Psychologia emocji i motywacji 1

Czym są emocje?

– czyli wprowadzenie

i przymiarki definicyjne

Czym są

emocje

?

Czym jest

motywacja

?

Emocje i motywacja to zjawiska złożone,

a co za tym idzie trudne do zdefiniowania.

Należą do sfery osobowości,

w szczególności określają jej dynamikę

– są tym, co „napędza” nasze doświadczanie

świata i zachowanie,

czyli nadaje koloryt naszemu

życiu wewnętrznemu

i „akcję” naszym działaniom.

Emocja = e + movere (łac.)

= z + poruszać się

Dwie interpretacje:



„e” („z”) oznacza „poruszanie się z
wewnątrz”;



„e” oznacza „poza, na zewnątrz”, a
łaciński wyraz „emovere” oznaczał
początkowo wyprowadzanie się z jednego
miejsca i przenoszenie na inne (migrację).

Etymologia:

Według The International

Webster`s Comprehensive

Dictionary (1996) emocja to:



Niezwykłe lub zakłócające
poruszenie

(znaczenie węższe);



każdy wyraźny objaw (manifestacja)
albo zakłócenie świadome lub
nieświadome, zazwyczaj mimowolne
i często prowadzące do
kompleksowych zmian cielesnych i
form zachowań

(znaczenie szersze).

Paul Young definiuje emocje jako

nagły zakłócający proces albo stan,

który powstaje w psychologicznej

sytuacji, a który objawia się

sygnalizowanymi zmianami w

mięśniach gładkich, gruczołach i w

całym zachowaniu.

Emocje mogą oznaczać:



Proste uczucia przyjemności i nieprzyjemności związane z zapachami, smakami,

kolorami, tonami, bodźcami dotykowymi itp..



Negatywne organiczne odczucia głodu, chłodu, pragnienia, bólu, zmęczenia i pozytywne

organiczne odczucia występujące w czasie jedzenia, seksualnego spełnienia itp.



Uczucia związane z podejmowanymi czynnościami, takie jak pragnienie zaspokojenia

głodu, a także uczucia związane z zainteresowaniem, awersją, entuzjazmem,

oburzeniem, nudą itd.



Moralne, estetyczne, społeczne, religijne, intelektualne sentymenty i postawy, które

bazują na wcześniejszych doświadczeniach – są rezultatem wychowania lub treningu.



Utrzymujące się nastroje – radości, smutku, niepokoju, uniesienia itd.



Patologiczne afekty takie jak głęboka depresja, apatia, strach, mania, nienawiść.



Emocje typu śmiech, płacz, zakłopotanie, wstyd, cierpienie, obawa, poniżenie – czyli tzw.

czyste stany emocjonalne.



Indywidualne temperamenty, takie jak melancholijny, flegmatyczny, choleryczny.

Temperamenty są względnie stałe (są warunkowanymi genetycznie cechami

osobowości), jednak zmieniają się wraz z warunkami otoczenia, stanem zdrowia,

wiekiem – dlatego je również kojarzy się z emocjami.

Emocje jako specyficzna

forma przeżycia:

„Emocje są – zdaniem

fenomenologów (np. Maxa

Schelera) – formą poznania

wartości, ponieważ te ostatnie

mogą być dane wyłącznie w

przeżyciach emocjonalnych.

(…) odczucie wartości zawsze

ma swój przedmiot, jest zatem

pełne znaczenia i niesie

określoną treść.

(Wrońska)

Emocje jako rodzaj

doświadczenia wewnętrznego:

Np. odczucia poziomu wzbudzenia:

Podejście poznawcze zakłada, że kiedy

podmiot odczuwa określony poziom

wzbudzenia, przejawia różnorodną

aktywność poznawczo- emocjonalną (…) i

poszukuje etykietki dla stanu

emocjonalnego.

(Schachter, Singer)

Emocje jako stany

uczuciowe:

Emocja jest zazwyczaj

definiowana w terminach

stanów uczuciowych. Jest

niemożliwe, aby oddzielić

aktywację i

ukierunkowane

zachowania, subiektywne

odczucie i poznanie.

(R. Buck, 1976)

Emocje jako odczucia

zmian cielesnych:

Moja teoria (…) mówi o

tym, że zmiany cielesne

następują bezpośrednio po

spostrzeżeniu faktu, który

wywołał wzbudzenie

(exciting fact) i że nasze

odczucie pewnych zmian,

tak jak one zachodzą, jest

emocją.

(W. James, 1884)

Emocje definiowane

jako afekty:

Afekt jest doznaniem przyjemności, nieprzyjemności

lub tymi obydwoma skojarzonymi z wrażeniem.

(Ch. Brenner, 1974)

Afekt (reakcja afektywna) – specyficzna reakcja oceny

bodźców (zjawisk, przedmiotów, sytuacji,

aktywności) jako pozytywnych lub negatywnych,

która przejawia się w formie subiektywnego

poczucia przyjemności lub przykrości oraz w formie

tendencji do podtrzymywania kontaktu z bodźcami

pozytywnymi, a przerywania – z negatywnymi.

(J. Reykowski, 1992)

Emocje definiowane poprzez

procesy poznawcze:

OCENIANIE PIERWOTNE

-        

jest oceną każdej transakcji z otoczeniem z uwagi na ich

znaczenia dla dobrostanu osoby.

OCENIANIE WTÓRNE

-        

Wiąże się z odczuciem: winy, odpowiedzialności, zaufania.

-        

Wymaga rozważenia możliwości przeciwstawienia się.

-        

Wiąże się z oczekiwaniem.

