Komentowany przepis

Postępowanie naprawcze w
razie zagrożenia
niewypłacalnością.
Komentarz do przepisów

art. 492 - 521 ustawy
prawo upadłościowe i
naprawcze

2004

Ireneusz Dukiel, dr Jerzy Pałys

Prawo upadłościowe i

naprawcze Zimmerman
10.2007

Pr.upadłościowe i
naprawcze

red.Zienkiewicz08.2006

Prawo upadłościowe i
naprawcze Gurgul

05.2005
Postępowanie

naprawcze Dukiel
01.2004

dla stanu prawnego na 2004-01-01

1. Złożenie przez przedsiębiorcę zagrożonego niewypłacalnością oświadczenia o
wszczęciu postępowania naprawczego, odmiennie niż w przypadku wniosku o

ogłoszenie upadłości, jest uprawnieniem przedsiębiorcy, a nie jego obowiązkiem. Prawo
upadłościowe i naprawcze zatem nie tylko nie obliguje przedsiębiorców do korzystania

z instytucji postępowania naprawczego, lecz nawet nie zakreśla szczególnego terminu
złożenia takiego oświadczenia. Jedynym ograniczeniem, po części związanym z

terminem, jest konieczność zachowania przez oświadczeniodawcę statusu
przedsiębiorcy zagrożonego niewypłacalnością, gdyż w przeciwnym razie będziemy

mieli do czynienia z niewypłacalnością i obowiązkiem zgłoszenia w sądzie wniosku o
ogłoszenie upadłości.

2. Tradycyjnie wnioskowe postępowanie sądowe, normowane wprost lub odpowiednio
przepisami KPC, wszczynane jest poprzez złożenie pisma procesowego, określanego

mianem pozwu lub wniosku (w PrUkł używano terminu "podanie"), zawierającego
wniosek o przeprowadzenie określonego postępowania w celu ochrony przysługującego

prawa. W przepisach regulujących postępowanie naprawcze ustawodawca posłużył się
terminem "oświadczenie o wszczęciu postępowania" na określenie czynności inicjującej

postępowanie sądowe w przedmiocie wszczęcia postępowania naprawczego. W zamyśle
twórców projektu PrUpadNapr miało to zapewne odzwierciedlać główne założenie

nowej regulacji, sprowadzające się do tego, iż to sam przedsiębiorca wszczyna i
prowadzi postępowanie obejmujące restrukturyzację majątkową, zaś sąd jedynie post

factum bada zachowanie przez niego rygorystycznie określonych warunków takiego
postępowania. Przedsiębiorca składać miał zatem w sądzie jednostronne oświadczenie

woli, w którym komunikowałby o fakcie wszczęcia postępowania, nie zaś jedynie o

zamiarze wszczęcia, przy czym skutki złożenia takiego oświadczenia biegłyby dopiero
od daty ogłoszenia w MSiG (zob. uzasadnienie rządowego projektu PrUpadNapr - druk

sejmowy Nr 809 z 29.8.2002 r.). Ostatecznie w PrUpadNapr wprowadzono dodatkową
wstępną kontrolę sądu, co nie zmienia konstatacji, iż w znacznej części postępowanie

naprawcze ma charakter postępowania pozasądowego.

3. Oświadczenie złożone sądowi inicjuje postępowanie w przedmiocie wszczęcia

Page 1 of 17

2009-08-27

https://legalis.net.pl/menu.html

postępowania naprawczego, ale samego właściwego postępowania nie rozpoczyna,

gdyż jego początkiem jest dopiero ogłoszenie w MSiG oświadczenia o wszczęciu
postępowania. Przez analogię do systematyki PrUp lub PrUkł, można w pełni zasadnie

twierdzić, że i w tym przypadku mamy do czynienia z dwoma częściami (fazami)
postępowania naprawczego, mianowicie z postępowaniem w przedmiocie wszczęcia

postępowania naprawczego oraz z właściwym postępowaniem naprawczym (por. J.
Jankowski, Przebieg postępowania egzekucyjnego, upadłościowego i układowego.

Struktura postępowań w ujęciu dynamicznym, Kraków 1999, s. 245 i nast.). To
pierwsze postępowanie trwa od chwili złożenia przez przedsiębiorcę we właściwym

sądzie oświadczenia o wszczęciu postępowania z wymaganymi załącznikami, a kończy

się albo z upływem dnia, który poprzedza dzień ukazania się w MSiG wymaganego
ogłoszenia (por. uwagi do art. 496 ust. 1 PrUpadNapr) albo z dniem uprawomocnienia

się postanowienia sądu o zakazie wszczęcia postępowania (por. uwagi do art. 494 ust. 3
PrUpadNapr). Właściwe postępowanie zaczyna się natomiast z początkiem dnia, w

którym oświadczenie przedsiębiorcy ukaże się w MSiG i trwa do chwili zakończenia
tego postępowania (co do sposobów zakończenia postępowania naprawczego por.

uwagi do art. 493 PrUpadNapr).

