Filozofia wychowania i pedagogika praktyczna- pedagogika nienaukowa wg Brezinki.
Nienaukowa wyjaśnianiem przyczyn się zajmuje, a pedagogika naukowa zajmuje się tym, co
racjonalne, pozwala na znalezienie technik, metod działania.
Otton Fryderyk Wolgong twierdzi, że człowiek nie jest ani czymś gotowym, ani
zamkniętym. Zatem niemożliwa jest ani stałość, ani ciągłe podążanie naprzód. Droga
człowieka charakteryzuje się ciągłym szukaniem i zbaczaniem ze szlaku, a zatem w
wychowaniu i kształceniu trzeba uwzględnić ryzyko i groźbę niepowodzenia starań
nauczycieli i wychowawców. Sytuacje egzystencjalne są nacechowane przypadkowością,
wyłącznością, wstrząsem, merytoryczna nieokreślonością. W wychowaniu i kształceniu
szczególnego znaczenia nabiera stworzenie sfery bezpieczeństwa opartej na klimacie zaufania
oraz stworzenie przestrzeni egzystencjalnej, aby znalazło się miejsce na wydarzenia niestałe.
Wychowanie ujęte tu zostaje w kategorię podstawowego dla człowieka doświadczenia
(doświadczenie indywidualne podstawą procesu, a nie wzorce). W wychowaniu istotne
stają się sytuacje egzystencjalne: spotkanie, kryzys, sytuacje graniczne, nadzieja, zaufanie,
zaangażowanie. W praktycznym wymiarze wychowania chodzi o ochronę „niedomkniętych
obrazów człowieka”, a nie działania według utrwalonych koncepcji. Nie ma zatem
jednoznacznych wyjaśnień i skutecznych propozycji rozwiązań. Ta koncepcja odwołuje
się do paradygmatu fenomenologicznego, myślenie analityczno- empiryczne.
Teoria dialektyczno- krytyczna:
2 odmiany:
krytyczno- racjonalna i krytyczno- emancypacyjna
Emancypacyjna jest bardziej radykalna, a racjonalna stara się reformować, poprawiać bez
radykalnego podtekstu.
Teoria krytyczna nie zadawala się tylko empirycznym badaniem rzeczywistości ale
poszukuje niewłaściwych zjawisk i wyjaśnia dlaczego one zaistniały. Po to buduje się teorię,
by ingerować w dyskusje społeczne. Ma być ona narzędziem zmiany nie tylko dyskursu o
edukacji i edukacji i miejscu w życiu społecznym człowieka, ale ma to miejsce wskazywać i
formować. Teorie te krytykują rzeczywistość i mają być wyrazem ingerencji w rzeczywistość-
nie chcą opisywać, tylko odkrywać ukryte rzeczy i zmieniać je. Celem budowania teorii
ingerujących w życie społeczne jest zniesienie niesprawiedliwości społecznej przez
wyzwolenie człowieka z „niewolniczych stosunków”, również z jego niedouczenia
(połowiczego wykształcenia), jako dominującej formy świadomości. Odbyć się to może na
bazie rozwiniętych umiejętności krytycznego analizowania warunków społecznych
pozbawionych wymiaru ludzkiego. Chodzi o odkrywanie, demaskowanie, dopytywanie,
odczarowywanie.
Z perspektywy naukowo- teoretycznej pedagogika krytyczno- emancypacyjna postuluje:
- wyjście poza rozważania wyjaśniające kształt obowiązujących dotychczas teorii
- wyjście poza naukowo- doświadczalne i technologiczne teorie, które ujmują wychowanie i
kształcenie jako efektywne i zgodne z założonymi celami zmiany dyspozycji człowieka.
Pedagogika krytyczno- emancypacyjna to wewnętrznie otwarta orientacja obejmująca szeroki
wachlarz zjawisk, zasadzająca się na krytycznym, a nawet negatywnym stosunku do
normatywnego podejścia pedagogiki tradycyjnej. W tym aspekcie istotą wychowania,
nauczania i teorii pedagogicznej jest wyzwolenie osoby, jej umysłowości, jak i związanej z
nią sfery zachowań społecznych. Chodzi o rozwijanie umiejętności krytycznego myślenia,
krytycznego dopytywania, aby uświadomić sobie ograniczenia w postaci narzucanych
społecznie i rządzący osobą alienujących wyobrażeń sposobów myślenia i działania.
Uświadomienie to pozwoli na lepsze ukierunkowanie i wykorzystanie własnego potencjału, w
czym przejawia się osiągnięcie dojrzałości, a nie w opanowaniu zaplanowanego repertuaru
„właściwej wiedzy i dobrego zachowania”. Celem wychowania jest wychowanie do oporu
(masz być człowiekiem zdolnym, by powiedzieć „nie”), emancypacja człowieka z warunków
powodujących niedojrzałość, to również krytyka tego, co kiczowate, ckliwe, zakłamane.
Pierwszym elementem jest więc wychowanie do oporu, a drugim akceptacja norm w
warunkach, gdy jest rozumiała ich sensowność, wychowanie do zdolności krytycznego
analizowania rzeczywistości społecznej oraz umiejętności dopytywania się o tradycję i
ewentualnie jej zmienianie. Przeciwdziałanie niedouczeniu przez wzmacnianie zdolności
autorefleksji, samookreślenia, samoświadomości- ku dojrzałości.
W wychowaniu podstawowymi zagadnieniami są: konflikty, krytyka, niezależność,
kreatywność, opór, wola działania.
Wychowanie krytyczno- emancypacyjne to nauka stawiania oporu czynnikom powodującym
niedojrzałość.
Źródła filozoficzne, które wpłynęły na rozwój pedagogiki humanistycznej:
- psychoanaliza- (np. Freud)- przyczyniła się do rozwoju pedagogiki humanistycznej
- radykalny humanizm- (np. E. Fromm)- spojrzenie na człowieka, które potrafi się wyzwolić z
popędów i negatywnych postaw narzucanych przez wychowanie
- psychologia Gestalt
- żydowsko- chrześcijańska antropologia- spojrzenie na Boga innego- wybacza, słucha
- egzystencjalizm (świecki)- J.P. Sartre G. Marcel (?)
- fenomenologia
- tradycja wychowania Taoizm i Buddyzm- np. Suzuki
- pedagogika reform- np. L. Tołstoj, J. Dewey, M. Montessori, J. Korczak
- teorie Ameryki Łacińskiej- teorie deskolaryzacji społecznej, teatr zniewolonych
- psychologia humanistyczna- np. A. Maslow, K. Rogers