Rak szyjki
Wsp zachorowalności : 12,4 / 100tyś K
Wsp umieralności : 6 / 100 tyś K
Nowotwory u kobiet:
- szyjka macicy 35,3%
- jajnik 29,3%
- trzon macicy 27,7%
Postacie kliniczne raka szyjki:
- endofityczna-kraterowate owrzodzenia, drąży podścielisko, szybko nacieka
sklepienie pochwy, postad najczęstsza
- egzofityczna-kalafiorowata, łatwo krwawi przy dotyku
- wewnątrzszyjkowa
Postacie histopat.
- rak płaskonabłonkowy – 75-95%
- rak gruczołowy – 5-25%
Jako stan przedrakowy przyjmuje się: leukoplakię (rogowacenie białe), odnawiające
się, długotrwałe i nie gojące się nadżerki szyjki macicy (części pochwowej),
brodawczaki płaskonabonkowe szyjki, polipy, przewlekłe stany zapalne błony
śluzowej szyjki macicy.
Diagnostyka:
Screnning, kolposkopia, biopsja
Profilaktyka pierwotna-eliminacja czynników:
Środowiskowe, higienia życia płciowego, palenie tytoniu, bogato tłuszczowa dieta
powoduje raka endometrium, ochronne dzialanie witaminy A C E
Profilaktyka wtórna:
Wczesne wykrycie (screening), badanie cytologiczne w raku szyjki, badanie Ca-25 w
raku jajnika
Przyczyny :
Wiek, duża liczba porodów, niski statut materialny, CIN2 i 3, duża liczba partnerów,
wczesne rozpoczęcie współżycia, palenie tytoniu
Przyczyny prawdopodobne:
Wieloletnia terapia antykoncepcyjna, dieta uboga w antyoksydanty, zakażenie HIV,
częste stany zapalne dróg rodnych
Rozpoznanie:
-cytologia co 12 miesięcy u wsyztskich kobiet, które rozpoczęły współżycie
Metoda Bethesdy:
Ocena czy rozmaz jest diagnostyczny, stwierdzenie czy obraz jest prawidłowy,
dokładny opis zmian
Zaawansowanie (wdg FIGO)
- I ST – wycinamy szyjkę, zajęta tylko szyjka, przeżycie 5-letnie – 85%
-II ST – rozległa operacja, zajęta szyjka, częśd pochwowa i przymacicze
-III ST – nieoperacyjny, w dużym stopniu zajęte przymacicze, dochodzi do kości
miednicy, komórki nowotworowe dostaja się do krwi i limfy
Czynniki prognostyczne
Wielkośd ogniska pierwotnego, obecnośd przerzutów w węzłach, głębokośd i
rozległośd nacieku
Kwalifikacja do leczenia:
- badanie fizykalne: wyglad zmian na szyjce, stopien naciekania, stan węzłów
chłonnych, badanie per rectum
- badanie diagnostyczne: kolposkopia, biopsja zmiany szyjki, wyskrobiny z kanału i
jamy macicy, histeroskopia, konizacja, cystoskopia, rektoskopia
Leczenie operacyjne:
Konizacja, amputacja
Trachelektomia-wycięcie szyjki do poziomu cieśni, gdy pacjentka chce mied jeszcze
dzieci
Proste wycięcie macicy jeśli już ma dzieci
Op. Wertheim-meissa(usunięcie zajętych węzłów miednicy małej oraz macicy i
przymacicza)
Op. Laparoskopowa-usunięcie macicy
Wytrzewienie
Paliatywne
Powikłania:
- uszkodzenie moczowodu – najczęstsze
- węzeł wartowniczy – pierwszy węzeł o pewnym spływie chłonki z okolicy zajętej
nowotworem
- limfotok i cysta limfatyczna
Powikłania śródoperacyjne:
Zgon, krwawienia i krwotoki, uszkodzenia dróg moczowych, zator płucny
Etiologia: zakażenie HPV
Palenie tytoniu i stosowanie śr. Antykoncepcyjnych zwiększają ryzyko raka szyjki
macicy
Rak Jajnika
Przedział wieku : 40-70
Ocena 5-letniego przeżycia:
- I ST – 74% - Zajęty tylko jajnik
- II ST – 58% - jajnik i przerzuty wewnątrzotrzewnowe i poza miednicą małą
- III ST – 30% - jajnik, śródotrzewnowo, poza jamę miednicy oraz węzły chłonne
- IV ST – 10% - włącznie z wysiękiem do opłucnej
Czynniki ryzyka:
Mała płodnośd, mała liczba ciąż i porodów, doustna antykoncepcja przez co najmniej
5 lat, endometrioza, świnka, uprzednie napromieniowanie, grupa krwi A, talk,
czynniki genetyczne(mutacja BRCA1 i 2)
CYKL MIESIĘCZNY:
Faza folikularna, zwana też fazą proliferacyjną, to czas w którym intensywnie narasta,
dopiero co złuszczony w menstruacji, nabłonek błony śluzowej macicy. Zwiększony
poziom FSH i estrogenów wpływa na jajniki, pobudzając kilka pęcherzyków Graffa do
dojrzewania*2+. Pęcherzyki te, obecne w jajniku od urodzenia*2+, konkurują ze sobą,
aż jeden z nich zyska pozycję dominującą i tylko ten osiąga dojrzałośd. Reszta
pobudzonych pęcherzyków przestaje się rozwijad. Następnie dojrzały pęcherzyk pęka
i uwalnia komórkę jajową (w fazie owulacji).
