Wykład 1 – 05.10.16
Współczesność – 20/30 lat wstecz (lata 70/80/90).
Czym jest teoria (gr. oglądanie, kontemplacja, rozważania, badania).
Theorien (czasownik) – przyglądanie się.
Theoretikos (osoba) – oglądający, rozważający.
Theoria (rzeczownik) – widzenie, widok.
Według Kopalińskiego – teoria to zbiór praw, definicji i hipotez rzeczowo i logicznie powiązanych w całość. Wiedza tłumacząca jakąś dziedzinę zjawisk. W odróżnieniu od praktyki, z którą jednak pozostaje w związku.
Teoria to ogólna koncepcja oparta na poznaniu i rozumieniu czynników kształtujących pewną sferę rzeczywistości. Konstrukcja myślowa, która z różnych elementów tworzy pewną spoistą całość.
W naukach współczesnych to pewne uporządkowane z określonych elementów globalne (ogólne) widzenie danego zjawiska, ale widzenie poddane jednocześnie kontemplacji, tzn. poddane procesowi tłumaczenia.
Trojakie odniesienie się do rzeczywistości:
1. Teoria tłumaczy pewną rzeczywistość zastaną w sposób jakby naturalny, to, co się w niej wydarza, jest jakby uzasadnieniem tego.
2. Teoria tłumaczy rzeczywistość przez siebie projektowaną – pożądaną a istniejącą już normalnie.
3. Jako pewna konstrukcja myślowa tworząca spoistą całość stanowi tłumaczenie tego, czego nie ma w rzeczywistości, a co – wg niej – rzeczywistością srać się powinno; jest czymś pożądanym ze względu na swe walory.
Wykład 2 – 12.10.16
Teoria – widzenie tego, co jest, choć nie chodzi o trywialne widzenie to, co faktycznie obecne.
Fakt – nie jest po prostu czymś tylko fizycznie obecnym, ustalonym na podstawie marzenia, wrażenia, liczenia.
Kiedy fakt ma otoczkę interpretacyjną:
Hans Georg Gadamer – „Fakt jest raczej pojęciem hermeneutycznym, to znaczy ciągle odniesionym do sytuacji przypuszczenia czy oczekiwania, do sytuacji badającego rozumienia bardziej skomplikowanego rodzaju”.
Hermeneutyczny – uwikłany w rozumienie, wymaga rozumienia.
Teoria w filozofii klasycznej, czyli o pozytywnym stosunku do działalności intelektualnej i docenianiu pracy ludzkiego umysłu.
Pragmatyk – osoba doceniająca rzecz poprzez jej praktyczność.
Poglądy Arystotelesa:
– Episteme /łac. scientia/ to wiedza pewna przedstawiająca efekt poznania w postaci praw ogólnych, powszechnych i koniecznych. Dzięki takiej wiedzy daje się przewidywać i wpływać na przyszłe zdarzenia.
Takiej wiedzy – współcześnie – oczekujemy od nauk przyrodniczych, ponieważ tylko na takiej wiedzy mogą być budowane niezawodne techniki i technologie. Dzięki niej daje się niezawodnie przewidywać i sterować zdarzeniami przyszłymi.
– Doxa /łac. opinia/ to wiedza „wytworzona”, ma charakter probalistyczny, odkrywa i ukazuje prawidłowości o charakterze prawd doraźnych, prawdziwych w perspektywie przyjmowanych założeń, które są ograniczone w czasie i przestrzeni.
Wartość jej polega na dyskursywności; ujawnia się w dyskursie na temat kwestii ważnych dla ludzi i grup społecznych w danym momencie historycznym. Taką wiedzę w czasach Arystotelesa wytwarzała filozofia – współcześnie nauki humanistyczne.
– Techne – jest to wiedza technologiczna, praktyczna, podporządkowana realizacji pewnych celów, które niekoniecznie da się wyprowadzić z nauki. Wg Arystotelesa ten rodzaj wiedzy nie zawsze daje się pogodzić z zasadami racjonalności naukowej (w starożytności z zasadami wytworzenia wiedzy filozoficznej).
Wykład 3 – 19.10.16
W ujęciu klasycznym:
- w teorii obecne są nie pewne prawdy „oderwane od życia”, ale ściśle z nim wiążące się;
- teoria jako wiedza o życiu odniesienie do praktyki;
- ona wręcz je umożliwia poprzez otwarcie pola dla swych możliwych zastosowań.
Gadamer:
Theoria – „[…] słowo to oznacza obserwację […], bycie widzem […] Nie oznacza zwykłego widzenia, które ustala to, co obecne lub zbiera informacje […] Theoria nie jest pojedynczym momentalnym aktem, jest raczej postawą, stanowiskiem czy stanem, w którym się zatrzymujemy”.
Gadamer o teorii w odniesieniu do źródeł greckich:
„Teoria nie jest zatem przede wszystkim zachowaniem, dzięki któremu można zawładnąć przedmiotem lub uczynić go rozporządzalnym poprzez wyjaśnienie. […] teoria nie wyczerpuje się w bezpośredniej praktyce”.
Teoria a rzeczywistość (między nimi jest fałszywa relacja) – ku pamięci
„Pedagogika jako nauka i praktyka edukacyjna (a szczególnie praktyka oświatowa) są odrębnymi dziedzinami kultury […] a więc muszą istnieć pomiędzy nimi zarówno pewne podobieństwa, jak i różnice wywołujące napięcia”. – Teresa Hojnacka-Bezwińska
Typy teorii w zależności od rodzajów badań naukowych
|
Typy teorii |
Badania stosowane |
Badania podstawowe |
|
Teorie nie empiryczne |
Teorie normatywne |
Metateorie |
|
Teorie empiryczne |
Teorie optymalizacyjne |
Teorie ekslikacyjne |
Teorie empiryczne – powstały na bazie obserwacji, diagnoz i eksperymentów, są ilościowymi zbiorami danych o empirycznej i logicznej budowie; obiektywność i subiektywność.
Wykład 4 – 26.10.16
W ujęciu empiryzmu:
– wszelkie poznanie ma swoje źródło w zmysłowym kontakcie z określonym, konkretnym przedmiotem;
– efektem jest „umysłowość” jego tworzenia;
– co można zobaczyć i policzyć;
– zastaje to zredukowane do cech;
– musi się powtarzać.
