30.09.2012
Historia starożytna - konwersatorium
dr A. Wolicki
Historyk historii starożytnej musi wyczerpać wszystkie źródła, a nie tylko selekcjonować.
1) .......................... (spóźniłam się)
2) Bibliografia
3) Ikonografia i historia sztuki.
4) List (chrześcijaństwo - pierwsze ślady chrześcijaństwa z perspektywy tzw. „pogan”).
Bibliografia
Przedstawienie zestawu pomocy naukowych (polskojęzycznych)
Podręczniki ogóle:
Hammond N.G.L., Dzieje Grecji [uwaga: stricte podręcznik tradycyjny, PIW]
Historia starożytna w 6 tomach, różni autorzy z GB [uwaga: niedobry podręcznik na egzamin, ale dobry do zrozumienia epoki i problemów całościowych; seria tzw. Fontany; Prószyński i Sp.]; imin. Crawford M., Rzym w okresie republiki
Ziółkowski A., Historia powszechna starożytności [uwaga: podręcznik tzw. „modelarski”]
Wipszycka E., Bravo, Historia starożytnych Greków (t. 1 i 3) + B. Wolicki A. (t.2)
Ziółkowski A., Historia Rzymu [uwaga: Ziółkowski jest historykiem/archeologiem, zatem często stosuje metodę archeologiczną i wnioskowanie właściwe dla tej dziedziny]
Literatura grecka i rzymska:
Zarys historii literatury greckiej [w:] Sinko T., Literatura grecka; literatura archaiczna [uwaga: wyd. 1931, ta część jest lepsza]
red. Podbielski H., różni autorzy, Literatura Grecji starożytnej, t. 1 (proza), 2 (poezja) [uwaga: nierówny; stan badań z lat 90-tych; wyd. KUL]
Cytowska M., Szelest H., Humaniecki K., Literatura Rzymska. Okres cesarstwa. Autorzy chrześcijańscy [uwaga: wg Wolickiego, tom o Cyceronie jest najlepszy; podręcznik dydaktyczny i informacyjny]
Historia sztuki:
Berhardt M.L., Sztuka grecka IV wieku pne [uwaga: typowo dydaktyczna, bardzo dobra]
Boardman J., Sztuka grecka (tłum. M.Burdajewicz) [uwaga: znakomita, przetłumaczona na większość języków obcych, historia sztuki w kontekście historyka]
Sadurska A., Archeologia starożytnego Rzymu. Od epoki królów do schyłku republiki (t. 1) PWN
red. A. Świderkówna, Słownik pisarzy antycznych
seria Wielkie kultury świata [uwaga: album; zdjęcia+tekst]
Vademeca
red. Wipszycka E., Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu. Źródłoznawstwo czasów starożytności klastycznej
red. Wpiszycka E., Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu. Źródłoznawstwo czasów późnego antyku (t. III)
***
Niewiele źródeł - można dać wodze wyobraźni; źródła te nie są „próbami reprezentatywnymi”; jest to skrzywiony obraz świata antycznego, pewne jego aspekty.
Starożytni pisali na: kamieniach, metal (monety, tablice brązowe lub spiżowe, blaszki ołowiane-zaklęcia magiczne, listy) tablicach glinianych, drewnianych pokrytych woskiem lub wapnem, papirus, pergamin. Były to źródła trwałe: kamień (połowiczna reutylizacja), tabliczki gliniane lub ceramiczne (na potłuczonych skorupach ceramicznych) oraz nietrwałe: brąz/spiż (podlegał reutalizacji, bo go przetapiano; znajdowane są teraz jedynie we wrakach statków).
Wielkie teksty kultury mają w tym kontekście duże ograniczenia - długość (wiele tysięcy znaków), brak redakcji, dlatego je utrwalano na papirusie. Malowano je (grapho: wiele znaczeń - pisanie, wyrycie, malowanie), gdyż było to szybko, łatwo i dużo. Rozwijało się je z boku, a nie z góry lub do dołu.
Pergamin wchodzi w użycie w II-III wne; jest pochodzenia zwierzęcego (wygarbowana skóra cielęca), jest o wiele trwalszy niż papirus; może przetrwać ok. 2 tys. lat. Jednak papirus był o wiele częściej używany z powodów czysto ekonomicznych - pergamin był o wiele droższy. W końcu papirus został wyparty przez pergamin z powodu swojej nietrwałości i szybkiego zużycia. Pergamin zaczęto zszywać oraz oprawiać w deski, więc o wiele mniej się zużywały, a ponadto nastąpił elitaryzm czytelnictwa i książka stała się luksusem. Papirus skończył się w połowie VII wne, gdy Arabowie zajęli Egipt. Przetrwali ci autorzy, których dzieła zostały przepisane na pergamin z papirusu, a potem wydrukowane (od epoki druku wszystkie właściwie zostały utrwalone).
Tekst antyczny mógł przetrwać tylko wtedy, kiedy był czytany i gdy go przepisywano. Przepisywanie niosło za sobą wiele błędów, które powodowało, iż tekst je mocno „zanieczyszczony”.
Epoki literatury greckiej: poezja attycka (Platon, Arystofanes, Sofokles, Ksenofont, Tukidydes), epoka hellenistyczna, z której nie zachowało się zbyt wiele przykładów, ponieważ następna epoka nie czytała ich tekstów (do śmierci Aleksandra Macedońskiego 323), epoka rzymska-powrót do tradycji attyckiej (od 30 pne).
2