Neoklasycyzm we Francji
W XVII w nastąpił powrót do nurtu klasycznego, bodźcem do tego były wykopaliska ( odkrycie Pompei w 1748 i Herkulanum w 1711 ).
- informacje rozchodzą się dosyć wolno
- w 1740 Benedykt XIV zostaje papieżem i rozpoczynają się prace wykopaliskowe i konserwatorskie na terenie Koloseum ( oraz wykopaliska i renowacje Rzymu, poszerzano kolekcje muzealne)
- Rzym kulturalne centrum klasycyzmu
- sztuka stała się ( zwłaszcza po rewolucji francuskiej) sprawą w znacznie większym stopniu publiczną
- Luwr stał się jednym z pierwszych publicznych muzeów
- zmienia się rola artystów- sami poszukiwali tematów i przedstawiali je zgodnie z własnymi odczuciami
- w połowie lat 40 XVIII w przybył do Rzymu Giovanni Babtista Piranesi (grafk i architekt).
Giovanni Babtista Piranesi
- autor cyklu „ Starożytności Rzymu”
- często fantazjował; budynki u niego są bardziej monumentalne
- prace produkowane w dużych nakładach nakładach dlatego nieomal cała Europa przyjęła wyimaginowane obrazy za prawdziwe
- kolejny cykl to „ więzienia wyobraźni” z 1750 r. ( ukazuje tu świat zainspirowany rzymskimi … w zasadzie maja mało wspólnego z rzeczywistością; prace bardzo ciekawe i inspirujące niektórzy uważają je jako pierwszy przejaw romantyzmu)
Joachim Winckelmann
- niemiecki badacz
- 1755 praca pt; „ o naśladownictwie rzymskich rzeźb i malowideł”
- wielbił sztukę grecką (choć nigdy nie poznał jej z autopsji)
- stworzył teorię estetyczna w której wielbił sztukę grecka za szlachetna prostotę i spokojną jedność
- 3 fundamentalne tezy tej teorii to:
* wyższość spokoju nad ruchem
*wyższość prostoty nad skomplikowaniem
*wyższość formy nad kolorem
Wg Winckelmanna głównym celem sztuki było tworzenie ideału piękna polegającego na wyborze…
- po raz pierwszy przedstawił dzieje sztuki starożytnej
- 1764 r. powstaje praca „ Historia sztuki starożytnej”- powiązywał artystów z rozwojem sztuki i kultury z krajem w którym tworzyli
- podzielił sztukę antyczna na 4 okresy:
*archaiczny
*wzniosły ( Perykles i Fidiasz)
*piękny (Praksyteles)
*naśladowniczy i schyłkowy ( okres hellenistyczny i rzymski)
- rysunek stanowił postawę nauczania
Królewska Akademia Malarstwa- 1648 r. Francja
-Prix de rome- 4-letnie stypendium ; wyjazd do Rzymu w celach edukacyjnych
Jacques Louis David (1748-1825)
- nadworny malarz Napoleona I
- uczeń J.-M. Viena
- za 4 podejściem otrzymał Prix de Roma dzięki obrazowi z 1774 r. pt; *„Anioch i Salonike” dzięki tej nagrodzie wyjechał do Włoch 1774-1780, skupiał się tam na studiowaniu dzieł wczesnego manieryzmu, później poświęcił się studiom rzeźb i płaskorzeźb
* Obraz konny Stanisława kostki ( muzeum w Warszawie) 1780
* Żebrzący Walezjusz 1781
-temat odnosi się do twórcy wojsk bizantyńskich , które cesarz Justynian skazał na wygnanie
-temat często przedstawiany przez innych artystów
-wielka dbałość o szczegóły
-zwraca uwagę stonowana kolorystyka
* Przysięga Horacjuszy 1784-1785- Luwr
-wspaniały przykład nowego ujęcia sztuki
-ukazuje indywidualne podejście artysty do aktualnych wydarzeń
-współcześni orzekli że jest to najwspanialszy obraz stulecia
-powstał podczas drugiego pobytu Davida we Włoszech
-widoczna dojrzałość twórcza
-inspirowany historią starożytna
-przedstawienie momentu przysięgi, kiedy 3 Horacjusze postanawiają oddać życie za swój kraj
-kompozycja wzmocniona czystością barw
-łuki nawiązują do architektury doryckiej
-wpływy starożytne i teorie akademickie ( wpływy Pardona ? który mówi ze ruchy postaci musza być skontrastowane)
-rysunek zatriumfował nad kolorem
-operuje wąską gamą barw
-dba o plastykę figur
*Śmierć Sokratesa 1787
-cała scena odbywa się w bardzo krótkiej przestrzeni
-oświetlenie pada z góry (wpływy Caravaggia)
-dbałość o szczegóły
- punkt kulminacyjny- postać Sokratesa
-cała ta scena ma wymiar uniwersalny
-odnośnik do Ostatniej Wieczerzy, Sokrates porównany do Chrystusa
*Brutus/ Liktorzy przynoszący Brutusowi ciało jego syna 1789
-podobieństwo do przysięgi Horacjuszy ( cześć męska z lewej- spokój męstwo, po prawej kobiety- uczuciowość)
*Przysięga w Sali do gry w piłkę 1790
-obraz niedokończony
-w kompozycji widać zmysł architektoniczny
*Śmierć Marata 1793
-wyraz hołdy złożonego przyjacielowi zamordowanego
-swoista stylizacja odwołująca się do sztuk antycznych
-scena pełna spokoju, pozbawiona okrucieństwa
-idealizm sceny
-kompozycja- arcydzieło lapidarności
-porównywany do sceny zdjęcia z krzyża
*Widok na ogród Luksemburski 1794
-widok z celi więzienia do którego David został wtrącony za swoje poglądy
*Autoportret 1794
*Porwanie Sabinek 1800
-centrum kompozycji tworzy kobieta sabińska
-inspiracje sztuką antyczną
-ma wymowę patriotyczną (odnosi się do czasów współczesnych- świadczy o tym paryska bastylia w tle)
-kompozycja izokefaloniczna ?
*Bonaparte przekraczający przełęcz św. Bernarda 1801
-powrót gloryfikacji cesarza
-mało cech wspólnych z rzeczywistością
*Koronacja Napoleona 1805-1807
-praca ma ok. 9m długości
-wielka dbałość o szczegóły, lecz wkradły się tu pewne nieścisłości np. matka, która jest przedstawiona na obrazie w rzeczywistości nie brała udziału w uroczystościach
*Leonidas pod Termopilami 1814
-metafora klęski Napoleona
W 1816 r. David udaje się na emigracje do Brukseli gdzie tworzy prace o tematyce mitologicznej:
*Kupidyn i Psyche 1817
*Mars rozbierany przez Wenus i Gracje
*portret Pani Recamier 1800
-najbardziej znana modelka Davida
Kontynuatorami malarstwa Davida była cała grupa jego uczniów (Ingres, Girodet- Tirson, Gerardii, Gros)
Jean- Auguste- Dominique Ingres (1780-1867)
-znakomity rysownik
-nadworny malarz Napoleona
-najsłynniejszy uczeń Davida
-jego ideą było piękno (wierność klasycznej formie)
-trzymał się silnie wzorców natury
-podstawę jego malarstwa stanowiła dokładna obserwacja i rysunek z natury
-najsilniejszy nacisk kładł na zarys wszystkich form
-w 1806-1824 otrzymuje nagrodę prix de Rome i wyjeżdża do Włoch
-studiował malarstwo średniowieczne
*Portret Madam Riviere 1806
-widać tu silne wpływy twórczości Davida
*Portret Napoleona
-Napoleon jako ikona współczesnej władzy
-ogromna ilość detali oddanych z ogromną precyzją
*Edyp i sfinks 1808
-odnosi się do mitu o Edypie
*Kąpiąca się Valpincon 1808/ Luwr
-jeden z bardziej znanych obrazów
*Rafael i Formerina 1813
*Roger uwalniający Angelkce 1819
-różnorodne potraktowanie postaci
W 1824 Ingres wraca do Paryża i otwiera własną pracownie
W 1841 r. znowu wyjeżdża do Włoch
*Antiop i Stratonike 1840
-stylizacja łoża przypomina antyczną świątynię
*Źródło 1856
*Łaźń turecka 1866
-fascynacja sztuką wschodu
W dorobku Ingresa powstało bardzo wiele portretów :
*Portret Pani
Girodet- Trioson (1767- 1824)
*Potop 1806
-inspiracje freskami Michała Anioła
*Pogrzeb Atali 1808
-inspiracje utworem literackim pt; „Miłość dwojga dzikich”
Antoine Jean Gros (1771-1835)
-jego specjalnością są wielkie kompozycje batalistyczne
-obrazy przedstawiają epopeję napoleońską
-zajmuje się także portretem
*Bitwa pod Abukirem 1808
*Napoleon w bitwie pod Iławą 1808
-wypracował sobie schemat obrazu batalistycznego (1 plan- polegli żołnierze, 2 plan- wódz, 3 plan- dogasająca bitwa)
Francois Gerardi
*Psyche i Amor
*Portret Józefiny
-inspiracje Correggiem i Leonado da Vinci
Malarstwo Angielskie
Anglia wkroczyła na scenę malarstwa pod koniec XVIII w.
