Kwalitologia - nauka zajmuj
ąca się jakością Twórca - Romuald Kolman, lata 70.
XXw.
Podstawowe kierunki bada
ń kwalitologii:
- okre
ślenie, pomiar, optymalizacja i wartościowanie jakości
- organizacja s
łużb sterowania jakością
- metodyka podejmowania decyzji jako
ściowych
- ekonomiczne i psychologiczne metody stymulacji jednostek
organizacyjnych i pracownik
ów
- adaptacja i zastosowanie metod statystyki matematycznej w
prognozowaniu
- techniki stosowane w kszta
łtowaniu i diagnozowaniu jakości
obiekt
ów i procesów
- metody kwalifikacji, atestacji, certyfikacji i normalizacji
Jest to interdyscyplinarna wiedza, nie w pe
łni ukształtowana (teoria 40%, praktyka
60%). Dzielimy j
ą na:
- teori
ę jakości
- in
żynierię jakości (kwalimetria, zarządzanie jakością, ekonomika jakością).
Wa
żniejsze zastosowania kwalitologii:
spo
łeczne - badania wymagań dotyczących ludzi, społeczeństw i
proces
ów społecznych
przyrodnicze - badania sprawno
ści organizmów żywych, procesów
biologicznych
techniczne - badania jako
ści surowców, wyrobów, osprzętu i procesów
technicznych
gospodarcze - badania jako
ści obiektów i procesów gospodarczych
Inżynieria jakości
Praktyczna dyscyplina (dział kwalitologii stosowanej), wykorzystana do czynnego
kształtowania w systemach gospodarczych najkorzystniejszej jakości ekonomicznej
uzasadnionej: z zastosowaniem własnych elementów metodologicznych konkretyzowania
informacji o jakości - przy wykorzystaniu elementów dziedzin wiedzy
Najistotniejsze ogólnogospodarcze zadania inżynierii jakości:
1) analiza praktycznych potrzeb społecznych w zakresie jakości
2) hierarchizacja tych potrzeb społecznych z punktu widzenia interesów ogólnospołecznych
3) systematyczne badania chłonności rynku, poziomu wadliwości produktów
4) ustalenie dla określonych grup produktów optymalnych metod działań projakościowych
5) projektowanie kryterialnych wzorców jakości dla produktów
6) opracowywanie metodyki i narzędzi do kontroli kryteriów jakości produktów
W
ostatnich latach
w
literaturze przedmiotu przytacza si
ę często rozważania D.A.
Gavina, kt
óry definiował jakość poprzez osiem wymiarów. Są to:
1. U
żyteczność,
2. Niezawodno
ść,
3. Praktyczno
ść,
4. Zgodno
ść z wymaganiami,
5. Trwa
łość,
6. Osobliwo
ść,
7. Estetyczno
ść,
8. Postrzeganie jako
ści - związane ściśle z marką produktu
i
reputacj
ą dostawcy
(producenta, dystrybutora).
Co to jest „jakość"?
Ogól własności obiektu mających się z jego zdolnością do zaspokojenia potrzeb
stwierdzonych i oczekiwanych
Cechy okre
ślające jakość towarów:
-mierzalne (masa, g
ęstość, twardość, wymiary...)
-niemierzalne (estetyka, smak, zapach).
Podzia
ł ze względu na rodzaj:
-techniczne okre
ślające konstrukcję, wykonanie, funkcje towaru (stan powierzchni,
wymiary geometryczne, w
łaściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne, techniczne
parametry dzia
łania);
-u
żytkowe charakteryzujące przydatność, dogodność, bezpieczeństwo użytkowania
(niezawodno
ść, trwałość, zdrowotność, wznawialność, naprawialność, dogodność
u
żytkowania, bezpieczeństwo użytkowania);
-estetyczne charakteryzuj
ące wygląd zewnętrzny, staranność wykończenia z
uwzgl
ędnieniem wymogów mody);
-ekonomiczne okre
ślające towar głównie od strony finansowej (koszty nabycia,
cena, amortyzacja, straty, koszty eksploatacji, transportu, zainstalowania,
przechowywania, konserwowania, napraw).
- ergonomiczne - stopie
ń dostosowania wyrobu do anatomicznych, fizjologicznych i
psychicznych cech jego u
żytkowników;
- ekologiczne -wzajemne relacje produktu i
środowiska naturalnego z
uwzgl
ędnieniem zużywania surowców i energii oraz uciążliwych odpadów;
- logistyczne -warunkuj
ą optymalne przepływy surowców, materiałów, towarów,
informacji (pakowanie, transport, magazynowanie).
STOSUNEK JAKOŚĆ/CENA -wartość stosunku przedstawia zależność:
Wartość= Wskaźnik zadowolenia/koszt
Wartość
tej
relacji rośnie, gdy stopień zadowolenia klienta wzrasta
lub
koszt produktu się
obniża, przy czym poprzez koszt należy rozumieć nie cenę. lecz koszt globalny,
na
który
składają
się również koszty posiadania.
Jako
ść z punktu widzenia producenta
Zysk:
-jednostki zysku (koszty i cena),
-jednostki ilo
ściowe (udział w rynku, wielkość rynku);
Konkurencyjno
ść
(wizerunek, przyw
ództwo technologiczne, ciągłe doskonalenie
organizacji).
Postrzeganie jako
ści
Charakter
Cechy i
Podmiot
Faza
życia
produktu
charakterystyki
postrzegaj
ący
produktu
brane pod uwag
ę
jako
ść
-wyr
ób materialny
-jako
ść
- klient /ludzie o
- badania
- us
ługa
wykonania
r
óżnej kulturze, z
marketingowe
-wytw
ór
- ekonomiczne
r
óżnych regionów,
- projektowanie
intelektualny
- niezawodno
ść
itp./
produktu
-dzia
łanie
- terminowo
ść
- producent
- realizacja
-Informacja?
- trwa
łość
- dostawca
- u
żytkowanie
- presti
ż
- marka
- dost
ępność
- utylizacja
Jako
ść produktu powinna być określana we wszystkich fazach jego życia, a więc
w
fazie projektowania, fazie wytwarzania oraz
w
fazie eksploatacji.
Jako
ść projektu -jakość typu, wzoru, stopień trafności w jakim przewidywania
zawarte w dokumentacji technicznej odpowiadaj
ą wymaganiom odbiorców;
Jako
ść wykonania - stopień zgodności pomiędzy wytwarzanym obiektem a
wzorcem;
Jako
ść eksploatacji - stopień zgodności między rzeczywistym przebiegiem procesu
u
żytkowania a zasadami zawartymi w dokumentacji technicznej i obsługowo -
naprawczej (wypadkowa jako
ści użytkowania oraz jakości obsługi technicznej;
Nadzorowanie jako
ści - monitorowanie i weryfikacja stanu procedur, metod,
warunk
ów, procesów, stanu wyrobów i usług oraz ich analiza,
Niezawodno
ść - zespół właściwości, które opisują gotowość obiektu do wypełnienia
wymaganych funkcji w danych warunkach i wymiarze czasu,
Nowoczesno
ść - stopień zgodności parametrów i wskaźników wyrobu z
parametrami technicznymi i wska
źnikami techniczno - ekonomicznymi przodujących
firm
światowych,
Uszkodzenie - utrata zdolno
ści obiektu do wypełniania wymaganych funkcji;
Wada - niespe
łnienie wymagań związanych z zamierzonym użytkowaniem;
Funkcjonalno
ść - charakterystyka jakościowa wyrobu określająca rodzaje funkcji i
stopie
ń ich spełnienia przez wyrób.
