Ten, kto ma mało

Ten, kto ma mało

będzie miał jeszcze

będzie miał jeszcze

mniej

mniej

Teoria stresu S. Hobfolla

Teoria stresu S. Hobfolla

Teoria zachowania zasobów

Teoria zachowania zasobów

(Hobfoll, 1989)

(Hobfoll, 1989)

Przetrwanie w społecznym świecie wymaga

zasobów

Zasoby – obiekty, warunki, cechy osobiste i

energie, które mają wartość z punktu
widzenia przetrwania, bezpośrednio lub
pośrednio, albo służą jako środki ich
osiągnięcia

Ludzie dążą do uzyskiwania, utrzymywania,

pielęgnowania i chronienia tego, co dla nich
ma wartość, czyli zasobów

podstawowe rodzaje

podstawowe rodzaje

zasobów:

zasobów:

•

obiekty (np. dom, samochód)

•

warunki (np. stan cywilny, zatrudnienie,
bycie zdrowym, „kadencja”)

•

cechy osoby (np. umiejętności zawodowe
lub społeczne, optymizm, wysoka
samoocena, poczucie kontrolowania
własnego losu, mądrość)

•

energie (np. czas, pieniądze, wiedza)

Klasyfikacja zasobów oparta na

Klasyfikacja zasobów oparta na

kryterium relacji do

kryterium relacji do

przetrwania

przetrwania

•

Pierwotne (bezpośrednio związane z
przetrwaniem)

•

Wtórne (przyczyniają się pośrednio
do uzyskania pierwotnych)

•

Trzeciorzędne (symbolicznie
związane z pierwotnymi lub
wtórnymi)

Definicja stresu (Hobfoll,

Definicja stresu (Hobfoll,

1989)

1989)

•

stres psychologiczny to reakcja na
otoczenie, w którym istnieje:

•

zagrożenie utraty zasobów

•

faktyczna utrata zasobów

•

brak uzyskania zasobów po
wcześniejszym ich zainwestowaniu

•

(zarówno spostrzegana jak i faktyczna
utrata lub brak uzysku są źródłem
stresu)

Kiedy pojawia się stres?

Kiedy pojawia się stres?

(Hobfoll, 1998)

(Hobfoll, 1998)

•

„Stres pojawia się w warunkach stanowiących
zagrożenie utraty lub faktyczną utratę
zasobów wymaganych do przetrwania
jednostki tkwiącej w rodzinie, tkwiącej w
społecznej organizacji. Co więcej, ponieważ
ludzie inwestują to, co dla nich ważne, aby
uzyskać więcej, można oczekiwać pojawienia
się stresu wtedy, kiedy jednostki nie otrzymują
wyraźnego zysku zasobów po ich
zainwestowaniu, co samo w sobie jest stratą”
(Stress, Culture and Community)

Podstawowe twierdzenia

Podstawowe twierdzenia

teorii zachowania zasobów

teorii zachowania zasobów

•

1. Utrata zasobów jest
nieproporcjonalnie znaczniejsza niż
ich zyskanie

•

(

utrata zasobów jest potężniejsza, ważniejsza, ma

większe oddziaływanie, niż ich uzyskanie, utrata
bardziej uszczupla zasoby niż zysk je tworzy)

•

2. Ludzie muszą inwestować zasoby
aby zabezpieczyć się przed ich utratą,
nadrobić ich straty lub zyskać nowe

Potwierdzone empirycznie konsekwencje

Potwierdzone empirycznie konsekwencje

zasad teorii Hobfolla

zasad teorii Hobfolla

•

osoby, które mają więcej zasobów, są mniej
podatne na utratę zasobów i bardziej zdolne
do ich uzyskania; osoby z mniejszą ilością
zasobów - odwrotnie

•

osoby, którym brakuje zasobów, są nie tylko
bardziej podatne na ich utratę, ale także w
ich przypadku wstępna utrata powoduje
dalszą utratę

•

osoby, które mają dużo zasobów, są nie tylko
bardziej zdolne do uzyskania nowych, ale
także w ich przypadku, wstępny zysk
powoduje dalszy zysk

konsekwencje cd.

konsekwencje cd.

•

osoby, którym brakuje zasobów:

•

przyjmują bardziej obronną postawę, aby
chronić swoje zasoby

•

są mniej skłonne inwestować zasoby, aby
zyskać nowe (ryzyko)

•

radzą sobie w miarę dobrze ze stresami życia
codziennego, ale wyraźnie gorzej w
przypadku silnego, poważnego stresu

Pomiar utraty i zyskania zasobów

Pomiar utraty i zyskania zasobów

(skala :General Resource Evaluation - Hobfoll, 1996)

(skala :General Resource Evaluation - Hobfoll, 1996)

•

część I

•

lista zasobów, przy każdym ocena:

•

jak ważne są dla mnie te zasoby?

•

do jakiego stopnia je straciłem w ostatnim
okresie czasu?

•

część II

•

lista zasobów, przy każdym ocena:

•

do jakiego stopnia je zyskałem w ostatnim
okresie czasu?

Niemożność poradzenia

Niemożność poradzenia

sobie jako przyczyna

sobie jako przyczyna

stresu

stresu

Efekt frustracji

Efekt frustracji

Mechanizm powstawania

Mechanizm powstawania

stresu – model Toates’a (2001)

stresu – model Toates’a (2001)

stresor

percepcja zagrożenia

działanie

-

+/o

Powstawanie stresu (Toates,

Powstawanie stresu (Toates,

2001)

2001)

•

„stres jest spowodowany
długotrwałym niepowodzeniem
mechanizmów radzenia sobie albo
sytuacją, w której żadna strategia
działania nie jest dostępna”

Inne modele oparte na

Inne modele oparte na

niemożności poradzenia sobie

niemożności poradzenia sobie

•

Hinton, Burton

•

Cofer, Appley

•

Wyuczona bezradność (Seligman,
Maier, Solomon, 1971)

•

Niemożność odpowiedzenia agresją
wobec przeciwnika zajmującego
wyższą pozycję w hierarchii
(Sapolsky, 2007)

Przyczyny stresu

Przyczyny stresu

podsumowanie

podsumowanie

Cztery drogi uruchamiania

Cztery drogi uruchamiania

procesu stresu

procesu stresu

(Łosiak, 2007)

(Łosiak, 2007)

•

Biologiczna

•

Warunkowa

•

Frustracyjna

•

Poznawcza