Finanse przedsiębiorstw

Wykład nr 2

Systematyka zjawisk finansowych

Wykładowca: dr Tadeusz Kaczmarek

[e-mail]

Uczelnia Łazarskiego w Warszawie

dr Tadeusz T. Kaczmarek

1

dr Tadeusz T. Kaczmarek

2

Literatura:

Witold Bień,

Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa,

Wydawca DIFIN Warszawa 2011.

Temat: Systematyka zjawisk

finansowych

I. Systematyka

przedmiotowa

(funkcjonalna)

• Kryterium przedmiotowe

– pozwala

wyodrębnić przychody i wydatki.

1. Cechy wyróżniające rynkowe strumienie

pieniężnych dochodów i wydatków, to:

-

Wzajemne p

owiązanie świadczenia

pieniężnego!

-

Ruch pieniądza jest regulowany przez
mechanizm rynkowy.

-

Powiązanie w

czasie

: spot (natychmiastowe),

forward (terminowe), opcje, hedging.

dr Tadeusz T. Kaczmarek

3

Systematyka

• Co to jest systematyka?
• Systematyka (gr. systematikos –

stanowiący układ, system) jest to
układ (czyli

system

) przedmiotów lub

pojęć danej nauki, a zarazem także
(pod-)dziedzina danej nauki
zajmująca się klasyfikowaniem jej
przedmiotów i pojęć (czyli inaczej

taksonomia

).

dr Tadeusz T. Kaczmarek

4

Systematyka

Definicja:

• System finansowy

można

określić jako zespół norm
prawnych, zasad organizacyjnych
i szeroko rozumianych
instytucji, które są
wykorzystywane przy realizacji
funkcji finansów i regulowaniu
przez władze państwowe i
samorządowe zobowiązań
finansowych.

dr Tadeusz T. Kaczmarek

5

Systematyka

• System bankowy to całokształt instytucji

bankowych i finansowych oraz normy,
które określają ich wzajemne powiązania i
stosunki z otoczeniem. Za podstawę
określenia systemu bankowego uznaje się
powstanie układu złożonego z

banku

centralnego

(banku emisyjnego) i

banków komercyjnych.

• System

stanowi logiczną i zwartą

całość.

dr Tadeusz T. Kaczmarek

6

Systematyka

2. Pieniężne strumienie nierynkowe albo transfery.
Ich cechy charakterystyczne:

• Brak świadczenia wzajemnego

ze strony

uczestnika transferu, otrzymującego świadczenie (np.
stypendium),

• Operacje transferowe nie są regulowane przez

mechanizm rynkowy. Mają podstawę uznaniową, np.
darowizna, podatki pobierane przez państwo.
Transfery na rynkach finansowych są zwrotne

i bezzwrotne.

Zwrotne

są np. lokaty pieniądza.

Bezzwrotne

, np. zakup akcji spółek akcyjnych

dr Tadeusz T. Kaczmarek

7

Systematyka

II. Systematyka

podmiotowa

-

Opiera się na kryterium jednostek gospodarujących.
Wyróżniamy:
1. Finanse przedsiębiorstw
2. Finanse gospodarstw domowych, czyli ludności
3. Finanse publiczne – państwa i jednostek

samorządu terytorialnego

4. Finanse banków i innych instytucji kredytowych
5. Finanse ubezpieczeń – towarzystw ubezpieczeń

majątkowych i osobowych

6. Finanse rynków finansowych

dr Tadeusz T. Kaczmarek

8

Systematyka

1. Co to są finanse przedsiębiorstw?

Są to finanse prywatnego sektora

towarów

i usług niefinansowych

.

W tych przedsiębiorstwach powstaje nieomal

cały

PKB

.

W przychodach wymienia się przychody ze

sprzedaży

towarów i usług.

Typowe wydatki

: koszty zakupu czynników

produkcji, płace,

świadczenia pieniężne na rzecz państwa , wypłaty

dywidend.

dr Tadeusz T. Kaczmarek

9

dr Tadeusz T. Kaczmarek

10

Definicja prof. W. Bienia:

Finanse przedsiębiorstw – to
gromadzenie i wykorzystywanie
środków pieniężnych w celu
prowadzenia

działalności

gospodarczej

, stanowiącej

przedmiot funkcjonowania
określonej osoby fizycznej lub
prawnej.

Systematyka

2. Finanse

gospodarstw domowych – czyli

ludności, konsumentów.

