WYKŁAD nr 6 – PARAZYTOLOGIA

MOTYLICA WĄTROBOWA – MOTYLICZKA WĄTROBOWA – PRZYWRY PTAKÓW

MOTYLICA WĄTROBOWA – Fusciola hepatica – steep liver fluke

Choroba motylicza – Fasciolosis (łac.) Fascioliasis ( ang.)

Fusciola hepatica –

• jajo ( ok. 6-20 tyś. na dobę)

• miracydium (dziwadełko) wnika do jamy płucnej ślimaka

• sporocysty (w gruczole trzustkowo-wątrobowym)

• redie

• cerkarie ( inwazje pokoleniowe larw opuszczają ciało ślimaka)

• meta cerkarie ( w środowisku wodnym) adololeskarie

Rozwój motylicy wątrobowej:

• jajo – dojrzewa w środowisku od 10 dni do 6 tygodni ( śr. 12 dni)

• miracidium – żyje w wodzie ok. 24 godzin

• rozwój form larwalnych w ślimaku

• (sporocysta, redia, cerkaria) 50-56 dni

• rozwój postlarwalny w żywicielu ostatecznym , okres prepatentny 2,5-3 miesięcy

Sposoby zarażania zwierząt:

• pastwisko

• chów alkierzowy ( w pomieszczeniach)

Patogeneza choroby motyliczej:

• wędrówka larw F. hepatica z jelit do wątroby

• wzrost i rozwój młodych motylic w wątrobie

• wpływ motylic osiadłych w p.żółcowych wątroby motylic na organizm żywiciela

Objawy choroby:

1. Postać ostra fascjolozy: biegunka, utrata apetytu, osłabienie pracy przedżołądków, żółtaczka, obrzęk podgardla i przedsierdzia

2. Postać przewlekła fascjolozy: wychudzenie, obniżona wydajność mleka, małe przyrosty ciała, zaburzenia w rozrodzie, anemia

Rozpoznanie inwazji:

• badanie kału

• badanie serologiczne

• test ELISA

Postacie inwazyjne – meta cerkarie ( adoleskarie):

• są oporne na czynniki środowiska

• mogą przezimować w naszych warunkach klimatycznych

• w sezonie zimowym możliwość zarażenia bydła poprzez siano

????

• młode motylice drążą w miąższu wątroby korytarze

• dążąc do przewodów żółciowych uszkadzając naczynia krwionośne, powodują wynaczynienia krwi

• w krańcowych przypadkach skrwawienie do jamy otrzewnowej

• przywry w przewodach żółciowych odżywiają się komórkami nabłonka

• oraz oddziałują mechanicznie , uszkadzając je

• zmiany w obrębie ścian przewodów żółciowych (włóknienie) są wynikiem wpływu metabolitów pasożyta na przemiany proliny w organizmie żywiciela

• u bydła dochodzi do przesycania przewodów żółciowych solami wapnia i magnezu ( proces wapnienia)

• tworzenie się odlewów przewodów

cholangitis chronica hyperplastica

• młode motylice wnikając w miąższ wątroby powodują urazowe ostre zapalenie wątroby hepatitis distomatosa acuta

• na powierzchni wątroby widać punkcikowa te otworki prowadzące do korytarzy wypełnionych krwią i rozpadłymi hepatocytami

• później wydrążone kanały stają się większe i wnikają w głąb miąższu wątroby

• dochodzi do wzmożonych odczynów naprawczych w postaci rozległego rozrostu tkanki ziarninowej, która wypełnia ubytki w miąższu i dochodzi do procesu bliznowacenia

hepatitis distomatosa chronica

• dochodzi do zapalenia ścian przewodów żółciowych

• może dochodzić do ropnego zapalenia p. żółciowych

cholangitis purulenta

• oraz stopniowo do łącznotkankowego zgrubienia ścian z osadzaniem się soli wapnia i magnezu i rozrostu okolicznej tkanki łącznej między- i śródzrazikowej, a w końcu do marskości wątroby tła motyliczego

cirrhosis hepatis distomatosa

OBJAWY KLINICZNE U BYDŁA:

• najczęściej przebieg przewlekły, bardzo rzadko podostry

• występuje w tzw. latach motyliczych (masowe zarażenia ślimaków)

początkowo biegunki, pogarszanie się stanu ogólnego, utrata apetytu, spadek mleczności, u młodych zahamowanie rozwoju, często tylko spadek mleczności lub słabe przyrosty opasów.