4. Oświadczenie o wszczęciu postępowania naprawczego może złożyć wyłącznie sam

przedsiębiorca zagrożony niewypłacalnością, którego ewentualnie może reprezentować
prawidłowo umocowany pełnomocnik procesowy. Zagadnienie kręgu osób

uprawnionych w imieniu przedsiębiorcy do złożenia oświadczenia w przedmiocie
wszczęcia postępowania naprawczego należy rozpatrywać na ogólnych zasadach

reprezentacji przedsiębiorców w obrocie prawnym. Rozumowanie takie wynika z
założenia, iż wszczęcie takiego postępowania naprawczego jest uprawnieniem, a nie

obowiązkiem przedsiębiorcy, a tym samym nie ma powodów, aby czynić wyłom od
ogólnych reguł reprezentacji, jak to jest w przypadku zgłoszenia wniosku o upadłość,

kiedy obowiązek taki spoczywa na każdej z osób uprawnionych do reprezentacji
przedsiębiorcy samodzielnie lub z innymi osobami (por. art. 21 ust. 2 PrUpadNapr).

Oznacza to zatem, że uprawnienie takie ma w przypadku przedsiębiorcy, który nie jest
osobą fizyczną, także likwidator (lub likwidatorzy, jeżeli statut jednostki, w tym umowa

spółki lub przepisy wymagają ich współdziałania), ale też zarządca przymusowy
przedsiębiorcy lub kurator osoby prawnej wpisanej do KRS, ustanowiony na podstawie

art. 26 ust. 1 KrRejSU, pod warunkiem, że przedsiębiorcy ci nie stali się niewypłacalni,
a są tym stanem jedynie zagrożeni. W tych samych granicach oświadczenie takie złożyć

może także zarządca komisaryczny przedsiębiorstwa państwowego, bowiem co prawda
postępowanie naprawcze na podstawie PPU przeprowadza się tylko wobec

przedsiębiorstwa państwowego działającego ze stratą, to jednak nie musi oznaczać, że
jest ono niewypłacalne w rozumieniu PrUpadNapr. Oświadczenia takiego złożyć

natomiast nie może w stosunku do przedsiębiorstwa państwowego organ założycielski,
a wobec jednoosobowej spółki Skarbu Państwa minister właściwy do spraw Skarbu

Państwa, którzy mogą w przypadku niewypłacalności wnosić o ogłoszenie upadłości
tych przedsiębiorców (por. art. 20 ust. 1 pkt 3 i 4 PrUpadNapr);

5. Przedsiębiorca składa oświadczenie w sądzie rejonowym - sądzie gospodarczym,
który jest właściwy do rozpoznania sprawy o ogłoszenie jego upadłości. Zasady

właściwości miejscowej sądów gospodarczych właściwych dla spraw upadłościowych i
naprawczych (sądów upadłościowych) określa art. 19 ust. 1-3 PrUpadNapr, który

stanowi, iż w pierwszej kolejności jest to sąd właściwy dla siedziby zakładu głównego
przedsiębiorcy, w drugiej - każdy z sądów, w którego obszarze właściwości znajduje się

zakład przedsiębiorcy, jeżeli ten przedsiębiorca ma zakłady w obszarach właściwości
różnych sądów i trudno ustalić, który z nich jest zakładem głównym, w trzeciej - sąd

miejsca zamieszkania albo siedziby przedsiębiorcy, jeżeli ten przedsiębiorca nie ma w
Rzeczpospolitej Polskiej przedsiębiorstwa, w czwartej - sąd, w którego obszarze

Page 2 of 17

2009-08-27

https://legalis.net.pl/menu.html

właściwości znajduje się majątek przedsiębiorcy, gdy nie ma on w Rzeczpospolitej

Polskiej miejsca zamieszkania lub siedziby. W tym miejscu warto zastanowić się nad
problemem związanym ze złożeniem oświadczenia do niewłaściwego sądu w

kontekście upływu 14-dniowego terminu do ewentualnego zakazania wszczęcia
postępowania naprawczego, gdyż każde przekazanie sprawy sądowi równorzędnemu

lub niższemu, zgodnie z art. 394 § 1 pkt 1 KPC podlega zaskarżeniu, w wyniku czego
akta sprawy fizycznie przekazywane są do sądu właściwego co najmniej po trzech -