Podstawowym

źródłem

przychodów

gospodarstw domowych jest sprzedaż
zasobów pracy.

Poza tym: dywidendy, udziały,

oprocentowanie obligacji, depozytów i lokat.

A także: kredyty na zakup mieszkania, auta.
Otrzymane emerytury, renty.

dr Tadeusz T. Kaczmarek

11

Systematyka

• Wydatki gospodarstw

domowych:

- Wydatki na bieżącą konsumpcję, na

podatki, na spłatę kredytów.

- Na inwestycje, np. budowa domu.

- A co z oszczędnościami

? – Jak system

polityczny jest niestabilny, to ludzie
lokują pieniądze w tzw. „skarpecie”.

dr Tadeusz T. Kaczmarek

12

dr Tadeusz T. Kaczmarek

13

Definicja prof. W. Bienia:

Finanse gospodarstw domowych –
to

gromadzenie

środków

pieniężnych przez ludność z
różnych źródeł (z wynagrodzeń za
pracę, rent i emerytur, z tytułu
zysków pochodzących z kapitałów
pieniężnych itp.) oraz

przeznaczanie

ich na wydatki

konsumpcyjne i oszczędności
lokowane w bankach oraz w
instrumentach rynku pieniężnego i
kapitałowego.

Systematyka

3.

Finanse publiczne

dotyczą państwa oraz

samorządu terytorialnego.

Cechą finansów publicznych jest

przymusowy

charakter większości świadczeń pieniężnych, tj.
danin publicznych.

Do dochodu zalicza się także

wpłaty

z zysku banku

centralnego.

Wydatki publiczne

dzieli się na:

1. wydatki pieniężne na płace,
2. wydatki korekcyjne,
3. wydatki eksploatacyjne – na rozbudowę majątku

publicznego.

dr Tadeusz T. Kaczmarek

14

dr Tadeusz T. Kaczmarek

15

Definicja prof. W. Bienia

:

Finanse publiczne – to

gospodarowanie zasobami
pieniężnymi

, przejmowanymi

przez podmioty publicznoprawne
(władze państwowe, organy
samorządowe), służącymi
zaspokajaniu potrzeb społecznych
(świadczeniu dóbr publicznych) na
niekomercyjnych zasadach. Główne
funkcje tego segmentu finansów:
lokacyjna, redystrybucyjna oraz
stabilizacyjna

.

Systematyka

4.

Finanse banków

: banku

centralnego i banków komercyjnych.

Bank centralny –

emituje pieniądze

.

Podstawowa część przychodów

banków komercyjnych ma charakter

zwrotny

(depozyty, lokaty, wkłady).

Faktyczne przychody banków

komercyjnych – to

marże, odsetki,

prowizje

.

dr Tadeusz T. Kaczmarek

16

Systematyka

5. Finanse

ubezpieczeń

– obejmują

zjawiska związane z gromadzeniem i
wydatkowaniem zasobów
pieniężnych przez firmy
ubezpieczeniowe.

Podstawowym źródłem przychodu są

składki na ubezpieczenia

materialne

i

osobowe

.

Wydatki, to wypłata odszkodowań,

podatek i różne opłaty.

dr Tadeusz T. Kaczmarek

17

dr Tadeusz T. Kaczmarek

18

Definicja prof. W. Bienia

:

Finanse ubezpieczeń – to

gromadzenie

przez instytucje

ubezpieczeniowe zasobów
pieniężnych oraz

gospodarowanie

nimi w sposób

umożliwiający wyrównywanie
ubezpieczonym ponoszonych szkód
oraz w razie wystąpienia innych
zdarzeń, będących przedmiotem
ubezpieczenia.

Systematyka

6. Finanse rynków finansowych

–

stanowią złożoną grupę podmiotów i
zjawisk finansowych.

Do pośredników na rynku finansowym

zaliczamy: fundusze emerytalne,
fundusze inwestycyjne, biura
maklerskie i brokerskie, kantory
wymiany walut.

A także giełdy papierów

wartościowych.

dr Tadeusz T. Kaczmarek

19

dr Tadeusz T. Kaczmarek

20

Co to jest fundusz inwestycyjny?

Fundusz inwestycyjny jest funduszem

zbiorowego (wspólnego) inwestowania.

