MAKROEKONOMIA

Wykład 5

Rola pieniądza

System bankowy

Polityka pieniężna

Powstanie pieniądza

• handel zamienny – wymiana

bezpośrednia: towar za towar

• upowszechnieni tej formy handlu,

wyodrębnienie najchętniej

wymanianych towarów, towar-

pośrednik (Chiny – sól, Aztekowie –

ziarno kakaowe)

• pieniądz w postaci kruszców, złoto i

srebro

Funkcje pieniądza

• środek cyrkulacji (środek wymiany)
• miernik wartości (jednostka

rozrachunkowa)

• środek tezauryzacji (oszczędności)
• środek płatniczy
• pieniądz światowy

Funkcje banku centralnego

W rozwiniętej gospodarce rynkowej

bank centralny odgrywa zasadniczą
rolę. Pełni on trzy podstawowe
funkcje, jako:

• Bank emisyjny
• Bank banków
• Bank Państwa

Bank emisyjny

• ma wyłączne prawo emitowania

znaków pieniężnych będących
prawnym środkiem płatniczym w
kraju.

• określa wielkość ich emisji oraz

moment wprowadzenia do obiegu.

• organizuje obieg pieniężny i reguluje

ilość pieniądza w obiegu.

Bank banków

• w stosunku do banków funkcje regulacyjne, które

mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa

depozytów zgromadzonych w bankach oraz

stabilności sektora bankowego.

• organizuje system rozliczeń pieniężnych,

prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe i

aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku

pieniężnym.

• jest odpowiedzialny za stabilność i

bezpieczeństwo całego systemu bankowego.

• sprawuje kontrolę nad działalnością banków, a w

szczególności nad przestrzeganiem przepisów

prawa bankowego.

Bank państwa

• prowadzi obsługę bankową budżetu

państwa,

• prowadzi rachunki bankowe rządu i

centralnych instytucji państwowych,
państwowych funduszy celowych i
państwowych jednostek
budżetowych oraz realizuje ich
zlecenia płatnicze.

Niezależność banku

centralnego

Bank centralny wysoce niezależny od rządu:
• USA,
• Szwajcaria,
• EBC

Mniejsza autonomia i większa zależność od

rządu:

• Australia,
• Anglia,
• Nowa Zelandia

Narodowy Bank Polski

• Jest bankiem centralnym

Rzeczypospolitej Polskiej.

• Jego zadania są określone w

Konstytucji RP, ustawie o Narodowym

Banku Polskim i ustawie Prawo

bankowe.

• Podstawowym celem działalności

NBP jest utrzymanie stabilnego

poziomu cen.

Do głównych obszarów działalności

NBP należą:

• polityka pieniężna,
• działalność emisyjna,
• wykonywanie nadzoru bankowego,
• działania na rzecz systemu płatniczego,
• zarządzanie rezerwami dewizowymi,
• działalność edukacyjna i informacyjna,
• obsługa Skarbu Państwa
W najbliższym okresie największy wpływ na

realizację zadań NBP będą miały procesy

związane z przystąpieniem Polski do strefy euro.

Rola NBP w gospodarce

• NBP opracowuje i realizuje strategię

polityki pieniężnej oraz - uchwalane

corocznie - założenia polityki

pieniężnej.

• Poprzez zarządzanie rezerwami

dewizowymi zapewnia odpowiedni

poziom bezpieczeństwa finansowego

państwa.

• Dzięki emisji znaków pieniężnych

zabezpiecza płynność obrotu

gotówkowego.

Ważnym celem NBP jest dbałość o

stabilność systemu finansowego

• NBP sprawuje nadzór nad bankami i

zapewniają bezpieczeństwo środków

powierzonych bankom.

• W ramach pełnionych funkcji

nadzorczych i regulacyjnych NBP dba o

płynność, sprawność i bezpieczeństwo

systemu płatniczego.

• Przyczynia się również do rozwoju

bezpiecznej infrastruktury rynku

finansowego.

Polityka pieniężna

• Podstawowy cel: utrzymanie stabilnego poziomu

cen. (Stabilność cen jest niezbędnym warunkiem

długofalowego rozwoju gospodarczego)

• Od 1999 r. w realizacji polityki pieniężnej NBP

wykorzystuje się strategię bezpośredniego celu

inflacyjnego. Rada Polityki Pieniężnej określa cel

inflacyjny, a następnie dostosowuje poziom

podstawowych stóp procentowych NBP tak, by

maksymalizować prawdopodobieństwo

osiągnięcia tego celu.

• Od początku 2004 r. Narodowy Bank Polski

realizuje ciągły cel inflacyjny na poziomie 2,5% z

dopuszczalnym przedziałem wahań +/- 1 punkt

procentowy.

