4645771708

19

ZAGADNIENIE BUDOWNICTWA BIBLIOTECZNEGO

Idealnego rozwiązania dotąd nie znaleziono. Nadal pozostaje otwarty problem prawidłowego podziału gmachu- biblioteki na trzy podstawowe zespoły: na pomieszczenia dla książek, dla czytelników i dla pracowników przy równoczesnym zastosowaniu zasad nowoczesnego budownictwa bibliotecznego, tj. 1. niekrzyżujących się dróg, 2. potrójnej dostępności magaw/nu i 3. organicznej rozbudowy gmachu.

Pierwsze zagadnienie, mianowicie podział gmachu na podstawowe zespoły, nastręcza w rozwiązaniu najmniej trudności. Budownictwo magazynu bibliotecznego zostało rozpracowane najdokładniej. Skala magazynu wyznacza na ogół rozmiary i wysokość pomieszczeń pozostałych zespołów. Podwójne piętro magazynu stanowi normalnie jedno piętro pracowni. Podwójne piętro pracowni jest dość często wysokością dużych czytelń — mniejsze czytelnie mają wysokość pracowni. Magazyn jako konstrukcja stalowa jest też elementem stałym. Lokale dla publiczności, czyli czytelnie są rozwiązywane mniej więcej jednakowo z częstym jednak uprzywilejowaniem jednej dużej i wysokiej czytelni „ogólnej**. Również pomieszczenia dla bibliotekarzy, czyli pracownie biblioteczne są przedmiotem dyskusji jedynie ze względu na swoją wielkość (co jest rozwiązaniem optymalnym: duże czy małe pracownie biblioteczne).

Drugie zagadnienie — stosowanie trzech podstawowych zasad budownictwa bibliotecznego — zostało także mniej więcej rozwiązane z tym, że najłatwiej było wprowadzić zasadę odrębnych dróg dla książki, pracownika i czytelnika, z respektowaniem reguły, że nie powinny się krzyżować: bieg książki wędrującej poprzez gromadzenie i opracowanie do magazynu oraz jej droga z magazynu do czytelń. Na pewne trudności w realizowaniu natrafia zasada potrójnego dostępu do magazynu. Zakłada się, że droga książki z magazynu do czytelń i wypożyczalni powinna być możliwie najkrótsza, dlatego najkorzystniejszym rozwiązaniem jest ulokowanie tych służb w bliskim sąsiedztwie. Najwięcej trudności nastręcza realizacja trzeciej zasady — organicznej rozbudowy gmachu — w znaczeniu możliwości równomiernego rozbudowania wszystkich trzech zespołów zasadniczych przy zachowaniu zasady niekrzyżowania się dróg oraz potrójnego dostępu do magazynu. Doświadczenie uczy, że przy późniejszej rozbudowie niejednokrotnie nie można zrealizować założeń przyjętych w pierwotnym projekcie. Do wprowadzenia zmian zmuszają rozmaite czynniki, tak wewnętrzne (czytelnie, pracownie, magazyny), jak i zewnętrzne (założenia urbanistyczne). Elementem wyjściowyni przy organicznej rozbudowie pozostał magazyn. Tempo rozwoju księgozbiorów w ostatnich trzydziestu latach jest tak szybkie, że bez zastosowania nowych rozwiązań pełna realizacja zasady organicznej rozbudowy gmachu stała się niemożliwa.

Nowe rozszerzone zadania bibliotek (informacja naukowa, współpraca międzybiblioteczna, pracownie fototechniczne, konserwacja zbiorów) zaważyły także na budownictwie bibliotecznym i spowodowały przejście do systemu budownictwa modularnego, coraz częściej stosowanego przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej.

Nowy system budownictwa modularnego bibliotek odstępuje jednak obecnie od przyjętej pierwotnie zasady stosowania tej samej wysokości (2.40-2.80 m) dla magazynów, czytelń i pracowni. Okazało się, że nie jest to praktyczne. Dlatego nowe rozwiązania architektoniczne wprowadzają podwójną wysokość czytelń i odmienną wysokość pomieszczeń dla pracowników. Zagadnienia te są żywo dyskutowane. System budownictwa modularnego ma swoje słabe strony. Ma on swoich zwolenników i przeciwników. Dla budownictwa bibliotecznego ma wielkie znaczenie, ale pozostaje ciągle jeszcze w sferze dyskusji. Najlepszym tego dowodem były dyskusje nad analizą projektów bibliotek w czasie Seminarium w Kazimierzu nad Wisłą w dniach 28-30 maja 1962 r. oraz na konferencji międzynarodowej.