): tereny pozostające poza okupacją (Wielka Brytania, Ameryka Łacińska)

—    3 rozprawy; obszary kresowe (Wilcńsz-czyzna, Lwów, Białostocczyzna — 3 rozprawy; „legalne” (z niemieckiego punktu widzenia) zjawiska życia artystyczno-literackiego Generalnego Gubernatorstwa — 6. Te ostatnie 6 rozpraw (z lat 1993-1998) stanowią swego rodzaju suplement do książki „W kręgu jawnego piśmiennictwa literackiego Generalnego Gubernatorstwa” z 1997 roku Studia te, które we wspomnianej książce nie mogły się znaleźć ze względów zasadniczych (terminy wydawnicze!) dowodzą, iż autor dotąd nie wyczerpał tematu. Nadal go opracowuje, obszar tematyczny rozszerza (m.in. o życie teatralne) i bardziej uszczegóławia.

Dwie z zamieszczonych tu rozpraw ukazują się po raz pierwszy. Jedna (publikowana jako wstępny rekonesans) dotyczy polskich pisarzy i polskiego życia kulturalnego w Ameryce Południowej w latach II wojny światowej, ze szczególnym uwzględnieniem środowiska argentyńskiego.

Wprawdzie wydawnictwa periodyczne potraktowane zostały marginalnie z powodu trudności dotarcia do czasopism, ale opierając się na ustaleniach Władysława Chojnackiego i Jana Kowalika autor wylicza 14 tytułów polonijnych (w tym 6 założonych w okresie wojennym). Zdaniem autora „żaden inny kraj południowoamerykański nie dysponował wówczas tak zróżnicowaną paletą czasopism polonijnych, nie tylko w sensie częstotliwości, ale także profilu ideowego: od pism religijno-pa-rafialnych po radykalnie lewicowe, inspirowane przez sekcję polską działającej w podziemiu Komunistycznej Partii Argentyny (Nowa Polska, Polska Wyzwolona. Ludj". Nie dostrzegł autor rozprawy Stanisława Garzteckie-go na temat prasy polonijnej w Argentynie (Zeszyty Prasoznawcze 1963, nr 1/2).

Kolejny niepublikowany artykuł dotyczy polskiego życia literackiego i kulturalnego na Litwie w latach 1939-1941. Jest to obszerna charakterystyka polskiej prasy i jej roli w aktywizacji życia literackiego i kulturalnego, zwłaszcza teatralnego. Dzieje tej prasy zapoczątkował już 2 XI 1939 r. Kurier Wileński — w zamierzeniu wydawców (m.in. Witold Staniewicz, Józef Święcicki) kontynuacja przedwojennego Kuriera. Skupił na swych łamach wybitnych twórców i dziennikarzy. Ze względów ccnzuralnych mocno była ograniczona problematyka polityczna, stąd eksponowano kwestie literacko-artystyczne. Pod koniec listopada pojawiła się konkurencyjna, a „nawet opozycyjna” Gazeta Codzienna (firmowana przez Bolesława Szyszkowskicgo i Józefa Mackiewicza) próbująca nawiązywać do idei tzw. krajowców — „swoistych epigonów idei wielonarodowego Wielkiego Księstwa Litewskiego”. Źle przyjęta przez część opinii polskiej, jak i czynniki litewskie. Działem kulturalno-