Komentowany przepis

Literatura

Postępowanie naprawcze w
razie zagrożenia
niewypłacalnością.
Komentarz do przepisów art.

492 - 521 ustawy prawo
upadłościowe i naprawcze

2004

Ireneusz Dukiel, dr Jerzy Pałys

Postępowanie

naprawcze Dukiel
01.2004

dla stanu prawnego na 2004-01-01

Wstęp

"Postępowanie naprawcze w razie zagrożenia niewypłacalnością" to tytuł czwartej

części ustawy z 28.2.2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze, która zastąpiła dwa
przedwojenne rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 24.10.1934 r. - Prawo

upadłościowe oraz Prawo o postępowaniu układowym. Deklarowanym uzasadnieniem
wprowadzenia nowej regulacji była krytyka dotychczasowego stanu prawnego, któremu

zarzucano rzekomy anachronizm, naruszanie praw wierzycieli posiadających
zabezpieczenia na mieniu dłużnika, brak rozwiązań na okoliczność upadłości z

czynnikiem zagranicznym, wreszcie nieefektywność tych postępowań, zwłaszcza w
odniesieniu do postępowania układowego, które w niewielkim stopniu służyło

rzeczywistemu uzdrowieniu przedsiębiorstw dłużników, pozwalając za to, z oczywistą
szkodą dla wierzycieli, na długotrwałe uchylanie się od obowiązku regulowania

zobowiązań poprzez wnoszenie nieuzasadnionych środków zaskarżenia.
Odpowiedzią na tę ostatnią dolegliwość było zlikwidowanie instytucji samodzielnego

postępowania układowego, które wyprzedzało upadłość przedsiębiorcy. W jego miejsce
zdynamizowano układ w postępowaniu upadłościowym, gdyż nie tylko przesunięto jego

wszczęcie na moment orzekania o upadłości, ale ustawowo nadano mu pierwszeństwo
przed likwidacją majątku w ramach upadłości i dopuszczono możliwość płynnego

przechodzenia pomiędzy tymi sposobami prowadzenia upadłości, co miało pozwolić
sądowi na aktywną kontrolę przebiegu restrukturyzacji zadłużenia i przedsiębiorstwa

dłużnika. W wyniku tak przyjętej teoretycznej koncepcji, której w żadnej mierze nie
zweryfikowano ani w drodze empirycznych badań postępowań upadłościowych i

układowych licznie prowadzonych od początków lat 90-tych XX wieku, ani poprzez

analizę skutków prawnych, ekonomicznych i socjologicznych stworzonego modelu
postępowania sądowego, powstała próżnia ustrojowa odnosząca się do stanów

poprzedzających wystąpienie niewypłacalności.
Dla wypełnienia tej luki, na doraźne zamówienie polityczne, pojawiła się w ostatniej

fazie prac nad projektem ustawy, tuż przed przekazaniem go do Sejmu, idea
postępowania naprawczego, która w sposób ekspresowy, bez poddania jej dyskusji

merytorycznej, została inkorporowana do Prawa upadłościowego. Paradoksalnie zatem,

Page 1 of 3

2009-08-27

https://legalis.net.pl/menu.html

uchwalona ostatecznie regulacja naprawcza, nie tylko powiela niedostatki uchylonego

postępowania układowego, lecz je wręcz lawinowo mnoży, przez co stanowi dobitne
zaprzeczenie założeń legislacyjnych przyjętych dla projektu ustawy. Wielość zawartych

w niej błędów, począwszy od samych podstaw ustrojowych, poprzez brak
synchronizacji z prawem upadłościowym, a kończąc na redakcji językowej i

technicznej, zdecydowanie negatywnie wpływa na ocenę całej legislacji.
Potwierdzeniem wyjątkowej wadliwości części naprawczej nowego prawa, a zarazem