Specyfikacja - dokument opisuj
ący wymagania które wyrób lub usługa powinny
spe
łniać;
Każde przedsiębiorstwo powinno uwzględnić trzy rodzaje wymagań:
- wymagania ogólne (przepisy prawie, ekologiczne, humanitarne itp.),
- wymagania klienta (parametry techniczne, termin, ilość, koszt
posiadania, informacja),
- potrzeby przedsiębiorstwa (pewność jutra, zysk zadowolenie
pracowników).
Wszystkie te wymagania są równie ważne dla osiągnięcia celu. czyli „Jakości totalnej” (Jest
to optymalizacja zaspokojenia potrzeb klienta przy uzasadnionym koszcie i we właściwym
czasie)
Filary jakości totalnej to : czas, koszt, własności
Tradycyjne zarz
ądzanie
Nowe zarz
ądzanie
-Dyrekcja nie jest oceniana za wyniki
jako
ściowe
-Za jako
ść odpowiada dział kontroli jakości
-Kontrola jako
ści przeprowadzana jest po
wyprodukowaniu wyrobu
-Jako
ść kosztuje
-Systemy kontroli jako
ści oparte na karach
wyzwalaj
ą postawy obronne
-Pion produkcji sprzedaje wyroby kontroli
jako
ści
-Jako
ść jest podstawowym kryterium
oceny dyrekcji
-Za jako
ść odpowiadają komórki
produkcyjne
-Proces sterowania jako
ścią podejmowany
jest na pocz
ątku każdego etapu realizacji
wyrobu
-Jako
ść jest parametrem walki
konkurencyjnej
-Problemy jako
ściowe inspirują
do poszukiwania rozwi
ązań, wzmacniają
wsp
ółdziałanie
Pion produkcji i kontrola tworz
ą wyrób
Tabela 1 Cele dyrekcji w zakresie jako
ści
Pe
łny cykl jakościowy składa się ze strefy przedprodukcyjnej, produkcji,
poprodukcyjnej
1. Wstępna analiza rynku
2. Program działania
3. Projektowanie wyrobów
4. Planowanie produkcji
5. Przygotowanie produkcji
6. Produkcja seryjna
7. Proces pakowania
8. Finalna kontrola jakości
9. Transport towarów
10. Odbiór jakościowy
11. Składowanie
12. Sprzedaż
13. Usługi posprzedażne
14. Użytkowanie
15. Wtórny przerób lub kasacja
16. Wtórna analiza rynku
W marketingu wyr
óżnia się fazy cyklu życia produktu:
- wprowadzanie produktu na rynek,
- wzrost sprzeda
ży produktu,
- dojrza
łość produktu,
- nasycenie rynku,
- spadek sprzeda
ży produktu.
Czynniki o charakterze technicznym, ekonomicznym, psychologicznym,
organizacyjnym
Czynniki natury technicznej warunkuj
ą jakość wyrobów na całej drodze „życia”,
podstawa jako
ści wyrobów,
Czynniki natury ekonomicznej - zaanga
żowanie kapitału, polityka ukierunkowana
na jako
ść,
Czynniki natury psychologicznej - reakcja na warunki pracy,
Czynniki natury organizacyjnej - problemy organizacyjne sterowania jako
ścią,
kontroli jako
ści w przemyśle, odbioru jakościowego.
Czynniki destrukcyjnie dzia
łające na towary: wilgoć, nieodpowiednia temperatura,
powietrze, energia promienista, kurz, czynniki biotyczne, niew
łaściwy transport i
magazynowanie.
Czynniki dzia
łające stale na produkt:
- temperatura,
- wilgotno
ść,
Czynniki dzia
łające chwilowo na produkt:
- uderzenie przy pracach prze
ładunkowych,
- wstrz
ąsy i wibracje w transporcie,
- nacisk statyczny przy magazynowaniu,
- dzia
łanie gazów przemysłowych,
Czynniki egzogenne (poddana zewn
ętrzna część produktu, rola opakowania):
- oddzia
ływanie światła,
- oddzia
ływanie ciepła,
- dzia
łanie szkodników (raport FAO: olbrzymie szkody wywoływane przez szczury,
myszy, wo
łki),
- uszkodzenia mechaniczne.
Czynniki endogenne (przenikaj
ą do wnętrza produktu);
- tworzenie si
ę wody kondensacyjnej,
- przyspieszenie si
ę procesów psucia,
- rozwarstwienie produktu.
Droga do jakości
Organizacja tradycyjna >> ISO 9001, TQM/PNJ, KAIZEN, SIX SIGMA, >>
organizacja jakościowa
Total Quality Management- filozofia kompleksowego zarz
ądzania jakością,
opierająca
si
ę na 5 zasadach:
1. zaanga
żowanie managementu
2. skupienie na kliencie oraz na pracowniku
3. koncentracja na faktach
4. systematyczne doskonalenie (filozofia Kaizen)
5. powszechny wsp
ółudział
Kaizen -
wywodząca się z Japonii filozofia zarządzania, której celem ciągły proces
ulepszania wszystkich aspektów działalności firmy.
5S - podej
ście do organizacji i zarządzania miejscem procesem pracy, zmierzającym
do zwiększenia produktywności
Six Sigma - metoda zarz
ądzania jakością mająca na celu wyeliminowanie
zmienności, uznawanej za główny powód problemów związanych z jakością,
wydajnością i wysokimi kosztami.
QFD - metoda zarz
ądzania mająca na celu analizę informacji rynkowej oraz jej
wdrożenie w celu ulepszenia produktu/usługi.
FMEA - metoda zarz
ądzania polegająca na regularnej identyfikacji wad produktu lub
procesu oraz ich redukcji lub minimalizacji skutków.
Kanban - metoda zarz
ądzania produkcja, której celem jest odpowiednie sterowanie
zapasami, co w konsekwencji ma prowadzić do niemal całkowitej eliminacji
magazynów.
Just in Time-strategia zarz
ądzania zapasami, której celem jest redukcja poziomu
zapasów
Lean management - technika zarz
ądzania przedsiębiorstwem, która ma celu
stworzenie prostych struktur oraz przypisanie większego znaczenia zasobom pracy,
Tradycyjne systemy zarz
ądzania jakością:
1. INSPEKCJA - najprostsza forma
sformalizowanej kontroli jako
ści Jest to przegląd
wyrob
ów na różnych etapach cyklu produkcyjnego,
zapewniaj
ący spełnianie standardów technicznych
2. KONTROLA JAKO
ŚCI - zbiór funkcji i działań
zapewnienia standard
ów jakości. Kontroli
poddawany jest produkt lub proces powstawania
wed
ług 3 funkcji: ustalenie standardu, porównanie
badanego procesu produktu ze standardami,
podjecie dzia
łań korygujących*
Statystyczna kontrola jako
ści - stosowanie
statystycznych metod we wszystkich etapach
procesu produkcyjnego w celu spe
łnienia
standard
ów jakości, redukcji zmienności procesów.
3. ZAPEWNIANIE JAKO
ŚCI -sysytem
dostarczaj
ący metod opartych o normy ISO z serii
9000. Celem systemu jest uzyskanie sta
łego poziomu
jako
ści produktów, obiektem działań jest cale
przedsi
ębiorstwo.
4.
KOMPLEKS
O
WE ZARZĄDZANIE JAKOŚCIĄ
(
TQM
)
system zarz
ądzania jakością składa się z trzech komponentów:
- kontroli jako
ści,
- zapewniania jako
ści,
- poprawy (doskonalenia) jako
ści.
TQM (PN-ISO 8402)
Spos
ób zarządzania organizacją, skoncentrowany na jakości, oparty na udziale
wszystkich cz
łonków organizacji
i
nakierowany na osi
ągnięcie długotrwałego sukcesu
dzieki zadowoleniu klienta oraz korzy
ściom dla wszystkich członków organizacji
i
dla
spo
łeczeństwa.
