Prawo Konstytucyjne- Bogumił Naleziński 9.03.2008 r.
Egzamin Test wielokrotnego wyboru -definicje.
Książki : P. Sarnecki - Prawo Konstytucyjne RP
L.Garlicki - Prawo Konstytucyjne RP.
Podstawowe Zasady Ustrojowe Państwa
Rozdział I Konstytucji - „Rzeczpospolita”.
Ustrój Państwa - pewien sposób zorganizowania Państwa:
ustrój polityczny - pewna nauka o sprawowaniu władzy, wszystkie te rozwiązania, które dotyczą sposobu sprawowania władzy w Państwie. Ustrój polityczny określa suwerena(podmiot), który w danym państwie ma władzę najwyższą w danym Państwie. W państwie demokratycznym suwerenem jest naród. Drugim problemem jest sposobu sprawowania władzy przez suwerena , sprawowanie władzy odbywa się :
1. bezpośrednio - suweren sam sprawuje władzę, referendum.
2. pośrednio- przez przedstawicieli , których wybieramy do różnych organów i to oni sprawują za nas władzę
Ustrój polityczny to także struktura organów państwowych , np. Ustawodawcza, wykonawcza.
Status jednostki w państwie- kwestia praw wolności i ewentualnie obowiązków jednostki w Państwie.
ustrój gospodarczy - to relacja między gospodarką a państwem, np. Jaki model gospodarki państwo stosuje, czy gospodarkę wolnorynkową czy nakazowo-rozdzielczą.
Podstawowe zasady ustrojowe w Konstytucji:
art. 2 konstytucji mówi, że zasada państwa prawnego pojawia się w Państwach demokratycznych.
Zasada Państwa Prawnego w znaczeniu:
formalnym - żeby było państwo prawne musi być w państwie prawo , rządzenie odbywa się za pomocą prawa i na podstawie prawa a nie za pomocą ludzi (jest jakiś rządzący ma prawo)
w Monarchii Absolutnej rządził człowiek. Musi być prawo jako zespół przepisów, jest rządzący ale jako wykonawca prawa i rządzenie odbywa się na podstawie przepisów prawnych zgodnie z tym prawem.
Zasada legalizmu równa się zasadzie praworządności:
-została wyrażona w artykule 7- adresatem tej zasady są organy władzy publucznej- organizacja administracji publicznej, mają one działać na podstawie i w granicach prawa. Np. Organy mają prawa przestrzegać i działać na podstawie prawa.
Państwo prawa w sensie formalnym to:
działa na zasadzie legalizmu, praworządności
dotyczy organów władzy
działa na podstawie w granicach prawa
Państwo prawa w sensie materialnym to- zasada państwa w sensie materialnym:
Jakie ma być prawo w państwie prawnym aby ta zasada była spełniona ?
Dura lex sed lex -surowe prawo ale prawo.
Standardy Państwa prawnego (wymogi , które stawiamy przed Państwem)
Wymogi:
1. zakaz wstecznego działania prawa- lex retro non agit, retro- aktywność prawa- wsteczne działanie.
Nie wolno stosować przepisów do zdarzeń, które miały miejsce zanim te przepisy ustanowiono i weszły w życie.
2. Vacatio Legis- jeżeli wprowadzamy nowe przepisy do prawodawca powinien przestrzegać czas ogłoszenia, a wejście w życie ustawy- minimum 14 dni. Przepis może wchodzić bez Vacatio Legis- to przepisy porządkowe organów terytorialnych.
3.Wymóg publikacji aktów prawnych- prawo ma być dostępne i jawne dla adresatów. W art. 88 ustęp 1 Konstytucji- warunkiem wejścia w życie przepisu jest jego ogłoszenie.
Problem ogłaszania aktow prawnych wiąże się z zasadą Ignorantia iuris nocet- nieznajomość prawa szkodzi. Nie można powoływać się na nieznajomość prawa, ponieważ domniemanie jest że znamy prawo gdyż jest ogłoszone.