A. Comte – filozofia pozytywna (1828 – 1842)
1. Poznanie naukowe.
2. Wartość tę zapewnia w nauce stosowanie, tzw. twardej metodologii badań empirycznych.
3. Najlepsze wzory badań wytworzono w naukach przyrodniczych a szczególnie fizyce.
4. Wiedza pozytywna gwarantuje najbardziej racjonalne rozwiązanie konkretnych problemów jednostek i całej ludzkości.
5. Z filozofii nauki należy wyrzucić wszelaką metafizykę, spekulacje i niepotrzebne spory /polemiki, dyskusje, dyskursy/.
Krytyka filozofii pozytywnej:
1. Fakty i prawa naukowe są niezawodne, są konwencjami.
2. Widza humanistyczna nie jest taka jak przyrodnicza.
3. Wiedza nasza wspiera się na samych faktach, bo pewne prawdy ogólne ujmujemy bezpośrednio, z całą oczywistością.
4. Przyroda nie jest jedyną, ani nawet pierwotną postacią bytu.
5. Kultura nowożytna nie tylko nie jest doskonała, ale wręcz zła, powinna być obalona i zmieniona.
Wilhem Dilthey (1833 – 1917)
W naukach humanistycznych zaczęło się szerzej mówić o naukach o duchu, a zatem nie zadających się ująć w czyste kategorie praw i sprawiedliwości.
Twierdził, że:
– świat człowieka składa się ze świata przyrody i kultury;
– nie da się poznać tych światów za pomocą tej samej metodologii;
– wiedza, symbol, stereotyp, wzorce postępowania, sens.
Piotr Sztomka o „rozłącznym związku” teorii i empirii w postpozytywistycznej filozofii nauki:
– nie ma tam granicy, w której teoria ma wartość dzięki gromadzeniu danych empirycznych;
– wszelkie dane naukowe mają zawartość teoretyczną;
– wiedza naukowa nie jest możliwa bez teorii;
– teoria ma swój własny poziom i teoria jest równie ważna, co empiria.
Teorie nieempiryczne/humanistyczne troszczą się o rozumienie, a nie wyjaśnianie. Rozumienie rekonstruuje zależności, które unikają bezpośredniego empirycznego postrzegania i czystej logicznej analizy. Rezygnują z chęci opanowania praktyki poprzez działania techniczne.
Racjonalność adaptacyjna
Teorie wychowania autorytarnego:
– pedagogika behawiorystyczna
– pedagogika konserwatywna
Cel wychowania:
– rozwój wychowania jako adaptacja do zastanych warunków
– tożsamość konwencjonalna – tożsamość roli
Zadanie wychowania:
– kształtowanie wychowanka wg pożądanych i nienaruszalnych społecznie wzorców osobowych – kierowaniem rozwojem, ubieranie określonych cech
Istota zmian edukacyjnych:
– udoskonalać, ulepszać świat
Istota zmian pedagogicznych:
– bezpośredni wpływ na wychowanka
– przekazywanie gotowej wiedzy i gotowych wzorców zachowania
– zdyscyplinowany wysiłek
– podporządkowanie się woli wychowawcy i odgórnie ustalonym zasadom
Metody, formy i środki wychowania:
– system kar i nagród, rywalizacja między wychowankami
– rygorystyczna określona formuła organizacyjna – system klasowo-lekcyjny
Edukacja:
– ceni się pewność wiedzy, jej stabilność.
Racjonalność emancypacyjna
Teorie wychowania:
– pedagogika humanistyczna
– pedagogika liberalna
Cele wychowania:
– rozwój wychowanka rozumiany jako samorealizacja, samowychowanie
– tożsamość postkonwencjonalna, tożsamość osoby
Zadanie wychowania:
– promowanie szeroko pojętej zmiany człowieka i świata to bezinteresowne wspieranie swobodnego rozwoju wychowanka
Istota zmian edukacyjnych:
– rewizja obowiązujących definicji świata, wykraczanie poza dotychczasowe wyobrażenia o tym, co możliwe i pożądane
Istota oddziaływań pedagogicznych:
– pośredni wpływ na dziecko polegający na organizowaniu sytuacji sprzyjających rozwojowi
– umożliwienie wychowankom samopoznania
– edukacja bez przymusu, respektująca prawo jednostki do własnej drogi do autonomii
– akceptacja autonomii, indywidualność, podmiotowość wychowanka i wychowawcy
Metody środki i formy wychowania:
– współdziałanie, partnerstwo, nieoceniające nastawienie do dziecka
– odformalizowanie wychowania, elastyczna edukacja.
Wykład 5 – 02.11.16
Empiria i pozytywizm, krytyka a dzisiaj cd: paradygmat empiryczny w nauce.
Te 2 paradygmaty kształtują obraz współczesnej pedagogiki z punktu widzenia teorii i nurtów pedagogicznych. To podstawowe zasady, które bierze się na wiarę i naukowcy rozwijają je w wybranej przez siebie pracy. Różnice poglądów są tu konieczne, ale paradygmat pozytywistyczny też wewnętrznie może się w sobie różnic, ale co do głównego nurtu jest zgodność. Najczęściej to obrona swojej bazy intelektualnej, która służy do analizowania rzeczywistości i tworzenia wiedzy w tym zakresie.
Dwie racjonalności
Racjonalność adaptacyjna
- p. behawiorystyczna
- p. konserwatywna
Racjonalność emancypacyjna
Pedagogika humanistyczna
Pedagogika liberalna
Myślenie behawioralne:
Kary i nagrody niezbędne dla właściwie realizowanego wychowania. Bodziec i reakcja na niego. Cele takiej pedagogiki mogą być wywodzone z różnych źródeł, często religii, jako źródła uzasadnienia działań o charakterze wychowawczym, ale kiedy pytamy „jak” idziemy do psychologii behawioralnej i tu „kara i nagroda” jest bardzo wbudowana w ten sposób myślenia.
Racjonalność adaptacyjna - cel wychowania:
Rozwój wychowanka jako adaptacja do zastanych warunków życia
Tożsamość konwencjonalna, tożsamość ról
Racjonalność emancypacyjna - cel wychowania:
Rozwój wychowanka rozumiany jako samorealizacja, samowychowanie
Tożsamość postkonwencjonalna, tożsamość osoby [rola – to spełnianie wymagań; tutaj bardziej ważny nie tytuł, jakie stanowisko zajmuje, ale kim on jest dla mnie]
Nie można iść jednocześnie ku wyzwoleniu i temu, żeby wszystko pozamykać (jako wychowanie do ról, warunkowanie). 2nd str tabelki.