-Karol I Stuart zaprosił Rubensa (do robienia dekoracji)
-na wyspach mieszkało wielu koneserów, których było stać na kupowanie wielu obrazów
-w 1768 r. w Londynie powstaje Akademia Sztuki
-malarstwo było nastawione na obrazowanie życia rodzinnego, tematy alegoryczne i mitologiczne były rzadkością, ze względu na religię panującą ( anglikanizm) tematy sakralne praktycznie nie istniały
-zamiłowanie do malarstwa włoskiego
-tematy malarskie są odbiciem angielskiego społeczeństwa (życie wiejskie, zawody, polowania)
-dużą rolę odgrywa także portret ( wpływy van Dycka; podkreślenie statusu portretowanego)
-czołowy artysta malarstwa angielskiego
-pejzażysta z zamiłowania, portrecista z konieczności
*Thomas Gaeysborow 1724-1746
-ukazuje artystę z żoną; para ujęta w teatralnych pozach, umieszczona na tle krajobrazu, na dalszym planie świątynia
*Robert Andrew z żoną 1749
-postacie umieszczone od dębem symbolizującym wieczność, a kłosy- płodność
*Las w Gejsborn? 1748
-praca powstała w atelier
*Córki malarza goniące motyle 1757-1758
-duża naturalność, obraz nieskończony
Portrety:
*Hrabia Mery Horm 1765
-idealizacja
*Doktor Ralf Schonbery 1770
-wizerunek lekarza pozbawiony atrybutów
-krajobraz w tle w stylistyce romantycznej
*The blue boy 1770
*Pani Graham 1777
-podkreśla reprezentacyjność modela
-postać umieszczona na tle antycznej kolumny
*U wodopoju
-przypomina sceny arkadyjskie
*Suczka z Pomorza ze szczenięciem
-prezent dla Carla Abela (jego nauczyciela muzyki)
*Dziewczynka z prosięciem 1782
-ukazuje wyidealizowane biedne dziecko
-obraz wywołał sporą sensacje
-obraz szybko zakupiony przez malarza rywala jako świetne dzieło
*Leśny pejzaż z jeziorem i krowami 1783
-krajobraz idealizowany
*Panienki Slopper 1784
-bardzo zdecydowany, naturalny sposób malowania
*Poranny spacer 1785
-podwójny portret
-postacie przedstawione w sposób indywidualny
-postacie zintegrowane pod względem kolorystycznym
*Sara Sidons 1783-1785
-aktorka dramatyczna, ukazana bez atrybutów świadczących o jej profesji
-doskonały sposób malowania różnych rodzajów tkanin
Josua Reynolds (1723-1792)
-rywal Gaeysborow
-jako 16-latek rozpoczął naukę, jako 20-latek był samodzielnym artystą utrzymującym się z portretów
-uwielbiał malarstwo Rembrandta
*Miss Nelly O'Brien 1763
-Harmonia kolorów- nawiązuje do Rembrandta, Rubensa i mistrzów weneckich
*Wizerunek Thomasa Lislena 1764
*Pani Avincton 1771
-aktorka ujęta w sposób naturalny
*Córki sir Williama Montgomery przebierające… 1764
*Mis Creve ??1774-1775
*Autoportret 1780
-mocno nawiązuje do Rembrandta, autor stylizuje się na Rembrandta
*Półkownik Tarleton 1782
*Amor rozwiązujący szarfę Wenus
*Chłopiec w czarnym kapeluszu 1783
*Wiek niewinności 1788
-obraz w innej konwencji, bezpośredni
William Hogart (1697-1764)
-wykorzystywał umiejętności zdobyte u londyńskich złotników
-rozpoczął studia malarskie w 1728 r.(zajął się szczególnie portretami)
-największe zadowolenie przyniósł mu cykl o wydźwięku moralizatorskim
-nienawidził stylu włoskiego
-świetny portrecista
Cykle moralizatorskie( styl wywodzi się z tradycji średniowiecznego moralitetu, sceny bardzo naturalne), ukazujące kary z popełnione błędy:
*kariera kurtyzany (6 scen)
*Kariera marnotrawcy
-sceny teatralne
-składa się z kilku obrazów
-historia opowiada o młodzieńcu z dużym spadkiem
*Modne małżeństwo
-wyśmiewa związki zawarte w imię interesu
*Wybory
Portrety:
*Dzieci doktora Grahama 1742
-postacie posiadają cechy indywidualne
*Sprzedawczyni krewetek 1740
-bardzo prekursorski sposób malowania (później wysoko ceniony przez impresjonistów)
-śmiałe pociągnięcia pędzla
Joseph Wright (1734-1797)
-zajmował się portretem, a także malował sceny związane z rozwojem nauki i techniki
*Eksperyment z ptakiem w pompie próżniowej
-obrazy tego typu znalazły odbiorców wśród zwolenników rewolucji przemysłowej
Benjamin West (1738-1820)
-wykształcił się w Ameryce
-w 1760 przyjechał do Europy
-w 1763 chciał wyjechać do Stanów, zatrzymał się na chwilę w Londynie i tam został już do końca życia
-uprawiał portrety, często całopostaciowe na tle pejzażu
-malował także wydarzenia historyczne Anglii
*Śmierć generałaWolfa 1770
*Śmierć na białym koniu 1796
Romantyzm Angielski
Johan Henrich Fussli
-studiował z Zurychu
-w 1764 r. zmalazł się w Londynie, po czym na kilka lat wyjeżdża do Włoch- interesuje się tam stylem klasycznym
Po powrocie do Londynu sławę przynosi mu obraz
* Nocna mara 1781
*Koszmar 1802
-obraz wielbiony przez surrealistów (Fussler uważany za ich ojca)
*Lady Makbet 1784
-wpływy Parmigianina
*Tytania i spodek 1793
-surrealizm sceny (zmiany proporcji, ciała łączone ze zwierzętami)
William Balke (1757-1827)
-jest pod ogromnym wpływem Johana Fusslego
-fascynuje się sztuka średniowiecza oraz symboliką
- w 1779 r. zostaje przyjęty do Królewskiej Akademii, przebywa tam bardzo krótko
-w jego sztuce dużą role odgrywały utwory literackie
-w 1784 r. otwiera własny sklep z rycinami
*Bóg stwarzający wszechświat 1779
-pierwsza ilustracja całostronicowa bez tekstu
*Hekate 1795
- bogini, która uosabia siły niszczycielskie, księga którą trzyma symbolizuje czarną magię
*Narodzenie Pańskie
-tempera na płótnie
-jest to jedyny obraz o tematyce Biblijnej
*Wizja Ezechiela
-Ezechiel przedstawiony na samym dole, większość obrazu zajmuje jego …
*Upadek człowieka 1807
-motyw wypędzenia Adama i Ewy z Edenu
-stylistyka- inspiracja średniowiecznymi rzeźbami
*Szatan wzywa do powstania swe zastępy
-z cyklu ilustracje do Raju- do utworu Miltona?
*Szatan podglądający pieszczoty Adama i Ewy
-z cyklu ilustracje do Raju- do utworu Miltona?
*Weilka nierządnica
*Chrystus odrzucający zaproszenie na ucztę
*strona tytuowa z Jeruzalem
*Duch pchły
*Przekupny rycerz
-ilustracja do Boskiej Komedii Dantego
Francisco de Goya (1746-1828)
-hiszpański malarz i grafik
-wybitny kolorysta
-robi karierę jako oficjalny malarz hiszpański dworu królewskiego
-w swoich pracach ostro krytykuje niesprawiedliwość społeczną i piętnuje ludzkie słabości
-1770- powrót do Włoch
-1771- powrót do Hiszpanii
-1774- przenosi się do Madrytu (współpracuje z manufaktura gobelinów królewskich)-tworzy 2 serie- …? i pikniki, tańce
-parasolka- projekt gobelinu (inspiracje sztuką rokoka)- ukazuje tryb życia madryckiej arystokracji, żywe kolory- wpływy Velasqueza
-1780- staje się członkiem Akademii Sztuk Pięknych
-1784-zostaje malarzem królewskim
*Wiosna 1786-1787
*Św. Franciszek Borgia i konający zatwardziały grzesznik 1788
-wykonany na zamówienia księcia Osunta
-1789- staje się nadwornym malarzem Karola IV
-1795-obejmuje funkcje dyrektora malarstwa na Królewskiej Akademii San Fernando w Mediolanie
*Maja Naga 1800
-pozowała Andaluzyjka- kochanka księcia Godeja
-w tym czasie akty były zakazane przez inkwizycje- dlatego obraz Maja ubrana przykrywał maje nagą
*maja ubrana 1801-1803
*Portret Hrabiny Chinchon 1800
-żona księcia Gardeja?
