4645771740

35

ZAGADNIENIE BUDOWNICTWA BIBLIOTECZNEGO

problemu magazynów przez wprowadzenie magazynowania zwartego. Istnieją tu różne systemy. Omawiano je po referacie Henryka Sawoniaka O wyposażeniu technicznym wygłoszonym w czasie Seminarium w Kazimierzu nad Wisłą. W czasie pobytu w Stanach Zjednoczonych miałem sposobność zapoznać się z działaniem tych urządzeń, w szczególności z systemem Snead-Compact, zastosowanym w Mid-west Interlibrary Center w Chicago, oraz z systemem Ames Compact w Bibliotece Uniwersyteckiej w Ann Arbor (Michigan). Jeden i drugi pomyślany jest jako ośrodek najoszczędniejszego wykorzystania powierzchni magazynowej. Obydwa mają jednak poważne wady.

Również mój wyjazd służbowy do ZSRR był ściśle związany z badaniem urządzeń technicznych bibliotek w Moskwie i Leningradzie. Zapoznałem się - z urządzeniem magazynowania zwartego w Państwowej Bibliotece Historycznej, w Bibliotece Państwowej im. Lenina (w Oddziale Rękopisów) w Moskwie oraz w Bibliotece Publicznej Sałtykowa-Szczedrina i w Bibliotece Akademii ZSRR w Leningradzie. Zakłady Leningradzkie produkują bardziej ulepszone systemy niż Zakłady Saratowskie. Nie są to jednak jeszcze urządzenia tak udoskonalone, żeby je warto było sprowadzać dla Biblioteki Jagiellońskiej.

Z pewnością najlepszym z istniejących systemów magazynowania zwartego jest w chwili obecnej system szwajcarski inż. H. Ingolda. Wprowadza ón regały dwustronne ustawione prostopadle do szyn, na których się opierają i po których się toczą przy przesuwaniu. Regały mogą być przesuwane automatycznie za pomocą energii elektrycznej. System ten znalazł powszechne zastosowanie w wielu krajach europejskich i pozaeuropejskich.

Na uwagę zasługuje jeszcze jeden system oszczędnego magazynowania, tani i prosty w użyciu, a wprowadzony po raz pierwszy w latach 1942-1943 dla księgozbiorów mało używanych w tzw. New England Deposit Library w Bostonie. Jest to budynek mieszczący na parterze biura dla pracowników i czytelnię, podczas gdy resztę 6-piętrowego budynku zajmują magazyny. Ośrodek ten służy za składnicę dla bibliotek Bostonu. Z magazynu tego wybudowanego przez Harvard University Library korzysta piętnaście bibliotek okręgu Boston. Dla każdej z nich jest wyznaczone odrębne miejsce w magazynach. Przewiduje się wybudowanie na dużej parceli dalszych dziewięciu tego rodzaju budynków. Korzystanie ze zbiorów odbywa się albo w bibliotece głównej, dokąd dowożone są książki, albo czytelnik przyjeżdża na miejsce. Urządzenie to jest praktyczne w użyciu, gdyż książki są widoczne i łatwo dostępne. Stosunkowo wąskie przejścia pomiędzy regałami (odstępy osi 110 cm) nie stanowią istotnej przeszkody w korzystaniu z księgozbiorów rzadko używanych.

Przy rozwiązywaniu zagadnienia magazynowania zbiorów, w drugim etapie rozbudowy Biblioteki Jagiellońskiej uznano za najwłaściwsze zastosowanie na najniższej kondygnacji magazynowania zwartego systemu szwajcarskiego (Ingold Compactus). Cztery najwyższe piętra otrzymałyby normalną wysokość magazynu. W razie konieczności w obecnym nowowybudowanym magazynie w piwnicy trzeba* będzie wprowadzić magazynowanie zwarte.

Wydaje mi się natomiast słuszne przygotowanie na dalszą przyszłość nowoczesnych — wzorowanych na Bostonie — budynków magazynowych o budowie oszczędnościowej dla bibliotek Krakowa. Oczywiście nie można przewidzieć, jakie rozwiązania budownictwa bibliotecznego podyktuje życie za kilkadziesiąt lat.