czterech tygodniach od daty wydania postanowienia o stwierdzeniu niewłaściwości.
Stosowanie ogólnych reguł procesowych uniemożliwiłoby faktyczne prowadzenie

postępowania wyjaśniającego, a tym samym stanowiłoby doskonałą sposobność do

wszczynania postępowań naprawczych przez przedsiębiorców, którzy nie mają
zdolności naprawczej, co stanowiłoby olbrzymie zagrożenie dla pewności obrotu

prawnego. Wydaje się, iż w celu zapobieżenia patologicznym sytuacjom wskazane
byłoby przyjęcie, iż termin 14-dniowy rozpoczyna bieg dopiero z chwilą złożenia

oświadczenia do sądu właściwego miejscowo i rzeczowo, bądź też upowszechnienie się
praktyki sądów, opartej na brzmieniu art. 200 § 3 KPC, iż sąd niewłaściwy

dokonywałby wszelkich czynności sprawdzających, w tym i ewentualnego wydania
orzeczenia o zakazie wszczęcia postępowania naprawczego, i dopiero po stwierdzeniu

braku podstaw do orzeczenia zakazu i upływie 14-dniowego terminu stwierdzałby
swoją niewłaściwość i przekazywał sprawę sądowi właściwemu.

6. Oświadczenie o wszczęciu postępowania naprawczego może być złożone wyłącznie
w formie pisemnej. Przesądza o tym, nie tyle zakres i treść danych objętych

oświadczeniem - choć trudno sobie wyobrazić, by mogły być one w tym zakresie np.
podane do protokołu, lecz obowiązujący stan prawny, w którym po uchyleniu art. 188

KPC, tylko w postępowaniach w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń
społecznych dopuszczalne jest zgłoszenie ustnie do protokołu powództwa oraz treści

środków odwoławczych i innych pism procesowych przez pracownika lub
ubezpieczonego, działających bez adwokata lub radcy prawnego.

7. Prawidłowo złożone pisemne oświadczenie winno zawierać dane wymienione w art.
22 ust. 1 pkt 1-3 PrUpadNapr, to jest:

a) . imię i nazwisko przedsiębiorcy, nazwę lub firmę, pod którą prowadzi

działalność gospodarczą oraz miejsce zamieszkania albo siedzibę;

b) . imiona i nazwiska reprezentantów i likwidatorów, jeżeli dłużnikiem jest

spółka osobowa lub osoba prawna;

c) . imiona i nazwiska oraz miejsce zamieszkania wspólników odpowiadających

za zobowiązania spółki bez ograniczenia, jeżeli dłużnikiem jest spółka osobowa;

d) . oznaczenie miejsca, w którym znajduje się przedsiębiorstwo lub inny

majątek dłużnika;

e) . wskazanie okoliczności uzasadniających złożenie tego oświadczenia oraz ich

uprawdopodobnienie.

Ponadto ustawodawca poprzez mechaniczne dodanie wyrazów "i ust. 2" do danych
zaliczył odpis z rejestru, w którym wpisany jest przedsiębiorca. Taki zabieg redakcyjny

może rodzić zastrzeżenia co do wymogu przedstawienia odpisu z rejestru, gdyż zgodnie

Page 3 of 17

2009-08-27

https://legalis.net.pl/menu.html

z zapisem literalnym obowiązek odnosiłby się wyłącznie do podania danych objętych

odpisem z rejestru. Jednakże względy praktyczne, związane z koniecznością
weryfikowania przez sąd w takim przypadku danych rejestrowych, przemawiają za

przyjęciem, iż w istocie chodziło ustawodawcy o dołączenie do oświadczenia odpisu z
właściwego rejestru lub ewidencji działalności gospodarczej.

8. Do oświadczenia o wszczęciu postępowania naprawczego, załączyć należy ponadto:

a) . oświadczenie, że nie zachodzi żadna z okoliczności negatywnych, które

uniemożliwiają przedsiębiorcy wszczęcie takiego postępowania, a
wymienionych wyczerpująco w art. 492 ust. 3 PrUpadNapr (por. uwagi do tego

przepisu);

b) . plan naprawczy, przy czym przepisy dotyczące takiego planu wskazują, że

"powinien zapewniać przywrócenie przedsiębiorcy zdolności do konkurowania
na rynku" i zawierać uzasadnienie, do którego winno się odpowiednio stosować

przepisy o uzasadnieniu propozycji układowych w postępowaniu
upadłościowym (por. uwagi do art. 502 PrUpadNapr);

c) . aktualny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego wartości, przy czym
przepis nie wymaga, by szacunku dokonał uprawniony rzeczoznawca, może go

więc przeprowadzić sam przedsiębiorca. Nie jest również wykluczone przyjęcie
za podstawę wartości księgowych, jakkolwiek racją przepisu jest poszukiwanie

rynkowej wartości majątku przedsiębiorcy (np. przez wskazanie jego cen w
ujęciu porównawczym), ewentualnie jego wartości zbywczej, istotnej dla oceny,

czy majątek ten i w jakim stopniu zabezpiecza roszczenia wierzycieli, co ma
zasadnicze znaczenie w perspektywie zakreślone przez art. 515 ust. 2

