Rak szyjki macicy - proces chorobowy trwający wiele lat i dotyczący odcinka łączącego pochwę z macicą.
Za powstawanie raka szyjki macicy odpowiedzialne są niektóre typy wirusa brodawczaka ludzkiego - HPV. Wirus ten występuje powszechnie we wszystkich populacjach na całym świecie, około połowa ludzi w jakimś punkcie swojego życia ulega zakażeniu HPV.
Ponad 2/3 przypadków raka szyjki macicy spowodowane jest przez typy wirusa HPV 16 i 18.
W skali całego świata rak szyjki macicy jest trzecim, co do częstości rakiem, który dotyka kobiety i drugą, co do częstości przyczyną zgonów wśród kobiet z powodu raka. Prawie 80% przypadków raka szyjki macicy dotyczy krajów rozwijających się. Globalnie, co roku notuje się ok. 500000 nowych zachorowań, a około 300000 kobiet umiera z powodu raka szyjki macicy. Szacuje się, że na świecie liczba kobiet chorych na raka szyjki macicy sięga 1,4 miliona. W Polsce zapada na ten typ raka ponad 3 600 kobiet rocznie, z czego umiera co roku ok. 2000 - jest to jeden z najwyższych wskaźników w Europie (9,4/100 000).
Najczęściej rak szyjki macicy rozwija się u kobiet pomiędzy 40, a 59 rokiem życia.
Stopnie zaawansowania raka szyjki macicy:
stopień 0 (zerowy) - postać przedinwazyjna
stopień I - rak ograniczony jest do szyjki macicy
stopień II - nacieka nie więcej niż górne 2/3 pochwy, nie nacieka miednicy
stopień III - wychodzi poza pochwę na tkanki miednicy, lub schodzi do 1/3 dolnej pochwy
stopień IV - zajmuje pęcherz moczowy lub odbytnicę, lub daje przerzuty odległe
ROZPOZNANIE
60% raków szyjki macicy jest rozpoznawanych w wysokim stopniu zaawansowania ( II i III stopień ) - stąd leczenie jest w takich przypadkach mało skuteczne. Natomiast wczesna postać tego raka - tzw. rak przedinwazyjny, pozostający w tym stanie aż 5-10 lat ( 0 stopień) jest uleczalny w 100%, a więc teoretycznie jest dużo czasu na stwierdzenie jego istnienia i radykalne wyleczenie prostymi metodami.
Według danych statystycznych średni wiek kobiety z rozpoznanymi zmianami dysplastycznymi nabłonka, poprzedzającymi powstanie raka to 34 lata, kobieta z rakiem w stopniu przedinwazyjnym ma przeciętnie 42 lata, a z rakiem inwazyjnym od 48 do 52 lat. Jest to więc rak kobiet stosunkowo młodych, w pełni życia, tym bardziej tragiczne są jego skutki.
W Polsce rutynowym cytologicznym badaniom przesiewowym poddaje się jedynie ok. 1/3 Polek.
Metodami umożliwiającą ocenę zmian stwierdzanych na szyjce macicy jest:
badanie cytologiczne - polega na mikroskopowej ocenie pobranych z szyjki macicy komórek i określeniu zagrożenia przejściem ich w komórki nowotworowe. Badanie to jednak ma pewne ograniczenia, o czym nie zawsze pacjentki są informowane. Przede wszystkim badanie cytologiczne daje nawet do 40% przypadków wyniki fałszywie negatywne, czyli komórki rakowe pozostają nierozpoznane w badanym preparacie. Wynika to zazwyczaj z błędów metodologicznych w czasie pobierania wymazów - niewłaściwy materiał użyty do pobrania, niewłaściwe miejsce, skąd pobrano komórki, złe warunki przechowywania preparatu i wiele innych. Najczęstszą z nich jest użycie do pobrania zwykłego patyczka z nawiniętą na koniec watą, co wyklucza np. m. innymi pobranie materiału z kanału szyjki, a właśnie tam często rozpoczyna się proces nowotworzenia.