4. Zasada określoności przepisów prawa- element państwa prawnego.
Przepisy prawa powinny być sformułowane w sposób jasny, zrozumiały, jednoznaczny dla tych, których dotyczą.Wszelkie uchybienia powodują różne niebzepieczeństwa np. W prawie podatkowym.
5. Zasada ochrony praw słusznie nabytych- oznacza i dotyczy problemów zastępowania przepisów jednych drugimi.
Nabycie praw pod rządami jednej ustawy (przepisów) . Jeżeli ktoś nabył pewne uprawnienia pod rządami pewnych przepisów to musi je zachować, można zabrać ulgę ale tym nowym uprawnionym, ci co ja dostali na 3 lata to ją zachowaja przez 3 lata, przepisu przejściowe regulują tę różnicę (przywileje emerytalno-rentowe).Karty Górnika i Hutnika- kiedyś nabyli uprawnienia , więc tak trzeba przepisy kształtować aby nie zabierać tych uprawnień.
Żródła prawa związane z panstwem prawa. Prawo musi być usystematyzowane, zawarte w pewnych aktach prawnych (źródłach prawa) te akty tworzą pewną hierarchię na czele z Konstytucją.
System źródeł prawa w Polsce:
Źródła prawa powszechnie obowiązującego- dotyczą każdego obywatela, osób prawnych, organów.
Kategoria uzupełniająca - Źródła prawa wewnętrznie obowiązującego (kogo obowiązują?) - nie działają powszechnie, działają wewnątrz struktur organizacyjnych- obowiązują i dotyczą osób podległych organizacyjnie temu co wydaje Rozporządzenie.
Pierwsze i drugie źródła kogo dotyczą ?
Zarządzenie ministra jest aktem wewnetrznym. Jest pewna struktura , na jej czele jest minister -wydaje zarządzenie, które obowiązuje wszystkich mu podległych , nie bedzie ono obowiązywało obywateli ani drugiego ministra.
Ze względu na zasięg terytorialny dzielimy na :
-ogólnokrajowe- Konstytucja, Kodeksy, Ustawy, Zaarzadzenia Ministra.
- przepisy prawa miejscowego, w gminie, powiecie, województwie- tworzone przez samorząd terytorialny, tworzone przez organy administracji rządowej w terenie (wojewoda)
obowiązują tylko na obszarze jednostek podziau kraju.
Wszystkie źródła prawa:
Konstytucja- prawo powszechnie obowiązujące
Ustawa
Ratyfikowana umowa miedzynarodowa rozdz.III Konstytucji-art.87.
Rozporządzenie
Rozporządzenie z mocą ustawy (art.234)
Prawo wspólnotowe Unii Europejskiej- to prawo pierwotne (wszytkie akty, traktaty, które stworzyły Unię Europejską) i prawo pochodne (jest to prawo, które na codzień organy Unijne produkują- rozporządzenia
Prawo powszechnie obowiązujące lokalnie jest to prawo miejscowe i dotyczą każdego kto się znajdzie na terenie gminy, województwa, w całej polsce.
Przepisy wewnętrzne ogólnokrajowe są to przepisy wydawane przez radę ministrów,
ministrów, trochę przez radę prezydenta, przepisy w postaci uchwał i zarządzeń.
Prezydentowi podlega kancelaria- akty wewnętrzne wydawane przez prezydenta.
Wojewoda podlega zarządzeniom wewnętrznym- pracownicy urzędu wojewódzkiego.
Konstytucja to akt prawny powszechnie obowiązujący ogólnokrajowo. Konstytucję
uchwaliło Zgromadzenie Narodowe (sejm i senat) została ona przekazana na ręce prezydenta.
Prezydent wniósł poprawki i wróciło to do zgromadzenia. Konstytucję musiano po raz drugi
uchwalić zgromadzenie- została przegłosowana 2 Kwietnia 1997r. W referendum głosowało czy przyjąć czy odrzucić Konstytucję- nie było wymogu frekwencji. Frekwencja wynosiła 30 % , przyjęto w referendum Konstytucję i jest to już akt obowiązujący.
Sposób nowelizacji Konstytucji:
art 235 Konstytucji mówi o możliwości zmiany Konstytucji.
