MAKROEKONOMIA

Wykład 8

Międzynarodowe stosunki

gospodarcze

Handel międzynarodowy

Ważniejsze teorie handlu

zagranicznego

• merkantylizm
• teoria kosztów absolutnych
• teoria kosztów komparatywnych
• teoria obfitości zasobów
• teorie neoczynnikowe
• teorie neotechnologiczne
• teorie popytowo-podażowe
• teoria cyklu życia produktu
• teoria przewag konkurencyjnych

przedsiębiorstw i krajów M. Portera

Merkantylizm

Źródło bogactwa kraju = zasoby metali

szlachetnych

W celu uzyskania korzystnego bilansu

handlowego

stosowano

protekcjonizm zamiast wolnego

handlu

Teoria kosztów absolutnych

• Autor: A. Smith (1776 r.)
• opisuje

korzyści

, jakie państwu

zapewnia handel zagraniczny wtedy,

gdy importuje towary z krajów o
niższych kosztach ich produkcji a
eksportuje takie, które samo
wytwarza taniej.

Teoria kosztów komparatywnych

• Autor: D. Riccardo
• dowodzi, że

handel zagraniczny może

przynosić korzyść partnerom również
wtedy, gdy w jednym z państw koszty
produkcji wszystkich towarów są niższe niż
w drugim, lecz wielkość tych różnic nie jest
identyczna.

• Każdy kraj powinien specjalizować się w

produkcji dóbr, które może wytworzyć
względnie taniej

Teoria obfitości zasobów

• teoria

Hekschera-Ohlina-

Samuelsona

• występowanie międzynarodowych

różnic kosztów jest spowodowane
odmiennym wyposażeniem w dwa
podstawowe

czynniki produkcji tj.

kapitał i pracę.

Teoria obfitości zasobów

• Każdy

kraj powinien eksportować towary,

których produkcja wymaga większego
zastosowania relatywnie obfitszego i
przez to tańszego czynnika produkcji, a
importować towary wymagające
większego zastosowania relatywnie mniej
obfitego i w związku z tym droższego
czynnika.

• Rozwinięcie teorii Hekschera-Ohlina-

Samuelsona

stanowią tzw.

teorie

neoczynnikowe

biorące pod uwagę

większą liczbę zasobów.

Alternatywne teorie handlu

zagranicznego

• Przydatność klasycznej teorii

wymiany międzynarodowej do
wyjaśniania zachowań
przedsiębiorstw w skali
międzynarodowej jest znikoma ze
względu na wiele nierealnych
założeń, nieprzystających do
współczesnej gospodarki.

• W latach sześćdziesiątych XX wieku

rozwinęły się alternatywne teorie
handlu zagranicznego

Teorie neotechnologiczne

• Za główny czynnik wpływający na kształt,

charakter i kierunki wymiany
międzynarodowej przyjęto

postęp techniczny

• Np.

teoria luki technologicznej M. V. Posnera

opisuje opóźnienia w wykorzystaniu przez

naśladowców nowych technologii
opracowanych przez twórców. Kraje o
wyższym poziomie technologicznym
uzyskują w początkowym etapie eksportu
pozycję monopolisty.

Teorie popytowo-podażowe

• jedną z istotnych korzyści z rozwoju

handlu międzynarodowego jest
lepsze zaspokojenie potrzeb
konsumentów i inwestorów pod
względem ilości oraz przede
wszystkim jakości.

• istotne jest zatem rozwijanie handlu

wewnątrzgałęziowego czyli
jednoczesnego importu i eksportu
towarów tych samych gałęzi i branż.

Teoria cyklu życia produktu Vernona

Każdy produkt przechodzi przez trzy
fazy życia:

1.narodziny
2.dojrzewanie
3.standaryzacja

Pierwsza faza: narodziny

• produkt zostaje odkryty przez

przedsiębiorstwa w danym kraju,
rozpoczyna się jego produkcja przy
zróżnicowanych technologiach
wytwarzania, a tym samym
zróżnicowanych kosztach.

• produkcja na niewielką skalę, na rynek

lokalny i krajowy.

Druga faza: dojrzewanie

• produkcja zostaje skupiona w

wybranych przedsiębiorstwach
dysponujących najlepszą technologią i
najniższymi kosztami.

• ujednolicenie technologii wytwarzania,

produkcja na skalę masową zarówno na
rynek wewnętrzny jak i na eksport.

Trzecia faza: standaryzacja

• produkcja podejmowana jest przez firmy

zlokalizowane za granicą, często w krajach
słabo rozwiniętych, ale dysponujących
tańszymi czynnikami wytwórczymi.

