WYKŁAD 7 – WĄGRZYCE ZWIERZĄT

Tasiemce występujące u ludzi:

• Taenia solium

• Taeniarhynchus saginatus

• Hymenolepis nana

• Diphyllobothrium latum

Larwy tasiemców wyższych:

• Onkosfera (koracidium)

• Cysticercoid

• Cysticercus

• Cenurus

• Echinococ

• Sparganum

• Tetratyrydium

Wągrzycą (cysticercosis) – bydła i świń nazywamy stwierdzenie obecności larw tasiemca z rodzaju Taenia spp. u tych zwierząt

• Usadowienie się larw – wągrów w mięśniach w zasadzie nie daje objawów chorobowych

• Proces chorobotwórczy toczy się od momentu wniknięcia do przewodu pokarmowego aż do zwapnienia w tkance łącznej mięśni poprzecznie prążkowanych i serca

• Wągrzyca bydła i świń jest źródłem inwazji tasiemców dla ludzi

• Np. wągry tasiemca uzbrojonego mogą usadowić się u ludzi (np. w oku)

Gatunek ubitych zwierząt	Rok badań	Liczba zwierząt badanych	Wykryte zmiany chorobowe w %	Tusze niezdatne lub o ograniczonej przydatności w %
Świnie	1994	14.067.561	36,57	0,64
	2000	18.672.315	49,90	0,23
Bydło	1994	1.707.720	12,79	0,09
	2000	1.346.675	25,14	0,84

Rodzaj inwazji	Odsetek wykrytych przypadków u
	Świń	Bydła	Owiec
Włośnica	0,0004	-	-
Wągrzyca	0,004	0,18	-
Bąblowica	4,95	0,007	10,35
Motylica wątrobowa	0,04	10,93	12,57
Cewy Mischera (sarkosporidioza)	0,01	-	-
Inne pasożyty	1,01	0,44	0,11

Taenia solium (tasiemiec uzbrojony):

• Długość strobili 2-8 m

• Strobila składa się z 800-1000 członów

• Skoleks kulisty z krępym ryjkiem, otoczony dwoma wieńcami haków

• Człony płciowe – kwadratowe, a maciczne prostokątne (10-12 mm) z 7-10-12 odgałęzieniami z każdej strony

• Jajo owalne – 31-56 µm

• Żywiciel pośredni – świnie, dziki

• Usadawia się w mięśniach poprzecznie prążkowanych

• Larwa Cysticercus cellulosae

• Żywiciel ostateczny – człowiek

• Miejsce bytowania u człowieka – jelito cienkie

• Taenia solium to tasiemiec występujący w krajach o niskim poziomie higieny

• Tzw. łańcuch epidemiologiczny zamyka się w kręgu człowiek – świnia – człowiek

Inni żywiciele pośredni:

• Niedźwiedź

• Pies, kot

• Królik, zając

• Wielbłąd

• Mały szeroko i wąskonose

• Tchórz

• Szczur, mysz

• Człowiek

T. solium – lokalizacja larw (wągrów) u świni:

• Mięśnie karku

• Mięśnie lędźwi

• Serce

• Mózg

• Oko

Lokalizacja wągrów Taenia solium u człowieka

Lokalizacja	% infekcji
Wątroba	76,6
Płuca	9,4
Mięśnie i tk. Podskórna	5,2
Nerki	2,3
Śledziona	2,1
Kości	0,9
Oczodół	0,7
Mózg	0,6
Inne	2,2

• Zarażenie po zjedzeniu surowego lub niedogotowanego mięsa wieprzowego

• Rozwój u człowieka trwa ok. 2-4 miesięcy

• Rozwój larw C. cellulosae 3,5-4 miesięcy

• Długość życia 3-6 lat

• Człowiek w skrajnych przypadkach może być żywicielem pośrednim i wówczas C. cellulosae usadawia się w mózgu, oku lub mięśniach poprzecznie prążkowanych

• Zaraża się przez zjedzenie jaj lub ruchy antyperystaltyczne

• Inwazja larw C. cellulosae u żywiciela pośredniego jest z reguły duża

• Na powierzchni 40 cm² stwierdza się zazwyczaj kilka larw

Patogeneza:

• U świń – brak zmian chorobowych

• Obserwowano jedynie zwyrodnienie mięśni i wodobrzusze

• Poważne zmiany u ludzi przy inwazji larw

• Objawy nerwowe, zaburzenia w widzeniu

• W Europie pod koniec XIX wieku tenioza była dość częsta np. w 1860 r. w Niemczech – wągrzyca mózgu u ludzi występowała u 2% zmarłych

• Obecnie przypadki teniozy u Europie są marginalne

• Odsetek świń porażonych np. 2000 roku 0,002%

• Obniżenie zachorowalności spowodowały zmiany systemu chowu świń + nowoczesne systemy badania poubojowego

Taeniarhynchus saginatus – (t. nieuzbrojony)

• Długość 4-12 m

• Strobila składa się z ok. 2000 członków

• Skoleks gruszkowaty, 4 przyssawki, pozbawiony haków i ryjka

• Człony płciowe – kwadratowe, a maciczne prostokątne (16-20 mm) z 15-30 odgałęzieniami po każdej stronie

• Wydalane na zewnątrz pojedynczo – pełzają

• Jaja owalne – 30-50 µm

• Żywiciel pośredni – bydło i inne duże przeżuwacze

• (mięśnie poprzecznie prążkowane i serce – larwa – cysticercus bovis – pęcherzyk 4-5 mm)

• Żywiciel ostateczny – człowiek

• Miejsce bytowania – jelito cienkie (może żyć ponad 20 lat)

Ekstensywność inwazji wągrzycy u bydła:

1955 – 0,3%

1962 – 2,3%

1972 – 2,6%

1980 – 3,7%

1990 – 8,1%

2000 – 4,7%

2007 – 7,1%

• Żywiciele pośredni – przeżuwacze krętorogie bydło, bawoły, zebu, jaki

• Źródłem zarażenia dla człowieka jest surowe mięso wołowe tzw. tatar lub metka(rodzaj kiełbasy)

• Źródłem zarażenia dla bydła jest pastwisko lub pasza skażona jajami tasiemca

Biologia T. saginatus:

• Zarażenie mięsem z wągrami

• Onkosfera w jelicie – tu wzrost młodego tasiemca

• Dzienny przyrost 6-8 członów

• W ciągu roku człowiek wydziela z kałem około 2500 członów

• 1 człon zawiera 145-175 tysięcy jaj

• W ciągu jednego dnia wydalanych jest 175-4900 tysięcy jaj

T. saginatus – lokalizacja larw(wągrów u bydła):

• Mięśnie skrzydłowe żuchwy

• Serce

• Mięśnie języka

• Mięśnie międzyżebrowe

• Przełyk

• Mięśnie lędźwi

Rozpoznawanie:

• Pośmiertne (poubojowe)

• Nacinanie mięśni żuchwy

• Omacywanie języka

• Nacinanie mięśnia sercowego

• Stare lub obumarłe wągry mają żółty kolor, zawartość pęcherzyka mętnieje, następnie tworzy się serowata masa

Szerzenie się i rozprzestrzenianie teniarynchozy zależy od:

• Zwyczajów kulinarnych

• Higieny

• Świadomości człowieka (co spożywa)

• Czynników środowiska

• Spożycie 50g mięsa wołowego jest już groźne np. w postaci szaszłyka

• Ale np. 10g smażonego przez 10 min. Niszczy C. bovis

• Farsz mięsny (sito) może zniszczyć do 2-10% larw

• Mycie rąk po wyjściu z WC

• Unikanie nawożenia ściekami pastwisk i innych użytków zielonych

• Obliczono, że na świecie w środowisku zewnętrznym dziennie znajduje się 1-5 milionów jaj

Na świecie występują dwa szczepy C.bovis:

• Długowieczne – larwy – wągry, np. w Kenii larwy żyją tak długo jak żywiciel pośredni i nie ulegają zwapnieniu

• Krótkowieczne - wągry żyją nie dłużej niż 1 rok

Długość życia C. bovis zależy od szerokości geograficznej. Całkowity rozwój C.bovis następuje po 1,5-2 miesięcy od daty zarażenia.

