MAKROEKONOMIA

Wykład 4

Bezrobocie i inflacja

Bezrobocie - definicje

• Bezrobotny –

– osoba w wieku produkcyjnym (M – 18-65, K

– 18-60),

– zdolna i gotowa do podjęcia pracy,
– pozostaje bez pracy mimo podjęcia

poszukiwań pracy

• Bezrobotni i zatrudnieni tworzą zasób siły

roboczej (są to ludzie aktywni zawodowo),

inni ludzie w wieku produkcyjnym natomiast

to ludzie bierni zawodowo

Stopa bezrobocia

Stopa bezrobocia - stosunek liczby bezrobotnych do

zasobu siły roboczej (aktywnych zawodowo)

Dwie metody obliczenia stopy bezrobocia:

• miara bezrobocia rejestrowanego w Urzędach

Pracy (bezrobotni to Ci, co się zarejestrowali i

spełniają wymogi z definicji bezrobotnego)

• tzw. BAEL, czyli ankietowe badanie aktywności

ekonomicznej ludności; bezrobotny to osoba,

która aktywnie poszukiwała pracy w okresie

ostatnich 4 tygodni

Stopa bezrobocia w Polsce – 1990-

2007

Bezrobocie w Polsce w

okresie PRL

• istniało pojęcie bezrobocia jawnego.
• na jednego bezrobotnego

przypadało 20 wakatów.

• istniało bardzo duże bezrobocie

ukryte.

Bezrobocie w Polsce w latach 90-tych

XX-wieku

(okres transformacji)

• pojawiło się bezrobocie jawne,
• ujawniło się wysokie niedopasowanie

podaży do popytu na rynku pracy

(niedopasowanie kwalifikacji,

regionalne, zawodowe),

• nieefektywne przedsiębiorstwa

państwowe zaczęły upadać lub były

restrukturyzowane (zwolnienia).

Przyczyny wzrostu bezrobocia

– strona podażowa

-- przyczyny demograficzne --
efekt wyżu demograficznego
wśród absolwentów,

– przyczyny o charakterze

strukturalnym jak niedopasowanie

systemu kształcenia i niska

mobilność ludności

Przyczyny wzrostu bezrobocia

– strona popytowa

–

wzrost kosztów pracy,

–

gigantyczny wzrost wydajności (poprawia

konkurencyjność gospodarki ale jednocześnie

zatrudnienie się zmniejsza),

–

w niektórych okresach spadek wzrostu

gospodarczego (spadek tempa wzrostu

popytu wewnętrznego),

–

mało elastyczny kodeks pracy nie sprzyjający

zatrudnianiu nowych pracowników,

–

wzrost zwolnień grupowych w

restrukturyzowanych przedsiębiorstwach np.

PKP lub górnictwo.

Rodzaje bezrobocia

Wyróżniamy następujące

rodzaje bezrobocia:

– bezrobocie frykcyjne
– bezrobocie strukturalne
– bezrobocie sezonowe
– bezrobocie cykliczne
– bezrobocie klasyczne

Bezrobocie frykcyjne

Niemożliwy do obniżenia

minimalny poziom bezrobocia

• utrzymuje się, gdyż potrzeba czasu, by

dopasować podaż pracy do popytu na
pracę

– pracodawcy potrzebują czasu, by przekonać

się o umiejętnościach dostępnych
pracowników

– poszukujący pracy potrzebują czasu, by

dowiedzieć się o szansach podjęcia pracy

• generalnie krótkookresowe i dobrowolne

Bezrobocie strukturalne

Niedopasowanie umiejętności

lub lokalizacji

• Istnieje, ponieważ poszukujący pracy często:

– nie posiadają kwalifikacji poszukiwanych przez

pracodawców

– nie mieszkają w regionach, gdzie posiadane przez

nich umiejętności są poszukiwane przez

pracodawców

• Pojawia się z uwagi na zmiany w gustach,

technologii, podatkach lub konkurencji, która

redukuje popyt na pewne umiejętności i

zwiększa popyt na inne

• Generalnie długookresowe, jest większym

problemem niż bezrobocie frykcyjne

Bezrobocie sezonowe

• Bezrobocie powodowane przez

sezonowe zmiany w popycie na pracę na
przestrzeni roku

– w okresie zimy liczba pracowników w

rolnictwie czy budownictwie zmniejsza się, a
w okresie przedświątecznym rośnie popyt na
sprzedawców w sklepach

• Aby wyeliminować skutki tego rodzaju

zmian, miesięczne statystyki dotyczące
bezrobocia są korygowane sezonowo

Bezrobocie cykliczne

• Wynikające z niedostatku popytu,

nazywane też bezrobociem typu
keynesowskiego

• Pojawia się, gdy spadek popytu

globalnego spowodował spadek
produktu i spadek zatrudnienia poniżej
poziomu zapewniającego pełne
zatrudnienie

