5484453653

157

RECENZJE, OMÓWIENIA, NOTY

tut redakcyjny). Oszczędność miejsca i eliminacja powtórzeń jest niewątpliwa, dyskusyjny — jak w każdym leksykonie — jest dobór haseł i ich ranga.

Przyjętą rangę hasła określa w pewnej mierze jego objętość. Autorzy na wstępie wymienili ok. 60 haseł przewodnich (artykułowych). Wyliczymy je tu, z podaniem zajmowanych przez nie szpalt O/2 strony), gdyż dają pojęcie o koncepcji autorskiej: instytucje publiczno-prawne 1, ogłoszenie 5, ARD (radiofonia RFN) 5, Bewusstseinsindustrie (nowoczesne media i wytwarzający je przemysł) 3, Bild-Zeitung (największy dziennik RFN o nakładzie 4,5 min egz. — prawie y₄ globalnego nakładu prasy codziennej) 4, Breitbandkommunikation (elektroniczna komunikacja wielokanałowa) 2, książka 4, komiks 3, ochrona danych osobistych 2, Ein-schaltąuoten (dane o odbiorze rtv i ich związek z reklamą i jej cenami)

2,    kolorowa tv 1, Fernmeldegesetz (pomyłka — nie ma w ogóle takiego hasła, jest Fernmelderecht — prawo telekomunikacyjne) 1, telewizja 4, film 7, czasopisma kobiece 4, radiofonia 9, ideologia 3, (magazyny) ilustrowane

3,    informacja 10, wolność informacji 5, dziennikarz 3, kablowa tv 3, komunikowanie 6, polityka w dziedzinie komunikowania 3, koncentracja 24, krajowe ustawy prasowe 2, artykuł wstępny 2, czytelnik 3, audycja magazynowa 3, manipulacja 6, masowe komunikowanie 9, masowe media 5, media 7, badania nad mediami 4, polityka w dziedzinie mediów 5, wolność opinii 6, różnorodność opinii 2, wiadomość 5, obiektywność 2, rola publiczna 4, opinia publiczna 7, publiczność (Offentlichkeit) 4, prasa 1, wolność prasy 6, program 1, redakcja 4, język 9, ochrona tendencji (programowej) 2, rozrywka 6, wydawnictwo 4, Vorurteil (przesąd) 6, reklama telewizyjna (pomyłka — w ogóle brak tego hasła), reklama 8, oddziaływanie mediów 10, czasopismo 1, gazeta 4, ZDF (II program tv)

4,    i in.

Niektóre dysproporcje są niezrozumiałe, np. rozpiętość między objętością największego hasła koncentracja (czołowe miejsce w leksykonie zachodnim jest oczywiście uzasadnione) — aż 24 szpalty, wobec następnych liczących już tylko 10 szpalt. Uderza też, iż wśród najmniejszych, jednoszpaltowych haseł przewodnich jest akurat prasa.

Tom otwiera „zamiast przedmowy” hasło media, złożone jednolitą czcionką garmondową. W następnych hasłach tą wielkością wydrukowano zazwyczaj tylko część wprowadzającą, definicyjną, szersze omówienie petitem, ew. literaturę nonparelem. Przykładowo:

Agitacja jest techniką komunikacji politycznej, za pomocą której wpływa się na myślenie i działanie ludności i usiłuje nią sterować poprzez media, zgromadzenia i manifestacje.

Należy do metod propagandy, od której umiarkowanych form odróżnia ją często zastosowanie wzmożonych środków manipulacji i demagogii (...)

Agitprop jest w komunistycznych państwach i partiach skróconym hasłem oznaczającym agitację i propagandę.

Lenin rozróżniał je (...) W myśl teorii marksizmu-leninizmu agitacja jest „nieodłączną” częścią składową polityki partyjnej i państwowej (...) Agitprop przed wyborami nie ma żadnego zadania pozyskującego, gdyż w wyborach nie chodzi o żadne polityczne alternatywy (...) Wybory mają być jednym ze środków agitpropu (...)

Lit.:    E. Rickert:    Agitation und

Propaganda. Berlin 1957; J. P. Pi-caper: Kommunikation und Propaganda in der DDR. Stuttgart 1979.

Lektura tych i innych haseł pozwala określić stanowisko autorów leksykonu. Są krytyczni i sceptyczni wobec nauki o prasie i komunikowaniu, zarzucając im abstrahowanie od kontekstu społecznego (zob. Inhalts-analyse, s. 95), abstrakcyjność i niedostateczne empiryczne uzasadnienie teorii (Medienforschung, s. 146), nieuwzględnianie w badaniach oddziaływania społeczno-ekonomicznego odbiorców na komunikowanie (Wirkun-gen der Medien, s. 234) i pozytywi-