CZŁOWIEK W 

SYTUACJACH 

TRUDNYCH

 

 

„SYTUACJĄ człowieka będziemy 
nazywali układ jego wzajemnych 
stosunków z innymi elementami 
jego środowiska w określonym 
momencie czasu.”

T. Tomaszewski

 

 

Aktywność podstawowA

EG

ZY

ST

EN

CJ

AL

NA

BE

HA

W

IO

RA

LN

A

 

 

Zachowanie w sytuacji może więc 

zależeć w większym stopniu od: 

kontekstu otoczenia

stanów podmiotu      
  

Uwzględniając głównie to kryterium 

Tomaszewski wydzielił sytuacje:

bodźcowe (bodziec – zmiana energii 
otoczenia rejestrowana przez organizm i 
wywołująca ukrytą lub jawną reakcję)

zadaniowe.

 

 

Sytuacje bodźcowe

Każda sytuacja jest źródłem bodźców 

działających na człowieka

P

S

1

S

2

S

3

R

P – podmiot

R – reakcja

S1 do S3 – bodźce 

otoczenia

 

 

Sytuacja zadaniowa

W każdej z nich człowiek rozwija działalność

zmierzającą do realizacji jakiegoś zadania.

 

 

 

Rodzaje sytuacji zadaniowych:

naturalne: 

zadania nie 

przekraczają 

możliwości 

podmiotu

optymalne: 

warunki 

realizacji 

zadania 

(możliwości) 

są najlepsze z 

możliwych – 

są to sytuacja 

postulowane 

      trudne: 

możliwości nie 

odpowiadają 

zadaniu, 

przynajmniej w 

początkowej 

fazie, stoją 

powyżej jego 

możliwości. 

Zmusza to do 

podwyższenia 

możliwości lub 

do różnego 

rodzaju 

czynności 

obronnych

 

 

Stres psychologiczny- zbiór reakcji 

psychicznych zmierzających do 

przezwyciężenia czynników 

niesprzyjających lub szkodliwych dla 

organizmu

Faza 

mobilizac

ji

Faza 

rozstrojeni

a

Faza 

destrukcyjn

a

 

 

Stresory – niesprzyjające lub 

szkodliwe  czynniki powodujące stres

Jak jest ważny? Jak długo trwa?

Czy występuje

 sam?

Naturalny 

czy sztuczny?

Jak wpływa 

na życie?

Czy przejmę 

nad nim 

kontrolę?

KRY

ZYS

 

 

Kategorie stresorów 

wg Lazarusa i Cohena:

o

Kataklizmy =wypadki- 

nieprzewidywalne, wywierają silny 

wpływ, np. klęski żywiołowe, wojny, 

skażenia na dużą skalę, katastrofy 

techniczne 

o

Stresory osobiste- dotyczą 

poszczególnych osób

o

Stresory drugoplanowe- codzienne 

kłopoty życiowe 

 

 

Frustracja -  reakcja organizmu, w 

postaci negatywnych emocji, na 

pojawienie się przeszkody w 

osiągnięciu ważnych dla podmiotu 

celów

Osoba

p

rz

e

sz

ko

d

a

Cel

 

 

S. Rosennzweig wyodrębnił cztery 

źródła frustracji:

Przeszkody zewnętrzne bierne
Przeszkody zewnętrzne czynne
Przeszkody wewnętrzne bierne
Przeszkody wewnętrzne czynne 

 

 

Rodzaje sytuacji trudnych:

Sytuacje zagrożenia
Sytuacje przeciążenia
Sytuacje zakłócenia
Sytuacje deprywacji
Sytuacje konfliktowe

 

 

Sytuacje zagrożenia:

Naruszenie istotnej dla danej osoby 

wartości 

Zagrożenie fizyczne lub społeczne

 fizyczne ( życie lub zdrowie)
  społeczne (własna godność, dobre 

imię, kontakt z kochaną osobą) 

 

 

Sytuacje przeciążenia:

Jednostka wykonuje swoje czynności na 

granicy swoich możliwości fizycznych i 
psychicznych

Czynności te wymagają zbyt wiele wysiłku
Okazjonalnie powtarzające się przeciążenie 

powoduje zmęczenie , zniechęcenie

Przeciążenie utrzymujące się stale – stan 

chronicznego napięcia emocjonalnego 
(brak równowagi emocjonalnej)

 

 

Sytuacje zakłócenia:

Jednostka nie może efektywnie 

wykonywać podjętych czynności, 
ponieważ na drodze ich realizacji 
pojawiają się rozmaite przeszkody

 

 

Sytuacje deprywacji:

Pozbawienie danej osoby czegoś co 

jest jej w danej chwili niezbędne

Sytuacją deprywacji jest izolowanie 

od napływających bodźców z 
otoczenia

 

 

Sytuacje konfliktowe:

Dotyczące dążeń jednej osoby – 

konflikty motywacyjne

Dotyczą dążeń dwu lub więcej osób – 

konflikt interpersonalny

 

 

Typy konfliktów 

motywacyjnych

Konflikt 

przyciąganie- przyciąganie

Konflikt 

unikanie-unikanie

Konflikt 

przyciąganie - unikanie

 

 

Zespół zaburzeń po       

  stresie urazowym

PTSD 

                                     

                 

(ang. 

Posttraumatic

              stress disorder) 

 

 

Wzorce przeżyć:

Wdrukowanie śmierci i lęk przed 

śmiercią

Poczucie winy z powodu śmierci 
Odrętwienie psychiczne
Podejrzliwość , nieufność i 

nieukierunkowany gniew

Poszukiwanie znaczenia

 

 

ZNALEZIENIE SENSU SYTUACJI 

SKRAJNIE STRESUJĄCEJ JEST 

PODSTAWĄ DO ODNALEZIENIA 

SENSU DALSZEGO ŻYCIA. 

ZATEM JEST TO PODSTAWA DO 

UDZIELENIA POSZKODOWANYM 

POMOCY PSYCHOLOGICZNEJ.