Inicjatywa ustrojodawcza- można problem zmiany Konstytucji do parlamentu wnieść.
Są to 3 podmioty które moge projekt zmiany Komstytucji do Parlamentu wnieść:
-Może wnieść 1/5 ustawowa liczba posłów tj. 92 posłów z 460. Jest to conajmniej 92 posłów którzy mają inicjatywę ustrojodawczą , projekt zwykłej ustawy w Polsce może wnieść 15 posłów
-Senat ( ale nie senatorowie )- trzeba przeprowadzić w senacie głosowanie nad projektem zmiany Konstytucji.
-Prezydent.
W Polscve w przypadku zwykłej ustawy- projekt trafia do sejmu (jak sejm uchwali to później trafia do senatu, senat może się zgodzić z projektem, odrzucić albo wprowadzić zmiany. Jeżeli się zgadza to trafia projekt do prezydenta, jesli ma poprawki to wraca do sejmu, sejm może się na nie zgodzić lub je odrzucić, jesli odrzuci to znowu trafia do Prezydenta, on może się zgodzić albo zawetować. Jeżeli jest veto to znów trafia do Sejmu , sejm może ja odrzucić większością 3/5 głosów , jak je odrzuci to prezydent musi podpisać. Jezeli nie ma veto prezydenta to trafia do Trybunału Konstytucyjnego.
Organ Kolegialny - 10 osób to oni przystepują do głosowania, trzeba ustalić quorum Qworum- 5% -minimalną liczbę uczestniczących w głosowaniu, konieczna aby było ono ważne.
Qworum- minimalna liczba uczestniczących w głosowaniu konieczna do tego, aby było ono ważne ( połowa składu ustawowego organu w sejmie to 230, w senacie 50 )
Zwykła większość głosów- wtedy jeżeli więcej głosów jest za niż przeciw, nie bierzemy pod
uwagę liczby głosów wstrzymujących się.
Większość bezwględna- to 50% plus jeden głos- musi być ponad połowa głosujących. Jest to
więcej głosów za niż przeciwnych i wstrzymujących się.
Większość kwalifikowana- art.235 ust.4 mówi o zmianie Konstytucji- w sejmie musi być
2/3 posłów liczona od conajmniej połowy składu, a w senacie musi być bezwzględna
większość głosów.
Art.235 ust.- Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym
brzmieniu przez sejm, a następnie przez senat, oznacza to, że jak w senacie nie będzie
większości głosów to ustawa idzie do kosza.
W Polsce nie da się przeprowadzić zmiany Konstytucji bez akceptacji senatu.
Aby zlikwidować senat potrzeba zmienić konstytucję dotyczącą senatu- nie można tego
zrobić.
Jeżeli jest zgoda senatu to dalej prezydent może- podpiać zmianę, a nie może- nie ma veta,
musi podpisać, nie będzie wniosku do trubynału Konstytucyjnego.
Konstytucja danego państwa może być albo sztywna albo giętka.
Polska Konstytucja jesy sztywna.
Zmiany w Konstytucji:
-art.55 - ekstradycja obywatela Polskiego jest zakazana- jest już nieaktualna.
.................................................................................................................
Prawo Konstytucyjne
B.Naleziński 30.03.2008 r.
Art. 8 Konstytucji
Struktura Unii :
I zasada - przepisy unijne na obszarze przyjętego państwa obowiązują od zaraz.
II zasada - Prawo unijne ma pierwszeństwo przed prawem poszczególnych państw.
Przepis Konstytucji mówi, że wolno nam coś robić a przepis unijny tego zakazuje, jak to rozstrzygnąć ?
I sposób - ustąpimy przed naciskiem unijnym i poprawimy Konstytucję a by było to zgodne z przepisami unijnymi
II sposób - będąc w Unii naciskamy na państwa unijne aby zmieniły swoje przepisy
III sposób - wystąpić z Unii Europejskiej.
W Polsce był problem : europejski nakaz aresztowania był w prawie unijnym a nie było go w naszym prawie. Konstytucja jest najważniejszym prawem w Rzeczypospolitej dopóki nie jest sprzeczne z prawem unijnym, wtedy ono jest ważniejsze. Możemy zgłaszać zastrzeżenia do prawa unijnego.