PrUpadNapr, gdy sąd wyjątkowo może zatwierdzić układ krzywdzący dla części
wierzycieli lub niezapewniający przedsiębiorcy przywrócenia zdolności do

konkurowania na rynku;

d) . aktualne sprawozdanie finansowe, na które zgodnie z art. 45 ust. 2

RachunkU składają się bilans, rachunek zysków i strat (rachunek wyników) oraz
informacja dodatkowa, obejmująca wprowadzenie do sprawozdania

finansowego oraz dodatkowe informacje i objaśnienia. Zgodnie z art. 64 ust. 1
RachunkU, w przypadku:

1) . banków oraz zakładów ubezpieczeń,

2) . jednostek działających na podstawie przepisów o publicznym
obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych oraz

przepisów o funduszach inwestycyjnych,

3) . jednostek działających na podstawie przepisów o organizacji i

funkcjonowaniu funduszy emerytalnych,

4) . spółek akcyjnych,

5) . pozostałych jednostek, które w poprzedzającym roku obrotowym, za
który sporządzono sprawozdania finansowe, spełniły co najmniej dwa z

Page 4 of 17

2009-08-27

https://legalis.net.pl/menu.html

następujących warunków:

a) . średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co
najmniej 50 osób,

b) . suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła
równowartość w walucie polskiej co najmniej 2.500.000 euro,

c) . przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji
finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie

polskiej co najmniej 5.000.000 euro,
sporządza się także obowiązkowo zestawienie zmian w kapitale

(funduszu) własnym oraz rachunek przepływów pieniężnych.
Przedsiębiorca, który nie ma obowiązku sporządzania sprawozdania

finansowego, winien przedłożyć wraz z oświadczeniem bilans na dzień
nie późniejszy, niż 30 dni przed złożeniem w sądzie oświadczenia, przy

czym sądzić wolno, że chodzi tu o tzw. dzień bilansowy, a więc datę, na
jaką podane są stany składników majątku, a nie o termin sporządzenia

(podpisania) bilansu. Obowiązku sporządzania sprawozdania

finansowego nie ma najliczniejsza w polskich warunkach rzesza
przedsiębiorców, osób fizycznych prowadzących działalność

gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji, którym od 1.1.2004 r.
przydano zdolność naprawczą. Co do zasady oceniać ponadto można, że

ewentualnie sporządzane przez nich bilanse w większości przypadków
obejmować będą tylko majątek wykorzystywany w działalności

gospodarczej, chociaż z punktu widzenia ich odpowiedzialności wobec
wierzycieli nie jest on oddzielony od majątku osobistego. Bilans jest

przy tym sprawozdaniem statycznym, ujawniającym tylko stan majątku,
a nie efektywność jego wykorzystania i tworzenia wyniku finansowego,

co jest istotniejsze w przypadku naprawy przedsiębiorstwa. Należałoby
więc raczej żądać od przedsiębiorców rachunku wyników za określony

czas, jednak przyznać trzeba, że uproszczone formy prowadzenia przez
nich rachunkowości mogą uniemożliwiać jego sporządzenie dla okresów

historycznych. Rozsądne byłoby więc żądanie w takim przypadku
rocznych i okresowych deklaracji podatkowych, np. z okresu roku przed

złożeniem oświadczenia w sądzie, ale obowiązku takiego PrUpadNapr
na przedsiębiorcę nie nakłada. Podkreślenia wymaga przy tym fakt, że

przedsiębiorcy sporządzający rutynowo sprawozdania finansowe są
zobowiązani przedkładać wraz z oświadczeniem "aktualną" wersję

sprawozdania, przy czym ustawodawca nie wiąże tego określenia z
konkretnym terminem. Natomiast w przypadku pozostałych

przedsiębiorców ich bilanse nie mogą być sporządzone wcześniej niż 30
dni przed złożeniem oświadczenia w sądzie. Sprawozdanie aktualne

zatem to takie, które w możliwie adekwatny sposób odzwierciedla
wartość i efektywność majątku przedsiębiorcy dla momentu jego

prezentacji. Oznacza to więc, że jeżeli między datą jego sporządzenia i
terminem prezentacji, np. przy oświadczeniu o otwarciu postępowania

naprawczego, zaszły istotne zmiany co do stanu majątku i jego
efektywności, konieczne jest złożenie sprawozdania aktualnego;

e) . spis wierzycieli z podaniem ich adresów, wysokości poszczególnych
wierzytelności i terminów zapłaty; podane w spisie terminy zapłaty powinny