*Rodzina Karola IV 1800
-podobieństwo do obrazu Velasqueza „Panny dworskie”
- przedstawienie bardzo karykaturalne
*Izabela Cobos de Parcel 1805-1806
-chęć oddania osobowości modelki
*Kolos/ Olbrzym 1808-1810
-alegoria przedstawienia Napoleona i jego najazdu na Hiszpanie
*Staruchy/ Czas
-aluzje nad przemijaniem
-postacie przedstawione w sposób karykaturalny
*Rozstrzelanie powstańców madryckich 3 maja 1808, 1814
-związane z okresem napoleońskim
-obraz symboliczny
-postać w białej koszuli porównywana jest do sylwetki Jezusa Chrystusa ukrzyżowanego
*Saturn 1821-1823
-tzw. czarne malarstwo
-technika: obraz malowany inaczej niż dotychczas, ekspresyjnie, odważne pociągnięcia pędzla w ciemnej gamie barwnej
-obraz należący do cyklu 14 obrazów
-1823- Ferdynand obala konstytucje i powstaje monarchia absolutna
(dlatego Goya jako monarcha jest prześladowany)
-1824- artysta wyjeżdża do Francji
*Mleczarka z Bordeaux 1827
-zwiastun malarstwa impresjonistycznego
Cykle graficzne:
* kaprysy
-wydany w 1799 r. (szybko wycofany ze sprzedaży
-napiętnowanie wad i przywar hiszpańskiej mentalności
- dzieło z tego cyklu to Gdy rozum śpi budzą się potwory
*Okropności wojny 1820
-ma wymowę polityczną i antyklerykalną
*Autoportret 1810
Romantyzm we Francji
Teodore Gericault (1791-1824)
-studiował u Carla Verneta w Paryżu
-uczęszczał do pracowni …
-jego ulubieni artyści to: Rubens, Caravaggio, Velasquez, (starał się naśladować ich malarstwo)
-jego miłością są konie
*Portret konny oficera Szaserów? 1812
-Luwr
-wymiary ponad 3/2 m
-głównym bohaterem jest oficer gwardii hiszpańskiej
-wystawiony na salonie w1812 r. ( wzbudził zaskoczenie i entuzjazm)
-dynamiczne ujęcie postaci
- artysta stara się zerwać z dotychczasową konwencją przedstawień scen wojennych
-zerwanie z gładką płaszczyzną obrazu
-w1816 r. Gericault wyjeżdża do Włoch (ucieka od skandalu związanego z romansem z żoną swojego wuja), zachwyca się tam malarstwem Michała Anioła, Caravaggia, Rafaela; interesują go wyścigi konne bez jeźdźców- powstaje obraz:
* Wyścigi konne luzaków w Rzymie 1817
-ogromny ekspresjonizm sceny
-inspiracja płaskorzeźbami starożytnymi
-blokowość sceny
-1817- artysta wraca do Paryża ( kontynuuje romans z ciotką, mają razem dziecko)
*Tratwa meduzy 1818-1819
-wywołała ogromne dyskusjie
-nawiązuje do prawdziwego wydarzenia
-do obrazu powstało 10 szkiców
-artysta przeprowadził rozmowy z rozbitkami
-wynika z kształcenia akademickiego
-zapowiedź romantyzmu i malarstwa związanego z realizmem
-kompozycja oparta o trójkąt
-duża rola psychologizacji postaci
*Portret Luizy Vernet 1818
-przedstawieni 4-letniej dziewczynki, córki Horacego Verneta
-chęć uchwycenia indywidualności poprzez przerysowanie pewnych cech
-aura całego przedstawienia jest niecodzienna
-1820 r. wyjeżdża do Angli ( interesuje się malarstwem Turnera i Constabla)
-1822- spada z konia; maluje cykl :
*Monomania
-omówienie chorób umysłowych
-10 portretów które miały symbolizować różne choroby psychiczne
-chęć ukazania niespokojnej duszy
Eugene Delacroix (1798-1863)
-uczeń Davida
-stworzył ponad 800 obrazów i 6000 rysunków- należał do najbardziej twórczych malarzy XIX w
-wbrew jego woli uznano go za przywódcę szkoły romantycznej we Francji
-przyjaźnił się z Chopinem
-przeciwstawiał się szkole neoklasycznej
-prekursor malarstwa impresjonistycznego
*Barka Dantego 1820
*Rzeź na Chios 1824 -obraz spotkał się z falą krytyki (szczególnie kolorystyka pracy, jej intensywność)
-inspiracje malarstwem Constaebla
-odzwierciedla różne stany emocjonalne
-w 1825 r. wyjeżdża do Anglii
*Śmierć Sardanapalus 1825
-własna wizja śmierci
*Kobieta z papugą 1827
*Martwa natura z homarami 1827
*Wolność wiodąca lud na barykady 1830
-nawiązuje do Rewolucji Lipcowej z 1830 r.
-przedstawione są tu wszystkie warstwy społeczne Paryża
-symboliczne przedstawienie wolności jest kontrastem
*Grecja umierająca na ruinach Missolungi 1826
-kobieta symbolizuje miasto Missolunga (ważny punkt strategiczny, miejsce śmierci Byrona)
-1832-artysta wyjeżdża do Afryki Północnej (Algier i Maroko), ogromnie oczarowuje go tamtejszy świat zarówno jego kultura jak i przyroda
*Kobiety Algierskie 1834
-harmonia kolorów
-totalny brak akcji
-obraz bardzo poetycki
*Autoportret w zielonej kamizelce 1837
*Portret Chopina 1838
-obraz nieskończony
*Chrystus na jeziorze Genezaret
*Arabski jeździec napadnięty przez lwa 1849
-ogromna dynamizacja postaci
-widać fascynacje Rubensem
*Arab siodłający konia
*Polowanie na lwy 1861
-niezwykły dynamizm sceny
*Medea szalona zabija swoje dzieci 1862
-inspirowany mitologią
Delacroix pozostawił po sobie dzienniki i liczne pisma teoretyczne, w których domagał się ukierunkowania sztuki na „nieprzemijający ideał piękna”, nazwał pasję i wyobraźnię odwiecznymi cechami twórcy.
Romantyzm niemiecki
-rozwijał się inaczej niż we Francji
-Niemcy są rozbite na większą ilość państw
-ogromny wpływ mieli bracia Schlegel
Fridrich Schlegel
- pisarz i filozof
-razem z bratem założył pismo Artenaum, a także pismo Europa
-reprezentował kierunek estetyki gdzie sztukę teatralną traktuje się jako indywidualność artysty i ducha czasu i narodu
-występował przeciwko klasycznym kanonom
-opowiadał się za tworzeniem sztuki narodowej
-fascynował się średniowieczem
Wilhelm Henrich Wackenrode
-teoretyk
-zwolennik…
-miłował sztukę
-wysunął pierwsze porównanie malarstwa z muzyką
-gardzi nowoczesnymi artystami
-ubóstwiał Durera
Nazareńczycy- (niem. Nazarener), grupa malarzy austryjackich i niemieckich. Nazwali się tak ponieważ wyglądam upodabniali się do Chrystusa. Ugrupowanie założycieli (m.in. J.F. Overbeck i F. Pforr)- „bractwo św. Łukasza”, przeciwstawiali się akademizmowi, pragnęli pracować wspólnie. Po roku 1810 przenoszą się do Rzymu; chcieli odnowienia malarstwa tablicowego, fascynują się duchowością, tematami historycznymi, wprowadzaja nową koncepcję portretu inspirowanego gotykiem. 1814 r. jedyne malarstwo ścienne może w pełni zrealizować ideę wspólnej pracy?. 1816 r.- wykonuj grupy fresków w pałacu Cukano(Casino Massimo)?, po ukończeniu tych fresków grupa rozpada się, a byli członkowie zaczynają prace w niemieckich akademiach.