14 zasad zarz
ądzania Deminga
1.
Systematyczne d
ążenie
i
utrzymanie ci
ągłego doskonalenia produktu i
us
ług.
2.
Przyj
ąć nowy sposób myślenia, nową filozofię zarządzania
3.
Nie polegaj na masowej, stuprocentowej kontroli jako
ści
4.
Zako
ńczyć ze zwyczajem używania przy zakupach tylko kryterium ceny
5.
Zadaniem kierownictwa jest odszukiwanie
i
rozwi
ązywanie problemów.
6.
Wprowad
ź nowoczesne metody doskonalenia zawodowego
7.
Ustali
ć nowe metody nadzorowania pracy.
8.
Pozby
ć się strachu, braku zaufania
9.
Prze
łamać bariery pomiędzy poszczególnymi działami.
10.
Wyeliminowa
ć plany ilościowe, hasła, slogany
11.
Wyeliminowa
ć normatywy ilościowe;
normy prowadz
ą do nieefektywności
12.
Usun
ąć bariery, które nie pozwalają pracownikom wykonywać pracy z
dum
ą
13.
Wprowad
ź program ciągłego doskonalenia i przekwalifikowania
pracownik
ów
14.
Powo
łać zarząd/kierownictwo firmy
w
takim kszta
łcie, by realizacja
powy
ższych trzynastu tez leżała
w
jego kompetencjach.
Metoda kaizen
-
Nazwa metody pochodzi od japońskiego słowa, które w tłumaczeniu oznacza: Kai-
zmianę, zen - do lepszego, co oznacza ciągłe usprawnianie małymi krokami.
-
Celem metody jest permanentny wzrost wydajności procesów, poprzez
rozwiązywanie problemów na poziomie elementarnych składowych procesów {np. w
procesie wytw
órczym na poziomie zabiegów, czynności i ruchów roboczych).
-Kaizen wychodzi od oczekiwa
ń klienta (zewnętrznego i wewnętrznego) rozważa
następny (kolejny) proces jako klienta, a poprzedni -jako dostawcę.
-Ka
żdy pracownik, traktowany równocześnie jako wewnętrzny klient i dostawca, jest
motywowany do tego, aby samodzielnie rozpoznawał i eliminował przyczyny
b
łędów i problemów.
-
Metoda ta stawia przy tym na pracę zespołową, wspierającą komunikację,
współpracę, odpowiedzialność za wynik procesu, motywację i organizacyjne uczenie
si
ę.
-
Problemy, braki i błędy oraz słabe miejsca określa się w tej metodzie jako
marnotrawstwo.
Wdra
żanie strategii Kaizen możliwe jest dzięki zastosowaniu
koncepcji TQM
ZASADA 5 S
Japo
ńscy specjaliści
w
dziedzinie szkole
ń z zakresu jakości
okre
ślają zasadę 5S jako połączenie dobrych obyczajów/
wywodz
ących sie z tradycyjnych sposobów utrzymania higieny
w
domu.
Zasada 5S jest podstaw
ą KAIZEN
SIX SIGMA
Six Sigma to metodyka eliminacji defekt
ów, strat
i
wszelkich problem
ów związanych jakością,
we wszystkich dziedzinach produkcji i us
ług, która
po
łączona jest z systematycznym szkoleniem całego
personelu z ka
żdego szczebla organizacji.
w
łączonego w procesy i działania objęte
koncepcj
ą Six Sigma.
Założenia Six Sigma:
• koncentracja na klikacie - pełne oraz wyczerpujące zrozumienie oczekiwań
klientów z uwzględnieniem ich dynamicznego charakteru
• opacie zarządzania przedsiębiorstwem, u a faktach oraz danych - pomimo
rozwoju systemów informatycznych. zarządzaniu wiedza, wiele decyzji wciąż
jest podejmowanych na podstawie intuicji, opinii oraz założeń nie popartych
taktami
• podejście procesów do wszelkich obszarów funkcjonowania
przedsiębiorstwa - przekonanie pracowników, iż udoskonalenie procesów
7
stanowi o przewagach konkurencyjnych
• zarządzanie proaktywne - Six Sigma pozwala na wprowadzanie
reaktywnych zwyczajów - dynamicznym, proakrywnym. natychmiastowym
podejmowaniem decyzji stylem zarządzania
• współpraca pozbawiona barier - zanik otwartego współzawodnictwa
pomiędzy grupami interesów
r
, w wyniku faktycznego zrozumienia potrzeb
finalnych oraz przepływów pracy
• ukierunkowanie na osiąganie perfekcji oraz tolerancja dla błędów -
pozornie sprzeczne, przejawem jest stagnacja w wyniku zaniechania
podejmowanych ryzykownych usprawnień
INNE KONCEPCJE ZARZ
ĄDZANIA JAKOŚCIĄ
Lean Management
-
upraszcza ścieżki postępowania, ogranicza liczbę
..interfejsów"" miedzy procesami dzięki czemu zmniejsza ryzyko powstawania
niezgodności. Istotą koncepcji Lean managenient jest uproszczenie organizacji i
zarządzania poprzez budowanie prostych, w miarę płaskich i zrozumiałych struktur,
eliminowanie z procesów czynności, które nie tworzą wartości dodanej
(przekształcenie materiału, poprawa jakości skracanie czasu dostawy). Oznacza:
- standaryzacj
ę pracy.
- stosowanie kontro li wizualnej w postaci etykiet, oznakowa
ń, sygnałów
alarmowych, tablic produkcyjnych, kart kontrolnych
- redukcj
ę cza su usta wianii ma szyn i urzą dzeń,
- zapewnienie ci
ągłości przepływów produkcji w toku poprzez minimalizację
opóźnień, ograniczenie kolejek, racjonalizację transportu, wariantowanie liczebności
partii.
- przestrzeganie praktyk 5 S (patrz Kaizen)
Reengineering
- daje dodatkowy impuls procesom doskonalenia. Prowadzony w
kierunku
Lean Management
ma podobny do niego wp
ływ. Przedmiotem jest
zmiana usprawniająca procesy wewnętrzne organizacji. Polega na fundamentalnym
przemyśleniu od nowa i radykalnym przeprojektowaniu procesów, prowadzącym do
przełomowej poprawy osiąganych wyników w zakresie jakości kosztów, efektywności
itp.
Wprowadzenie w życie reengineeringu powoduje znaczne przeobrażenia we
wszystkich sferach działalności w szczególności organizacyjnej.
Outsourcing
- pozwala skoncentrowa
ć się na procesach podstawowych i tych, w
których ma się najwyższe kompetencje. Przedsięwzięcie polegające na wydzieleniu
ze struktury organizacji działań powtarzalnych i przekazanie ich do wykonania
podmiotom zewn
ętrznym. Głównym celem jest skoncentrowanie się przedsiębiorstwa
na procesach kluczowych decydujących o jego pozycji i perspektywach rozwoju.
Total Prcventive Mainteniince
-Wp
ływa pozytywnie na stan techniczny
infrastruktury co wprost przekłada się na utrzymanie
Benchmarking - poszukiwanie najlepszych proces
ów i sposobów organizacji
produkcji w przemyśle, zmierzającym do osiągnięcia najwyższej wydajności.
Proces benc
hmarkingu składa się z następujących etapów :
• planowania obejmującego takie elementy jak:
1. zdefiniowanie przedmiotu benchmiarkingu.
2. wyboru partnera benchmiarkingu.
3. ustalenie metody zbierania informacji i ich gromadzenie.
• analizy obejmuj acej:
4. okre
ślenie luk konkurencyjnych.
5. prognoza przysz
łej wydajności.