Długość życia dojrzałych płciowo motylic:

• człowiek – 10-13 lat

• bydło – 7 miesięcy

• owce – 2 lata

• szczury do 1 roku

• króliki 60 dni

Zapobieganie inwazji:

• ograniczenie możliwości rozwoju jaj w środowisku

• ograniczenie liczby żywicieli

• ograniczenie dostępu bydła do miejsc występowania larw F. hepatica

• profilaktyka terapeutyczna ( podawanie leków przeciwmotylicznych w odpowiednich okresach chowu)

Rozpoznawanie inwazji:

badania sekcyjne:

• Fascioloza bydła w Polsce:

- rok 1983 ekstensywność inwazji 10,1%

- rok 1985 ekstensywność inwazji 14,1%

- rok1987 ekstensywność inwazji 14,5 %

- rok 2010 ekstensywność inwazji ?

Fascjoloza zwierząt w województwie olsztyńskim

	Ekstensywność inwazji w %
	1980	1985
Bydło	9,7	7,4
Zwierzęta dziko żyjące	0,6	3,3

Straty ekonomiczne powodowane inwazją motylicy:

1. wymienne: obniżenie wydajności mleka, zmniejszenie przyrostów masy ciała, obniżenie płodności, konfiskaty wątrób

2. niewymienne: zaburzenia przemiany materii, działania toksyczne i alergiczne wędrujących osiadłych w przewodach żółciowych motylic, wpływ produktów ropadu tkanek żywiciela na jego organizm

rodzaj strat	zwierzęta
	wolne od inwazji motylicy		zarażone
roczna produkcja mleka w litrach	3141		2888
okres laktacji w dniach	288		275
liczba pokryć do skutecznego zacielenia	1,6		2,3
liczba plemników w 1 mm3	1 097 640		867 170

Wpływ inwazji motylicy wątrobowej na liczbę urodzonych szczurów

GRUPA	LICZBA SZCZURÓW W MIOCIE
Kontrolna (samica i samiec wolne od inwazji)	9,94
Samica ii samiec z czynną inwazją	8,00
Samica i samiec po leczeniu	9,36

Leki do zwalczania motylicy wątrobowej tzw. Antitrematoda

• działające na przywry młodociane i dojrzałe

• działające na przywry dojrzałe

SALINICYLANIDY – JONOFORY PROTONOWE

• zaburzą fosforylację tlenową i syntezę ATP pasożyta

• dobre wchłania się z przewodu pokarmowego i miejsca iniekcji

• bardzo silnie {99%] i długotrwałe wiąże się albuminami krwi

• długo pozostaje w organizmiet1/2=5-15dni u owiec

• wydalają się z żółcią i mlekiem

• długi okres karencji

• nie stosuje się w okresie laktacji u bydła i owiec

• w większych dawkach mogą zaburzyć tlenową fosforylację u żywiciela co prowadzi do hipotermii i hiper wentylacji

KLOZANTEL ( FLUKIVER)

• Działa na przywry, obleńce odżywiające się krwią i inne pasożyty np. Hemonhus

• Działa na larwy gza końskiego i owczego

• Niektóre kleszcze a po podaniu po na dojrzałe tasiemce

• U bydła i owiec podawany po lub Sc

• Wchłania się szybko i długo pozostaje we krwi t1/2=15dni

TRIKLBNDAZOL {bedomidazol} FASINEX

• Działa na motylicę

• Nie działa na motyliczkę i obleńce

• Podawany u bydła po i Sc

• Może być stosowany u koni

• bezpieczny

BROMFENOFOS(związek fosforoorganiczny} ACEDIST

• po i Sc u bydła i owiec

• szybko usuwany z organizmu

• krótkie karencje na produkty zwierzęce

NITROkSYNIL(jonofor protonowy} TRODAX

• działa silnie na dojrzałe przywry

• słabiej na młodociane zwłaszcza popadaniu parenteralnym

• sc u bydła i owiec

• działa również na larwy gza owczego

• obleńce odżywiające się krwią

• u bażantów na syngamus trachea

KLORULON{sulfonamid}

• działa przede wszystkim na dojrzale formy, słabiej na 6-8 tyg.