Instrumenty polityki

pieniężnej

• operacje otwartego rynku
• rezerwa obowiązkowa
• operacje kredytowo-depozytowe

Operacje otwartego rynku

• to transakcje dokonywane z inicjatywy banku

centralnego z bankami komercyjnymi,

• obejmują warunkową i bezwarunkową sprzedaż

lub kupno papierów wartościowych lub dewiz, a
także emisje własnych papierów dłużnych banku
centralnego,

• równoważą popyt i podaż środków

utrzymywanych przez banki komercyjne w
banku centralnym. Dzięki temu bank centralny
wpływa na poziom krótkoterminowych stóp
procentowych na rynku międzybankowym.

Rezerwa obowiązkowa

• Bank centralny nakłada na banki

obowiązek utrzymywania rezerwy
obowiązkowej

• Rezerwa ma na celu łagodzenie

wpływu bieżących zmian płynności
sektora bankowego na stopy
procentowe na rynku
międzybankowym. Służy również
ograniczaniu nadpłynności banków.

Stopy procentowe

• Stopa redyskontowa - stopa, po

której

bank centralny pożycza pieniądze

bankom komercyjnym na podstawie

przedkładanych weksli lub innych

papierów wartościowych

• Stopa lombardowa – stopa, po

której bank centralny pożycza

pieniądze pod zastaw papierów

wartościowych (obligacji

państwowych i bonów skarbowych)

Zasady polityki kursowej

• Od 2000 r. kurs złotego jest kursem

płynnym i nie podlega żadnym

ograniczeniom. Bank centralny zastrzega

sobie jednak prawo do interwencji, o ile

uzna je za konieczne do realizacji celu

inflacyjnego.

• Wstępując do Unii Europejskiej, Polska

zobowiązała się, że przystąpi do strefy

euro. W przyszłości złoty zostanie zatem

zastąpiony wspólną walutą europejską, a

politykę pieniężną będzie kształtował

Europejski Bank Centralny.

Zarządzanie rezerwami

dewizowymi

Rezerwy dewizowe:
• gwarantują pełną wymienialność złotego,
• pozwalają na dokonywanie płatności

wynikających ze zobowiązań

międzynarodowych państwa

• wzmacniają wiarygodność finansową kraju.
Rezerwy są utrzymywane w walutach

obcych oraz złocie.

NBP inwestuje rezerwy na międzynarodowych

rynkach finansowych

Współpraca z międzynarodowymi

instytucjami finansowymi

z Międzynarodowym Funduszem Walutowym

(MFW)

NBP uczestniczy w corocznych przeglądach

gospodarki, dokonywanych przez misje ekspertów

Funduszu

z Bankiem Światowym i Europejskim Bankiem

Odbudowy i Rozwoju (EBOR)

Prezes NBP reprezentuje Polskę we władzach tych

instytucji

z Bankiem Rozrachunków Międzynarodowych

(BRM)

NBP jest akcjonariuszem BRM w Bazylei

Współpraca z Europejskim Bankiem

Centralnym (EBC)

• Z dniem uzyskania przez Polskę

członkostwa w UE NBP stał się
częścią Europejskiego Systemu
Banków Centralnych (ESBC).

Kryteria konwergencji

Te kryteria nazywane są też kryteriami spójności lub

zbieżności. Są to:

• kryterium inflacyjne – stopa inflacji nie więcej niż 1,5

punktu procentowego średniej z trzech krajów o najniższej

stopie inflacji w UE,

• kryteria fiskalne – dług publiczny niższy niż 60% PKB,

deficyt budżetowy niższy niż 3% PKB,

• kryterium kursowe – waluta musi przynajmniej przez

dwa lata uczestniczyć w systemie ERM II (waluta

utrzymuje się w tym czasie w wyznaczonym przedziale

wahań),

• kryterium stopy procentowej – długoterminowa

nominalna stopa procentowa (10 letnie obligacje

skarbowe) nie wyższa więcej niż o dwa punkty procentowe

od średniej z trzech krajów o najniższej stopie inflacji w UE

Działalność statystyczna

• gromadzenie, przetwarzanie oraz bieżącą

analizę danych dotyczących:

– bilansu płatniczego, zadłużenia

zagranicznego i międzynarodowej pozycji

inwestycyjnej,

– informacji zawartych w bilansach banków,

wykorzystywanych w prowadzeniu polityki

pieniężnej oraz nadzorze nad bankami,

– stóp procentowych stosowanych przez banki,
– sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstw, w tym

koniunktury gospodarczej i mechanizmów

transmisji polityki pieniężnej,

Działalność analityczna i badawcza

– Raport o inflacji - kwartalna ocena

sytuacji gospodarczej

– Informacja o kondycji sektora

przedsiębiorstw ze szczególnym

uwzględnieniem stanu koniunktury –

raport opracowywany na podstawie

wyników badań ankietowych

przedsiębiorstw,

– Sytuacja na rynku kredytowym

– Raport o stabilności systemu

finansowego

– Bank i Kredyt - recenzowane pismo

naukowe

– Materiały i Studia

Działalność edukacyjna i

informacyjna NBP

Program Edukacji Ekonomicznej NBP

• Elementem misji NBP jest

podejmowanie działań służących
upowszechnieniu edukacji
ekonomicznej, zrozumieniu zasad
funkcjonowania gospodarki rynkowej
i promocji przedsiębiorczości.