• Problem wągrzycy tego typu to kraje „3 świata” np. Afryka 25% bydła dotkniętych jest wągrzycą

• Teniarynchoza jest chorobą ogniskową

• Są rejony gdzie występuje stale

• W innych nasila się lub maleje np. okolice torów kolejowych, pielgrzymi, przejścia graniczne, parkingi przy drogach szybkiego ruchu

Rejony endemiczne teniarynchozy:

• Rejony pasterskie Afryki Centralnej i Wschodniej (Etiopia, Kenia, Zair)

• Byłe republiki radzieckie (Azerbejdżan, Armenia, Uzbekistan, Kazachstan, Gruzja)

• Bliski Wschód (Syria, Liban)

• Azja Południowo-Wschodnia (Syjam, Wietnam, Filipiny, Japonia)

• Ameryka Południowa (Brazylia, Argentyna, Ekwador)

Wzrost wągrzycy powodowany jest zmianami socjalnymi i ekonomicznymi:

• 2x wzrost produkcji żywca wołowego w ostatnim 10-leci

• Wzrost spożycia wołowiny surowej i półsurowej

• Bliski kontakt bydła z ludźmi z ośrodków miejskich

• Wzmożony ruch turystyczny

• Niedostateczna likwidacja inwazyjnych jaj w ściekach

Sposób wali z wągrzycą bydła i świń:

• Weterynaryjnie:

• Badanie tusz

• Konfiskata tusz zarażonych larwami tasiemca

• Likwidowanie uboji tzw. pokątne

• Przekazywanie do SANEPIDU informacji o stwierdzeniu węgrzycy u bydła lub świń

• Medyczno – lekarskie

• Badanie ludzi obsługujących farmy bydła i świń

• Ochrona wody i gleby

• Nadzór nad rolniczym wykorzystywaniem ścieków

• Ograniczenie produkcji wędlin surowych i półsurowych w rejonach gdzie stale występuje wągrzyca

• Leczenie ludzi

• Akcje uświadamiania – szkoły, radia, TV

Hymenolepis nana – tasiemiec karłowaty:

• 5-60 mm długości

• Uzbrojony ryjek z podwójnym wieńcem haków

• Występuje często w jelicie cienkim człowieka

• Żywicielem ostatecznym są też gryzonie synantropijne(szczury i myszy)

• W rozwoju nie wymaga obecności żywiciela pośredniego

Rozwój:

• Onkosfera po uwolnieniu z jaja w p. pokarmowym żyw. ostat. Przenika do kosmków jelita cienkiego

• Po upływie ok.40 godzin przekształca się w cysticerkoid

• Po ok. 150 godzinach dojrzewa, wypada do światła jelita i przekształca się w postać dojrzałą tasiemca

• Jaja pojawiają się w kale po ok. 3 tyg od inwazji

• UWAGA – cystycerkoid nie ma ogona, posiada 4 przyssawki nazywa się – cercocystis

• Człowiek zaraża się tym tasiemcem przez zjedzenie pokarmu zanieczyszczonego jajami tasiemca

• Występuje częściej w klimacie ciepłym

• W Polsce częściej u dzieci

• Częste inwazje u szczurów i myszy

• Higiena

• Cysticerkoidy w zarażeniach naturalnych stwierdza się

• u pcheł Pulex irritans, Ctenoncephalides canis

• mączniaków Tenebrio obscures

• trojszyków Tribolium castaneum, Dermestes lardarius

• motylicy woskowej Galeria melonella

• niekiedy może zachodzić autoendoinwacja czyli przekształceni się uwolnionych w jelicie onkosfer w cysticercoidy, a następnie w dojrzałe tasiemce u tego samego osobnika

• znane są opisy inwazji liczących do 2000 tasiemców u jednego żywiciela

• szczep mysi H.nana var. Fraterna może mieć żywicieli pośrednich

Diphyllobothrium latum (bruzdogłowiec szeroki) 1758r.

• strobila 15 metrów

• liczba członów ponad 4000

• skoleks dwie bruzdy przyssawkowe

• tasiemiec apolizyjny odrywają się martwe człony w macicy bez jaj

• w rozwoju 2 żywicieli pośrednich

• skorupiak(oczlik) Cyclop, Diaptomus - larwa procerkoid

• ryba – larwa plerocerkoid

• w środowisku wodnym larwa – koracidium

• żywiciel ostateczny – człowiek i ssaki mięsożerne (rybożerne)

• dojrzewa w jelicie kilka tygodni

• wzrastająca nieustannie strobila – codziennie 30 członów

• żywiciel rezerwuarowy – ryby drapieżne, magazyn plerocerkoidów

Difylobortiozą dotknięte jest ok.5 mln ludzi na świecie:

• niedokrwistość typu złośliwego – anemia perniciosa

• wychwytywanie wit. B12