Komentowany przepis

Literatura

Spis treści

I. Obowiązek zgłoszenia wniosku

Prawo upadłościowe i
naprawcze. Komentarz

2005

Stanisław Gurgul

Prawo upadłościowe i

naprawcze Zimmerman
10.2007

Pr.upadłościowe i
naprawcze

red.Zienkiewicz08.2006
Prawo upadłościowe i

naprawcze Gurgul
05.2005

dla stanu prawnego na 2005-05-30

I. Obowiązek zgłoszenia wniosku
II. Odpowiedzialność odszkodowawcza

1

1. Przepisy ust. 1 i 2 art. 21 stanowią zasadniczo odpowiednik art. 5 § 1 i 2 PrUp;
istotna różnica polega na tym, że poprzednio obowiązek zgłoszenia wniosku o

ogłoszenie upadłości spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej i komandytowo-
akcyjnej w razie braku majątku na zaspokojenie długów dotyczył tylko takiej sytuacji,

w której spółki te znajdowały się w stanie likwidacji, obecnie natomiast także takiej
sytuacji, w której wymienione spółki nie są w stanie likwidacji.

2

2. Ogłoszenie w odpowiednim czasie upadłości leży przede wszystkim w interesie
wierzycieli, obowiązek jednak zgłoszenia wniosku w tym przedmiocie nałożono tylko

na dłużnika oraz osoby mające prawo go reprezentować, wierzyciele bowiem zazwyczaj
nie wiedzą, czy nie wykonuje on "swoich wymagalnych zobowiązań" lub czy stan

bierny jego majątku przewyższa stan czynny (należy tu podkreślić, że krąg osób
zobowiązanych do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika zawiera się w

znacznie szerszej kategorii osób uprawnionych do dokonania tej czynności).

3

Obowiązek, o którym mowa, nie dotyczy jednak dłużnika korzystającego z tzw.
pomocy publicznej na podstawie przepisów ustawy z 30.10.2002 r. o pomocy

publicznej dla przedsiębiorców o szczególnym znaczeniu dla rynku pracy (Dz.U. Nr
213, poz. 1800 ze zm.), przepis bowiem art. 7 ust. 3 tej ustawy stanowi wyraźnie, że "od

dnia wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego do przedsiębiorców objętych
restrukturyzacją nie stosuje się przepisów o obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie

upadłości" (zob. także w tym przedmiocie uw. do art. 6, Nb 32).

4

3. Przepis ust. 1 dotyczy obu podstaw ogłoszenia upadłości (art. 11 ust. 1 i 2 PrUpN),

osoby zatem uprawnione do reprezentowania osoby prawnej albo innej jednostki
organizacyjnej mają obowiązek zgłoszenia wniosku nie tylko wtedy, gdy zobowiązania

tych podmiotów przekroczą wartość ich majątku, lecz także wtedy, gdy zachodzi
pierwsza podstawa upadłości, tj. gdy dłużnik "nie wykonuje swoich wymagalnych

zobowiązań". W tym zakresie stan prawny nie uległ zmianie, ponieważ poprzednio
również przyjmowano, że osoby "reprezentujące" dłużnika mają obowiązek zgłoszenia

wniosku o ogłoszenie upadłości bez względu na to, która z podstaw upadłości in

Page 1 of 4

2009-08-27

https://legalis.net.pl/menu.html

II. Odpowiedzialność odszkodowawcza

concreto wchodzi w grę (zob. S. Gurgul, [w:] Prawo, s. 47).

5

Ujawnienie, że majątek nie wystarcza na zaspokojenie długów, może nastąpić nie tylko

na podstawie bilansu sporządzonego na koniec roku obrachunkowego, lecz także
każdego innego bilansu, sporządzonego np. w celu skontrolowania stanu gospodarki

danej jednostki.

6

1. Odpowiedzialność cywilna stanowi jeden z filarów, na jakich opiera się system prawa

cywilnego. Rozumienie pojęcia "odpowiedzialności cywilnej" nie jest jednak jednolite
(zob. A. Stelmachowski, Wstęp do teorii prawa cywilnego, Warszawa 1969, s. 243).