OCENIANIE POWTÓRNE

-        

Dotyczy sprzężenia zwrotnego pomiędzy ocenianiem a danym

epizodem adaptacyjnym.

-        

Wiąże się z reakcją osoby i kontrreakcją otoczenia.

-        

Prowadzi do zmian w ocenach, emocjach, relacji między osobą a

środowiskiem.

Emocje definiowane poprzez

procesy fizjologiczne:

Z fizjologicznego punktu widzenia,

emocje tworzą specjalny mechanizm

nerwowy, który gwarantuje zachowania

adaptacyjne organizmów wyższych w

sytuacjach, (…) gdy brak informacji

potrzebnych do osiągnięcia celu

umożliwiającego zaspokojenie potrzeby.

(Simonov, 1970)

Emocje jako

charakterystyki sytuacji:

Charakterystykę emocji można ująć

następująco:

1.Są wzbudzane zwykle przez bodźce

zewnętrzne

2.Ekspresja emocji jest ukierunkowana

ku pewnym bodźcom w otoczeniu,

poprzez które jest wzbudzana (itd..).

R. Plutchik, (1984)

Emocje jako procesy pośredniczące

– O w formule S  O  R:

W moim języku emocje są Planami,

są neuronalnymi programami,

które działają, gdy organizm ma

naruszoną równowagę.

(K.H. Pribram, 1970)

Emocje jako specyficzne

zachowania ekspresyjne – R w

formule S  O  R

Jest to unikalna klasa jakościowa, która jest

w sposób wrodzony powiązana z systemem

motorycznym. Toteż ich wyjątkowość

realizuje się wtedy, gdy włączona jest

dynamika systemu motorycznego jako

integralnej części ich czasowo –

przestrzennego istnienia (..). Emocja i jej

ekspresja tworzą jedność egzystencjalną,

system.

(M.Clynes, 1977)

Emocje jako procesy psychiczne

spełniające określoną funkcję:

Emocje można zdefiniować jako

somatyczne, powtórne

przystosowanie, które jest

instynktownie wzbudzane przez

sytuacje stymulującą i powoduje

bardziej efektywną reakcję

adaptacji do sytuacji.

(R.S. Lazarus, 1990)

Emocje jako rodzaj

procesów motywacyjnych:

Proces emocjonalny jest jednym z

podstawowych procesów motywowanych

u zwierząt wyższych, jest to rodzaj

motywacji, który polega na względnie

złożonej aktywności neuronalnej raczej,

niż sprecyzowanych stanach

chemicznych czy stanach receptorów.

(Leeper, 1948)

Emocje ujmowane funkcjonalnie,

poprzez tworzenie definicji

ODRÓŻNIAJĄCYCH je od innych

procesów psychicznych:

Funkcjonalnie ujmuje emocje Frijda,

odróżniając je od innych stanów afektywnych:

Emocje można pojmować jako proces

sygnalizowania, że dzieje się coś istotnego z

punktu widzenia dobrostanu jednostki oraz

zadań realizowanych przez system poznawczy

i zachowanie.

(Frijda, 1998)

Klasyfikacja stanów afektywnych

Frijdy:



Afekt – przyjemne lub nieprzyjemne doznania



Emocje –



Nastrój – rozlany afekt pozytywny lub negatywny, nie

intencjonalny, chwilowy



Sentymenty – dyspozycje warunkujące stabilną reakcję

osoby na jakiś obiekt (określony sposób oceniania

czegoś, motywacje i myślenie)



Epizody emocjonalne – zmienne klasy stanów

afektywnych powiązane a jakimś obiektem (np. reakcje

na zniewagę), trwające w czasie



Cechy osobowości – dyspozycje emocjonalne, skłonność

do nasilonego oceniania zdarzeń prowokujących

emocje (np. strachliwość)

Definicja porządkująca

Carrolla Izarda (1974):

Emocja jest pojęciem złożonym, mającym aspekt

neurofizjologiczny, neuromięśniowy i doświadczeniowy

(fenomenologiczny).

Na poziomie
Neurofizjologicznym – emocja jest definiowana w terminach

wzorców aktywności elektrochemicznej w układzie nerwowym;

Neuromięśniowym – emocja jest pierwotną aktywnością

twarzową i stanowi wzorce aktywności twarzowej, wtórnie zaś

jest to reakcja cielesna, posturalno – gesturalna, wisceralna i

niekiedy miejscowa;

Na poziomie doświadczeniowym (fenomenologicznym)
emocja jest doświadczeniem motywującym lub/i doświadczeniem,

które ma natychmiastowe skutki i ważność dla danej osoby.

Literatura:



Ekman P., Davidson R. J. (1998). Natura emocji.

Podstawowe zagadnienia. Gdańsk: GWP.



Lewis M, Haviland-Jones J. M. (red.) (2005).

Psychologia emocji. Gdańsk: GWP.



Gasiul H. (2002). Teorie emocji i motywacji.

Rozważania psychologiczne. Warszawa: Wydawnictwo

UKSW.



Franken R.E. (2002/2005). Psychologia motywacji.

Gdańsk: GWP.



Rheinberg, F (2006). Psychologia motywacji. Kraków:

WAM.



Strelau J. (red.) (2000). Psychologia. Podręcznik

akademicki. Tom 2, dział VI, s. 317-510.

Zaliczenie:



Obecność

i

aktywność

na

ćwiczeniach.



Przygotowanie

i

prezentacja

referatu na ćwiczeniach.



Egzamin testowy: wykłady.



Wynik końcowy: średnia z ćwiczeń i

wykładów, o ile egzamin zostanie

zaliczony na 3,0.

Na kolejnym wykładzie:

Emocje –

kategorie czy wymiary?

Emocje pierwotne

i wtórne.