Franz Pforr (1788-1812)
-nazareńczyk
-niemiecki malarz i grafik
-kompozycje nawiązują do średniowiecznych legend i historii Niemiec
*Wiazd cesarza Rudolfa Habsburga do Bazylei w 1273 r
-obraz powstał w 1808-1810
-rozpoczęty w Wiedniu, ukończony w Rzymie
-malowany bardzo drobiazgowo
-nawiązuje do malarstwa tablicowego
-wyraz poszukiwań rzemieślniczej precyzji
Johan Fridrich Overbeck
-nazareńczyk
-w 1806 rozpoczyna studia we wiedniu
-inspiruje się Rafaelem, Fra Angelico … i niemieckim malarstwem tablicowym
*Germania i Italia
*Tryumf religii w sztuce 1833-1840
-wyraz religijnego kultu sztuki
*Zaślubiny Panny Marii 1836
-Muzeum Narodowe w Poznaniu
*Piotr z Amię, który mianuje Gotfryda przywódcą chrześcijan
Cornelius
-nazareńczyk
-w 1805 r. rozpoczyna studia na Akademii w Diseldorfie
-wpływy Rafaela, Michała Anioła i malarstwa niemieckiego
-w 1825 r. obejmuje funkcję dyrektora Akademii w Monachium
*Józef daje się poznać swoim braciom
-nawiązanie do wczesnego renesansu
Przeciwnicy nazareńczyków:
Philipp Otto Runie (1777-1810)
-malarz niemiecki
-początkowo klasycyzujący portrecista, później stopniowo zaczął wprowadzać elementy romantyczne, szukając analogi między natura a losem człowieka
-studiował w: Kopenhadze, Dreźnie i Hamburgu
-wpływy neoklasyczne
*Nas troje 1805
*Dzieci …
*Odpoczynek w czasie ucieczki do Egiptu 1805
*cykl Godziny dnia (Ranek- 1808)Casper David Friedrich (1774-1840
-uprawia malarstwo romantyczne w Niemczech
-stara się tworzyć zgodnie ze specyfiką epoki
-studiował w Kopenhadze
-później przenosi się do Drezna
-w 1810 r. zostaje przyjęty na członka Akademii Berlińskiej
-w 1824 r. zostaje profesorem na Królewskiej Akademii w Dreźnie
-w jego pracach widać pozorny brak akcji
-tworzy idealne kreacje natury
*Poranna mgła w górach
-znaczenie symboliczne ( mgła-granica ludzkiego poznania, krzyż- symbol Chrystusa, niebo- królestwo Boże
*Krzyż w górach 1808
-tzw. ołtarz Deczyński- miejsce do którego obraz został zamówiony
-dużą rolę odgrywa pejzaż
*Opactwo w dębowym lesie 1809
-ukazuje naturę w momencie przemiany
-symbolizuje potęgę natury nad człowiekiem
*Kościół w zimowym pejzażu
*Kredowe skały Rugii 1818
*Kobieta nad brzegiem morza
-postać usytuowana na brzegu morza odwrócona do widza plecami
*Łabędzie 1820
*Kobieta w oknie
*Watzman 1824-1825
-fikcyjny krajobraz
*Ponowa/ Pierwszy śnieg 1813
*Las jodłowy zimą 1813
*Fazy życia/ Progi życia
Romantyzm angielski
Twórczość prerafaelitów- grupa angielskich malarzy i poetów, wzorujących się na sztuce wł. XIV i XV w.; występowali przeciw akademizmowi, głosząc program sztuki odrodzonej moralnie, czerpiącej z odczuwania natury i przeżyć rel.; gł. przedstawiciele: W.H. Hunt, J.E. Millais, D.G. Rossetti; bractwo powstało w 1848 r. w Londynie. Inspiracje: literatura Kidsa, Dantego Szekspira , wpływy malarstwa włoskiego; chcieli się organizować na wzór nazareńczyków; wzory czerpali z wczesnego malarstwa włoskiego, linearyzm, szokujące zestawienia barwne, studiowali naturę w plenerze, inspiracje wydarzeniami historycznymi, średniowieczem, renesansem. W 1850 r. wydaja swoje czasopismo pt; „The germ”- „zarodek”. W 1853 r. bractwo zostaje zamknięte a Millais staje się członkiem Akademii Królewskiej
John Millais (1829-1896)
-studiował w Londynie
-obrazy o tematyce mitologicznej, religijnej, portrety, pejzaże
*Izabella
-pierwszy obraz prerafaelicki
-oparty o poemat Kidsa
*Chrystus w domu swoich rodziców1849-1850
-nasycony symbolami pasyjnymi
*Ferdynand wabiony przez Ariela
-obraz do utworu Szekspira pt; „burza”
-bardzo drobiazgowo oddana roślinność
*Marianna 1850-1851
-nawiązanie do wiersza
*córki… 1850-1851
-nawiązanie do wiersza
*Ofelia 1852
-inspirowana Hamletem
*Niewidoma dziewczyna 1854-1856
*Dolina spokoju
Dante Rossetti (1828-1882)
-angielski malarz i poeta pochodzenia włoskiego
*Zwiastowanie
*Zaślubiny św. Jerzego i ksieżeniczki Sabiny 1857
*Beata Beatrix 1864-1870
*Proserpina 1873-1877
*Astarte Syriaka
William Hunt (1817-1910)
-angielski malarz i grafik
-teoretyk Bractwa prerafaelitów
-obrazy o tematyce religijnej i literackiej
*Najemny pasterz/ zły pasterz 1851-1852
-drobiazgowo malowana roślinność
*Nasze angielskie wybrzeże
*Przebudzone sumienie 1853-1854
*Poświata w Egipcie
*Odnalezienie Chrystusa w świątynie
*Lady Schallot
*Sidonia von Bork
Edward Burne -Jones
-inspiracje Rossettim
-angielski malarz i grafik
-prekursor modernizmu
-uprawia malowidła witrażowe i ilustracje książkowe inspirowane mitologia i poezja średniowieczna
*złote schody
*Zaczarowany Merlin
*Król Kofetuła i żebraczka
REALIZM
Kierunek artyst. w malarstwie 2 poł. XIX w., zakładający wierne i bezpośrednie odtwarzanie wyłącznie rzeczywistości postrzeganej zmysłowo. Program realizmu rewidował i kwestionował wielowiekowe, utrwalone przez akademizm ideały i kanony artyst.: odrzucał piękno na rzecz prawdy, idealizację na rzecz wiernego odtwarzania rzeczywistości, także przypadkowej i bezładnej; burzył hierarchię tematyczną uzależniającą rangę dzieła od doniosłości przedstawianego tematu; zrywał z tradycyjnymi konwencjami przedstawieniowymi, postulując odzwierciedlanie prawdziwego obrazu otaczającego świata. W praktyce realizm oznaczał przede wszystkim podejmowanie tematyki współcz. z tendencją do ukazywania niskich i pospolitych stron życia społ., niemniej istota artystyczna realizmu tkwi nie w wyrugowaniu przedstawień hist., rel., mitol. itp., lecz w odnowie i odświeżeniu sposobów widzenia i obrazowania rzeczywistości. Czołowym przedstawicielem i propagatorem realizmu był malarz franc. G. Courbet ( Kamieniarze, Pogrzeb w Ornans), którego indywidualna wystawa w Paryżu 1855 nosiła tytuł Le Réalisme. Nie programowymi, ale konsekwentnymi realizatorami założeń realizmu byli H. Daumier i J.F. Millet. Realizm rozprzestrzenił się w wielu krajach eur.: Niemczech (A. von Menzel, M. Liebermann), Belgii (Ch. de Groux), w Rosji zyskał ostrze krytyki społ. w malarstwie grupy pieriedwiżników. W Polsce jego rzecznikiem był S. Witkiewicz, przedstawicielami — m.in. J. Chełmoński, A. Gierymski, A. Kotsis.
COROT CAMILLE JEAN BAPTISTE (1796-1875 ), malarz franc.; wczesną twórczość Corota, inspirowaną wrażeniami z pobytów we Włoszech (1825-28, 1834, 1843), cechowało wnikliwe studium formy określonej kontrastami światła i cienia (Most w Nari 1826); po 1850 tworzył pejzaże okolic Paryża o harmonijnym srebrzystym kolorycie i subtelnym zróżnicowaniu walorów (Ranek 1851, Wspomnienie z Mortefontaine 1864); obrazy ostatniego okresu twórczości pełne są wibracji światła, oddawanej techniką bliską impresjonizmowi (Katedra w Sens 1874); portrety i liczne studia kobiet ( Przerwana lektura, ok. 1863-70, Kobieta z perłą, ok. 1868-70), będące szczytowymi osiągnięciami talentu Corota; zajmował się też akwafortą i malarstwem monumentalnym; wywarł duży wpływ na impresjonistów, jest uważany za jednego z największych pejzażystów franc. XIX w.