Konstytucja jest aktem szczególnym bo ma najwyższą moc prawną - pojęcie związane z pojęciem hierarchii aktów prawnych.
Moc obowiązująca danego aktu- czy dany akt obowiązuje czy nie ?
Moc obowiązująca jest pojęciem niestopniowalnym albo obowiązuje albo nie.
Moc obowiązująca wszystkich aktów prawnych jest taka sama.
Konstytucja jest to akt o najwyższej mocy prawnej , wszystkie inne akty mające niższą moc prawną muszą być z nią zgodne.
Trybunał Konstytucyjny - poprawia akty niższego rzędu aby były zgodne z Konstytucją.
USTAWY: to akty prawne , które pochodzą od Parlamentu.
Kto uchwala Ustawy skoro jest parlament dwuizbowy?
Art. 120 i 121 Konstytucji.
W Polsce ustawy uchwala sejm, senat tylko kontroluje , koryguje.
Zakres przedmiotowy ustaw - to na jaki temat można w Polsce uchwalać ustawy, czy ten zakres przedmiotowy ustaw jest nieograniczony czy nieograniczony ?
Sejm uchwala ustawy na każdy temat, ale są materie zastrzeżone , które się normuje wyłącznie ustawowo.
Co trzeba regulować ustawowo:
normuje się ustawowo status jednostki (prawa, wolności, obowiązki)
budżet jest zastrzeżony tylko dla Ustawy
ustawowo tworzymy organy państwowe i wyposażamy je w materie władcze oraz w pewne kompetencje (CBA).
Rozporządzenia z mocą prawną Ustawy - tu jest mowa o mocy prawnej, umieszczamy ją na równi z Ustawą.
Konstytucja
Ustawa na równi z Rozporządzeniem z mocą prawną Ustawy
(tu ważne jest kto i kiedy może je wydawać
i w jakich okolicznościach)
- akty sejmu(nasze) -mogą regulować to samo co Ustawy
-może wcześniejsze Ustawy uchylać
art. 234 Konstytucji
Prezydent na wniosek Rady Ministrów (Rządu) - je wydaje ( z Rozporządzeniem z mocą prawną Ustawy.
Kiedy ? Musi być stan wojenny albo gdy sejm nie może zebrać się na posiedzeniu , bo gdy się Sejm zbierze to wydaje USTAWE.
W sytuacji pokojowej tylko Parlament może działać.
Odmowa zatwierdzenia Rozporządzenia z mocą prawną Ustawy powoduje, że musimy przywrócić ustawę.
Problem ratyfikowanych umów międzynarodowych .
Ratyfikowanie- kompetencja przysługująca Prezydentowi.
Umowy międzynarodowe :
ratyfikowane - proste i złożone.
Inne (nie podlegają procedurze ratyfikacji), art. 146 , pkt 10 (umowy międzyresortowe, gospodarcze)
art. 87
tu pojawiają się wyłącznie ratyfikowane umowy - co do źródeł prawa.
Art. 89
Umowy ratyfikowane mają dwa tryby ratyfikacji umów :
albo umowa jest ratyfikowana za uprzednią zgodą ratyfikowania w Ustawie, najpierw jest Ustawa, jeśli jest zgoda to trafia do Prezydenta.
Prosta ratyfikacja - nie ma wymogu Ustawy , Rząd ją powołuje i przedstawia prezydentowi , Parlament jest tylko powiadamiany o takiej ustawie, tu nie musi być zgody Parlamentu.
Art. 91 /ustęp 2
umowy ratyfikowane w sposób złożony, złożone są przed Ustawą .
Umowy ratyfikowane złożone - Ustawa - Rozporządzenie z mocą prawną ustawy.
Parlament wydaje zgodę na ratyfikowanie umowy, musi sie liczyć jednak z tym, że będzie ona miała pierwszeństwo przed Ustawą ale nie przed Konstytucją.
Europejska Konwencja Praw Człowieka.