• po i sc działa na najlepiej

• szybko wchłania się, wiąże się z białkami krwi w25% z erytro cytami

• zaburza metabolizm glukozy-hamuje fosfogliceromutazę i fosfoglicerokinazę

• bezpieczny w użyciu

• stosowany jako pojedynczy lek przeciw motylicy

• w polsce preparat ivomec plus {klorsulon + inwermektyna} służy do zwalczania przywr, nicieni i stawonogów

OKSYKLOZANID {salicylanid} ZANIL

• działa na dojrzale motylice u bydła i owiec

• stosowany po

• mało bezpieczny

• skuteczność zmienna

• może być stosowany z tetramizolem

• karencja dla tkanek jadalnych 28 dni, dla mleka 3 dni.

ALBENDAZOL{ benzoimidazol} VALBAZEN< WERMIT

• szerokie spektrum działania

• działa na dojrzałe motylice, obleńce i płazińce

Karencja na mleko i mięso po podaniu leków

Nazwa leku	Karencja w	dniach
	mleko	mięso
zanil	1	14
acedist	1	14
Fasinex*	-	56
Flukiwer*	-	28

*nie stosować u krów w okresie laktacji

Motyliczka wątrobowa

Dicrocelium dendritikum, dikrocelioza, dicroceliosis.

Okres rozwoju motyliczki

Pierwszy żywiciel pośredni-ślimak lądowy 3-6 miesięcy

Helicella, Zebrina, Thela, Fruticicola

Drugi żywiciel pośredni-mrówki 1-2 misięcy Formica, proformica.

• asymetryczne, brązowe (ciemno brunatne} dzbanuszek

• wymiary38-45/22-30 mikrometrów

• wewnątrz jaja wykształcony zarodek

ROZWÓJ

• dwóch żywicieli-ślimak lądowy i mrówka

• jajo(wydalane są z rozwiniętym miracydium}

• sporocysty macierzyste

• sporocysty potomne rozwój trwa 3 m-ce

• cerkarie

• meta cerkarie (mrówki} – rozwój trwa 1-2 m-cy

• dojrzałość płciowa przywry osiągają po1,5-3 m-cy

• brak stadium redii!!!!!!

ZARAŻENIE się owiec

• Per os –zjadając trawę z zarażonymi mrówkami

Miejsca występowania

• pastwiska na podgórzu lub w górach

• pastwiska suche, gleba o duże zawartości wapnia

Wrażliwość zwierząt

• głównie młode owce

• zarażenie może występować przez cały sezon pastwiskowy

• choroba trenów suchych

OBJAWY KLINICZNE

• w przebiegu lekkiej inwazji brak objawów klinicznych

• przy obecności wątrobie kilku tysięcy przywr występują

• spadek masy ciała

• wychudzenie

• żółtaczka

• u kotnych owiec poronienia

• gubienie wełny

• u jagniąt zahamowanie wzrostu

Zmiany anatomo - patologiczne w wątrobie

• stan zapalny

• pogrubienie ściany

• nadmierne złuszczanie się nabłonka

• naloty śluzowe

• szare plamy na torebce wątroby

• nieżytowe zapalenie dwunastnicy

• zmieniona barwa żółci

• obecne pasożyty w p. żółciowych, a nawet w woreczku

Rozpoznanie inwazji

• objawy kliniczne

• sytuacja epizootyczna

miejsca wypasu i obecność innych niż owce żywicieli

• badanie kału

wielokrotne, od dużej liczby zwierząt w stadzie,

z wykorzystaniem metody sedymentacji i flotacji

• sekcja padłej owcy lub ubój diagnostyczny

należy zwrócić szczególną uwagę na zawartość

przewodów żółciowych i woreczka żółciowego

5