Most w Narnii
Katedra w Chartres
Św. Hieronim
Tivoli-ogrody villa deste
Kobieta z perłą
Wiejski koncert
Gwiazda wieczorna
Wspomnienie z Montefontaine
Wspomnienie a Nildefrein
Pracownia Corot
Kobieta w błękicie
Most w Mante
COURBET GUSTAVE (1819-77), malarz franc.; gł. reprezentant realizmu w sztuce eur. XIX w. W 1839 przybył do Paryża, gdzie studiował w Académie Suisse, uzupełniając wiedzę samodzielnymi studiami mal. w Luwrze; wczesna twórczość pod wpływem romantyzmu (m.in. wiele autoportretów, Autoportret z czarnym psem 1842). W 1847 podróż do Holandii, kontakty z J.P. Proudhonem, Ch. Baudelaire'em, J. Champfleurym i zbliżenie się do ruchu socjalist. wpłynęły na skrystalizowanie się realist. postawy artystycznej Courbeta, której najpełniejszym wyrazem są kompozycje o tematyce rodzajowej, m.in.: Popołudnie w Ornans (1849), Kamieniarze (1849), Pogrzeb w Ornans (1850), Pracownia malarza (1855), Dziewczęta znad brzegu Sekwany (1856). W czasie Komuny Paryskiej Courbet był przewodn. komisji ochrony dzieł sztuki; obarczony odpowiedzialnością za zburzenie kolumny Vendôme, 1873 wyemigrował do Szwajcarii, gdzie pozostał do końca życia. Oprócz programowo realist. dzieł, o treści uwarunkowanej jego społ. postawą, Courbet malował też pejzaże, zwł. mor. (Fala 1865, Skały w Etrétat 1869) i martwe natury; w tych kameralnych dziełach wydobywał po mistrzowsku lśnienia i przejrzystość barw, odkrywał ich współzależność; poza tym malarstwo jego cechowało swobodne, impastowe traktowanie faktury malarskiej.
Autoportret z czarnym psem
Pogrzeb w Ornans
Spotkanie/ Dzień dobry panie Courbet
Atelier
Panienki nad Sekwaną
Naga kobieta z psem
Sen
Początek świata
MILLET JEAN FRANÇOIS (1814-75), franc. malarz i grafik; początkowo obrazy w stylu J.W. Fragonarda, portrety, pejzaże, sceny mitol.; od 1849 mieszkał we wsi Barbizon, związany z malarzami szkoły barbizońskiej; realist. obrazy z życia chłopów (Siewca 1849, Kobiety zbierające kłosy 1857, Anioł Pański 1859) ukazują postaci ludzkie związane harmonijnie z pejzażem, pełne powagi i skupienia, utrzymane w spokojnej gamie barwnej.
Kobiety zbierające kłosy
Anioł pański
Kobieta ubijająca masło
DAUMIER HONORÉ (1808-79), franc. malarz i grafik; reprezentant XIX-wiecznego realizmu. Początkowo zajmował się grafiką, współpracując jako karykaturzysta z czasopismami satyr., m.in. „Caricature” (1831-35) i „Charivari” (od 1832); litografie i drzeworyty charakteryzuje zwarty rysunek o wyrazistej zróżnicowanej kresce, bogactwo walorów, ekspresja i ostrość obserwacji. Daumier podejmował krytykę aktualnych problemów polit. i społ., ukazując współcz. mu wydarzenia i osobistości, piętnując akty gwałtu i tyranii (m.in. litografie: Gargantua 1832, Wolność prasy 1834, Ulica Transnonain 1834). Malarstwem olejnym Daumier zajął się ok. 1848, koncentrując się nadal na tematyce społ. (Wagon III klasy 1856, Praczka 1863) i polit. (Rodzina na barykadzie 1848) oraz na tematach lit. i teatr. ( Don Kichot i zdechły osioł 1868). Obrazy Daumiera cechuje syntet., pełna ekspresji forma o płynnej, szkicowej fakturze, ciemnym kolorycie z akcentami bieli, bliska malarstwu barok. i romant., prowadząca ku ekspresjonizmowi. Tworzył również rzeźby, nie mieszczące się w konwencjach czasu.
Republika
Chcemy barabasza
Brzemię
Parada
Kolekcjoner rycin
Don Kichot
Kobieta niosąca dziecko
BARBIZOŃSKA SZKOŁA, barbizończycy nazwa grupy pejzażystów franc. malujących w poł. XIX w. we wsi Barbizon k. Fontainebleau; czł.: Th. Rousseau, inicjator grupy, osiadły od 1835 w Barbizon, Ch.F. Daubigny, N. Diaz de la Peña, J. Dupré, C. Troyon; blisko związany z grupą J.F. Millet; uprawiali malarstwo oparte na bezpośrednim, plenerowym studium natury (gł. pejzaże leśne i drzewa); sz.b. wywarła duży wpływ na rozwój realist. pejzażu w sztuce eur. (m.in. w Polsce J. Szermentowski) i przygotowała grunt dla impresjonizmu.
ROUSSEAU THÉODORE (1812-67), franc. malarz i grafik; wybitny pejzażysta; inicjator i przywódca szkoły barbizońskiej; twórczość Rousseau kształtowała się pod wpływem hol. pejzażystów XVII w. oraz J. Constable'a i dojrzała dzięki studiom w plenerze, podczas wędrówek po kraju, a przede wszystkim w Barbizon k. Fontainebleau, gdzie mieszkał od ok. 1836; Aleja kasztanowa (1841), Dęby (1852); pod koniec życia oddziałała na niego sztuka jap.; studia malował w plenerze, ostateczna wersja obrazu powstawała w pracowni; w twórczości łączył pierwiastki romant. i realistyczne.
U wodopoju
TROYON CONSTANT (1810-65), malarz franc.; początkowo pracował jako dekorator porcelany w manufakturze w Sèvres, później przyłączył się do barbizończyków (barbizońska szkoła), z którymi malował pejzaże w lasach Fontainebleau; po podróży do Holandii (1847), pod wpływem dzieł P. Potera i A. Cuypa podjął tematykę animalistyczną (Woły idące na pole 1855), malował też sceny rodzajowe; stosował efekty światła i cienia, dążąc do oddania różnych pór dnia i stanów przyrody.
Raj FOntenblau
DIAZ DE LA PEÑA NARCISSE (1808-76), franc. malarz i grafik, pochodzenia hiszp.; obrazy o tematyce mitol., hist. i orientalnej (wpływ E. Delacroix); ok. 1840 przyłączył się do szkoły barbizońskiej, malował pejzaże z okolic Fontainebleau.
Raj Fontainebleau
DAUBIGNY CHARLES FRANÇOIS (1817-78), franc. malarz i grafik; czł. szkoły barbizońskiej; malował pejzaże, gł. znad Sekwany i Oise (Śluza w dolinie Optevoz 1855, Wiosna 1857); serie pejzaży akwafortowych oraz ilustracje książkowe.
Sekwana Besą
IMPRESJONIZM [franc. < łac.], szt. plast. kierunek w malarstwie i rzeźbie ostatniego trzydziestolecia XIX w. i pocz. XX w., którego istotą było subiektywne utrwalenie wrażeń jednostkowych. Impresjonizm był reakcją na eklekt. akademizm w malarstwie XIX w.; czynniki, które wpłynęły na impresjonizm to m.in.: malarstwo romantyzmu, W. Turnera, J. Constable'a, barbizończyków, G. Courbeta i E. Maneta, oraz barwny drzeworyt jap.; impresjonizm narodził się we Francji w środowisku młodych malarzy, którzy 1874 urządzili w atelier fot. Nadara w Paryżu wystawę; spotkała się ona z wrogim stanowiskiem krytyki, a od tytułu obrazu C. Moneta Impresja — wschód słońca powstała nazwa grupy; w następnych latach odbyło się jeszcze 7 wystaw impresjonistów; z ponad 50 uczestników twórczą rolę odegrali: Monet, przywódca i najbardziej konsekwentny reprezentant impresjpnozmu, A. Sisley, C. Pissarro oraz A. Renoir, E. Degas, B. Morisot i M. Cassatt. Wpływ impresjonizmu zaznaczył się w ostatniej fazie twórczości Maneta, impresjonizm oddziałał też na P. Cézanne'a, P. Gauguina i V. van Gogha. Główne cechy impresjonizmu: malarstwo plenerowe utrwalające bezpośrednie wrażenia zmysłowe, oparte na wnikliwych studiach nad wzajemnym stosunkiem światła i koloru (których konsekwencją było odrzucenie zasady barw lokalnych i zastąpienie źródła światła grą refleksów), swobodna technika mal., nowa konstrukcja obrazu (asymetryczna kompozycja, silne skróty, zbliżenia), szkicowość, prowadząca do stopniowej dematerializacji przedmiotów przez zagubienie modelunku i zatarcie konturów; tematyka: pejzaż, martwa natura, rzadziej kompozycje figuralne (scena rodzajowa, a także portret, akt). Impresjonizm odegrał wielką rolę w rozwoju sztuki nowocz.; w Polsce poszukiwania zbieżne z impresjonizmem zapoczątkował A. Gierymski. Zdobycze impresjonizmu przeszczepili do kraju J. Pankiewicz i W. Podkowiński
TURNER JOSEPH MALLORD WILLIAM (1775-1851), angielski malarz i grafik; jeden z najwybitniejszych pejzażystów XIX w.; pejzaże i mariny, w których głównymi elementami kompozycji są światło, kolor, powietrze; prekursor francuskiego impresjonizmu; Walczący „Téméraire” (1839), Słońce weneckie (1843), Deszcz, para, szybkość (1844).