• integracji (syntezy) obejmujacej:
6. komunikowanie wynik
ów i zapewnienie akceptacji.
7. wyznaczanie cel
ów.
• oraz realizacji obejmującej:
8. zdefiniowanie plan
ów działania.
9. wdro
żenie działań i kontrola wyników.
10. zdefiniowanie nowych przedmiot
ów benchmarkingu.
JUST IN TIME
Koncepcja just in time opiera si
ę głównie na czterech założeniach:
- zero zapas
ów,
- ma
łe i częste dostawy dóbr,
- kr
ótkie cykle realizacji zamówienia,
- wysoka jako
ść.
Cele JIT
-mniejsze zapasy,
-wy
ższa jakość,
-wy
ższa produktywność.
Zadaniem szeroko rozumianego just in time jest tak
że zwalczanie marnotrawstwa.
SYSTEM KANBAN
System Kanban jest samoreguluj
ącym się narzędziem operacyjnego sterowania
produkcją. System ten jest sterowany zdarzeniami występującymi bezpośrednio na
produkcji (a me o plan). Zorientowany jest na zapewnienie:
kr
ótkiego czasu przetwarzania,
niskich zapas
ów przy jednoczesnej terminowości realizacji, a co za tym idzie:
- wielko
ść produkcji dopasowana do liczby zamówień, oraz
- kontrola jako
ści na wszystkich etapach procesu.
Zastosowanie systeinu Kanban pozw
r
ala na prawie ca
łkowita eliminację magazynów,
ponieważ dostawy materiałów od kooperantów' przychodzą dokładnie na czas.
Dzięki posiadanym rezerworn zdolności produkcyjnych, uniwersalnych maszyn i
urzajdzeń (por.: Przepływ je dno strumieniowy, Równoważenie poziomu produkcji),
które można łatwo i szybko przezbroic znika problem zapasów nuędzYoperacyjnych.
Zlecenia produkcyjne są ściśle zsynchronizowane z zamówieniami klientów, co
eliminuje konieczność posiadania magazynów produktów gotowych
Vendor Managed Inventory
Koncepcja VMI polega na monitorowaniu przez producenta swoich produkt
ów w
całym systemie dystrybucyjnym, co umożliwia zmniejszenie zapasów zarówno
producentowi jak i sklepom. Odpowiedzialny za utrzymywanie poziomu zapasów
detalisty jest producent, który również odpowiada za przygotowanie zamówień.
Zarządzanie zapasami przez dostawcę ma na celu dostarczenie właściwego
produktu, we właściwym czasie
i ilo
ści po najniższym koszcie. Ciagly przepływ towarów w łańcuchu możliwy jest
dzięki informacji, która z punktu sprzedaży detalisty trafia do programu
komputerowego producenta, gdzie generowana jest propozycja zamówienia, a
następnie, w oparciu o zamówienie, realizowane są dostawy.
Cele:
- zwi
ększenie dostępności zapasów
- zwi
ększenie sprzedaży
- polepszenie obs
ługi klientów
r
- zmniejszenie poziomu zapas
ów w skali łańcucha dostaw
- zmniejszenie waha
ń wielkości produkcji dostawcy
Warto
ściowanie i ocena jakości
1.
Aby ustali
ć ocenę jakości wyroby lub usługi należy najpierw ustalić
zbi
ór cech, wg. których ocena ta jest wystawiona:
-cechy mierzalne /wielko
ści/ - wyrażone za pomocą jednostki wielkości miary
-niemierzalne /atrybuty/ - opisane s
łownie stany cech
2. Skale pomiarowe warto
ści lub stanów cech
a. nominalna (przypisanie do grupy)
b.
porz
ądkowa (podzielenie na dobre, złe, itp)
c. przedzia
łowa
d.
ilorazowa (trwa
łość obiektu na 100h jest 2x mniejsza niż na 50h)
W zarz
ądzaniu jakością wyróżnionymi stanami cech są stany ZGODY i NIEZGODY
RODZAJE KONTROLI JAKO
ŚCI TOWARÓW
4
Cel: Zapobieganie powstawaniu wyrob
ów wadliwych
Poj
ęcia:
Niezgodno
ść - nie spełnianie ustawowych wymagań,
Wada - nie spe
łnianie wymagań zapewniających możliwość użytkowania zgodnie z
przeznaczeniem,
(rodzaje wad: zasadnicze, nieistotne, jawne, ukryte, wady staro
ści)
Specyfikacja - dokument opisuj
ący wymagania które wyrób lub usługa powinny
spe
łniać,
Warto
ść użytkowa towarów - zdolność towarów do zaspokajania potrzeb ludzkich,
U
żyteczność - stopień akceptacji towaru przez jego użytkownika.
Zadania i rodzaje kontroli jako
ści
Zadania:
-
wykrywanie przyczyn powstawania wadliwych produkt
ów,
-
znajdowanie
środków zaradczych,
-
badania por
ównawcze i rozwojowe wyrobów,
-
czuwanie nad technik
ą pomiarową i kwalifikacjami pracowników,
-
kontrola prawid
łowości technologii,
-
kontrola
środków produkcji,
-
sprawdzanie surowc
ów, materiałów, półfabrykatów,
-
kwalifikowanie wyrob
ów do odpowiednich klas jakości,
-
kontrola konserwacji opakowa
ń iprzechowywania.
Kontrola czynna - dzia
łalność kładąca nacisk na profilaktykę czyli na zapobieganie
wyst
ępowaniu niezgodności i wad,
Kontrola bierna - wyeliminowanie wyrob
ów wadliwych,
Kontrola techniczna - kontrola jako
ści u producenta, podlegają: surowce, materiały,
p
ółfabrykaty, wyroby gotowe,
Kontrola jako
ści dotyczy zwykle produktów żywnościowych,
Rodzaje kontroli jako
ści
Kontrola stuprocentowa:
-najwi
ększe gwarancie utrzymania odpowiedniej jakości towarów,
-kosztowna,
Kontrola wyrywkowa :
-nie ma technicznego i ekonomicznego stosowania kontroli stuprocentowej,
-sprawdzenie jako
ści produktu powoduje jego zniszczenie,
-Statystyczna Kontrola Jako
ści (SKJ) - Shewhart 1924r.:
-losowe pobieranie pr
óbek i odniesienie wyników do całej partii,
-metody statystyczne z za
łożonym prawdopodobieństwem,
-metoda najsprawniejsza i najta
ńsza,
-zastosowanie SKJ-w procesach wytwarzania, odbioru jako
ściowego, eksploatacji;
Formy kontroli ostatecznej wyrobu:
-
badania odbiorcze
-
analiza jako
ści na podstawie prób reprezentujących partie wyrobu gotowego
(okresowe, ci
ągłe).
Metody badania jakości:
- organoleptyczne
- laboratoryjne
-
doświadczalnego użytkowania
Metody laboratoryjne
Wymagaj
ą aparatury, instrumentów, odczynników, różne sensory,
Metody laboratoryjne s
ą dokładne, obiektywne ale drogie, dają ścisłą charakterystykę
jako
ści produktu,
Podzia
ł:
a) metody og
ólne - pomiar gęstości, kwasowości, lepkości,
b) metody specjalne - dostosowane do bada
ń konkretnych produktów (oznaczanie
t
łuszczu, cukru, witamin, zanieczyszczeń);
Inny podzia
ł:
-fizyczne,
-fizykochemiczne,
-chemiczne,
-mikrobiologiczne,
-instrumentalne;
ZASADY POBIERANIA PR
ÓBEK DO ANALIZY
Partia produktu - produkt (towar) o tej samej nazwie, pochodz
ący z jednego
zak
ładu produkcyjnego otrzymany z tej samej szarży produkcyjnej, dostarczony tym
samym
środkiem transportu, złożony w tym samym magazynie;
-parti
ę produktu ocenia się na podstawie analizy próbki laboratoryjnej (część towaru
bezpo
średnio poddawana badaniom).