• Występuje w okresach recesji
• Polityka rządu, mająca na celu

stymulowanie zagregowanego popytu w
okresach recesji, zmierza do redukcji
tego rodzaju bezrobocia

Bezrobocie klasyczne

Zgodnie z założeniami modelu
klasycznego, giętkie płace i ceny
zapewniają stan pełnego
zatrudnienia

•

w gospodarce występuje naturalna

stopa bezrobocia (bezrobocie dobrowolne)
• bezrobocie występuje wtedy, gdy płace
są wyższe od poziomu równowagi
(regulacje rynku pracy, związki
zawodowe)

Naturalna stopa bezrobocia

Definicje naturalnej stopy bezrobocia:
• suma bezrobocia frykcyjnego i strukturalnego,
• stopa bezrobocia, gdy rynek pracy jest w

równowadze, zatem popyt równy jest podaży,

• stopa bezrobocia przy produkcie potencjalnym

tzn. takim, jaki wytworzy gospodarka w długim
okresie, przy danym modelu wzrostu

Koszty bezrobocia

• Koszty osobiste

– utrata zarobków
– utrata pewności siebie
– zwiększony stres
– zwiększona skłonność do przestępczości,

samobójstwa, chorób psychicznych

• Koszt ekonomiczny

– zmniejszenie realnego produktu

Neoklasycy i keynesiści a

bezrobocie cykliczne

Siła
robocz
a

Płaca
realn
a

AD

AS

B

A

C

P1

P0

S0

S2

S1

Siła
robocz
a

Płaca
realn
a

P0

S1

S0

B

A

AS

AD

NEOKLASYC
Y

KEYNESIŚCI

AS – podaż pracy
AD – popyt na pracę

Bezrobocie cykliczne według

neoklasyków

Bezrobocie cykliczne według neoklasyków –

• rezultat zbyt wysokich płac (zdaniem

neoklasyków),

• jest bezrobociem dobrowolnym.

Zadania państwa –

• państwo nie musi i nie powinno stymulować

popytu,

• państwo powinno likwidować monopole po stronie

podaży pracy, czyli związki zawodowe, ponieważ

rynek sam się czyści, również rynek pracy,

• państwo powinno stworzyć dobre warunki dla

funkcjonowania przedsiębiorstw, np. przez

ograniczanie pozapłacowych kosztów pracy

(składki i podatki);

Bezrobocie cykliczne według

keynesistów

Bezrobocie cykliczne według keynesistów –

• rezultat zmian w zagregowanym popycie

(niedostatku popytu),

• bezrobocie o charakterze przymusowym, trwałe i

niezależne od pracowników.

Zadania państwa:

– zwiększenie popytu globalnego, a co za tym

idzie zwiększenie popytu na pracę (efektywne

stymulowanie popytu przez ekspansywną politykę

fiskalną i pieniężną) np. roboty publiczne,

– nie ograniczać płac, ponieważ niższe płace to

niższy dochód, popyt i spadek PKB, a co za tym

idzie jeszcze większe bezrobocie, a ceny na rynku

pracy (płace) są sztywne od dołu.

Pasywne formy interwencji państwa

na rynku pracy

– zasiłki dla bezrobotnych,

– świadczenia przedemerytalne,

– wcześniejsze emerytury

Aktywne formy interwencji państwa

na rynku pracy

• roboty publiczne (autostrady, sprzątanie

ulic) (metoda keynesowska),

• tanie kredyty dla absolwentów i program

pierwsza praca,

• szkolenia zawodowe osób dorosłych,

• aktywizacja osób niepełnosprawnych,

• lepsza instytucjonalna obsługa rynku

pracy,

• subwencje inwestycyjne oraz ulgi

podatkowe dla przedsiębiorstw

(szczególnie tych z sektora MSP).

Najważniejsze problemy rynku pracy

w Polsce

• duży udział bezrobocia

długookresowego,

• wysokie bezrobocie wśród

tzw. grup defaworyzowanych:

– młodzież,

– kobiety,

– osoby powyżej 50 roku życia

– mieszkańcy wsi

– osoby niepełnosprawne

• rozległa szara strefa zatrudnienia

(nawet ponad 1 mln osób!),

Inflacja – definicje

Inflacja - proces wzrostu ogólnego

poziomu cen

Wskaźniki inflacyjne:
• CPI – wskaźnik cen dóbr i usług

konsumpcyjnych,

• PPI – wskaźnik cen dóbr i usług

produkcyjnych,

• deflator PKB – wskaźnik cen wszystkich

dóbr i usług wchodzących w skład PKB.

Rodzaje inflacji ze względu na

szybkość procesów inflacyjnych

• hiperinflacja (powyżej 150% rocznie),
• galopująca (10-150%),
• umiarkowana (5-10%),
• pełzająca (poniżej 5%).