Często jest ona utożsamiana z odpowiedzialnością odszkodowawczą, ex delicto lub ex

contractu (zob. W. Czachórski, Zasady i funkcje odpowiedzialności cywilnej według
Kodeksu cywilnego, ich ewolucja. Studia prawa zobowiązań, Warszawa - Poznań 1979,

s. 61 i nast.). Sankcje cywilnoprawne nie wyczerpują się jednak w obowiązku
odszkodowawczym. Nieważność czynności prawnej, przymusowe wykonanie

zobowiązania to także przejawy odpowiedzialności cywilnoprawnej (zob. A.
Stelmachowski, [w:] Wstęp do teorii, s. 248).

7

2. Znane jest odróżnienie pojęcia długu, rozumianego jako powinność świadczenia, od
odpowiedzialności wiążącej się z przymusową realizacją świadczenia. W tej formule

mieści się pojęcie odpowiedzialności osobistej i rzeczowej. Pierwsza oznacza, że
gwarancją spełnienia świadczenia jest cały majątek dłużnika lub jego wydzielona część.

Druga wskazuje, że tą gwarancją jest jedynie oznaczony przedmiot majątkowy, np.
nieruchomość obciążona hipoteką (zob. W. Czachórski, Zobowiązania. Zarys wykładu,

Warszawa 1983, s. 44 i nast.; zob. także Nb 21 i 22 do art. 32). Osoby wymienione w
ust. 3 odpowiadają za szkodę spowodowaną niezgłoszeniem w terminie wniosku o

ogłoszenie upadłości całym swym majątkiem, bez ograniczenia, jest to więc pełna
odpowiedzialność osobista.

8

3. Poprzednio odpowiedzialność odszkodowawczą osób zobowiązanych do zgłoszenia
wniosku o ogłoszenie upadłości regulował art. 17

1

§ 1 PrUp, który stanowił: "Kto nie

wykona obowiązku określonego w art. 5 § 1 lub § 2, odpowiada za szkodę wyrządzoną

przez to wierzycielowi, chyba że nie ponosi winy. Jeżeli obowiązku nie dopełniło kilka
osób, ich odpowiedzialność jest solidarna". Porównanie treści tego przepisu z art. 21

ust. 3 PrUpN unaocznia, że obecnie:

1) . odszkodowania za szkodę spowodowaną niezgłoszeniem wniosku w

terminie może żądać nie tylko wierzyciel lecz także każda inna osoba (w tym
również sam dłużnik), która poniosła przez to szkodę;

2) . podstawą tej odpowiedzialności jest przepis art. 415 KC przyjmujący winę
jako ogólną zasadę odpowiedzialności odszkodowawczej;

3) . nie istnieje już domniemanie winy, na poszkodowanym zatem spoczywa

ciężar dowodu wszelkich okoliczności uzasadniających odpowiedzialność
sprawcy szkody (przepis art. 17

1

§ 1 PrUp wyraźnie formułował domniemanie

winy w powszechnie używanym dla wyrażenia tej myśli zwrocie "chyba że nie

ponosi winy");

4) . odpowiedzialność kilku osób wyrządzających szkodę, tak jak poprzednio,

jest solidarna z mocy art. 441 § 1 KC.

Page 2 of 4

2009-08-27

https://legalis.net.pl/menu.html

Tak również - co do zasady - A. Jakubecki, [w] Jakubecki, Zedler, Komentarz, s. 70

oraz P. Zień, [w:] Jeśli dłużnik, s. 5; odmiennie w kwestii podstawy odpowiedzialności
Z. Świeboda, [w:] Komentarz, s. 50.

9

4. Przepis o obowiązku wynagrodzenia szkody dotyczy tych osób, na których spoczywa

obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości (art. 21 ust. 1 i 2 PrUpN), nie
odnosi się zaś do tych osób, które są tylko uprawnione do zgłoszenia tego wniosku (art.