Koncert
Zamieć śnieżna lawina i powódź
Krajobraz z rzeką i zatoką
Panorama Florencji
Dzeszcz. Para. Szybkość
Tur: Zachód słońca
MONET CLAUDE (1840-1926), malarz franc.; jeden z twórców i najbardziej konsekwentny przedstawiciel impresjonizmu; w początkowym okresie twórczości uległ wpływom E. Boudina, G. Courbeta (Kamilla 1866) i J.F. Bazille'a ( Kobiety w ogrodzie 1867); na ukształtowanie jego malarstwa wywarły też wpływ: szkoła barbizońska, plenery w lasach Fontainebleau i okolicach Paryża z C. Pissarrem, A. Renoirem i A. Sisleyem, oraz nad morzem z J.B. Jongkindem, a także podróż do Londynu (1870), gdzie zetknięcie się z malarstwem J. Constable'a, a zwł. W. Turnera, ustaliło kierunek twórczości Moneta Po 1870 malował obrazy używając gł. czystych, jasnych barw i stosując szkicową technikę, pozwalającą na oddanie wibracji i refleksów światła oraz uzależnionej od niego zmienności barw w pejzażach (gł. z doliny Sekwany, Argenteuil, Vétheuil, Giverny, ale również dworzec Saint-Lazare w Paryżu), stanowiących odtąd wyłączny temat jego malarstwa (Impresja — wschód słońca 1872); po 1890 powstały słynne serie, w których Monet ukazuje ten sam motyw, zmieniający się w zależności od oświetlenia w różnych porach dnia, roku, warunkach atmosf. (Stogi 1890-91, Topole 1891-92, Katedra w Rouen 1892-94, widoki Londynu 1899-1904 i Wenecji 1908, Nenufary od 1905), malowane drobnymi plamkami zacierającymi kontury i kształty przedmiotów, wypełnione jasnymi, roztapiającymi się w świetle barwami.
Kobiety w ogrodzie
Sekwana pod Argentil:jesień
Bulwar kapucynów
Japonka
Paciągi na dworcu Saint Lassant
Skały Belle Pissle
Topole
Stogi siana
Koniec lata
Efekt śniegu
Katedra w Roin
Zmierzch w Wenecji
Japoński mostek
Staw z nenufarami
Nenufary
SISLEY ALFRED (1839-99), malarz ang.; należał do grupy impresjonistów franc., jeden z najbardziej konsekwentnych przedstawicieli tego kierunku; malował pejzaże okolic Paryża i brzegów Sekwany (po 1880 gł. w m. Moret-sur-Loing) przepojone światłem i nastrojem spokoju, odznaczające się wyrafinowanym, delikatnym kolorytem i lekką fakturą, oddające przejrzystość powietrza i grę refleksów świetlnych na wodzie; szczególnie piękne są pejzaże Sisleya z motywem wody (Powódź w Port-Marly 1876) i zimowe (Śnieg w Louveciennes 1874); zajmował się też grafiką.
Powódź w Port Marly
MORISOT BERTHE (1841-95), franc. malarka i graficzka; uczennica C.J.B. Corota; związana z grupą impresjonistów, zaprzyjaźniona z É. Manetem; malowała sceny we wnętrzach i plenerze, przedstawione w migotliwym, srebrzystym świetle; po 1889 zwracała większą uwagę na konstrukcję bryły i wyrazistość rysunku; ulubionym motywem były postacie kobiet i dzieci; od 1874 uczestniczyła w wystawach impresjonistów.
Kołyska
Młoda kobieta na balu
Pytanie do lustra
Mąż artystki z córeczką
Letni dzień
Służąca
MANET ÉDOUARD (1823-83), franc. malarz i grafik; uczył się u Th. Couture'a, w czasie licznych podróży kopiował dzieła dawnych mistrzów (zwł. weneckich i hiszp.) znajdujące się w Luwrze i innych muzeach eur.; głośnymi dziełami z pierwszego okresu stały się Śniadanie na trawie (1863, wystawione na tzw. Salonie Odrzuconych) i Olimpia (1863) — obrazy szokujące zderzeniem współcz., właściwej naturalistom tematyki ze sztuką wielkich mistrzów przeszłości (Giorgiona, Tycjana, Rafaela). Stała konfrontacja obrazowanej bezpośrednio rzeczywistości i artyst. tradycji pozostała najistotniejszym problemem malarstwa Maneta. Szczególnie żywy był jego dialog z malarstwem D. Vélazqueza (Martwy torreador 1864-65) i F. Goi (Rozstrzelanie cesarza Maksymiliana 1868, Balkon 1868-69). W kształtowaniu mal. formy dzieł Manet zaznaczył się także wpływ drzeworytu jap., widoczny w przestrzennej budowie obrazów i operowaniu płaską plamą barwną (portret E. Zoli, 1868). Od ok. 1870 przejęcie jasnej, rozsłonecznionej palety i aktualnej, parysko-plenerowej tematyki zbliżyło Maneta do poszukiwań grupy malarzy od 1874 nazywanych impresjonistami (Barka Moneta, Argenteuil, oba 1874). Przy licznych podobieństwach Manet zachował odrębność wobec sztuki impresjonistów, utrzymując dbałość o klas. układy kompozycyjne i odniesienia do sztuki przeszłości (Bar w Folies-Bergère 1882).
Koncert w Tuleri
Spiewaczka uliczna
Śniadanie na trawie/Kapiel/Majówka w czwórkę
Olimpia
Portret Emila Zoli
Chłopiec z piszczałką
Rozstrzelanie Cesarza Maksymiliana
Na balkonie
Kolej żelaza
Argentil
Nana
Śliwka
W oranżerii
CASSAT MARY (1845-1926), malarka amer.; działała gł. we Francji; twórczość zbliżona do impresjonizmu; kompozycje (gł. pastele), których tematem jest matka i dziecko.
Kobieta w czerni w operze
DEGAS, De Gas, EDGAR (1834-1917), franc. malarz pastelista i grafik; studiował w École des Beaux-Arts w Paryżu, następnie podróżował po Włoszech (1860) i USA (1872). Od klasycyzujących kompozycji hist. we wczesnym okresie twórczości, zwrócił się ku tematyce portretowej (Kobieta z chryzantemami 1865); bliski kontakt z impresjonistami (brał udział w ich pierwszych wystawach), wpłynął na ukształtowanie się sztuki Degasa; zajmując się gł. analizą ruchu, wzajemnymi relacjami przestrzennymi w obrazie, dążył do skrystalizowania w przemyślanej kompozycji przelotnych wrażeń, chwilowych gestów i sytuacji. Często stosował technikę pastelu, pozwalającą na szybsze zanotowanie interesującej artystę sytuacji. Prace z tego okresu o tematyce obejmującej kompozycje figuralne z życia wielkomiejskiego (Absynt 1876, Prasowaczki 1884), cykle scen baletowych (Koniec arabeski ok. 1880, Różowe tancerki 1885, Błękitne tancerki 1890), wyścigów konnych (Przed startem 1862, Dżokeje 1881-85) oraz akty kobiece — cechuje mistrzostwo rysunku, śmiałość ujęć i skrótów kompozycyjnych, często wycinkowych, na wzór fotografii, którą Degas interesował się podobnie jak drzeworytem jap.; w swych obrazach, gł. w cyklu baletowym, wykorzystywał też efekty sztucznego światła. Oprócz różnych technik mal. uprawiał rysunek oraz litografię i monotypię, a przy końcu życia, zagrożony ślepotą, rzeźbę w glinie i wosku (figurki koni, tancerek, akty kobiece). Wywarł wpływ m.in. na H. Toulouse-Lautreca, P. Bonnarda i E. Vuillarda.