Page 5 of 17

2009-08-27

https://legalis.net.pl/menu.html

określać daty przypadające po złożeniu oświadczenia o wszczęciu postępowania

naprawczego, gdyż z definicji dotyczą zobowiązań niewymagalnych. Ponownie
przy tym należy podkreślić, że przedsiębiorca, zgłaszając oświadczenie o

wszczęciu postępowania, nie może mieć niezaspokojonych wymagalnych
zobowiązań, gdyż nie posiadałby wówczas przymiotu zagrożonego

niewypłacalnością, a byłby już niewypłacalnym (por. tezę 18 do art. 492 ust. 1);

f) . listę zabezpieczeń udzielonych lub ustanowionych przez wierzycieli - w tym

oczywiście nie tylko przymusowo, ale też dobrowolnie, w oparciu o umowę z
przedsiębiorcą - na majątku przedsiębiorcy oraz daty ich ustanowienia; oceniać

wolno, że wykazać należy także składniki majątku przedsiębiorcy
przewłaszczone (przelane) na wierzycieli na zabezpieczenie ich należności,

albowiem jakkolwiek z chwilą dokonania takiej czynności jej przedmiot
wychodzi z majątku dłużnika, to przecież go dotyczy (dłużnik zabezpieczonego

tak zobowiązania ma roszczenie o zwrot przedmiotu zabezpieczenia do swego
majątku, kiedy zobowiązanie prawidłowo spełni);

g) . oświadczenie o spłatach wierzytelności lub innych długów przedsiębiorcy,
dokonanych w terminie 6 miesięcy przed dniem złożenia w sądzie oświadczenia

o wszczęciu postępowania naprawczego; w literalnym brzmieniu wymóg
powyższy dotknięty jest wadą dysfunkcjonalności, gdyż łączy w sobie elementy

wzajemnie przeciwstawne jak wierzytelność (wartość dodatnia) i dług (wartość
ujemna). W praktyce jednak oświadczenie to powinno zawierać zestawienie

wszelkich płatności dokonanych przez przedsiębiorcę w okresie 6 miesięcy
poprzedzających dzień złożenia oświadczenia w sądzie (por. A. Jakubecki,w:

Jakubecki, Zedler, Komentarz, s. 78);

h) . spis podmiotów zobowiązanych majątkowo wobec przedsiębiorcy wraz z

adresami dłużnika oraz określeniem wierzytelności, daty ich powstania i
terminów zapłaty; określenie ustawowe "zobowiązany majątkowo" może

sugerować, iż intencją ustawodawcy było rozszerzenie spisu dłużników
przedsiębiorcy również na tych, których zobowiązania majątkowe mają

charakter niepieniężny. Dla czystości pojęciowej wymagane byłoby wówczas
użycie określenia "termin zaspokojenia" zamiast "termin zapłaty", który

odpowiada jedynie świadczeniu pieniężnemu;

i) . informację o postępowaniach dotyczących ustanowienia na majątku dłużnika

hipotek, zastawów, zastawów rejestrowych i zastawów skarbowych oraz innych
obciążeń podlegających wpisowi w księdze wieczystej lub w rejestrach oraz o

innych postępowaniach sądowych i administracyjnych, dotyczących majątku
przedsiębiorcy, gdyż jest to istotny wymóg oświadczenia o wszczęciu

postępowania naprawczego, który może stanowić podstawę weryfikacji
prawdziwości prezentowanych danych i oświadczeń;

j) . wskazanie miejsca zamieszkania i adresów reprezentantów spółki lub osoby
prawnej, w tym i likwidatorów, jeżeli są ustanowieni; przepis wadliwie

sformułowany, gdyż nie określa formy wskazania tych danych, tj. czy ma to być
oświadczenie czy informacja. Na marginesie tych uwag warto podnieść

zastrzeżenie co do zastosowanego w PrUpadNapr zróżnicowania
terminologicznego na określenie tych samych znaczeniowo pojęć. Jednym z

takich przykładów jest posługiwanie się terminami "oświadczenie" i
"informacja" na oznaczenie nazwy dokumentów, które zawierają podobne

Page 6 of 17

2009-08-27

https://legalis.net.pl/menu.html

rodzajowo dane. Ten "bałagan" pojęciowy PrUpadNapr dodatkowo wzmacnia

wielość różnorakich oświadczeń składanych w postępowaniu naprawczym.
Jeżeli chodzi o wymóg podania dodatkowych danych odnoszących się do

reprezentantów przedsiębiorcy wskazać można, iż pod pojęciem miejsca
zamieszkania rozumieć należy, w myśl art. 25 KC, miejscowość, w której osoba

fizyczna przebywa z zamiarem stałego pobytu, natomiast pojęcie adresu
utożsamiać trzeba z taką konkretyzacją miejsca pobytu, aby można było

skutecznie doręczyć tej osobie korespondencję, w tym też i pisma sądowe.