Pedagogika konserwatywna wg Jamesa Dobsona
Konserwatyzm – to ideologia zmierzająca do utrwalenia zastanego porządku społecznego.
Racjonalność tradycyjna:
– tradycyjność zasad w działaniu przy jednoczesnej silnej dominacji nauczyciela-wychowawcy
– nauczyciel decyduje o wszystkim.
Poglądy Dobsona na wychowanie:
– tradycyjny, chrześcijański system wartości;
– przywództwo rodziców;
– podporządkowanie innym formom władzy (przygotowaniem do tego jest podporządkowanie się rodzicom);
– Bóg rodzic dziecko.
Cele wychowania:
– miłość do Boga;
– posłuszeństwo;
– miłość do ludzi;
– bojaźń przed Bogiem;
– opanowanie.
Zasady wychowania opierają się na:
– władzy rodzicielskiej;
– rozsądnym wdrażaniu dziecka do samodyscypliny i odpowiedzialności;
– rodzicielskim przywództwie;
– poszanowanie godności i wartości każdego członka rodziny;
– postrzeganiu wyznaczonych granic swobody.
Filary wychowania:
1. Wykształcenie w dziecku szacunku do rodzica.
2. Wzajemne porozumienie jest najlepsze po incydencie zakończonym karą.
3. Kontrola bez zrzędzenia.
4. Nie uczymy dziecka materializmu.
5. Należy zachować równowagę między miłością i dyscypliną.
Edukacja dziecka:
– program nauczania dostosowany do wieku i specyficznych potrzeb;
– ocenianie: nagradzania za trud, dopiero w liceum obiektywna ocena;
– religia w szkołach publicznych: prawdo do wyboru orientacji religijnej przysługuje tylko rodzicom, nikt nie może się temu sprzeciwić, bo liczy się światopogląd wyniesiony z domu;
– nauczyciel: dzieci lubią surowych nauczycieli, którzy utrzymują ład i porządek;
– im starsze dziecko, tym więcej powinno mieć obowiązków w domu.
Wykład 6 – 09.11.16
Najważniejszej jest to jakie metody i sposoby się stosuje.
Cechą społeczeństwa jest to, że ma strukturę, która jest w miarę stała i kwestia władzy ma ważną rolę dla trwania i rozwoju społeczeństwa. ważne jest kształtowanie wychowanka posłusznego dla władzy, począwszy od władzy rodzicielskiej. A ten wychowanek przychodzi na świat jako istota niedoskonała, dlatego trzeba zrobić wszystko, żeby z tego zalążka człowieka wyrósł człowiek. Można to osiągnąć metodami zewnętrznymi przez osobiste zaangażowanie wychowawcy i pokazanie wychowankowi miejsca w świecie, do którego przyszedł.
Dobson stosował dużo kar, bo po co nagradzać, skoro dla niego nie ma za co za bardzo nagradzać. Kara ma uczyć. Bicie dziecka jest czymś pożądanym z powodu niedoskonałości dziecka i konieczności wychowania go.
Oceniać można dopiero później, a na początku trzeba doceniać sam trud włożony w naukę i starania a efekty później, jak już się nauczą. To, że niektórym dzieciom łatwiej przychodzi uzyskanie jakiegoś poziomu jest karane inne dziecko. Powinno się nagradzać za trud włożony w pracę.
Ideologia socjalistyczna – nie egoistyczne ciągnięcie do siebie, celem wychowania miało być wychowanie dobrego obywatela socjalistycznego państwa i to było poparte socjalistyczną filozofią, marksizmem.
Dziecko miało być wychowane w posłuszeństwie dla hierarchii społecznej. Władza dyktowała może inne cele, ale chodzi o sposoby. To sposób jest ważny a nie deklaracja – to, co robimy z kimś a nie deklaracja jest najbardziej istotny. Jeśli dziecko poddajemy takiej obróbce to bez różnicy czy to robi katolik czy marksista.
Koncepcja humanistyczna emancypacyjna?
Ona nie jest zakotwiczona w żadnej ideologii liberałowie mają tylko jedną koncepcję: pieniądz żeby nie było przeszkód w materializmu, brakuje im duchowości. [w komunizmie jest poświecenie się dla społeczeństwa do samego końca].
To tworzy sferę metafizyczną, która towarzyszy działaniom pedagogicznym.
Carl Rogers /1902-1987/ - pedagogika niedyrektywna
Źródłem celów wychowania nie jest ideologia a nauka. Był psychologiem a nie pedagogiem. Jego koncepcja wywodzi się wprost z psychologii humanistycznej, która stała w opozycji do psych behawioralnej i psychoanalizy.
Psych humanistyczni odrzucili przekonanie o podobieństwie człowieka do zwierząt. I odrzucili koncepcje psychoanalizy z każdej perspektywy, twierdząc, że są to twory fikcyjne (świadomość, podświadomość, nadświadomość- to struktury wymyślone i nie funkcjonują w życiu i nie są czymś realnym).
Pedagogika niedyrektywna: (Śliwerski tak o niej pisze w swoim podręcznika współczesne nurty wychowania) – psychologowie humanistyczni wychodzą ją z:
otwartego modelu osobowości człowieka, który nie pozwala na normatywne zdefiniowanie człowieka – do czego, kiedy i w jaki sposób można ją rozwijać. nie jest czymś zamkniętym, osobowość czymkolwiek nie jest, ma tę właściwość, że się zmienia, kształtuje. Optymistycznie można do tego podejść: nigdy nie stawiać na kimś kreski, bo może sięwszystko zmienić w człowieku. Czyli:
Otwarty model
Nienormatywnie definiowany człowiek
Osobowość rozumiana jako jedność psychofizyczno-dynamiczna, wewnętrznie ukierunkowana na potwierdzenie własnej autonomiczności/ zachowania życia/ i na rozwój w procesie ewolucji poprzez osiąganie coraz większej złożoności i niezależności
Powstaje jako uświadomione doświadczenia, ich symbole, organizowane w pewien układ, system określany jako „ja” lub „obraz własnego ja”. Aktywność jednostki z jej tendencją do autonomii, utrzymania życia i jego wzbogacania jest niczym innym jak tendencją do aktualizacji „ja”.