Dziewczęta spartańskie wyzywają chłopców do walki
Wyścigi amatorów przed startem
Orkiestra w operze
Tancerka na tle okna
Lekcja tańca
Prima balerina
Koniec arabeski
Tancerki
Absynt
Miednica
Po kąpieli
Naga czesząca włosy
Fryzura
Czerwona spódnica
CONSTABLE JOHN (1776-1837), malarz ang.; uprawiał gł. malarstwo krajobrazowe, wzorując się początkowo na klas. pejzażu C. Lorraina, N. Poussina i R. Wilsona; od 1802 zaczął malować w plenerze; wykonywał liczne rysunki, szkice i studia olejne o swobodnej, impastowej fakturze, zajmował się współzależnością światła i koloru, zmiennością oświetlenia i atmosfery; motywy swych obrazów powtarzał często w różnych ujęciach i oświetleniu; gł. dzieła: Młyn w Dedham (1820), Wóz na siano (1821), Katedra w Salisbury (1822-23), Koń w skoku (1825); twórczość Constable'a wywarła wielki wpływ na malarstwo romant. (E. Delacroix) i szkołę barbizońską; prekursor impresjonizmu.
PISSARRO CAMILLE (1830-1903), malarz franc.; jeden z gł. impresjonistów, brał udział w wystąpieniach grupy, począwszy od pierwszej wystawy 1874; malował gł. pejzaże przesycone światłem, subtelne w kolorycie i o starannie wybranym nastrojowym motywie (np. kwitnących sadów), później widoki miejskie (np. Rouen i Paryża); 1884-90 pozostawał pod wpływem malarstwa G. Seurata, stosując metodę pointylizmu, wcześniej syntetyzmu P. Gauguina; zajmował się też grafiką (m.in. litografią).
RENOIR AUGUSTE (1841-1919), ojciec Jeana i Pierre'a, franc. malarz i rzeźbiarz; jeden z gł. reprezentantów impresjonizmu; 1862-63 uczył się w Paryżu w Atelier Gleyre, gdzie zaprzyjaźnił się z C. Monetem, J.F. Bazille'em i A. Sisleyem. Duży wpływ na jego wczesną twórczość wywarły dzieła kolorystów weneckich; ze współcz. mu malarzy oddziałali nań G. Courbet i E. Delacroix (Diana 1867, Kobieta w kąpieli 1870). Począwszy od słynnej wystawy u Nadara w Paryżu 1874, wystawiał wielokrotnie z impresjonistami (1876, 1877 i 1882). Obrazy Renoira z tego okresu to malowane krótkimi, lekkimi pociągnięciami pędzla, jasnymi, pastelowymi barwami z przewagą różu i błękitu, pełne migotliwego światła pejzaże (Droga wśród traw ok. 1875), martwe natury, a zwł. znacznie liczniejsze niż u pozostałych impresjonistów portrety i kompozycje figuralne (Loża 1874, Huśtawka 1877, Pani Charpentier z dziećmi 1878, Śniadanie wioślarzy 1881). W 1879-82 Renoir przebywał w pn. Afryce, następnie we Włoszech, gdzie poznał twórczość Rafaela i malowidła pompejańskie; pod ich wpływem, a także malarstwa D. Ingres'a, ok. 1882 odszedł częściowo od impresjonizmu; obrazy tego okresu cechuje wyraźniejszy modelunek form, gładka faktura oraz chłodniejszy koloryt ( Kąpiące się 1884-87). Po 1886 w twórczości Renoira nastąpił nawrót do żywiołowego kolorytu z przewagą ostrych czerwieni; w licznych obrazach, gł. o motywie aktu kobiecego na tle pejzażu (Sąd Parysa 1914), Renoir osiągnął pełną równowagę barwy i mocno zaznaczonej formy. Pod koniec życia, od ok. 1913, Renoir uprawiał rzeźbę. Częściowo sparaliżowany, kierował pracą uczniów i przy ich pomocy tworzył w glinie akty i torsy; pozostawił też wiele rysunków i grafik. Wywarł duży wpływ na wielu malarzy młodszego pokolenia.
SYMBOLIZM SECESJA
Tendencje symbolizmu obecne były przez cały XIX w., osiągając największe nasilenie ok. 1890. Symbolizm w sztukach plast. rozwijał się w ścisłym związku z symbolizmem literackim, wyrastając z tych samych założeń filoz.-estet.; był reakcją przeciw realizmowi i impresjonizmowi; przywracając malarstwu rolę nośnika duchowych treści znaczył odejście od odzwierciedlania powierzchownych zjawisk ku obrazowaniu idei i wyrażaniu uczuć. Bliski estetyzmowi i dekadentyzmowi symbolizm był raczej wyrazem postawy (lub indywidualnych postaw) niż tendencją stylistyczną, przyjmując bardzo zróżnicowane formy artyst. — od wyrastających z tradycji akademickich po rozwiązania zbliżone do sztuki nieprzedstawiającej. Łączy je operowanie symbolem indywidualnym, często wieloznacznym, trudnym do rozszyfrowania, tajemniczym (w przeciwieństwie do konwencjonalnej alegorii), przekazywanie znaczeń poprzez sugestie, analogie, asocjacje. Symbolizm cechuje dążenie do odnowy języka mal. przez odejście od naśladowania natury, wykorzystywanie symbol. i ekspresyjnych możliwości koloru, znaczeniowych i dekor. walorów linii i plam barwnych; w tym celu szukano inspiracji w sztuce średniow., jap., malarstwie wł. XV w. Symbolizm, najsilniej oddziałujący we Francji (G. Moreau, P. Puvis de Chavannes, O. Redon, P. Gauguin i skupieni wokół niego malarze szkoły Pont-Aven, grupa nabistów), miał też wybitnych przedstawicieli w wielu innych krajach eur.: Belgii (F. Khnopff, J. Delville, grupa Les XX), Holandii (J. Toorop), Szwajcarii (A. Böcklin, F. Hodler), Austrii (G. Klimt), Rosji (M. Wrubel), Polsce (J. Malczewski, S. Wyspiański).
MOREAU GUSTAVE (1826-98), franc. malarz i rysownik; 1892-98 prof. École des Beaux-Arts w Paryżu (jego uczniowie m.in.: H. Matisse, A. Marquet, G. Rouault oraz inni malarze, należący później do kręgu fowizmu); tworzył dzieła, kojarząc motywy antyczne, bibl., orientalne przesycone mistycyzmem i spirytualizmem (Edyp i Sfinks 1864, Kwiat mistyczny, Salome, Anioł wędrowiec); od 1902 w Paryżu w dawnej pracowni artysty — muzeum Moreau.
Edyp i Sfinks
Orfeusz
Taniec Salome przed Herodem
Jednorożec
Jupiter i Seleme
PUVIS DE CHAVANNES PIERRE CÉCILE (1824-98), malarz franc.; tworzył gł. monumentalne malowidła ścienne o tematyce mitol., rel. i alegor.; stosował stłumione, lecz jasne i harmonijne barwy oraz uproszczony rysunek i modelunek postaci ludzkich na tle pejzażu; styl Puvisa de Chavannesa wyróżnia się płaszczyznowością, klas. czystością i monumentalizmem; gł. dzieła: malowidła ścienne Zgoda, Wojna (1861) w gmachu Musée de Picardie w Amiens, Lato i Zima (1891-92) w paryskim Panteonie; sceny z życia św. Genowefy (ok. 1876 i ok. 1897); obrazy, np. Biedny rybak (1881); wywarł wpływ na P. Gauguina i nabistów.
Magdalena
Nadzieja
Dziewczęta nad brzegiem morza
BÖCKLIN ARNOLD (1827-1901), szwajc. malarz i rzeźbiarz; działał w Niemczech, Szwajcarii i Włoszech; początkowo nastrojowe pejzaże, później neoromant. kompozycje figuralne o tematyce mitol. i fantastycznej, którym nadawał znaczenie symbol. (Polowanie Diany 1862, Walka centaurów 1872-73, Wyspa umarłych); tworzył też malowidła ścienne (muzeum w Bazylei), portrety (Autoportret ze śmiercią 1872) i rzeźby.
Cisza moska
Wyspa umarłych
Wojna
Biedny rybak
REDON ODILON (1840-1916), franc. grafik i malarz; przedstawiciel symbolizmu; wyznawał poddanie się podświadomości; zaprzyjaźniony z S. Mallarmém; początkowo uprawiał rysunek czarną kredką i litografię, po 1890 także malarstwo, stosując gł. technikę pastelu; tematem jego kompozycji były postacie mitol., potwory oraz kwiaty; sztuka REDONA — wizyjna, nastrojowa i metaforyczna — wywarła znaczny wpływ na nabistów, a surrealiści uznali go za swego prekursora; cykl litografii W marzeniu (1879), Apokalipsa św. Jana (1883), Kuszenie św. Antoniego (1888).