9. Podany w art. 23 ust. 1 pkt 6 PrUpadNapr wymóg dołączenia wykazu tytułów

egzekucyjnych oraz tytułów wykonawczych przeciwko dłużnikowi jest z oczywistych
względów bezprzedmiotowy w postępowaniu naprawczym, gdzie przedsiębiorca

składając stosowne oświadczenie o wszczęciu postępowania naprawczego winien na
bieżąco realizować wszystkie swoje zobowiązania. Przeciwko takiemu wypłacalnemu

przedsiębiorcy nie powinno być z zasady żadnych tytułów egzekucyjnych, a tym
bardziej tytułów egzekucyjnych zaopatrzonych w klauzulę wykonalności. Istnienie

tytułów wykonawczych podważa zasadność wszczynania postępowania naprawczego,
chyba że przedsiębiorca w drodze powództwa przeciwegzekucyjnego uzyska korzystne

rozstrzygnięcie o pozbawieniu w całości wykonalności takich tytułów wykonawczych

(podobnie F. Zedler, w: Jakubecki, Zedler, Komentarz, s. 1167).

10. Ponieważ w przypadku osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą nie
ma rozdzielności pomiędzy majątkiem związanym z prowadzonym przedsiębiorstwem i

majątkiem osobistym, to oceniać wolno, że wykazy majątku powinny obejmować
całość mienia przedsiębiorcy, podobnie jak zestawienia zobowiązań, należności,

dokonanych spłat i zabezpieczeń winny także odnosić się do jego całości. Oznacza to w
praktyce, że w tych przypadkach dochodzi do zatarcia granicy między rekonstrukcją

długów z zakresu prowadzonej działalności gospodarczej i tzw. długów

konsumenckich.

11. Przedsiębiorca zobowiązany jest również do złożenia osobnego oświadczenia z
podpisem notarialnie poświadczonym o prawdziwości danych i oświadczenia,

zawartych w oświadczeniu o wszczęciu postępowania naprawczego i załączonych
dokumentach. W sumie więc składa sądowi cztery oświadczenia: o wszczęciu

postępowania naprawczego (art. 494 ust. 1 PrUpadNapr), o braku negatywnych
przesłanek z art. 492 ust. 3 PrUpadNapr dla prowadzenia tego postępowania (art. 494

ust. 1 PrUpadNapr), o spłatach długów dokonanych w terminie sześciu miesięcy przed

złożeniem wniosku (art. 23 ust. 1 pkt 4 PrUpadNapr) oraz o prawdziwości danych i
oświadczenia, zawartych w oświadczeniu o wszczęciu postępowania naprawczego i

załączonych dokumentach (art. 494 ust. 2 PrUpadNapr). Przy czym tylko to ostatnie
oświadczenie winno być opatrzone podpisem notarialnie potwierdzonym. Warto

podkreślić, żeo ile w przypadku dłużnika, który wnosi o ogłoszenie upadłości, jego
oświadczenie o prawdziwości przedstawionych danych w myśl art. 25 ust. 1

PrUpadNapr winno być pisemne, w przypadku analogicznego oświadczenia
przedsiębiorcy, składanego na okoliczność wszczęcia postępowania naprawczego, jego

podpis z uwagi na rygor art. 494 ust. 2 PrUpadNapr musi być notarialnie potwierdzony.

12. Pierwotny zamysł twórców projektu postępowania naprawczego, aby ograniczyć

rolę sądu wyłącznie do wymiaru organu kontrolnego zatwierdzającego przyjęty układ w
drodze następczego badania spełnienia określonych prawem wymogów, został

zmieniony na etapie prac parlamentarnych, na skutek wyrażanych obaw co do
możliwości nadużywania tejże regulacji przez nierzetelnych przedsiębiorców. W

ostatecznej wersji PrUpadNapr wprowadziło na wstępnym etapie postępowania kontrolę