[Realizując wewnętrzne ukierunkowanie, organizm ludzki ujawnia tendencję do rozwoju uświadamiania sobie:
Tych własnych doświadczeń wewnętrznych, doznań, sposobów zachowania, które określają właściwości jego funkcjonowania jako całości
Tych doświadczeń, które ujmują jego stosunek do życia w ogóle
Czyli chodzi o rozwój uświadamiania: obrazu własnego ja”]
w poprzedniej koncepcji ludzie są smutni, krytykują, biorą wszystko na serio, brak poczucia humoru i dystansu do tego co się dzieje i ludzi, przytulić się go nie da, osoby sztywne, wymagające od świata i od siebie.
Jeśli przyjmiemy taką koncepcję osobowości, to ma to określone konsekwencje dla zaplanowania działalności wychowania. Takie założenia wykluczają sensowność sterowania ręcznego w pracy o charakterze pedagogicznym. Jak pisał Rogers, nikt nie musi troszczyć się o uspołecznienie jednostki, bo to jest potrzeba bycia, przebywania z innymi zdrowe dziecko jak się zachowuje? Ono chce być z innymi, wyciąga rączki, śmieje się,
Nikt nie potrzebuje się troszczyć o uspołecznienie jednostki, bowiem jedną z jej najbardziej pierwotnych potrzeb jest potrzeba bycia z innymi, potrzeba porównywania sięz innymi
Jednostka będąc bardziej autentyczną sama będzie siętroszczyć o własne uspołecznienie w sposób jak najbardziej autentyczny [więc to niejest zwierzątko, które na siłę trzeba uspołeczniać i dostosowywać do społeczeństwa jak w poprzedniej koncepcji] pozostaje nam tylko ogromna wrażliwość i inteligencja we wspieraniu i ukazywaniu różnych form realizacji tej potrzeby, którą dziecko ma naturalnie.
Jak człowiek uczy się? – cd koncepcji Rogersa – zasady:
Wszystko, czego można człowieka nauczyć jest relatywnie bez znaczenia i ma mały wpływ na jego zachowanie
Wpływ na zachowania mają te treści uczenia czy wartości, które zostały samodzielnie odkryte i przyswojone
Tak odkryte treści uczenia lub wartości nie mogą by przekazane w sposób bezpośredni innym osobom dlatego mowa o indywidualności, otwartości, ciekawości, bo sposób zdobywania wiedzy jest najważniejszy.
Kiedy ludzie chcą się czegoś nauczyć to wchodzą ze sobą w interakcję musi być zabarwienie emocjonalne. Musi to być wiedza wartościowa, nie przez przypadek szukamy mistrza, kogoś, kto może nam dać coś więcej niż możemy dostać za pieniądze.
Wykład 7 – 16.11.16
Osobowość:
Powstaje jako uświadomione doświadczenia, ich symbole, organizowane w pewien układ, system określony jako „ja” lub „obraz własnego ja”. Aktywność jednostki z jej tolerancją do autonomii, utrzymania życia i jego wzbogacenia jest niczym innym jak tendencją do aktualizacji „ja”.
Podstawą zmian w zachowaniu się człowieka – podstawę jego rozwoju stanowi:
– jego własna zdolność do wzrostu i rozwoju;
– jego zdolność uczenia się w oparciu o własne doświadczenia.
4 tezy koncepcji Rodgersa – potwierdzone badaniami:
1. Wszystko, czego można człowieka nauczyć jest relatywnie bez znaczenia i ma mały wpływ na jego zachowanie.
2. Wpływ na zachowania człowieka mają te treści uczenia się czy wartości, które zostały samodzielnie odkryte i przyswojone.
3. Tak odkryte treści uczenia się lub wartości nie mogą być przekazane w sposób bezpośredni innym osobom.
4. Kiedy ludzie chcą się czegoś nauczyć to wchodzą ze sobą w interakcję.
Pedagogika niedyrektywna:
– zadaniem wychowawcy nie jest świadome i celowe kształtowanie określonych cech osobowości, ale ułatwienie ludziom procesu samodzielnego stawania się osobą suwerenną, samo stanowiącą, samosterowną, w pełni funkcjonującą albowiem każdy człowiek jest istotą wolną.
Niedyrektywny – oznacza nie to, że pedagog nie podejmuje żadnych działań, czy brak starań i zaangażowania. To oznacza stałą troskę o pozostawienie partnerowi interakcji odpowiedzialności i możliwie pełnej wolności decydowania o tym, gdzie, z kim, jak, czego i za pomocą jakich środków chce się czegoś nauczyć.
Warunki kreowania właściwiej relacji:
– zapewnienie klimatu bezpieczeństwa psychologicznego, zaufania poprzez gotowość słuchania drugiej osoby, wchodzenie w kontakt bez manipulacji;
– otwarte i adekwatne do własnych doznań komunikowanie się;
– uważne słuchanie, troska o zrozumienie tego, co inni chcą zakomunikować;
– powstrzymanie się od wyrażenia ocen, w tym szczególnie ocen krytycznych;
– swobodne poszukiwanie informacji oraz rozwiązań pobudzających i akceptujących twórczość;
– poszanowanie umiejętności człowieka w samodzielnym radzeniu sobie z problemami i trudnościami;
– przekazywanie informacji zawrotnych, czyli tego jak postrzega się osobę i jakie wzbudza w nas uczucia.
Kilka cech bezpiecznej i pomocnej informacji zwrotnej:
1. Mów zawsze o zachowaniu danej osoby, nie o niej samej.
2. Skup się na swoich spostrzeżeniach, a nie wyciągaj wniosków (spostrzeżenie – to, co możesz zobaczyć i usłyszeć w zachowaniu, a wniosek – sądy na temat tego, co widzisz i słyszysz).
3. Skup się na zachowaniu w odniesieniu do obecnej sytuacji, „tu i teraz”, a nie zachowaniach w ogóle, umieszczonych „gdzieś i kiedyś”.
4. Dziel się pomysłami i interpretacjami, a nie na dawaniu rad.
5. Skup się na korzyści, jaka informacja zwrotna może dać odbiorcy, a nie korzyści jaką da „wyrzucenie” jej z siebie osobie udzielającej.