Dojrzewający pęcherzyk wydziela co raz większe ilości estradiolu i estrogenu, które
pobudzają komórki macicy do proliferacji (namnażania się i wzrostu). Wpływają
również na produkcję charakterystycznego śluzu w szyjce macicy. Obserwacja tego
śluzu może byd przydatna w ustalaniu aktualnie trwającej fazy cyklu miesiączkowego.
Owulacja
Gdy pęcherzyk Graffa jest prawie dojrzały (ok. 12 dnia przeciętnego cyklu), poziom
estrogenu jest na tyle wysoki, że wpływając na przysadkę mózgową, wywołuje
szybkie uwolnienie dużych ilości LH.*2+ Wysoki poziom LH stymuluje niedojrzałą
komórkę jajową (oocyt II rzędu) oraz osłabia ściany otaczającego ją pęcherzyka. 14.
dnia cyklu, oocyt II rzędu uwalnia się z pęcherzyka. Uwolnienie to jest nazywane
owulacją i zachodzi w jajniku. Zaraz po tym, oocyt jest wyłapywany przez jajowód.
Tam dojrzewa, przekształcając się w dojrzałą komórkę jajową, o średnicy ok. 0.2
mm*11+. Po około jednym dniu przebywania w jajowodzie, jajeczko obumiera, jeśli
nie zostało zapłodnione.
Faza lutealna
Resztki pęcherzyka Graafa, pozostałe w jajniku po owulacji, przekształcają się pod
wpływem FSH i LH w ciałko żółte. Ciałko żółte pełni funkcję gruczołu dokrewnego i
wydziela estrogeny oraz znaczne ilości progesteronu*2+. Progesteron odgrywa
kluczową rolę w przygotowaniu endometrium do implantacjii zarodka oraz jest
niezbędny do utrzymania ciąży. Hormon ten, powoduje również wzrost temperatury
ciała*15+, co może byd przydatne w ustalaniu aktualnie trwającej fazy cyklu.
Hormony produkowane przez ciałko żółte powodują, na zasadzie ujemnego
sprzężenia zwrotnego, spadek wydzielania FSH i LH przez przysadkę mózgową. Jeśli
komórka jajowa nie zostanie zapłodniona, obniżanie się poziomu LH powoduje
stopniowe zanikanie ciałka żółtego i obniżanie poziomu produkowanych przez nie
hormonów (głównie progesteronu). Spadek stężenia progesteronu, ok. 28 dnia cyklu,
wywołuje złuszczanie się niepotrzebnej już błony śluzowej, czyli menstruację.
Jeśli komórka jajowa zostanie zapłodniona, powstała zygota podejmuje produkcję
gonadotropiny kosmówkowej (hCG), która działając podobnie do LH, podtrzymuje
życie ciałka żółtego. Poziom progesteronu w takiej sytuacji nie obniża się, a zatem nie
dochodzi do krwawienia miesiączkowego i ciąża może byd utrzymana.
Gonadotropina kosmówkowa jest wydzielana tylko przez zarodek, w związku z tym jej
obecnośd w organizmie kobiety jest dowodem na zajście w ciążę.