Page 7 of 17

2009-08-27

https://legalis.net.pl/menu.html

sądową, której celem miało być ograniczenie wszczynania nieuzasadnionych

postępowań naprawczych. Przyjęcie takiego rozwiązania należy ocenić pozytywnie, z
tym jednakże zastrzeżeniem, iż jest ono wadliwie skonstruowane, i w żaden sposób nie

zmienia wysoce negatywnej oceny całego uregulowania odnoszącego się do
postępowania naprawczego w razie zagrożenia niewypłacalnością. Wątpliwości budzą

nie tylko liczne błędy merytoryczne i redakcyjne tekstu PrUpadNapr, ale również
podstawowe założenie zrównania skutków prawnych wystąpienia szeregu braków

formalnych oświadczenia z innymi podstawami odmowy zatwierdzenia układu, tym
bardziej iż jest ono rozciągnięte na cały czas prowadzenia postępowania naprawczego, a

nawet wykonywania układu.

13. Prewencyjna kontrola sądowa rozciąga się na badanie prawidłowości złożonego

oświadczenia pod kątem jego kompletności dokumentacyjnej oraz prawdziwości
danych i oświadczeń. Ma zatem ona charakter formalno-materialny i przeprowadzana

jest przez sąd w trzyosobowym składzie zawodowych sędziów, gdyż tak kwestię składu
sądu normują przepisy o postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości, które

stosuje się odpowiednio do postępowania naprawczego. Angażowanie pełnego składu
sądu do czynności wstępnych jest oczywiście nieuzasadnione, gdyż w praktyce

doprowadzi to do nadmiernego obciążenia sędziów i przedłużenia toczących się

postępowań. Takie rozwiązanie, pozostające w sprzeczności z przyjętymi przez
projektodawców względami prakseologicznymi (F. Zedler, w: Jakubecki, Zedler,

Komentarz, s. 1147), wynika z przeoczenia ustawodawcy, który nie uwzględnił w treści
przepisów normujących postępowanie naprawcze, faktu odstąpienia w pracach

legislacyjnych od reguły jednoosobowego składu sądu upadłościowego w postępowaniu
w przedmiocie ogłoszenia upadłości i automatycznie przeniósł tamto zmienione

rozwiązanie do postępowania naprawczego na użytek kontroli prewencyjnej.

14. Prewencyjną kontrolę sądu, dokonywaną w pełnym składzie sędziowskim,

poprzedza badanie braków oświadczenia przez przewodniczącego wydziału (czynności
te przewodniczący wydziału może przekazać przewodniczącemu posiedzenia albo

sędziemu sprawozdawcy w sprawach przydzielonych im do załatwienia), pod kątem
zachowania właściwych wymagań przewidzianych ogólnie dla pism procesowych w art.

126 KPC, przy czym innych, niż wymogi szczególne dla oświadczenia o wszczęciu
postępowania naprawczego oraz uiszczenia należnego wpisu stałego w kwocie 200 zł.

W przypadku stwierdzenia braku dokonania należytej opłaty sądowej, nastąpi w trybie
art. 28 ust. 1 PrUpadNapr zwrot oświadczenia bez uprzedniego wzywania do uiszczenia

wpisu sądowego, i to bez względu na to, czy przedsiębiorca reprezentowany jest przez
adwokata lub radcę prawnego, czy też składa oświadczenie samodzielnie. Natomiast w

sytuacji, kiedy do sądu złożone zostałoby oświadczenie o wszczęciu postępowania
naprawczego, które nieodpowiadałoby ogólnym wymogom pisma procesowego,

określonym w art. 126 KPC, a jednocześnie spełniałoby warunki określone w art. 494
ust. 1 i 2 PrUpadNapr, konieczne byłoby wezwanie oświadczeniodawcy o uzupełnienie

braków formalnych oświadczenia w terminie 7 dni pod rygorem jego zwrotu.

15. Kwestią zupełnie nieuregulowaną w przepisach PrUpadNapr jest zagadnienie

wpływu ustawowego 7-dniowego terminu do uzupełnienia ogólnych wymogów pisma
procesowego, którego niedochowanie pociąga za sobą rygor zwrotu oświadczenia, na

bieg 14-dniowego terminu dla czynności sądu, w wyniku której możliwe jest wydanie
zakazu wszczęcia postępowania naprawczego. Problematyka z tym związana jest tym

bardziej ważka, iż ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie terminu dla
czynności sądu, który funkcjonalnie odbiega od obowiązujących uregulowań w tym

zakresie. Dotychczas takie terminy w przeważającej części miały znaczenie wyłącznie
instrukcyjne, a ich naruszenie nie wiązało się ze skutkami procesowymi, a jedynie w