Oko
Zmknięte oczy
Milczący Chrystus
Osbert
Wieczór antyczny
Khnopff
Pieszczoty/Sfinks/sztuka
Sfinks obejmuje Edypa
TOOROP JAN (1858-1928), malarz hol.; początkowo pod wpływem m.in. G. Moreau i J. Ensora; po podróżach do W. Brytanii i Belgii wzrosło jego zainteresowanie symbolizmem; malował zrytmizowane kompozycje figuralne (Upadek wiary 1891, Trzy oblubienice 1893) o inspiracjach zaczerpniętych ze sztuki jawajskiej; po 1900 tworzył gł. obrazy o tematyce religijnej.
Agresja snu
KUPKA FRANTIŠEK (1871-1957), czes. malarz i grafik; po studiach w Pradze i Wiedniu osiadł 1895 w Paryżu, gdzie początkowo był rysownikiem; wczesne obrazy pod wpływem fowizmu, następnie — kubizmu; po 1910 bezprzedmiotowe kompozycje złożone z barwnych rytmów (Nokturn 1910, Dwubarwna fuga 1912); od 1913 związany z grupą Section d'Or; od 1931 czł. grupy Abstraction-Création.
HODLER FERDINAND (1853-1918), malarz szwajc.; początkowo malował realist. pejzaże i portrety; przeciwstawiając się impresjonizmowi tworzył do ok. 1890 gł. kompozycje figuralne o tematyce mistyczno-symbol. (Noc 1890, Wybraniec 1894), obrazy rodzajowe (Drwal 1910), alegor.-hist. i malowidła ścienne, w których rozwinął zasadę tzw. paralelizmu, łącząc ją z linearną stylizacją formy; w portretach i pejzażach alp. utrzymała się, mimo stylizacji, przewaga elementów realist.; twórczość Hodlera wywarła duży wpływ na ukształtowanie się ekspresjonizmu, a gł. eur. symbolizmu.
Dzień
Noc
Nabożeństwo
Wiosna
WRUBEL MICHAIŁ A. (1856-1910), ros. malarz, grafik i rzeźbiarz, pochodzenia pol.; 1880-84 studiował w Akad. Sztuk Pięknych w Petersburgu; działał gł. w Kijowie, Moskwie i Petersburgu. Wybitny talent rysunkowy i mal. łączył z upodobaniem do dekoracyjności; początkowo tworzył rel. malowidła ścienne, utrzymane w tradycji bizant.-rus. (w cerkwi Kiryłowskiej i soborze Władymirskim w Kijowie), oraz ikony; później kompozycje mistyczno-symbol., odznaczające się bogactwem fantazji, inspirowane poezją (częsty motyw demona, zaczerpnięty z poematu M.J. Lermontowa), baśniami lud. (Carewna Łabędź, Syrena — oba 1900), legendami średniow., mitologią; malował nadto poet. pejzaże z postaciami mitol. (Pan 1899), portrety (S.I. Mamontowa 1897)
Carewna łabędź
STUCK FRANZ von (1863-1928), niemiecki malarz i rzeźbiarz; współtwórca Secesji Monachijskiej; kompozycje symboliczne, akty, portrety.
Grzech
Sfinks
KLIMT GUSTAV (1862-1918), austr. malarz i grafik; jeden z twórców Secesji Wiedeńskiej; stylizowane symbol. kompozycje figuralne, portrety (Portret Adeli Bloch-Bauer 1907), pejzaże, obrazy alegor. (plafony dla uniw. w Wiedniu 1903), odznaczające się delikatnym kolorytem, spłaszczoną formą, stosowaniem złota i efektów przypominających mozaikę; rysunki (akty kobiece), freski.
NABIŚCI [franc. < hebr.], franc. Les Nabis, grupa artystów działających w Paryżu 1888-1903; jej organizatorem był P. Sérusier, czł.: M. Denis, E. Bernard, P. Ranson, F. Vallotton, P. Bonnard, E. Vuillard, J. Verkade, J. Rippl-Rónai, K.X. Roussel, A. Maillol i G. Lacombe; podstawą programu artystycznego nabistów była teoria neotradycjonalizmu, sformułowana przez Denisa; nabiści głosili, że w dziele sztuki rzeczywistość ulega podwójnej deformacji: subiektywnej, wyrażającej osobiste przeżycia artysty i nadającej obrazowi znaczenia symbol., oraz obiektywnej, ujednolicającej poszukiwania artyst. wszystkich przedstawicieli grupy w duchu dekor. syntezy (wszyscy interesowali się literaturą, muzyką, filozofią, religioznawstwem); sztukę nabistów charakteryzuje dbałość o wartości formalne, preferowanie kompozycji figuralnej, stłumiony koloryt i stosowanie płaskich plam barwnych, ograniczonych wyrazistym konturem; nabiści uprawiali zarówno malarstwo sztalugowe i ścienne, jak i scenografię, typografię, plakat, witraż, rzeźbę, sztukę zdobniczą; współpracowali z redakcją „La Revue Blanche”; twórczość nabistów wykazywała liczne związki z secesją; i szkołą Pont-Aven; teorie grupy oddziałały na rozwój sztuki XX w., przedłużając obecność postimpresjonizmu w malarstwie franc. aż po lata 50. XX w.
RODIN AUGUSTE (1840-1917), rzeźbiarz franc.; usiłował (trzykrotnie), bez powodzenia, podjąć studia w École des Beaux-Arts w Paryżu; 1864-71 był dekoratorem w manufakturze porcelany w Sčvres; praktyka rzeźbiarska w Paryżu i Brukseli pozwoliła Rodinowi na wirtuozowskie opanowanie pracy w marmurze (inspiracja gł. twórczością Michała Anioła), brązie (studia nad rzeźbą antyczną) i terakocie (wpływy franc. rzeźby rokok. w kobiecych popiersiach). W 1875 Rodin odbył podróż do Włoch, gdzie poznał m.in. sztukę Donatella, którego naturalizm inspirował wczesne prace Rodina (Święty Jan Chrzciciel 1879 i Wiek brązu 1877), krytykowane przez akademików za przesadną ekspresję brzydoty; brązowe drzwi katedry florenckiej L. Ghibertiego były natchnieniem monumentalnej koncepcji Bramy Piekieł, której program ideowy Rodin wywiódł z Boskiej Komedii Dantego; realizował ją w formie portalu (nie dokończony) dla muzeum sztuk dekor. w Paryżu i łączył w niej wątki lit. (Paolo i Franceska), bibl. (Adam i Ewa) w wielką syntezę dziejów ludzkości; z istniejących, oprac. fragmentów najbardziej znany jest Myśliciel (1880), posąg wieńczący bramę; w mniejszych symbolistycznych rzeźbach (Katedra 1908, Danaida 1885) Rodin posługiwał się uogólnieniem, nie unikał przy tym szokującej wówczas dosłowności w tematach erotycznych (Wieczny idol 1889). Rodin tworzył liczne popiersia portretowe, pomniki (Victor Hugo 1890, Balzac 1893-98, Mieszczanie z Calais 1884-86), z których nowatorstwo prowokowało ataki akademickiej krytyki; stosował zróżnicowanie faktur, od idealnego wygładzania po efekty pozornie przypadkowego uszkodzenia i niedokończenia, dzięki czemu osiągał wibracje światła na powierzchni rzeźb; te efekty formalne wiązano z impresjonizmem, ale filoz. podłoże sztuki Rodina, jego stosunek do rzeczywistości, były dalekie od impresjonist. wrażeniowości. Secesyjna płynność brył rzeźb Rodina nie jest również tożsama z dekoracyjnością l'Art Nouveau, czyli franc. secesji; poglądy artystyczne Rodina, spisane m.in. przez poetę austr. R.M. Rilkego, były najbliższe symbolizmowi, Rodin był również znakomitym rysownikiem, osiągającym za pomocą tuszu i akwareli wyrafinowaną lekkość i zmysłowość (cykl Tancerki kambodżańskie).
Twórczość Rodina wywarła decydujący wpływ na eur. rzeźbę symbolizmu oraz różne kierunki XX w., stając się symbolem nowatorskich poszukiwań w sztuce. Muzeum poświęcone twórczości Rodina znajduje się w Hôtel Biron w Paryżu.
Człowiek ze złamanym nosem
Ranny żołnierz
Człowiek idący
Dzrwi do muzeum sztuk dekoracyjnych
Jestem piękna
Ta, która była piękną płatneżową
Mieszczanki z Cale