6. Ogranicz się do tej liczy informacji, którą odbierająca osoba może spożytkować, a nie do tej, którą chciałbyś przekazać.
Wykład 8 – 23.11.16
Wykład o pytaniach umożliwiających ocenę bycia facilitatorem.
Treść wykładu w oparciu o „Współczesne teorie i nurty wychowania” – B. Śliwerski, tam można je znaleźć.
Czy potrafimy być takim, by inni postrzegali mnie jako osobę godną zaufania, na której można polegać?
Czy potrafię ukazać siebie innym takim jakim jestem? to oznacza odwagę w byciu sobąw różnych, często dynamicznych stosunkach z innymi osobami. Nie tylko w sytuacjach z wychowankami, ale w ogóle w relacjach, w które wchodzimy. kontakt musi się opierać na szczerości
Czy potrafię doświadczyć w sobie pozytywną postawę wobec innych, wobec ich ciepła, troskliwości, zainteresowań i szacunku? czy umiemy się cieszyć, że ludzie tacy są? Cieszyć się radością drugiego człowieka.
Czy potrafię szanować tak samo własne uczucia i potrzeby jak i potrzeby oraz uczucia innych osób? to pytanie o empatię.
Czy potrafię pozwolić sobie na całkowitą szczerość i podnieść ryzyko otwartych, ekspresywnych, wzajemnych stosunków, w których obie strony mogą się czegoś nauczyć? nie krytykując i oceniając a doceniając?
Czy jestem wystarczająco pewny swojego „ja”, żeby doświadczyć swojej odmienności?
Czy potrafię dać innej osobie tyle wolności, by była ona sobą? umysł zniewolony i umysł wolny.
Czy potrafię odkryć zainteresowania każdej jednostki i pozwolić jej lub jemu podążając za tymi zainteresowaniami, niezależnie od tego, dokąd mogą one prowadzić?
Czy potrafię wchodzić w relacje z wychowankiem, bez konieczności udzielania rad i bez uzależniania jego ode mnie?
Czy potrfię być twórczym w ułatwianiu im poznawania ludzi, doświadczeń, książek i innego rodzaju źródeł, które pobudzają ich ciekawość, ożywiają zainteresowania?
Czy potrafię zaakceptować i ożywić dziwne i niejasne, niedoskonałe myśli i nieokiełznane impulsy oraz wyrażenia, które zapowiadają twórcze uczenie się i działalność twórczą?
Czy potrafię tak działać wobec innych, by nie było to odbierane przez nich jak zagrożenie?
30.11.16 nie było wykładu
Wykład 9 – 07.12.16
Pedagogika nieautorytarna (bez zwycięzców i bez pokonanych)
Thomas Gordon (II połowa XXw.)
Cele wychowania:
– autonomia, niezależność, twórczość, rozwój i realizacja własnych możliwości;
– samodzielność w radzeniu sobie ze swoimi problemami, konstruktywne ich rozwiązywanie;
– zdolność do zaspokajania własnych potrzeb, do odpowiedzialności za siebie do samokontroli i samooceny;
– autoafirmacja (świadome budowanie pozytywnego obrazu samego siebie) i poczucie własnej wartości;
– autentyzm w wyrażaniu uczuć;
– umiejętność do współpracy z innymi, zdolność respektowania ich potrzeb, a przy tym niezapominanie o własnych;
– umiejętność samodzielnego ograniczania własnej swobody i wolności;
– wewnętrzne zdyscyplinowanie;
– produktywność w realizowaniu życiowych możliwości.
Fałszywe mity dotyczące dzieci i wychowawców
O dzieciach nie jest prawdą, że:
– nie jest jeszcze pełnowartościowym człowiekiem;
– jest złe z natury, toteż trzeba je karać i stosować cielesne kary;
– jest własnością rodziców, ich kontynuacją i jest dla nich najważniejsze, gdyż jest ono odrębną indywidualną istotą, która do nich nie należy i nie jest ich własnością
– chce, aby dorośli wyznaczyli mu granice jego zachowań, gdyż faktycznie dziecko chce wiedzieć, jak daleko może się posunąć, by jego zachowanie było zaakceptowane przez rodziców;
– buntuje się przeciwko rodzicom, ponieważ ono buntuje się jedynie tylko przeciwko destrukcyjnym metodom wychowania.
O wychowawcach nie jest prawdą, że:
– muszą być czymś więcej, niż zwykłymi ludźmi i mają w związku z tym obowiązek być czymś lepszym, niż tylko ludzie, gdyż pełniąc swoją rolę wychowawcy są w dalszym ciągu prawdziwymi ludźmi z wadami;
– muszą być konsekwentni, gdyż nie jest możliwe być zawsze konsekwentnym;
– muszą stanowić „zwarty front” w wychowaniu dzieci, być zgodnymi w swych uczuciach i postępowaniu, gdyż prowadzi to do nieautentyczności któregoś z rodziców;
– muszą zawsze akceptować dziecko, gdyż daje im to pretekst do używania wobec niego władzy i autorytetu;
– mają prawo narzucać dzieciom swoją wolę i rozwiązania oraz muszą zwyciężać w relacjach z dziećmi, by nie zostać pokonanymi;
– muszą przekazywać dzieciom swoją hierarchię wartości albowiem hierarchia wartości wychowawcy nie jest jedyną słuszną;
– są odpowiedzialni za przekazywanie kultury;
– powinni używać w stosunku do dzieci swej władzy i autorytetu – wywołuje to u dzieci bunt i opór.
Konflikt jest chwilą prawdy między rodzicami a dzieckiem – próbą zdrowia, kryzysem, który może was osłabić lub umocnić, rozstrzygającym wydarzeniem, które przyniesie ze sobą trwałą nienawiść, narastającą wrogość, psychologiczne blizny.
Zasady wychowania wg Gordona:
1. Zasada posiadania problemu (techniki konfrontacyjne lub pomocnicze).
2. Okazywanie akceptacji osobie posiadającej problem.
3. Dbałość wychowawcy o siebie.
4. Zasada samo zdyscyplinowania każdej osoby i jej aktywnej partycypacji w ustaleniu zasad współżycia.
Fazy rozwiązywania konfliktów bez porażek:
1. Rozpoznanie i zdefiniowanie konfliktu – poinformowanie dziecka o tym, jakie potrzeby wychowawcy nie mogą być zaspokojone.