świadectwem sprzeczności systemu prawnego, było wcześniejsze wejście w życie
przepisów postępowania naprawczego względem wielkich przedsiębiorców,

korzystających ze szczególnych zasad pomocy publicznej. Na podstawie odrębnych

ustaw udzielenie takiej pomocy było uwarunkowane wystąpieniem u tych
przedsiębiorców przesłanek ogłoszenia upadłości, co z definicji wykluczało uznanie ich,

na potrzeby postępowania naprawczego, za zagrożonych niewypłacalnością. Tak więc
przedsiębiorcy, którym ustawodawca w pierwszym rzędzie otworzył możliwość

wszczęcia postępowania naprawczego, w żadnym razie nie mogli z niego korzystać,
gdyż nie spełniali elementarnych przesłanek, bowiem w świetle Prawa upadłościowego

i naprawczego byli już niewypłacalni, a nie dopiero niewypłacalnością zagrożeni.
Dostępne już na rynku komentarze do Prawa upadłościowego i naprawczego z

oczywistych względów skupiają się na problematyce upadłościowej, marginalnie
odnosząc, gdy przepisy tego wymagają, zgłoszone na jej tle uwagi do postępowania

naprawczego. Nasze stanowisko musiało być odwrotne, gdyż chcąc skoncentrować się
na analizie regulacji naprawczej, sięgaliśmy do przepisów prawa upadłościowego

jedynie wówczas, gdy przepisy części czwartej ustawy je powoływały lub było to
niezbędne do wykładni systemowej. W wyniku takiego zabiegu prawo naprawcze

ujawniało swe zasadnicze wady, które staraliśmy się nie tylko zidentyfikować, ale także
zdiagnozować i poszukiwać sposobów ich przezwyciężenia, by nie sprzeciwić się

założeniu o racjonalności ustawodawcy, która ma przyświecać każdej wykładni aktu
prawnego. Chcieliśmy więc stworzyć komentarz, w dobrym tego słowa znaczeniu

krytyczny i analityczny, który jednocześnie mógłby być podstawą kształtowania, jakże
trudnej, praktyki korzystania z prawa naprawczego jako instrumentu zapobiegania

niewypłacalności. Sądzimy również, że z założonej perspektywy udało się też zgłosić

ważne i nieobecne dotąd w literaturze przedmiotu oceny co do wielu rozwiązań Prawa
upadłościowego i naprawczego, zwłaszcza odnoszące się do regulacji upadłości z

możliwością zawarcia układu.
Czy zadania, które sobie postawiliśmy na początku zmagań z ułomną materią prawa

naprawczego, przyzwoicie udało się nam wypełnić, ocenić mogą tylko Czytelnicy
komentarza. Świadomi wielu naszych kontrowersyjnych poglądów, jesteśmy na

dyskusję przygotowani i z pokorą ją podejmiemy. Głęboka dyskusja w sprawie
niedawno przyjętej regulacji naprawczej jest naszym zdaniem pilnie potrzebna, gdyż

prawo to wymaga gruntowanych zmian i zasadniczej przebudowy, by mogło spełniać
elementarne założenia, dla których powstało, bowiem w przeciwnym przypadku

pozostanie tylko martwym zbiorem przepisów, będących świadectwem niemocy
ustawodawczej.
Po kilkunastu latach od restytucji wolnego rynku narasta świadomość, że prawo

upadłościowe jest jedną z podstaw działalności gospodarczej. Skutki materialne i
procesowe upadłości oraz wszczęcia postępowania naprawczego, które ma jej

zapobiegać, uregulowane w przepisach Prawa upadłościowego i naprawczego muszą
być dziś znane każdemu uczestnikowi wolnego rynku, na którym czynni są nie tylko

przedsiębiorcy, występujący w roli dłużników lub wierzycieli, ale też konsumenci i
liczne podmioty prawa publicznego, którzy do udziału w czynnościach postępowania

upadłościowego lub naprawczego zostali włączeni w stopniu daleko wyższym, niż
miało to miejsce uprzednio. Oprócz grona tych uczestników, ich doradców i obsługi

prawnej, do adresatów komentarza zaliczyć należy również sędziów, nadzorców,

Page 2 of 3

2009-08-27

https://legalis.net.pl/menu.html

syndyków, zarządców i komorników, którzy prowadzą takie postępowania i w nich

uczestniczą, jak też prowadzą inne postępowania sądowe i egzekucyjne, na których
przebieg wpływ będą miały wszczynane postępowania naprawcze. Mamy nadzieję, że

krytyczne uwagi zostaną odebrane jako wnioski de lege ferenda, skierowane do
wszystkich, od których zależy poziom legislacji w Polsce.

Komentarz uwzględnia stan prawny na 1 marca 2004 r.

Wrocław, styczeń-marzec 2004 r.

Autorzy

Page 3 of 3

2009-08-27

https://legalis.net.pl/menu.html