MAKROEKONOMIA
Wykład 2
Rozwój i wzrost gospodarczy
Koniunktura gospodarcza
Wzrost gospodarczy
• powiększanie się realnej wartości
produktu krajowego brutto w
gospodarce najczęściej w okresie
roku
• stałe zwiększanie zdolności danego
kraju do produkcji towarów i usług
pożądanych przez ludzi” (M.
Nasiłowski 2004)
Rozwój gospodarczy
„długofalowy proces takiej wewnętrznej
ekonomicznej i społecznej
transformacji kraju, która doprowadza
do powstania społeczeństwa
poszukującego dróg poprawy swojej
sytuacji gospodarczej i zorganizowanego
w sposób umożliwiający obywatelom
inwestowanie w kapitał materialny, ludzki
i intelektualny, niezbędny do
nieprzerwanej jego akumulacji”
(M. Nasiłowski 2004)
Rozwój a wzrost
gospodarczy
• Wzrost gospodarczy jest kategoria
ilościową.
• Rozwój gospodarczy jest pojęciem
szerszym i obejmuje również aspekty
jakościowe.
Miary rozwoju i wzrostu
gospodarczego
• Wskaźniki ilościowe
• Wskaźniki jakościowe
Wskaźniki ilościowe
• syntetyczne (np. PKB, PNB)
• szczegółowe (np. wielkość zbiorów
zboża z hektara)
Wybrane wskaźniki jakościowe
HDI (Human Development Index),
którego wartość obliczana jest na
podstawie trzech wielkości:
• indeksu przewidywanej długości
życia ludzkiego (żywotność)
• indeksu edukacji (wiedza)
• indeksu PKB (standard życia)
Wybrane wskaźniki jakościowe
wskaźnik rozwoju względem płci GDI
(Gender Development Index) – opiera
się na tych samych wskaźnikach, co
HDI i pozwala uchwycić różnice w
rozwoju pomiędzy kobietami i
mężczyznami
Wybrane wskaźniki jakościowe
wskaźnik aktywności zawodowej
kobiet
GEM (Gender Empowerement
Measure)
mierzy udział kobiet w życiu
ekonomicznym
i politycznym
Wybrane wskaźniki jakościowe
Wskaźnik HPI (Human Povery Index),
Wskaźnik ubóstwa dla krajów
słaborozwiniętych obliczany jest na
podstawie:
prawdopodobieństwa niedożycia 40 lat,
wskaźnika analfabetyzmu dorosłych
procentowej liczby ludności pozbawionej
bezpiecznego źródła wody pitnej
procentowej liczby dzieci z niedowagą w danej
grupie wiekowej
Wybrane wskaźniki jakościowe
Indeks wolności gospodarczej na
podstawie następujących wolności
gospodarczych:
przedsiębiorczości, handlu,
monetarnej, tzw. od rządu, fiskalnej,
własności, inwestycyjnej, finansowej,
od korupcji, pracy
Czynniki wzrostu
gospodarczego
•Kapitał :
–istniejące zasoby kapitału rzeczowego
–inwestycje
•Praca:
–liczba ludności
–zwiększenie udziału zatrudnionych
–kapitał ludzki
•Ziemia
•Surowce:
–odnawialne
–nieodnawialne
•Postęp techniczny (
B + R
)
Wzrost produktu gospodarki następuje zarówno w
wyniku zwiększania nakładów czynników jak i
wzrostu ich wydajności (produktywności).
Czynniki wzrostu gospodarczego o
charakterze ekonomicznym
• Wielkość i efektywność zasobów
ludzkich
• Rozmiary kapitału
• Zasoby bogactw naturalnych
• Poziom infrastruktury
Czynniki wzrostu gospodarczego o
charakterze techniczno-
organizacyjnym
• Postęp naukowo –techniczny
• Postęp w dziedzinie organizacji pracy
i produkcji
• Postęp w dziedzinie rozwoju
technologii
Czynniki wzrostu gospodarczego
o charakterze społecznym
• Poziom oświaty i kultury
• Ochrona zdrowia i opieka społeczna
• Zabezpieczenia społeczne
• Zasady podziału dochodu
narodowego
Produktywność a wzrost
gospodarczy
•Produktywność to stosunek produktu do
czynnika produkcji.