2. Poszukiwanie możliwych rozwiązań konfliktu – jak najwięcej pomysłów od dzieci.
3. Krytyczna ocena projektów rozwiązań.
4. Wybór najlepszego rozwiązania – zrozumiałe dla obu stron i przez nie przyjęte.
5. Opracowanie sposobów wprowadzania w życie.
6. Poddanie kontroli – ważne, aby renegocjować.
Wykład 10 – 14.12.16
Zła komunikacja – T. Gordon wyróżnia 12 barier na drodze komunikacji, które R. Bolton pogrupował w 3 główne kategorie:
Osądzanie
Dawanie rozwiązań
Unikanie udziału w troskach drugiego człowieka
Osądzanie
Krytykowanie (np. „sam to na siebie sprowadziłeś”)
Przeżywanie (np. „dokładnie jak moja teściowa”)
Stawianie diagnozy (np. „myślisz, ze jesteś lepszy ode mnie tylko daleko, że dostałeś się na studia”)
Chwalenie się połączone z oceną („zawsze jesteś taka grzeczna. Na pewno ustąpisz miejsca koledze”)
Dawanie rozwiązań
Rozkazywanie („masz natychmiast odrobić lekcje! Ja tak mówię!”)
Grożenie („przestań natychmiast hałasować, albo zatrzymam całą klasę po lekcjach!”)
Moralizowanie („nie powinnaś się spotykać z tym chłopcem, pomyśl z jakiej on jest rodziny!”)
Stawianie zbyt wielu lub niewłaściwych pytań, np. „czy jest ci przykro, że to zrobiłaś?”
Doradzanie („to całkiem łatwa sprawa. Najpierw trzeba…”)
Unikanie udziału w troskach drugiego człowieka
Odwracanie uwagi („myślisz, ze przytrafiło ci się coś złego? Posłuchaj lepiej, kogo dziś…”/ zmarł ci tata? A Jankowi zmarł i tata i mama)
Logiczne argumentowanie („przyjrzyj się faktom: jeśli nie kupiłbyś tych dragów, nie wpadłbyś…”)
Uspokajanie („nie przejmuj się, wszystko się w końcu dobrze ułoży”)
Fazy rozwiązywania konfliktów bez porażek (Gordon)
Poszukiwanie możliwych rozwiązań konfliktu (zgłoszenie przez dzieci jak największej liczby pomysłów)
Krytyczna ocena projektów rozwiązań
Wybór najlepszego rozwiązania (zrozumiałe dla obu stron i przyjęte bez zastrzeżeń)
Opracowanie sposobów wprowadzenia w życie tego rozwiązania
Poddanie kontroli (uwzględnienie konieczności renegocjacji warunków umowy)
Alternatywne sposoby wychowania wobec dyscyplinowania
Stosowanie pozytywnych wypowiedzi typu „ja”
Aktywne słuchanie
Prawidłowe odczytywanie potrzeb dzieci [dzieci też mają potrzeby swoje inne niż dorośli chcą]
Stosowanie handlu zamiennego [to lepsze niż siła, ale znowu nie do końca dobre, bo coś za coś, ale + że dziecko jest w pozycji równorzędnej – tez coś może zaproponować]
Zmiana otoczenia
Konfrontacyjne wypowiedzi typu „ja” [próba nawiązania dialogu – „mnie sięnie podoba, że…a nie, że ty źle robisz]
Prewencyjne wypowiedzi typu „ja”
Zmiana fazy w rozwiązywaniu konfliktów celem zmniejszenia oporu
Rozwiązywanie problemu
Zamiana uczuć wtórnych na pierwotne [pierwotne - uczucie związku z najbliższą osobą]
Koncepcja pedagogiki egzystencjalno –personalistycznej (chrześcijańska teoria)
3 typy krytyki:
Krytyka integryzmu, a więc dążenia kościoła do bezpośredniej ingerencji w spory polityczno-ekonomiczne. człowiek zawsze powinien być traktowany jako osoba ( a nie jako dane statystyczne, czy tylko osobowość bo zrobiliśmy „temu” test – narzędzie badań)
KRYTYKA indywidualizmu za to, że poświęca osobę jednostce, zapomina o życiu duszy, koncentruje się na materialistyczno – konsumpcyjnym modelu życia
KRYTYKA faszyzmu i totalitaryzmu za poświęcenie osoby bytom zewnętrznym, państwu, organizacji, kolektywowi.
Te 3 ostrza krytyki odwołują się do personalizmu egzystencjalnego odwoływał się ks. Janusz tarnowski.
Ks. Janusz Tarnowski 1919/2012
Pojęcie „osoby”
Człowiek jest czymś więcej niż bytem fizykalnym
Jako osoba wykracza poza świat rzeczy w kierunku bytów nadnaturalnych
Wykład 11 – 21.12.16
Pseudowychowanie (wg Tarnowskiego):
– tresura;
– administrowanie
– trening
– moralizowanie
– kształtowanie osobowości
– kara fizyczna
Wychowanie to całokształt sposobów i procesów pomagających istocie ludzkiej zwłaszcza przez interakcję urzeczywistniać i rozwijać swoje człowieczeństwo. Celem wychowania jest rozbudzenie duchowości dziecka przy pomocy dialogu i autentyzmu wychowawcy.
*dotykanie głębi – spotkanie, które dokonuje wewnętrznej przemiany w człowieku.
Właściwości wychowania:
– człowieczeństwo /godność/
– permanencja /wychowanie nie ogranicza się do fazy rozwojowej człowieka/
– inter i intraakcyjność /rola samowychowania w zdarzeniu/
– nieokreśloność /konieczność stałego otwierania się na nowość, przy jednoczesnej mądrości wiedzy/
– transgresyjność /stała zdolność przekraczanie siebie od „ja” powierzchownego do „ja” głębokiego/
Warunki dialogu:
– obustronna autentyczność;
– spotkanie – dotknięcie „rdzenia egzystencji”
– zaangażowanie, czyli pochodzące z wolnego wyboru oddanie się pewnej sprawie lub osobie /bez zapłaty/.
Formy dialogu:
– rzeczowy – prawda
– personalny – wolność
– egzystencjalny – miłość
Nurt pedagogiki krytycznej!
Geneza ped. krytycznej:
– jest zróżnicowanym ruchem badawczym;
– źródeł jej należy poszukiwać w filozofii krytycznej, np. w Szkole Francuskiej, a także radykalizmie społecznym lat 60tych.