Pr
óbka reprezentatywna - próbka określająca rzeczywistą jakość całej partii;
Pr
óbka pierwotna - część partii pobrana jednorazowo z jednego miejsca towaru
nie opakowanego lub z jednego opakowania jednostkowego(za pomoc
ą szufli, rury,
pipety,
łyżki),
Pr
óbka jednostkowa - łączna ilość próbek pierwotnych z jednego opakowania
(worek, bela, skrzynka, beczka)"
Pr
óbka ogólna - łączna liczba próbek pierwotnych lub jednostkowych pobranych z
ca
łej partii),
Pr
óbka średnia próbka laboratoryjna - część próbki ogólnej przeznaczonej do
bada
ń, reprezentuje całą partię.
ZASADY, METODY I NARZ
ĘDZIA ZAPEWNIENIA JAKOŚCI
Koło Deminga – zasada ciągłego doskonalenia (Planuj > działaj > sprawdź
doskonal)
ZASADA
„ZERO DEFEKTÓW" (CROSBY'ego)
Nale
ży dążyć do całkowitego wyeliminowania błędów, czyli produkcji
bezusterkowej, poprzez nast
ępujące działania:
-
obiektywny pomiar i przedstawianie wynik
ów jakości,
-
propagowanie grupowej pracy dla formu
łowania
i
realizowania cel
ów poprawy
jako
ści,
-
tworzenie systemu komunikacji mi
ędzy pracownikami (dla poprawy jakości).
ZASADA PRACY ZESPO
ŁOWEJ
Poniewa
ż produkty i procesy są coraz bardziej skomplikowane, zalecane jest:
-
konieczno
ść włączenia do realizacji celów organizacji coraz szerszej
grupy
pracownik
ów,
-
d
ążenie do zarządzania partycypacyjnego,
-
stosowanie
!:
burzy m
ózgów
!!
oraz dzia
łania
:!
k
ół
jako
ści".
QFD Ouality Function Deployment
- ROZWINI
ĘCIE FUNKCJI JAKOŚCI („DOM
JAKO
ŚCI")
Metoda zastosowana po raz pierwszy w Japonii w roku 1972. Stosowana
szeroko w r
óżnych branżach w wielu firmach USA, Japonii i Europy
Zachodniej.
Metoda pozwala przetwarza
ć potrzeby odbiorców na charakterystyki wyrobów.
Metoda jest szczeg
ólnie przydatna dla działań w sferze przedprodukcyjnej
(etap projektowania wyrob
ów).
Jest jedn
ą z podstawowych metod wykorzystywanych przez firmy, które uznały
jako
ść za swój cel strategiczny.
Struktura QFD (opis p
ól diagramu)
I Zdefiniowanie wymaga
ń klientów
II Identyfikacja wa
żności wymagań wg klientów
III Cechy produktu
IV Zale
żności pomiędzy wymaganiami klientów a cechami produktu
V Wa
żność cech produktu
VI Zale
żności pomiędzy parametrami produktu
VII Por
ównanie produktu własnego z produktami konkurencyjnymi
VIII Docelowa warto
ść cech produktu
IX Wska
źniki technicznej trudności wykonania
FMEA (FAILURE MOD
Ę AND EFFECT ANALYSIS) * (Analiza przyczyn, skutków i
krytyczno
ści wad)
Cel: analiza produktu lub procesu dla unikni
ęcia potencjalnych wad.
Warianty:
• FMEAdla produktu (optymalizacja niezawodności)
opracowanie koncepcji,
badania nad wdro
żeniem,
wdra
żanie produktu na skalę przemysłową.
• FMEAdla procesów (eliminowanie zakłóceń procesów wytwarzania)
planowanie technologii, planowanie produkcji, uruchomienie produkcji seryjnej.
ZAWSZE DLA ETAP
ÓW PROCESÓW UZNAWANYCH ZA KRYTYCZNE DLA
PRODUKT
ÓW
Statystyczne sterowanie procesem
SPC
(ang. Statistical Process Control)
Statystyczne sterowanie procesem jest strategi
ą systematycznej, etapowej
optymalizacji procesu produkcji.
Statystyczne sterowanie procesem - SPC (Statistical Proc es s Contro!) jest to oparta
na kallach kontrolnych procedura, opracowana w 1930r. przez A. Shewharta. By
ł on
twórcą podstaw współczesnej teorii kontroli jakości. Shewhart traktował statystyczną
analizę wyników badań jako uzupełnienie całości systemu zapewnienia jakości w
przedsiębiorstwie.
Trzy filary SPC:
1. sporz
ądzenie dokładnego diagramu procesu produkcji:
2. pobieranie losowych pr
óbek (w regularnych odstępach czasu i na wielu etapach
procesu produkcji) i dokonywanie pomiarów na tych próbkach:
3. wykorzystanie zaobserwowanych sygna
łów rozregulowania procesu do
wykrywania przyczyn ich powstania (w celi; usunięcia tych przyczyn).
Podstawowy cel SPC:
wykrycie rozregulowa
ń, tzn. "wyłowienie
11
tych próbek wyrobu, które
s
ą (pod jakimś względem) istotnie różne od innych próbek.
Podstawowe zasady SPC;
1. znajd
ź sygnał rozregulowania procesu (tzii. nietypową. próbkę):
2. wykryj przyczyny zaobserwowanego rozregulowania:
3. u
żyj uzyskaną inf ormacj ę do poprawy jakośc i procesu.
Metody statystyczne
Kontrola odbiorcza
Cel:
Usuni
ęcie wadliwych wyrobów zanim dotrą do
odbiorcy, czyli usuwanie skutk
ów niewłaściwego działania ogniw procesu produkcji.
Statystyczne sterowanie procesem
Cel:
Wyszukiwanie niewla
ściwie działaj acycli ogniw procesu produkcji i poprawa ich
działania.
KARTY KONTROLNE (Shewharta)
S
łużą do śledzenia przebiegu procesu i oceny kontrolowanych cech -poprzez
wybrane miary statystyczne - dla stwierdzenia czy proces nie uleg
ł rozregulowaniu,
co w konsekwencji mog
łoby doprowadzić do produkowania wyrobów nie
spe
łniających wymagań.
Projektowanie kart kontrolnych opiera si
ę na założeniu występowania dwóch
rodzaj
ów zakłóceń:
- naturalnych (losowych),
- specjalnych (systematycznych lub sporadycznych).
Podział kart kontrolnych
- dla oceny liczbowej
- dla oceny alternatywnej
Narz
ędzia jakości
Cechy:
- zbieranie i przetwarzanie danych
- wizualizacja danych
- odkrywanie danych
- s
ą instrumentami monitorowania i
diagnozowania proces
ów
- umo
żliwiają podejmowanie decyzji
- umo
żliwiają analizowanie rezultatów
podj
ętych działań
- u
łatwiają doskonalenie produktów /usług /procesów
Siedem starych
narz
ędzi:
1Arkusze kontrolne
2Histogram
3Diagram korelacji
4Karty kontrolne
5Diagram przyczynowo - skutkowy
6Analiza Pareto-Lorenza
7Schemat blokowy
Siedem nowych narz
ędzi:
8. Diagram pokrewie
ństwa
9. Diagram zale
żności
10. Diagram drzewa
11. Diagram tablicowy
12. Tablicowa analiza danych
13. Diagram planowania procesu decyzyjnego
14. Diagram sieciowy
LISTA ZBIORCZA (FORMULARZ ZBIERANIA DANYCH) S
łuży do zbierania i
zapisywania danych.