20 ust. 2 PrUpN). Z tego względu odpowiedzialność odszkodowawczą będzie ponosił -
na przykład - każdy z członków wieloosobowego zarządu spółki kapitałowej albo każdy

z likwidatorów spółki, nie będzie jej natomiast ponosił wspólnik spółki jawnej
pozbawiony prawa do jej reprezentowania z mocy postanowienia umowy spółki (art. 30

§ 1 KSH) albo z mocy prawomocnego orzeczenia sądu wydanego na podstawie art. 30 §
2 KSH (tak również J. Naworski, [w:] Zakres, s. 640). W spółce partnerskiej partnerzy

mogą być pozbawieni prawa reprezentowania spółki umową albo odrębną uchwałą
partnerów (art. 96 KSH). Ponadto, w razie powołania w tej spółce zarządu i powierzenia

mu prawa reprezentowania spółki, partnerzy zostają pozbawieni prawa jej
reprezentowania (zob. S. Sołtysiński, [w:] Komentarz KSH, t. I, s. 480). W tym

przypadku obowiązek wystąpienia z wnioskiem o ogłoszenie upadłości spółki spoczywa
wyłącznie na członkach zarządu.

10

Zgłoszenie w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości ma szczególne znaczenie dla
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jest to bowiem przesłanka wyłączająca

subsydiarną odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania spółki (art. 299 § 1 i 2
KSH).

11

"Obowiązek odszkodowawczy, o którym mowa w ust. 3, odnosi się w zasadzie do

reprezentantów i likwidatorów, a nie w stosunku do samego dłużnika, gdyż szkodę
stanowi nieściągnięta wierzytelność, a za nią mogą odpowiadać tylko inne osoby, a nie

dłużnik, wobec którego wierzyciel nie traci swej wierzytelności i może jej
dochodzić" (zob. M. Allerhand, [w:] Komentarz, s. 26; tak również A. Jakubecki, [w:]

Jakubecki, Zedler, Komentarz, s. 70). W sytuacji tej dłużnik i osoby, które nie
wykonały obowiązku zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, odpowiadać będą

według zasad tzw. solidarności nieprawidłowej (odpowiedzialność in solidum).

12

5. W orzeczeniu z 9.9.1938 r. (C I 213/38, OSN 1938, poz. 188), SN stwierdził, że:

"wynagrodzenia szkody, wyrządzonej wierzycielowi przez niewykonanie obowiązku
zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, może - stosownie do art. 5 § 3 PrUp -

domagać się każdy wierzyciel, jeżeli wykaże, że przez zaniechanie wniosku o
ogłoszenie upadłości zmniejszył się majątek masy upadłości i wskutek tego wierzyciele

przy podziale funduszów masy bądź nic nie otrzymali, bądź otrzymali mniej niż by na

nich przypadało, gdyby wniosek był zgłoszony w czasie właściwym, a od dłużnika nic
nie można uzyskać". Orzeczenie to zachowuje swój walor w postępowaniu

upadłościowym obejmującym likwidację majątku dłużnika.

13

6. Rozpoznawanie spraw, o których mowa, odbywa się w odrębnym postępowaniu, w

trybie procesowym. O właściwości miejscowej i rzeczowej sądu powołanego do
rozpoznania danej sprawy rozstrzygają odpowiednie przepisy KPC. Skarga kasacyjna

przysługuje od kończących postępowanie orzeczeń sądu II instancji w sprawach, w
których wartość przedmiotu zaskarżenia przekracza 75 000 zł (art. 392

1

§ 1 KPC;

obecnie: art. 398

2

KPC). Tak również w oparciu o przepisy KPC obowiazujące przez

6.2.2005 r. Z. Świeboda, [w:] Komentarz, s. 51.

14

"Kto, będąc członkiem zarządu spółki albo likwidatorem, nie zgłasza wniosku o

upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków, uzasadniających według
przepisów upadłość spółki - podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo

pozbawienia wolności do roku" (art. 586 KSH).

Page 3 of 4

2009-08-27

https://legalis.net.pl/menu.html

Gurgul

Page 4 of 4

2009-08-27

https://legalis.net.pl/menu.html