Jego zasadniczym celem jest pozyskiwanie
środków od inwestorów i

profesjonalne ich

lokowanie

w papiery wartościowe oraz inne

prawa majątkowe w sposób zapewniający
udziałowcom funduszu

korzyści,

polegające

głównie na:
1. Ochronie

realnej wartości

przyjętych lokat od

inwestorów (np. ochrona przed inflacją),

2. Osiąganiu dochodów satysfakcjonujących

udziałowców dzięki wzrostowi rynkowej wartości
walorów, jakimi fundusz dysponuje,
otrzymywanym dywidendom i odsetkom.

dr Tadeusz T. Kaczmarek

21

Jakie są główne rodzaje funduszy?

- otwarte,

- zamknięte,

- mieszane.

- A w zależności od

stopnia ryzyka

wyróżnia się fundusze:

- Agresywnego wzrostu

,

- Zrównoważone wzrostu

- Papierów dłużnych.

S y s t e m a t y k a

• Rynki finansowe

dzielą się na kilka

segmentów:

- Rynek wymiany

walut

- Rynek pieniądza krajowego
- Rynek kapitału pieniężnego
- Rynek pochodnych instrumentów

finansowych, czyli

derywatów

.

dr Tadeusz T. Kaczmarek

22

Systematyka

Na rynkach walut dokonuje się

natychmiastowych i terminowych
transakcji sprzedaży i kupna walut.

Na rynku pieniądza obraca się

funduszami pożyczkowymi – z
terminem zwrotu do 12 miesięcy. A
także dłużnymi papierami
wartościowymi (bony skarbowe,
certyfikaty depozytowe, weksle
proste i trasowane itp.)

dr Tadeusz T. Kaczmarek

23

Systematyka

Na rynku

kapitału pieniężnego

–

lokowane są długoterminowe
fundusze pieniężne w obligacje,
akcje. – Są to średnio- oraz
długoterminowe papiery dłużne.

Na rynkach finansowych instrumentów

pochodnych dokonuje się obrotu
kontraktami futures i kontraktami
opcyjnymi na waluty,

na stopy procentowe, na indeksy

giełdowe.

dr Tadeusz T. Kaczmarek

24

Wyjaśnienie pojęcia

• Co to jest kontrakt futures?

Jest to umowa kupna lub sprzedaży

określonej ilości danego towaru,
waluty albo papieru wartościowego z
dostawą w ściśle określonym
terminie

w przyszłości

po ustalonych

cenach.

Futures

zawiera

obowiązek

kupna

lub sprzedaży danego dobra.

Opcja

nie zawiera takiego obowiązku.

dr Tadeusz T. Kaczmarek

25

Wyjaśnienie

• A co to jest

opcja

?

• Opcja

– to prawo do kupna lub sprzedaży

ustalonej ilości towaru, waluty lub
papierów wartościowych w określonym
dniu, po określonej cenie.

• Nie ma obowiązku kupna. Zwykle jest

termin wygaśnięcia opcji.

• Literatura:

T.Kaczmarek, Globalna

gospodarka i globalny kryzys, Difin
Warszawa 2010

dr Tadeusz T. Kaczmarek

26

dr Tadeusz T. Kaczmarek

27

Co to jest swap

? (zamiana, wymiana)

Jest to sposób (instrument), dzięki
któremu pożyczkobiorca może wymienić
określony rodzaj funduszy na inny rodzaj
potrzebnych mu środków, za
pośrednictwem banku.

Swap walutowy

. – Określona kwota

jednej waluty jest wymieniana na inną
walutę według ustalonych zasad.
Zwykle waluty są oprocentowane według
stałej stopy procentowej.
Jest wiele odmian swapów.

Systematyka cd.

Rynki finansowe są umiędzynarodowione

i zglobalizowane.

Banki dokonują operacji w celach zarobkowych.

Zarabiają na różnicy kursów walutowych
na różnych rynkach.

W skali międzynarodowej rozliczenia z tytułu

wymiany walut, obrotu kredytowego i
papierami wartościowymi wielokrotnie
przewyższają rozliczenia w handlu
zagranicznym.

dr Tadeusz T. Kaczmarek

28

Systematyka

W krajach przechodzących

proces

transformacji

gospodarki

scentralizowanej w gospodarkę
rynkową z przewagą prywatnej
formy własności – czyli rynki
finansowe nie osiągnęły jeszcze
wysokiego poziomu rozwoju.

Postęp jest jednak widoczny.

dr Tadeusz T. Kaczmarek

29

dr Tadeusz T. Kaczmarek

30

D z i ę k u j ę z a u w a g ę