Formularze s
ą projektowane stosownie do potrzeb.
Histogram
Co to jest?
Specjalny typ wykresu s
łupkowego, pokazujący rozkład pewnej cechy (częstotliwość
wyst
ępowania poszczególnych jej wartości)
Kiedy korzystamy?
• prezentacja wyników potrzebnych do analizy problemu
• identyfikacja rozkładu
• prezentacji danych obrazujących efektywność rozwiązań
DIAGRAM PRZYCZYNOWO-SKUTKOWY (wykres Ishikawy)
Dla okre
ślenia i/lub usystematyzowania przyczyn określonego sukcesu.
Mo
żna go sporządzać w układzie: przedmiotowym, technologicznym,
czynnik
ów uczestniczących (klasycznym) lub mieszanym.
Charakteryzuje si
ę podejściem całościowym, jest czytelny, prosty i łatwy do
opracowania.
Jest to analiza jako
ściowa zjawisk.
ANALIZA PARETO - LORENZA (analiza nierownomiernosci rozk
ładu)
Opiera si
ę na regule 20/80.
Umo
żliwia hierarchizację czynników wpływających na badane zjawisko.
Stosuje si
ę taką analizę do określania zjawiska o największej częstotliwości
wyst
ępowania lub przyczyny największych kosztów.
Analiza Pareto
-Okre
ślić cechę danego problemu (czas, koszty, częstość występowania)
-Zaprojektowa
ć formularze (np: arkusz kontrolny)
-Zebra
ć dane |
-Uporz
ądkować dane malejąco
-Obliczy
ć wartości skumulowane
-Przeliczy
ć wartości skumulowane na procenty
-Okre
ślić obszar „80 - 20” {„95 - 50”}
-Sporz
ądzić wykres (procentowy)
Wykres rozrzutu (scatter diagram)
Co to jest?
Wykres, na kt
órym wartości jednego czynnika X wykreślane są w odniesieniu do
zbadanych warto
ści drugiego Y
DIAGRAM ZALE
ŻNOŚCI (DIAGRAM RELACJI)
Do uporz
ądkowania informacji i wskazania, które przyczyny wpływają na
okre
ślony skutek, oraz jakie są zależności między przyczynami.
Podobny do analizy przyczynowo-skutkowej. Przydatny zw
łaszcza w
planowaniu i projektowaniu.
DIAGRAM POKREWIE
ŃSTWA (POWINOWACTWA)
Do gromadzenia, porz
ądkowania i logicznego przedstawienia pomysłów.
Procedura opracowania diagramu:
• Określa się temat.
• Każdy z zespołu (10 + 15 osób) zapisuje swoje propozycje na kartkach (każdy na
oddzielnej).
• Kartki są mieszane, układane losowo, a potem układane
w
grupy wed
ług
podobie
ństwa, dobierając karty tytułowe.
ORGANIZACJE KONSUMENCKIE
Ruch konsumencki - ochrona nabywc
ów przed towarami o niskiej jakości, ochrona
praw i interes
ów konsumenta, poradnictwo przy zakupie, edukacja, testowanie
produkt
ów;
Czasopisma:
-"Test" (Niemcy), -"Which" (Wielka Brytania), -"Consumer Reports" (USA), -
„Test”
Szwajcaria, -
„Konsument” (Austria), -”Świat konsumenta” (Polska),
Organizacje:
IOCU - International Organisation of Consumers Union - Haga 1960 (170
organizacji z ca
łego świata) - badania porównawcze produktów powszechnego
u
żytku, wymiana doświadczeń,
Federacja konsument
ów - Warszawa 1981, zrzesza konsumentów oraz instytucje
spoza sfery produkcji, handlu i us
ług,
Konsumencki Instytut Jako
ści - 1991:
-okre
ślanie wymagań konsumentów w dziedzinie jakości towarów i usług, -
przeprowadzanie test
ów porównawczych jakości produktów, -informowanie i
edukowanie konsument
ów, -prowadzenie banku danych o jakości produktów.
Organizacje konsumenckie o zasi
ęgu regionalnym:
-Unia Konsument
ów Polskich - Kraków 1996.
Norma
- regu
ły, wzory, zasady dla wyrażenia jakości danego
przedmiotu bada
ń
Cel normalizacji - uzyskanie optymalnego w danych okoliczno
ściach
stopnia uporz
ądkowania w określonej dziedzinie nauki, techniki lub
gospodarki
Podzia
ł norm ze względu na zasięg:
1. Mi
ędzynarodowe (ISO, FAO, WHO, IATA,UPU, ....)
2. Regionalne (Unia Europejska, Panameryka
ńska Komisja w Ameryce, kraje
arabskie, kraje afryka
ńskie, obszar Pacyfiku)
3. Krajowe
4. Bran
żowe
5. Zak
ładowe
Normalizacja
- proces tworzenia i stosowania regu
ł porządkujących działalność dla
dobra i wsp
ółpracy zainteresowanych, co pozwala osiągnąć optymalną oszczędność
z uwzgl
ędnieniem wymagań funkcjonalnych i bezpieczeństwa.
Typizacja
- wzorce, rozwi
ązania konstrukcyjne części, zespołów spełniających w
r
óżnych wyrobach te same funkcje.
Unifikacja
- przyj
ęcie jednego rozwiązania, nieliczne rodzaje wyrobów w dużych
seriach (
żarówki).
Cel dzia
łalności normalizacyjnej
:
-zwi
ększenie stopnia typizacji, specjalizacji, koncentracji produkcji,
-okre
ślanie i podnoszenie jakości towarów,
-obni
żanie kosztów produkcji,
-przyspieszanie post
ępu technicznego,
-racjonalne wykorzystanie materia
łów, energii,
-zwi
ększenie wydajności, bezpieczeństwa i higieny pracy,
-podnoszenie zdrowotno
ści społeczeństwa,
-u
łatwienie wzajemnych stosunków gospodarczych z innymi krajami.
PKN struktura cele
:
-okre
ślenie stanu i kierunków rozwoju działalności normalizacyjnej,
-prace dotycz
ące podstaw i metod działalności normalizacyjnej,
-opracowanie projekt
ów PN,
-opracowanie i nadz
ór nad publikowaniem i rozpowszechnianiem PN,
-finansowanie dzia
łalności normalizacyjnej,
-organizowanie i prowadzenie szkole
ń, promocji, informacji o normach w krajach i
zagranic
ą
-wynik dzia
łalności PKN to polska norma ogłoszona w miesięczniku „Normalizacja”;
Organizacje
FAO Mi
ędzynarodowa Organizacja Wyżywienia i Rolnictwa
WHO
Światowa Organizacja Zdrowia
EOQC Europejska Organizacja Sterowania Jako
ścią
IDF Mi
ędzynarodowa Organizacja Mleczarska
BIH Mi
ędzynarodowe Biuro Miar
FAO/WHO Komisja Kodeksu
Żywnościowego - normy
Normy Kodeksu - ochrona zdrowia konsumenta, rzetelno
ść w handlu.
Norma
- dokument pisemny, publicznie dost
ępny, ustalający wytyczne kierunkowe
lub wymagania techniczne (przestrzeganie nie obowi
ązkowe) opracowana przez
uznany organ, uzgodniona przez wszystkie zainteresowane strony.
Norma
- wynik procedury normalizacyjnej wyra
żony w postaci reguł i zatwierdzony
przez upowa
żnioną władzę.
Norma
- zbi
ór przepisów określających wymagane cechy, wymiary, właściwości
przedmiot
ów, ustalających właściwą terminologię.