• w efekcie przedsiębiorstwa z tych krajów

wygrywają konkurencję z firmami z kraju
macierzystego, w kraju macierzystym zanika
produkcja tego towaru, a rynek tego kraju
jest zaopatrywany przez firmy zagraniczne.

Teoria przewag konkurencyjnych

przedsiębiorstw i krajów M. Portera

Porter przedstawił cztery determinanty

przewagi konkurencyjnej :

1.

strategia, struktura i konkurencja na
rynku krajowym,

2.

uwarunkowania w zakresie czynników
wytwórczych

3.

charakter popytu krajowego

4.

występowanie gałęzi pokrewnych i
wspierających

Teoria przewag konkurencyjnych…

• Konkurencyjność kraju należy mierzyć

wydajnością, oznaczającą wartość produkcji
wytworzonej przez jednostkę pracy i kapitału.

• Aby sprostać konkurencji na rynku światowym

kraj powinien specjalizować się w produkcji
tych towarów, w których jego
przedsiębiorstwa są bardziej wydajne niż
konkurenci zagraniczni, a importować te
dobra i usługi, w których przedsiębiorstwa
krajowe są mniej wydajne.

• Taka strategia importu i eksportu powoduje

wzrost średniego poziomu konkurencyjności
w gospodarce.

Wymiana międzynarodowa –

ważniejsze definicje

• Import niezbędny

– import takich

dóbr, których w danym kraju nie
można było wytworzyć ze względów
przyrodniczych lub technicznych

• eksport niezbędny

– eksport

pokrywający koszty importu
niezbędnego

• saldo handlu zagranicznego

(deficyt

lub nadwyżka)

Wymiana międzynarodowa –

ważniejsze definicje

• Inwestycje bezpośrednie

– zakupy

papierów wartościowych lub innego

rodzaju tytułów własności prowadzące

do przejęcia kontroli nad firmą

zagraniczną.

• Inwestycje portfelowe -

zakupy papierów

wartościowych lub innego rodzaju

tytułów własności nie prowadzące do

przejęcia kontroli nad firmą zagraniczną.

Bilans płatniczy

• zapis wszelkich transakcji gospodarczych

zawartych w ciągu określonego czasu między
rezydentami i nierezydentami danego kraju

• wyraża bezpośrednio poziom i strukturę

obrotów płatniczych z zagranicą

• obraz związków danego państwa z resztą

świata

• sporządzany przez bank centralny według

metodologii MFW na koniec każdego roku

Części bilansu płatniczego

1. rachunek obrotów bieżących

2. rachunek obrotów kapitałowych

3. rachunek obrotów wyrównawczych

Rachunek obrotów bieżących

• Bilans handlowy

Zestawienie porównawcze importu i eksportu. Ma decydujący
wpływ na rachunek obrotów bieżących, a nawet cały bilans
płatniczy

• Bilans obrotów usługami

Najważniejsze pozycje stanowią płatności z tytułu świadczenia
usług transportowych, spedycyjnych i logistycznych

• Bilans procentów i dywidend

Wpływy i wydatki z tytułu bezpośrednich inwestycji
zagranicznych (dywidendy) oraz udzielonych lub
uzyskanych pożyczek

• Bilans transferów jednostronnych

Np. rządowe i prywatne składki płacone instytucjom i
organizacjom, pomoc gospodarcza, prywatne transfery
emigrantów

Rachunek obrotów kapitałowych

• Rachunek kapitałowy

Transfery kapitałowe o charakterze bezzwrotnym

Przeznaczone na finansowanie środków trwałych,
umorzenia długu, nabywanie i zbywanie aktywów
niefinansowych i nieprodukcyjnych

• Rachunek finansowy

Aktywa i pasywa w formie bezpośrednich
inwestycji zagranicznych, inwestycji portfelowych
oraz innych inwestycji (kredytów długo i krótko
terminowych, innych należności i zobowiązań)

Rachunek obrotów wyrównawczych

(pozycje finansujące)

• zmiany stanu oficjalnych rezerw

danego kraju w walutach
wymienialnych i w złocie.

• kredyty otrzymane z MFW
• transakcje finansowania

wyjątkowego oznaczające operacje
mające na celu restrukturyzację lub
redukcję długów

Saldo błędów i opuszczeń

• Czwarta pozycja bilansu płatniczego
• Transakcje, które zostały

zaewidencjonaowane przez system
bankowy, jednak nie można ich
przyporządkować do żadnej z grup
transakcji uwzględnianych w bilansie
płatniczym