badanie kolposkopowe - polega na oglądaniu szyjki macicy w odpowiednim powiększeniu i określeniu charakteru zmian widocznych na szyjce. Przy jej pomocy to co dawniej było określane jako "nadżerka" jest obecnie identyfikowane i oceniane w sposób precyzyjny jako zmiany wymagające lub niewymagające interwencji lekarskiej, a jeśli tak to w jakim zakresie. Ich opis wykracza poza ramy tego opracowania - w atlasach kolposkopowych tylko łagodne, (niepodejrzane) zmiany na szyjce macicy to kilkadziesiąt określeń nabłonka, jego podścieliska, naczyń krwionośnych, zmian zapalnych, itd.
badanie histopatologiczne - polega na pobraniu z podejrzanych zmian (najlepiej przy pomocy kolposkopii) drobnego skrawka tkanki i zbadaniu go odpowiednimi metodami w wyspecjalizowanych pracowniach histopatologicznych. Jest badaniem rozstrzygającym, mającym ścisły związek z kolposkopią, która właśnie umożliwia identyfikację obszarów szyjki przeznaczonych do weryfikacji histopatologicznej.
OBJAWY
Zmiany przedrakowe i wczesny rak NIE POWODUJĄ ŻADNYCH OBJAWÓW, dlatego też szczególnie ważne jest prowadzenie cytologicznych badań przesiewowych, aby wykryć zmiany przedrakowe lub raka w takim stadium, które pozwoli na najbardziej efektywne wyniki leczenia.
W fazie zaawansowanego raka mogą występować objawy:
Nietypowe krwawienie z pochwy:
krwawienie, które pojawia się pomiędzy regularnymi krwawieniami miesięcznymi;
krwawienie po stosunku, prysznicu lub badaniu ginekologicznym;
krwawienie miesięczne, które trwa dłużej i jest bardziej obfite niż zwykle;
krwawienie po menopauzie;
Obfite upławy z pochwy;
Ból w podbrzuszu;
Ból podczas stosunku.
LECZENIE
Istnieje wiele metod leczenia zmian rakowych i przedrakowych w obrębie szyjki macicy. W każdym przypadku wybór najbardziej odpowiedniej metody zależy od decyzji kobiety i jej lekarza prowadzącego.
Rak przedinwazyjny (Stadium 0 - Carcinoma in Situ) - w stadium, w którym proces nowotworowy ograniczony jest jedynie do nabłonka i nie przekracza błony podstawnej, możliwe są następujące metody leczenia:
Chirurgia laserowa - za pomocą promienia laserowego niszczone są komórki nowotworowe.
Kriochirurgia - komórki nowotworowe i zmiany przedrakowe są niszczone poprzez ich zamrożenie.
Usunięcie zmian za pomocą pętli elektrycznej (LEEP) - za pomocą cienkiego drucika (przez który przepuszczany jest prąd elektryczny) wycina się zmieniony fragment szyjki macicy.
Chirurgiczna konizacja - usunięcie fragmentu tkanki szyjki macicy w kształcie stożka.
Stadium inwazyjne (Stadia 1- 4 ) - Kiedy rak przekracza błonę podstawną nabłonka i nacieka głębsze tkanki szyjki macicy a także narządy sąsiadujące z macicą. W tych stadiach możliwości leczenia są następujące:
Radioterapia przy użyciu wysokich dawek promieniowania, aby ograniczyć wielkość raka poprzez zablokowanie zdolności jego komórek do namnażania się.
Chemioterapia - użycie leków przeciwnowotworowych, które docierają do każdej części ciała i zabijają komórki rakowe, również te, które znalazły się w odległych, od pierwotnego narządach (płuca, wątroba, układ nerwowy).
Histerektomia (całkowite usunięcie macicy) może być przeprowadzona na dwa sposoby w zależności od zaawansowania raka:
Prosta histerektomia - usunięcie zmiany nowotworowej, szyjki macicy i trzonu macicy.
Radykalna histerektomia - usunięcie szyjki i trzonu macicy, części pochwy i okolicznych węzłów chłonnych.