– zajmujący się tą pedagogiką nawiązują do K. Poppera, który wystąpił z krytyką historycyzmu, opowiedział się za stosowaniem w nauce śmiałych hipotez i poddawaniu się ich surowej krytyce.
Pedagogika krytyczna to podejście skupione na „trosce o los demokracji, szanse rozwoju w niej jednostek, zwłaszcza wpisanych w środowiska mniejszościowe wobec, których stosuje się takie praktyki jak:
– alienacja;
– hegemonia;
– ucisk i niesprawiedliwość;
– przemoc symboliczna”.
Dlaczego należy być krytycznym?
Dominująca kultura uczy ludzi „pasywnego życia pośród alienujących struktur”, ponadto ustanawia „autorytarne sposoby sprawowania kontroli”.
Krytyczność ma kilka poziomów:
Wyrasta z niezgody na niesprawiedliwość istniejącego świata – świat jest nie taki jak być powinien.
Pedagogika krytyczna to nurt, który podważa:
– założenia;
– działania;
– i wyniki edukacji uważane za oczywiste.
Pedagogika krytyczna uważana jest za odpowiedź na dominację instytucjonalną i ideologiczną, zwłaszcza w systemie kapitalistycznym.
Czym jest pedagogika krytyczna?
Łączy się z krytyką szkoły, a krytyka ta stanowi ocenę rzeczy względem mniej lub bardziej świadomie przyjętych kryteriów.
Szkoła działa w 2 obszarach (zarzuty):
1. Ignorowanie różnic – dzieci innego wyznania, grupy etnicznej, są traktowane tak, jakby byli Polakami i katolikami.
2. Trening milczenia:
– dzieci nie należące do grupy tzw. „normalnych” uczniów wycofują się z aktywnego udziału w szkolnej edukacji;
– ich kod językowy nie pasuje do dominującego, bardziej rozwiniętego pod względem struktury gramatycznej, kodu nauczyciela;
– starają się być niewidoczne i unikają zabierania głosu;
– powstają tzw. strefy kultury ciszy, czyli swoista niezdolność do mówienia własnym głosem;
– następuje kulturowe wykluczenie – młodzież poddawana edukacji nie chce identyfikować się z kulturą, z której wyrosła, ale nie jest w stanie wejść w tzw. kulturę wyższą.
Uczniowie muszą uzyskiwać dostęp do: […] umiejętności, wiedzy i autorytetu, niezbędnych dla działania zgodnie z tym, co życie w radykalnie wielokulturowej demokracji, dla rozpoznawania antydemokratycznych form władzy.
Wykład 12 – 04.11.17
Antypedagogika
Zapoczątkował ją Ekkehard v Braummuhl w 1975r. w Niemczech.
Jej podstawą jest założenie, że pomagamy w kształtowaniu tożsamości, ale bez pedagogiki, bez opiekuńczego wywierania wpływu. Anty- wstawia się za całkowitym równouprawnieniem dzieci wobec dorosłych, również w odniesieniu do prawa wyborczego. W tym kierunku chodzi o naturalny wzrost jednostki.
Główne tezy:
– antypedagogika odrzuca odpowiedzialność wychowawcy za dziecko
Odpowiedzialność za ciebie – tradycyjna odpowiedzialność rodzica za dziecko.
Odpowiedzialność za samego siebie – oznacza ona, iż występuje w swoim imieniu, troszczę się o człowieka danego mi pierwotnie; siebie samego. Pochodzi ona z instynktu samozachowawczego, który zamieszkuje każdy żywy organizm jako siła konstruktywna i zgodnie z anty- ujęciem można go znaleźć także u dzieci, jak małe by nie były.
– antypedagogika chce się uwolnić od pośredniczenia
Dorośli nie mają żadnego przyrodzonego prawa do narzucania czegokolwiek dzieciom. W rzeczywistości nikt nie jest uprawniony do sprawowania władzy nad innym człowiekiem, do rządzenia kimkolwiek. Istotą jest całkowita rezygnacja z roszczenia do narzucania naszej woli, a nie robienia wyjątku do roszczenia.
– antypedagogika sugeruje, że spontaniczne wyrażanie nienawiści, zawiści, rywalizacji, lekceważenia, obojętności, itd. nie pociąga za sobą żadnych negatywnych skutków
W komunikacji wskazana jest autentyczność. Jeśli brak autentyzmu to brak dialogu rodzic – dziecko. Nie należy narzucać swoich uczuć innym.
– antypedagogika chce, aby dzieci nauczyły się działać wg zasad moralnych, aniżeli „prawo silniejszego”
Nie odrzuca moralności, ale jej wariant pedagogiczny.
Argumenty pedagogiki nie docierają do dziecka, ponieważ jest ono zajęte obroną przez różnymi formami przymusu.
Z anty- punktu widzenia respekt jaki mamy wobec wolności innego, oznacza w pierwszej kolejności respekt przed jego systemem własnym, przed rzeczywistością psychiczną drugiego człowieka.
Antypedagogika upomniała się o takie wartości jak:
– wolność;
– równość;
– przyjaźń;
– samostanowienie;
– odpowiedzialność każdego za siebie samego.
Niemiecki Manifest Dziecięcy -
Prawa podstawowe:
Prawo do równości
Prawo do swobodnego rozwoju
Prawo do odpowiedzialności prawnej za swoje życie iczyny
Prawo do ochrony prawnej
Prawa społeczne:
Prawnej regulacji własnej aktywności społecznej
Uczestniczenia w życiu publicznym
Uczestnictwa w wyborach
Swobodnego wyrażania własnych poglądów
Otrzymywania wynagrodzenia za pracę
Wyboru życiowego partnera
Wsparcia ze strony dorosłych w kierowaniu własnym życiem
Minimalnego wpływu na życie państwowe
Prawa indywidualne:
Zadowalających dziecko narodzin
Nienaruszalnej cielesności
Swobodnego przyjmowania pożywienia
Własnego imienia
Prywatnego życia
Seksualizmu
Samostanowienia i własnej edukacji
Wolności religijnej
Swobody
Informacji w zakresie wszystkich interesujących je faktów i zdarzeń
Najważniejszymi przesłankami antypedagogiki są:
Człowiek jest istotą wewnętrznie scaloną, holistyczną, jest jednością ciała, psychiki i duszy.