•Produktywność mierzy jak efektywnie
wykorzystywane są czynniki produkcji
–Im wyższa produktywność, tym więcej dóbr i usług
można wyprodukować przy danej wielkości nakładów
czynników produkcji
•Można mówić zarówno o produktywności pracy
jak i produktywności kapitału, choć obie te
wielkości są od siebie zależne.
Najważniejszym źródłem wzrostu
produktywności jest postęp techniczny.
Funkcja produkcji (z
uwzględnieniem postępu
technicznego)
Nakłady kapitału w przeliczeniu na 1 pracownika
W
ie
lk
o
ś
ć
p
ro
d
u
k
tu
w
p
rz
e
li
c
ze
n
iu
n
a
1
p
ra
c
o
w
n
ik
a
Funkcja produkcji
przed
uwzględnieniem
postępu
technicznego
Funkcja produkcji
po uwzględnieniu
postępu
technicznego
Model wzrostu gospodarczego
M. Kaleckiego
r = i * 1 / k – a + u ;
gdzie
:
r – stopa wzrostu
i – stopa inwestycji
k – współczynnik kapitałochłonności
a – parametr amortyzacji
u – współczynnik usprawnień
Model wzrostu gospodarczego
M. Kaleckiego
Model Kaleckiego ujęty został od strony
podażowej.
Kalecki uważał, iż tempo wzrostu dochodu
uzależnione jest od stopy inwestycyjnej. Tempo
wzrostu jest wprost proporcjonalne do stopy
inwestycji. Przy takim samym nakładzie może być
różny efekt inwestycji, różny stopień ich
wykorzystania.
Czynniki wpływające na spadek tempa
wzrostu gospodarczego - przykłady
• ograniczenie nakładów kapitału
• zmiany siły roboczej
– większy udział pracowników
niedoświadczonych
• rosnąca biurokracja
• rosnące deficyty budżetowe
– „wypychanie” prywatnych inwestycji
• redukowanie wydatków na badania i
rozwój
Wahania poziomu
produktu
Cykl koniunkturalny
to wzrosty i spadki
poziomu aktywności
gospodarczej w
stosunku do
długookresowego trendu
wzrostowego w
gospodarce
Y
czas
szczyt
dno
DŁUGOOKRESOW
Y TREND
Fazy klasycznego cyklu
koniunkturalnego
1. Faza kryzysu.
2. Faza depresji.
3. Faza ożywienia.
4. Faza rozkwitu.
Faza kryzysu
- maleje produkcja , maleje
zatrudnienie , maleją inwestycje i
rośnie bezrobocie.
- niski popyt wewnętrzny
- maleją ceny i maleje stopa zysku
- koniunkturalna obniżka cen
prowadzi do bankructwa firmy
produkujące po najwyższych
kosztach
Faza depresji
- zmniejszają się nadmierne zapasy
towarów , ustają bankructwa
przedsiębiorstw.
- przywrócona zostaje stabilizacja i
równowaga cen na niskim poziomie
- niski poziom cen , niska stopa zysku
– zmusza firmy które przetrwały
kryzys do poprawy rentowności
- firmy muszą obniżać koszty produkcji
Faza ożywienia
- wzrasta popyt na dobra
inwestycyjne
- rosną ceny
- poprawia się rentowność produkcji
- następuje wzrost zatrudnienia
- maleje stopa bezrobocia
- rosną zyski
- wzrasta popyt globalny
- występuje trend wzrostu inwestycji
Faza rozkwitu
- występują tendencje do wzrostu
dochodu narodowego , produkcji ,
inwestycji , stopy zysku ,
konsumpcji , zatrudnienia , cen i
płac.
- okres najwyższego poziomu
koniunktury
Cechy współczesnych cykli
koniunkturalnych
Dwie fazy: ekspansja i recesja
Nastąpiło wyraźne skrócenie współczesnych
cykli koniunkturalnych, których długość
zawiera się w przedziale 5,5-9,0 lat
Długość faz cykli jest zróżnicowana, tj. faza
dużej dynamiki wzrostu jest nieco dłuższa
(3-5 lat) niż faza małej dynamiki wzrostu
(2,5-4 lat)
Amplituda cykli jest niewielka i dodatnia
Przyczyny wahań
koniunkturalnych
• Koncepcja cyklu politycznego:
– pobudzanie ożywienia przed wyborami
• Zmiany czynników, kształtujących
ogólny poziom popytu globalnego
(ujęcie keynesowskie):
– wahania eksportu netto
– wahania popytu konsumpcyjnego
– wahania popytu inwestycyjnego