Historia inflacji w Polsce - od

hiperinflacji do inflacji pełzającej (w %)

Deflacja

trwały spadek ogólnego poziomu cen
(przykłady: Wielki Kryzys (1929-1933), Japonia – lata

90-te.

Skutki deflacji:

•

zmiana oczekiwań; konsumenci odkładają zakupy w

czasie, przedsiębiorcy odkładają w czasie możliwe

inwestycje, oba procesy pogłębiają recesję.

•

ograniczone możliwości prowadzenia polityki

monetarnej; nominalne stopy procentowe nie mogą

być ujemne. a to znaczy, że jeżeli ceny spadają, to,

przy minimalnych nominalnych stopach

procentowych, realne stopy procentowe rosną.

Dezinflacja

proces zmniejszania stopy inflacji

Społeczno-ekonomiczne skutki

(wysokiej) inflacji

• zniekształcenie informacyjnej funkcji cen –

wzrost niepewności i osłabienie

aktywności gospodarczej, spadek

inwestycji oraz spowolnienie wzrostu

gospodarczego, wzrost ryzyka inwestycji

długoterminowych,

• „ucieczka” od pieniądza, który nie ma już

dużej wartości,

• redystrybucja dochodów,

• wzrost kosztów obsługi działalności

gospodarczej tzw. menu costs,

• deficyt w bilansie płatniczym

Transakcyjne koszty

inflacji

• Gdy ceny są stabilne, ludzie prawidłowo

formułują oczekiwania dotyczące

przyszłego poziomu cen

– gdy inflacja zmienia się niespodziewanie,

planowanie staje się trudniejsze, gdyż

trudniej jest posługiwać się pieniądzem jako

łącznikiem pomiędzy okresem bieżącym a

przyszłym

– przedsiębiorcy i konsumenci szybko

pozbywają się pieniądza, który szybko traci

swą wartość

• Prowadząc wymianę handlową z resztą

świata, należy obserwować nie tylko

stopę inflacji w kraju, ale także za

granicą.

Inflacja oczekiwana i

nieoczekiwana

• Nieoczekiwana

inflacja powoduje w

gospodarce znacznie więcej problemów

w gospodarce niż inflacja

oczekiwana,

ponieważ zmienia realną wartość pieniądza

• Tak długo, jak inflacja jest wyższa niż

oczekiwana, powoduje dla niektórych koszty

dla niektórych korzyści

– jeżeli jest wyższa niż oczekiwana, to korzyści odnoszą Ci,

którzy zaciągnęli kredyt, podpisali umowy o zapłatę

uwzględniające niższą stopę inflacji

– koszty ponoszą ci, którzy oszczędzają i sprzedają po tych

cenach .

– gdy inflacja jest niższa niż oczekiwana, mamy do czynienia z

sytuacją odwrotną.

Główne teorie przyczyn

inflacji

• Teoria monetarna (neoilościowa),

• Teoria popytowa,

• Teoria kosztowa (podażowa)

Inflacja popytowa

• trwały wzrost poziomu cen spowodowany

wzrostem zagregowanego popytu

• przyczyny ekspansji popytu:

– wzrost podaży pieniądza

– wzrost wydatków rządowych

– zmiana zachowań nabywców

Teoria kosztowa przyczyn

inflacji

• inflacja płacowa (spirala płacowo-

inflacyjna) żądania związków

zawodowych,

• inflacja spowodowana przez

monopolistów,

• inflacja wywołana wzrostem cen

produktów importowanych (np.

ropa),

• inflacja spowodowana przez wzrost

podatków i innych pozapłacowych

kosztów pracy (np. wyższe składki

itd.).

Ekonomia - dr Piotr Rosik

34

8.12.2021

Polityka państwa a przyczyny inflacji

Inflacja

monetarna

Inflacja

popytowa

Inflacja

kosztowa

Polityka

antyinflacyj
na

Restrykcyjn

a polityka
pieniężna

Restrykcyjn

a polityka
pieniężna i

fiskalna

Likwidacja

monopoli,
stymulowani

e wzrostu
wydajności

Krzywa Phillipsa

U

o

W

1

stopa
bezrobocia

Stopa
wzrostu
płac
nominalnyc
h

0

U

1

Krzywa Phillipsa

Krzywa Phillipsa - 1958 r.

•

wzrost inflacji wiąże się z malejącym bezrobociem a

wzrost bezrobocia występuje razem z niższą stopa

wzrostu cen.

Przy pewnej wysokości bezrobocia (stopa bezrobocia nie

podwyższająca płac) płace są stałe, stopa ich

wzrostu wynosi zero, jest to punkt równowagi na

rynku pracy, czyli naturalna stopa bezrobocia.

Przed polityką gospodarczą (polityką fiskalna i polityka

monetarną) stoi wybór: albo obniżać bezrobocie

kosztem wyższej inflacji, albo obniżać inflację

kosztem wzrostu bezrobocia