Człowiek jest istotą wolną, niepowtarzalną, nie podlegającą w sferze życia duchowego kontroli wewnętrznej.
Człowiek jest istotą społeczną i konstruktywną, rodzi się z nieskończonej miłością siebie samego – to niekoniecznie jest złe, człowiek zajmujący się sobą staje się konstruktywny i pożyteczny.
Wszyscy ludzie są sobie równi bez względu na wiek, płeć, rasę, przekonania polityczne czy wyznanie religijne.
Człowiek nie jest istotą, która musi być intencjonalnie wychowywana.
Człowiek już od urodzenia jest w stanie odczuwać własne dobro i w pełni stanowić o sobie.
Człowiek jest w 100% odpowiedzialny za siebie.
Dzieciństwo nie jest fazą przejściową do człowieczeństwa, ale stanem w pełni wartościowym.
Człowiek, który w okresie dzieciństwa nie jest fizycznie czy psychicznie represjonowany, nie odczuwa jako osoba dorosła potrzeby przemocy wobec innych ludzi.
Człowiek już od urodzenia jest w stanie odczuwać własne dobro i w pełni stanowić o sobie.
Wykład 13 – 11.01.17
Rodzaje teorii humanistycznych – to tylko początek
– Hermeneutyczna – stara się zrozumieć wycinki rzeczywistości będącej kontekstem językowym.
– Fenomenologiczna – ma strukturę odkrywczą i intuicyjnie określa fenomeny.
– Krytyczna/ dialektyczna/ powstaje poprzez rozprawianie się z przeciwnymi punktami widzenia. Krytyczna świadomość próbuje obnażać ideologie i fałszywą świadomość.
Fenomenologia:
– Każde zjawisko, ludzka historia, czy pojedyncze zdarzenie posiada swój indywidualny (niepowtarzalny) idiom;
– Za główny cel fenomenologia stawia sobie poznanie czegoś takim, jakim to w istocie jest, dzięki temu można odkryć to, co wcześniej nie było dostrzegane;
– Fenomenologia zakłada chęć poznania różnorakich punktów widzenia danego zjawiska;
– Obranie fenomenologicznego punktu widzenia to skupienie się przy doświadczeniu konkretnej rzeczy, na tym co owa rzecz „mówi” o sobie;
– Celem fenomenologii jest badanie sytuacji, procesów takimi jakie one są, odkrycie tego co wcześniej nie było dostrzegane;
– Warunkiem każdego poznania w procesie badawczym jest zawieszenie swojej wiedzy, sądów czy przekonań przez badacza, co z kolei pozwoli dostrzec cuda życia codziennego;
– Kolejnym krokiem jest refleksja nad zjawiskami, które pojawiają się właśnie w codzienności – a wychowanie jest doświadczeniem naturalnym w pierwszej kolejności;
– Fenomenologia hołduje nastawieniu refleksyjnemu;
– Zawieszenie wiedzy, czy wzięcie jej w „fenomenologiczny nawias”, co zwie się redukcją polega na wyłączeniu i wyeliminowaniu pewnych elementów i rozważaniu tylko tego, co pozostaje;
– Dzięki owej redukcji (epoche) uzyskuje się obraz fragmentu rzeczywistości jako „czystą kartę”;
– Zasadnicze pytanie, na które próbuje odpowiedzieć fenomenologia, dotyczy sensu świata – sensu wychowania, ponieważ dzięki temu zrozumieniu, możliwe jest, aby świat – wychowanie – stał się prawdziwie ludzkim.
Hermeneutyka:
– hermeneutykę określa się jako ogólną teorię interpretacji i rozumienia kategorii form symbolicznych składających się na treść i sens życia ludzkiego;
– hermeneutyka zajmuje się opisywaniem i interpretacją ludzkiego świata, które trzeba czytać i odkrywać jak książkę;
– celem jest poznanie i rozumienie – podobnie jak w fenomenologii;
– podejście h wiąże się ze związkiem między pytaniem a rozumieniem;
– aby móc zadać określone pytanie, należy najpierw mieć świadomość tego, czego się nie wie, dopiero wtedy można zacząć poszukiwania;
– aby móc coś rozumieć na nowo, należy odejść od swoich przekonań czy poglądów
– zatem stan zawieszenia stanowi najgłębszą i fundamentalną istotę pytania i odkrywania
– odejście od tego co znane, wiadome pozwala zobaczyć na nowo określone zagadnienia
Teorie mogą być ukierunkowane na różne pola działania:
– Empiria / postrzeganie, doświadczenie.
– Poznanie / transcendencja, rozsądek, logika, etyka.
– Skoncentrowane na: interes / wola, władza, korzyść.
– Działanie / społeczeństwo, kultura, język.
W ramach tych pól pojawiają się główne postawy filozoficzne:
– Racjonalizm – wychowanie jest przedłużonym ramieniem poznawczego i racjonalnego myślenia.
– Empiryzm – wychowanie jest konkretną formą zachowania (behawioryzm).
– Naturalizm – wychowanie to wykluczenie sztucznych wpływów na korzyść naturalnych sił rozwoju.
– Idealizm – wychowanie to przekazanie ukierunkowania na wzory i wartości idealne.
– Metafizyka – wychowanie jest ponadhistoryczną i ponadkulturową troską o ludzkość.
– Teoria krytyczna – wychowanie to tworzenie świadomości krytyczno-emancypacyjnej.
– Konstruktywizm – wychowanie to kreatywny projekt innowacji.
– Pragmatyzm – wychowanie to strategia wywierania wpływu służąca społeczeństwu.
– Funkcjonalizm – wychowanie jest przypisywaniem ról.
– Teoria działania – wychowanie jest ścieżką działania wiodącą do celów operacyjnych.
– Teoria systemowa – wychowanie jest częścią dynamicznego procesu wymiany pomiędzy jednostką i społeczeństwem.
– Materializm marksistowski – wychowanie jest prowadzeniem ku rewolucyjnej.
Typy teorii:
Empiryczno – analityczne
Racjonalno – krytyczne
Hermeneutyczno – dialektyczno – fenomenologiczne
Idealistyczno – metafizyczne
Normatywno – konstruktywistyczne
Pragmatyczno – ekonomiczne
Naturalistyczno – ekonomiczne