CZŁOWIEK W

SYTUACJACH

TRUDNYCH

„SYTUACJĄ człowieka będziemy
nazywali układ jego wzajemnych
stosunków z innymi elementami
jego środowiska w określonym
momencie czasu.”

T. Tomaszewski

Aktywność podstawowA

EG

ZY

ST

EN

CJ

AL

NA

BE

HA

W

IO

RA

LN

A

Zachowanie w sytuacji może więc

zależeć w większym stopniu od:

kontekstu otoczenia

stanów podmiotu

Uwzględniając głównie to kryterium

Tomaszewski wydzielił sytuacje:

bodźcowe (bodziec – zmiana energii
otoczenia rejestrowana przez organizm i
wywołująca ukrytą lub jawną reakcję)

zadaniowe.

Sytuacje bodźcowe

Każda sytuacja jest źródłem bodźców

działających na człowieka

P

S

1

S

2

S

3

R

P – podmiot

R – reakcja

S1 do S3 – bodźce

otoczenia

Sytuacja zadaniowa

W każdej z nich człowiek rozwija działalność

zmierzającą do realizacji jakiegoś zadania.

Rodzaje sytuacji zadaniowych:

naturalne:

zadania nie

przekraczają

możliwości

podmiotu

optymalne:

warunki

realizacji

zadania

(możliwości)

są najlepsze z

możliwych –

są to sytuacja

postulowane

trudne:

możliwości nie

odpowiadają

zadaniu,

przynajmniej w

początkowej

fazie, stoją

powyżej jego

możliwości.

Zmusza to do

podwyższenia

możliwości lub

do różnego

rodzaju

czynności

obronnych

Stres psychologiczny- zbiór reakcji

psychicznych zmierzających do

przezwyciężenia czynników

niesprzyjających lub szkodliwych dla

organizmu

Faza

mobilizac

ji

Faza

rozstrojeni

a

Faza

destrukcyjn

a

Stresory – niesprzyjające lub

szkodliwe czynniki powodujące stres

Jak jest ważny? Jak długo trwa?

Czy występuje

sam?

Naturalny

czy sztuczny?

Jak wpływa

na życie?

Czy przejmę

nad nim

kontrolę?

KRY

ZYS

Kategorie stresorów

wg Lazarusa i Cohena:

o

Kataklizmy =wypadki-

nieprzewidywalne, wywierają silny

wpływ, np. klęski żywiołowe, wojny,

skażenia na dużą skalę, katastrofy

techniczne

o

Stresory osobiste- dotyczą

poszczególnych osób

o

Stresory drugoplanowe- codzienne

kłopoty życiowe

Frustracja - reakcja organizmu, w

postaci negatywnych emocji, na

pojawienie się przeszkody w

osiągnięciu ważnych dla podmiotu

celów

Osoba

p

rz

e

sz

ko

d

a

Cel

S. Rosennzweig wyodrębnił cztery

źródła frustracji:

Przeszkody zewnętrzne bierne
Przeszkody zewnętrzne czynne
Przeszkody wewnętrzne bierne
Przeszkody wewnętrzne czynne

Rodzaje sytuacji trudnych:

Sytuacje zagrożenia
Sytuacje przeciążenia
Sytuacje zakłócenia
Sytuacje deprywacji
Sytuacje konfliktowe

Sytuacje zagrożenia:

Naruszenie istotnej dla danej osoby

wartości

Zagrożenie fizyczne lub społeczne

 fizyczne ( życie lub zdrowie)
 społeczne (własna godność, dobre

imię, kontakt z kochaną osobą)

Sytuacje przeciążenia:

Jednostka wykonuje swoje czynności na

granicy swoich możliwości fizycznych i
psychicznych

Czynności te wymagają zbyt wiele wysiłku
Okazjonalnie powtarzające się przeciążenie

powoduje zmęczenie , zniechęcenie

Przeciążenie utrzymujące się stale – stan

chronicznego napięcia emocjonalnego
(brak równowagi emocjonalnej)

Sytuacje zakłócenia:

Jednostka nie może efektywnie

wykonywać podjętych czynności,
ponieważ na drodze ich realizacji
pojawiają się rozmaite przeszkody

Sytuacje deprywacji:

Pozbawienie danej osoby czegoś co

jest jej w danej chwili niezbędne

Sytuacją deprywacji jest izolowanie

od napływających bodźców z
otoczenia

Sytuacje konfliktowe:

Dotyczące dążeń jednej osoby –

konflikty motywacyjne

Dotyczą dążeń dwu lub więcej osób –

konflikt interpersonalny

Typy konfliktów

motywacyjnych

Konflikt

przyciąganie- przyciąganie

Konflikt

unikanie-unikanie

Konflikt

przyciąganie - unikanie

Zespół zaburzeń po

stresie urazowym

PTSD

(ang.

Posttraumatic

stress disorder)

Wzorce przeżyć:

Wdrukowanie śmierci i lęk przed

śmiercią

Poczucie winy z powodu śmierci
Odrętwienie psychiczne
Podejrzliwość , nieufność i

nieukierunkowany gniew

Poszukiwanie znaczenia

ZNALEZIENIE SENSU SYTUACJI

SKRAJNIE STRESUJĄCEJ JEST

PODSTAWĄ DO ODNALEZIENIA

SENSU DALSZEGO ŻYCIA.

ZATEM JEST TO PODSTAWA DO

UDZIELENIA POSZKODOWANYM

POMOCY PSYCHOLOGICZNEJ.