ZESPÓŁ KERATO-ŁOJOTOKOWY (ZKŁ)

Rola zespołu keratołojotokowego w przewlekłych dermatozach u psów

• ZKŁ grupuje dermatozy przebiegające przewlekle, cechujące się zaburzeniami keratynizacji polegającymi na wzmożonym wytwarzaniu przez naskórek łusek oraz wzrostem produkcji lipidów skórnych prowadzącym do nagromadzenia się w naskórku i sierści łoju skórnego. Zespół ten może być nadkażany infekcją bakteryjną i/lub grzybiczą.

• Wyodrębnia się trzy postaci kliniczne:

• Łojotok suchy

• Łojotok oleisty

• Kerato-łojotokowe zapalenie skóry

• klasyfikacja etiologiczna obejmuje wtórne stany keratołojotokowe towarzyszące wielu różnorodnym dermatozom (pasożytniczym, grzybiczym, immunologicznym,nowotworowym itp.)

• Ponad to ZKŁ związany jest z dermatozami metabolicznymi (dermatozy endokrynne, zaburzenia tłuszczowe, zaburzenia czynników interweniujących w keratynizacji)

• oraz ZKŁ pierwotny (podejrzenia o uwarunkowaniu genetycznym)

PATOMECHANIZM

• Skóra pokryta jest naturalną osłonką tzw. „skórnym filmem powierzniowym” (emulsja składająca się z lipidów gruczołowych pochodzących z wydzieliny łojowej i potowej apokrynowej, lipidów naskórkowych komórek rogowych i białek potowych)

• W ZKŁ obserwuje się modyfikacje osłonki powierzchniowej (na poziomie naskórkowym i gruczołowym)

ZABURZENIA NASKÓRKOWE

• Keratynocyty ulegają procesowi różnicowania który prowadzi do powstania płaskich, martwych komórek (zjawisko keratynizacji). Warstwa rogowa eliminowana jest poprzez złuszczanie.

• Normalnie, u psa średni okres odnowy keratynocytów wynosi 22 dni, natomiast w przebiegu ZKŁ znacznie się skraca (niekiedy od 3 do 5 dni).

• konsekwencje kliniczne:

• formowanie się drobnych łuseczek (łupieżowych) lub dużych (łuszczycowych)

• szybka i niepełna keratynizacja zapoczątkowuje utratę płynów (matowy wygląd sierści)

• wzmożone uwalnianie tłuszczy poprzez błony i przestrzenie śródkomórkowe naskórka, nasila zaburzenia osłonki powierzchniowej

ZABURZENIA GRUCZOŁOWE

• zmniejszenie ilości wosków i wzrost zawartości wolnych kwasów tłuszczowych stanowią powód istotnej alkalizacji pH skóry (8,2-8,6)

• ułatwione namnażanie się bakterii i drożdży (Staphylococcus intermedius,Malassezia pachydermatis)

• wolne kwasy tłuszczowe uwalniane w dużych ilościach przyczyniają się do pojawiania się łuskowatości

ŁOJOTOK SUCHY

• charakteryzuje się obfitym złuszczaniem cienkich (i drobnych) suchych łuseczek nadających skórze woskowaty wygląd

• po dotknięciu skóry pozostaje warstwa stałego łoju

• włosy stają się matowe, „zakurzone”, są suche, łamliwe, intensywnie wypadają

ŁOJOTOK OLEISTY

• charakteryzuje się tłustym, niekiedy oleistym aspektem skóry i sierści (niejednokrotnie pozlepiana w tłuste kosmki)

• łuski (w postaci tłustych złogów) przybierają wygląd soczewek przylepionych do włosów

• ta forma ma często podłoże metaboliczne/pierwotne

KERATOŁOJOTOKOWE ZAPALENIE SKÓRY

• typowy wykwit pierwotny: czarniawe, mniej lub bardziej łuszczące się, częściowo łysiejące plamy (ulegające niekiedy zliszajowaceniu) otoczone całkowicie pozbawionym włosa, rumnieniowym i łuszczącym się pierścieniem zapalnym (zapalenie oboczne) zaznaczonym na swym obwodzie, złuszczonym wałem naskórkowym

• często nadkażenia bakteryjne

• towarzyszy nieprzyjemny zapach (zaburzenia tłuszczy powierzchniowych) – zjełczały tłuszcz, może się nasilać przy wtórnej infekcji bakteryjnej/grzybiczej

PREDYSPOZYCJE RASOWE

łojotok suchy:

• owczarek niemiecki

• doberman

• seter irlandzki

• jamnik

• labrador

• chow-chow

• wyżeł niemiecki

łojotok oleisty:

• coker spaniel

• springer spaniel

• basset

• jamnik

• chow-chow

• zmiany typu III (keratołojotokowe zapalenie skóry) nie wykazują predyspozycji rasowych i napotykane są w zasadzie u wszystkich ras psów

• UMIEJSCOWIENIE ZMIAN CHOROBOWYCH „na twarzowej” części pyska (świerzb, demodekoza, niektóre grzybice, AZS, pęcherzyca liściasta i rumieniowa, dermatozy cynkozależne, trądzik, zespół skórno-wątrobowy)

• pod pachami (rogowacenie ciemne, AZS)

• brzusznej stronie ciała (AZS, dermatoza na tle wit. A)

• okolica krzyżowo-lędźwiowa (APZS, niekiedy AZS, zespół zaskórniaków u sznaucerów

• okolica łap (dermatozy cynkozależne, zespół skórno-wątrobowy, niektóre przypadki pęcherzycy liściastej, nadmierne rogowacenie nosowo-opuszkowe)

• okolica krocza, odbytu i zewnętrznych narządów płciowych (zespoły niezrównoważenia jajników lub jąder, APZS)

• ogon (całość) (dermatozy endokrynogenne, grzybica u kotów)

• uszy (przy stanach towarzyszącym dermatozom należących do grupy schorzeń części „twarzowej” pyska i dermatozom keratołojotokowym)

ŚWIĄD JAKO OBJAW TOWARZYSZĄCY…

• nasilenie bardzo zmienne

• najczęściej brak/słaby świąd

• przy łojotoku oleistym wyraźny (nasila się przy wtórnym powierzchniowym ropnym zapaleniu skóry), podobnie przy łojotokowym zapaleniu skóry

POWIKŁANIA

• wyłysienia

• ropne post-traumatyczne zapalenia skóry

• bakteryjne zapalenie mieszków włosowych

• strupy

• nadżerki

• otarcia (w przypadku świądu)

• przebarwienia

• zliszajowacenie

KLINICZNE ZMIANY ŁOJOTOKOWE

• Łojotok pierwotny/wtórny- polega na nadprodukcji łoju, połączonej lub nie z zaburzeniami rogowacenia prowadzącymi do powstawania łusek (ZKŁ); często wtórne zapalenie skóry

• Zespoły łojotokowe niewyjaśnionego podłoża u psów np. zaskórniaki łojotokowe sznaucerów – zmiany łojotokowe występują na grzbietowej części ciała w postaci zaskórników. W stanach zadawnionych stają się one ostrymi niebolesnymi grudkami

• Przerost „tarczki” gruczołowej ogona – objawia się zwiększonym wydzielaniem łoju i dużym plackowatym ubytkiem włosów na powierzchni grzbietowej ogona. Zmianom tym często towarzyszy silny obrzęk w/w okolicy ogona

• Dermatoza krawędzi małżowin usznych- liczne małe tłuste zaskórniki występujące na powierzchni przyśrodkowej i bocznej krawędzi małżowin usznych. Zmiany te występują głównie u ras psów ze zwisającymi małżowinami usznymi.

Łojotok brzegów małżowin usznych

• Patogeneza schorzenia nie jest wyjaśniona, jednak z dużą śmiałością można traktować w tym przypadku o predyspozycjach rasowych i uwarunkowaniach w budowie anatomicznej ucha u psów. Problem dotyczy w znacznej części zwierząt o obwisłej małżowinie usznej tj. basset hound, cocker spaniel, Springer spaniel, jamnik, posokowiec.(1 ) .

Zmiany chorobowe na początku obierają obraz wyłysień o charakterze miejscowym. W części brzeżnej małżowiny zaobserwować można tzw. czopy woskowe silnie zespolone z włosem i skórą. W poźniejszym etapie dochodzić może do zlewania się zmian, twardnienia oraz pogrubienia. Proces chorobowy może obejmować cały brzeg małżowiny usznej i w skrajnych przypadkach obserwujemy tendencję do pękania skóry objętej zmianami a nawet tworzenia się krwiaków

Postępowanie terapeutyczne dotyczy usuwania nagromadzonego łoju i powinno być ukierunkowane na zmniejszenie jego produkcji. Skutecznym elementem terapii objawowej jest stosowanie szamponów z ceruminolitykami, wspomagająco podawać można witaminę A lub retinoidy. Dobre efekty w usuwaniu zaschniętych czopów łojowych przynosi kilkuminutowe stosowanie przymoczek z ciepłej wody oraz przemywanie zmian kwasem salicylowym

Trądzik łojotokowy- schorzenie młodych psów związane z nadczynnością gruczołów łojowych cechujące się powstawaniem zaskórników, wykwitów grudkowo-krostowych i torbieli ropnych w okolicy brody i warg