Dokumenty normatywne
- zasady, wytyczne, charakterystyki odnosz
ące się do
r
óżnych rodzajów działalności lub ich wyników.
Dokumenty normatywne
- normy, specyfikacje techniczne, kodeksy (pracy,
zdrowia), przepisy.
Cel: optymalna korzy
ść wspólnoty jako całości.
U
żyteczność norm - osiągnięcie celów:
-racjonalizacja gospodarki
- ekonomiczno
ść produkcji,
-popieranie handlu zagranicznego,
-rozw
ój stosunków partnerskich,
-tworzenie i zr
óżnicowanie dóbr i usług,
-ochrona konsument
ów.
Rodzaje polskich norm
Polskie Normy (PN) - ustanowione przez PKN i og
łoszone w Monitorze Polskim:
-okre
ślają wymagania, metody badań i innych czynności (BIHP, cechy jakościowe,
g
łówne parametry, dokumentacja techniczna);
Normy Zak
ładowe (ZN) - ustanawia kierownik zakładu, publikowane w
dziennikach urz
ędowych odpowiednich resortów:
-oddzia
ływują korzystnie na jakość produkcji (przygotowanie techniczne, stosowanie
surowc
ów, paliw, energii, jakość wyrobów, procesy produkcji i badań),
-zawieraj
ą wyłącznie postanowienia nie zamieszczone w PN lub je zaostrzają lub
uszczeg
óławiają,
-opiniuj
ą je dostawcy, odbiorcy, użytkownicy, organizacje konsumenckie.
Normy bran
żowe zostały zlikwidowane w 1993r.
Konieczno
ść stosowania normy
Stosowanie PN dobrowolne.
Na wniosek PKN ministrowie mog
ą wprowadzić obowiązek stosowania PN gdy
konieczna jest:
-ochrona
życia, zdrowia, mienia, bezpieczeństwa pracy,
-ochrona
środowiska,
-ochrona interes
ów skarbu państwa,
-ochrona interes
ów konsumentów i użytkowników.
Sankcje karne za niestosowanie PN uznanych za obowi
ązujące!
Typy norm (PN-N-02000:1994)
przedmiotowe - ustalenie wymaga
ń jakościowych przedmiotów, metod
sprawdzania, charakterystyka opakowania, znakowania,
12
przechowywania, transportu,
■
czynno
ściowe - ustalające metody wykonywania czynności w zakresie
projektowania, konstruowania, budowy, magazynowania, badania i oceny towar
ów,
terminologiczne -jednoznaczne poj
ęcia, nazwy, definicje, symbole,
klasyfikacyjne - klasyfikacja wyrob
ów, materiałów, przedmiotów,
wyrobu (wymagania spe
łnione przez wyrób + powoływanie się na normy związane),
procesu - zapewnienie funkcjonalno
ści,
us
ługi (pralnictwo, hotelarstwo, transport, ubezpieczenia, telekomunikacja,
bankowo
ść, handel),
interfejsu - wymagania dot. kompatybilno
ści produktów, systemów w miejscach ich
łączenia,
danych - wykaz w
łaściwości, danych w celu określenia produktu, procesu, usługi,
Normy polskie
Normy s
ą skatalogowane:
Katalogi:
-dzia
ły (01-19), do 1985 oznaczano cyframi rzymskimi (I-XIX)
-klasy
-grupy katalogowe
Normy s
ą w postaci broszur i kart - Dziennik Normalizacji i Miar
CERTYFIKACJA W UE I W POLSCE
Systemy zapewnienia jako
ści
Certyfikacja w Unii Europejskiej
Certyfikacja obowi
ązkowa
-
dyrektywy UE obowi
ązują producentów, importerów, dystrybutorów towarów
wprowadzanych na Rynek Wsp
ólny;
-
symbolem zgodno
ści wyrobu z normami jest znak CE, który umieszcza się na
wyrobie, opakowaniu lub towarzysz
ącej dokumentacji;
-
dyrektywy nowego podej
ścia zostały wdrożone w prawie polskim (Ustawa z dnia 28
kwietnia 2000 o systemie oceny zgodno
ści akredytacji oraz zmianie niektórych
ustaw, nowelizowana z dnia 30. 08.2002) na podstawie odpowiednich Rozporz
ądzeń
Rady Ministr
ów.
Certyfikacja dobrowolna
-
Europejska Organizacja ds. Bada
ń i Certyfikacji (EOBC) opracowuje ogólne zasady
i wytyczne oraz standardy dobrowolnego podsystemu certyfikacji;
-
KEYMARK - europejski system oceny zgodno
ści wyrobów z wymaganiami norm
europejskich.
R
óżnica pomiędzy certyfikacją a akredytacją:
Certyfikacja
- potwierdzanie zgodno
ści
z wymaganiami
Akredytacja
- potwierdzanie kompetencji
Certyfikacja w Polsce
Trzy jednostki organizacyjne:
-Polski Komitet Normalizacyjny (PKN),
-G
łówny Urząd Miar (GUM);
-Polskie Centrum Bada
ń i Certyfikacji.
Certyfikacja obowi
ązkowa
-Certyfikacja na znak
bezpiecze
ństwa B, wydawane na 3 lata, przedłużenia na lat 5 (opłaty ponosi
w
łaściciel
certyfikatu)
ZASADY HACCP
Hazard Analysis Critical Control Points
Cel:
-wyeliminowanie zagro
żeń zdrowotnych i higienicznych oraz ustanowienie
kontrolnych punkt
ów krytycznych;
-poprawa efektywno
ści ekonomicznej i obniżenie kosztów u producenta.
HACCP - dla przedsi
ębiorstw działających w sferze produkcji, przetwarzania i obrotu
żywnością, dotyczy bezpiecznej żywności.
HACCP to system
„żywy” podatny na preferencje konsumentów, postęp nauki,
zmian
ę zagrożeń i sytuacji zdrowotnej.
HACCP u
łatwia dostosowanie do norm UE i wprowadzenie znaku CE lub klucza
europejskiego.
Opis systemu HACCP
Dyrektywa 93/43/EEC zobowi
ązuje wszystkich uczestników unijnego rynku do
okre
ślenia punktów krytycznych dla bezpieczeństwa żywności;
HACCP bazuje na systemach: Dobra Praktyka Przemys
łowa, Dobra Praktyka
Higieniczna, Dobra Praktyka Rolnicza;
HACCP bazuje na prewencji, mniejsza rola kontroli wyrobu;
Wdra
żanie HACCP ma sens, gdy cała załoga rozumie filozofię systemu;
Bariery systemu:
-brak zrozumienia potrzeby wdro
żenia oraz wymóg ciągłej doskonałości.
Zasady HACCP
26
1. Analiza zagro
żeń (rejestracja w całym ciągu produkcji)
-zagro
żenia mikrobiologiczne,
-zagro
żenia chemiczne (antybiotyki, hormony, pestycydy),
-zagro
żenia fizyczne (odłamki, piasek, kamienie).
2. Wyznaczenie krytycznych punkt
ów kontroli (CCP-critical control points)
-cel: odr
óżnienie punktów krytycznych od zwykłych punktów kontroli, -drzewo
decyzyjne w formie diagramu przep
ływu.
3. Ustalenia dla ka
żdego CCP wartości krytycznych
-ma
ła liczba wartości krytycznych (1 lub 2),
-CCP podlegaj
ą kontroli i monitorowaniu,
-CCP
łatwo mierzalne (np. temperatura, pH, czas pasteryzacji, zawartość chlorków).
4. Opracowanie systemu monitorowania warto
ści na każdym CCP
-metody biologiczne, pomiary fizykochemiczne, szybkie testy mikrobiologiczne; -
wyniki monitorowania opracowuje si
ę statystycznie.
5. Ustalenie dzia
łań korygujących, które należy wykonać, gdy wartości
krytyczne
zostan
ą przekroczone
-przekroczenie granic tolerancji,
-cel: powr
ót do założonych parametrów na danym punkcie kontrolnym;
-prowadzenie dokumentacji dotycz
ącej odchyleń.
6. Ustalenie procedur weryfikuj
ących funkcjonowanie systemu HACCP przez
zesp
ół;
weryfikacja (audity wewn
ętrzne i zewnętrzne) koncentruje się na:
-analizie zarejestrowanych odchyle
ń od wartości krytycznych i zastosowanych
dzia
łań
27
koryguj
ących,
-badaniu mikrobiologicznym, fizykochemicznym na zgodno
ść ze standardami,
-sprawdzeniu wiedzy personelu na temat higieny dzia
łań korygujących,
-udziale w mi
ędzy laboratoryjnych badaniach porównawczych.
7. Opracowanie dokumentacji i systemu rejestracji danych wynikaj
ących z
zasad
systemu HACCP i ich zastosowa
ń
-plan i za
łączniki (instrukcje higieniczne, technologiczne rejestry mierzonych
parametr
ów, opisy działań korygujących, spis działań weryfikacyjnych;
-jasna konstrukcja dokumentacji.
Sk
ładniki dokumentacji:
-analiza zagro
żeń,
-procedury i zapisy ustalania CCP,
-procedury i zapisy ustalania warto
ści krytycznych,
-rejestr zmian,
-protoko
ły z przeprowadzonych weryfikacji,
-zapisy wynik
ów badań.
Zintegrowany system zarządzania: Jakość Środowisko Bezpieczeństwo
System to zesp
ół powiązanych ze sobą elementów, które stanowią pewną
ca
łość.
Istotn
ą cechą systemu jest to, że nie jest ona prostą sumą samych części. Pomiędzy
poszczeg
ólnymi elementami systemu występują sprzężenia zwrotne, które tworzą
warto
ść dodaną w wyniku synergii.
System zarz
ądzania jakością
System zarz
ądzania jakością opiera się w przedsiębiorstwie na spełnianiu ustalonych
standard
ów.
Standardy te mog
ą być określone
wewn
ętrznie
przez firm
ę, lub przyjęte z
zewn
ątrz.
Wymagania okre
ślone w przyjętych standardach mają zagwarantować zachowanie
jako
ści w całej firmie.
Celem system
ów zarządzania jakością jest stworzenie warunków pozwalających na
produkowanie wyrob
ów i dostarczanie usług spełniających wymagania klientów.
Etap projektowania
1.
Przyj
ęcie polityki jakości
2. Przegl
ąd o ocena stanu aktualnego
3. Identyfikacja proces
ów
4. Harmonogram prac projektowych i wdro
żeniowych
5. Ustalenie listy dokument
ów i ich opracowanie
6. Opracowanie ksi
ęgi jakości
Polityka jako
ści
Polityka jako
ści jest nadrzędnym dokumentem,
w
kt
órym kierownictwo organizacji
okre
śla swoje zasady
i
ramy dla ca
łego systemu zarządzania jakością. Polityka
jako
ści powinna:
- By
ć spójna z celem istnienia organizacji (spójna z wizją i strategią organizacji,
ukierunkowana na spe
łnianie wymagań klienta dzięki któremu organizacja istnieje,
wspieraj
ąca rozwój pracowników itp.)
- Zawiera
ć zobowiązanie do zapewnienia zgodności z normą
i
ci
ągłego
doskonalenia systemu zarz
ądzania jakością.
- Zawiera
ć takie deklaracje i zobowiązania, które będą podstawą do opracowania
cel
ów dotyczących jakości.
- Po opracowaniu polityki jako
ści należy:
- Zakomunikowa
ć ją całemu personelowi. Przykładowo poprzez umieszczenie jej
w
kilku miejscach, gdzie przebywaj
ą pracownicy oraz jeżeli jest stosowany intranet
poprzez zamieszczenie jej
w
sieci komputerowej.
- Regularnie sprawdza
ć jej aktualność
i
przydatno
ść dla organizacji - podczas
przegl
ądu zarządzania.
Cele dotycz
ące jakości
Cele dotycz
ące jakości określa kierownictwo dla poszczególnych szczebli w
organizacji. Cele te okre
ślają do czego ma dążyć organizacja. Podczas opracowania
cel
ów należy zwrócić uwagę na następujące aspekty:
- Polityka jako
ści stanowi
"ramy"
dla wyznaczania cel
ów, więc cele powinny być
sp
ójne z tą polityką ("wspierać" to co
w
niej zadeklarowano).
- Cele powinny by
ć mierzalne - po to aby można było je skutecznie przeglądać i
ocenia
ć
w
jakim
stopni s
ą spełniane.
- Cele powinny prowadzi
ć do doskonalenia organizacji (doskonalenie jest jednym z
wymaganych element
ów polityki jakości).
- Zaleca si
ę aby cele dotyczące jakości były jasno komunikowane na odpowiednich
szczeblach
w
organizacji. Oczywi
ście cele dotyczące jakości (jak każdy
inny
dokument) podlegaj
ą przeglądowi i jeżeli wymagane także aktualizacji, więc najlepiej
to realizowa
ć podczas przeglądu zarządzania.
Ksi
ęga jakości
Ksi
ęga jakości jest to dokument opisujący system zarządzania jakością
zaimplementowany
w
danej organizacji. Norma ISO 9001:2000 wymaga, aby
organizacja opracowa
ła księgę jakości, która musi zawierać minimum:
- Zakres systemu zarz
ądzania.
- Ewentualne wy
łączenia (wraz z uzasadnieniem).
- Map
ę procesów.
- Udokumentowane procedury wymagane przez norm
ę ISO 9001:2000
lub
odniesienie si
ę do tych procedur jako zewnętrznych dokumentów.
Z racji,
że księga jakości jest dokumentem, który udostępnia się
innym
organizacjom
cz
ęsto
w
niej umieszcza si
ę inne dodatkowe informacje, takie jak:
- Historia organizacji.
- Struktura organizacyjna (schemat organizacyjny).
- Opis systemu zarz
ądzania. Można tu zastosować strukturę normy
lub
kolejno
opisa
ć poszczególne zidentyfikowane procesy (cele, metody monitorowania
itp.).
- Stosowane terminy
i
definicje.
- Historia zmian (rejestr zmian wprowadzonych
w
ksi
ędze).
Cz
ęsto zamieszcza się także politykę jakości i cele dotyczące jakości (cele
strategiczne), co znakomicie upraszcza nadzorowanie tych dokument
ów.
Etap wprowadzania
1. Szkolenia
2. Wdra
żanie w jednostkach organizacyjnych
3. Przeprowadzenie audyt
ów wewnętrznych
4. Przeprowadzenie dzia
łań korygujących
5. Certyfikacja
Etap utrzymania i doskonalenia
1. Przeprowadzanie audyt
ów
2. Przeprowadzanie przegl
ądów okresowych
3. Dzia
łania korygujące i zapobiegawcze
KOSZTY JAKO
ŚCI
• Koszty jakości nie różnią się od innych kosztów generowanych w organizacji, tj.
koszt
ów produkcji, sprzedaży, spedycji, promocji, itp.
• Jakość oferowanych produktów wpływa na ekonomikę firmy poprzez:
- Wp
ływ na dochody
- Wp
ływ na koszty
KOSZTY JAKO
ŚCI WG ISO
Koszty jako
ści to koszty ponoszone w związku z zagwarantowaniem i zapewnieniem
zadawalaj
ącej jakości, a także straty ponoszone z powodu nie osiągnięcia
zadawalaj
ącej jakości.