Page 8 of 17

2009-08-27

https://legalis.net.pl/menu.html

nielicznych przypadkach (np. termin dla wydania tzw. zastrzeżonego wyroku

zaocznego, terminy do dokonania określonych czynności w postępowaniach o uznanie
za zmarłego lub o stwierdzenie nabycia spadku) ich przekroczenie mogło spowodować

nieważność postępowania skutkującą zniesieniem postępowania w zakresie dotkniętym
nieważnością i koniecznością ponownego rozpoznania sprawy przez sąd pierwszej

instancji (por. A. Wolter, Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 1986, s. 380 i
nast.; W. Siedlecki, Postępowanie nieprocesowe, Warszawa 1988, s. 59; Kodeks

postępowania cywilnego z komentarzem, praca zbiorowa pod redakcją J. Jodłowskiego
i K. Piaseckiego, Warszawa 1989, s. 266 i nast.). Wprowadzony termin do orzeczenia

zakazu wszczynania postępowania naprawczego z całą pewnością wykracza poza

pojęcie terminu instrukcyjnego, jednakże jako termin dla czynności sądu nie może on
mieć znaczenia terminu prekluzyjnego, z którego upływem wiązałaby się utrata

możności dochodzenia praw przed sądem lub dokonywania pewnych czynności
materialnoprawnych (zob. odmiennie F. Zedler, w: Jakubecki, Zedler, Komentarz, s.

1157). W istocie bezczynność sądu w 14-dniowym okresie od złożenia oświadczenia
powoduje po stronie przedsiębiorcy ustanie przeszkody do zamieszczenia stosownego

obwieszczenia o wszczęciu postępowania naprawczego. Wydane po upływie tego
okresu postanowienie o zakazie wszczęcia postępowania będzie niewątpliwie dotknięte

nieważnością, którą z urzędu winien uwzględnić sąd drugiej instancji. Do czasu jednak
rozpatrzenia zażalenia na spóźnione orzeczenie sądowe przedsiębiorca winien

wstrzymać się z zamieszczeniem obwieszczenia, chyba że zdążył je zamieścić przed
doręczeniem mu odpisu postanowienia zakazującego wszczęcia postępowania.

Opierając się na tezie o innym niż zawity charakterze terminu dla czynności sądu,
wskazanym w postępowaniu naprawczym, opowiedzieć się trzeba za twierdzeniem, iż

wydanie zarządzenia przewodniczącego w terminie 14 dni od złożenia oświadczenia o
wszczęciu postępowania naprawczego przerywa bieg terminu określonego w art. 494

ust. 3 PrUpadNapr, który, po uzupełnieniu wskazanych braków lub uchyleniu
zarządzenia przewodniczącego o wezwaniu do uzupełnienia braków bądź też uchyleniu

przez sąd odwoławczy zarządzenia przewodniczącego o zwrocie oświadczenia, biegnie
na nowo. Takie stanowisko wywieść można, poprzez ogólną normę art. 35 PrUpadNapr,

odsyłającą w sprawach nieuregulowanych w ustawie do odpowiedniego stosowania
przepisów o procesie zawartych w KPC, w drodze wykładni przepisów art. 130 § 2 i 3

KPC, która w głównej mierze powinna uwzględniać społeczno-gospodarcze
przeznaczenie prawa naprawczego i konieczność zagwarantowania bezpieczeństwa

prawnego w sferze działalności gospodarczej. Ponieważ PrUpadNapr nie wyklucza
konieczności wezwania o uzupełnienie braków w trybie art. 130 § 1 KPC w zw. z art.

126 § 1-4 KPC, tym samym brak jest podstaw do przypuszczeń, że racjonalny
ustawodawca nie przewidział konsekwencji, jakie wiązałyby się z niemożnością

nadania sprawie biegu wskutek niezachowania warunków formalnych, w sytuacji gdy
równocześnie biegłby nieprzekraczalny termin do zakazania wszczęcia postępowania

naprawczego. Uzasadniony zatem zdaje się być pogląd, iż na potrzeby postępowania

naprawczego wydanie zarządzenia przewodniczącego przerywa bieg terminu
określonego w art. 494 ust. 3 PrUpadNapr, zaś poprawienie lub uzupełnienie w terminie

oświadczenia wywołuje skutki nie od chwili pierwotnego złożenia tego oświadczenia,
lecz dopiero od chwili jego prawidłowego poprawienia lub uzupełnienia. W razie

niewykonania zarządzenia przewodniczącego o uzupełnieniu braków formalnych
konieczne stanie się wydanie zarządzenia o zwrocie oświadczenia, które wówczas nie

wywoła żadnych skutków, jakie wiążą się z wniesieniem tego oświadczenia do sądu.

16. Dla przejrzystości zagadnień, związanych z brakami oświadczenia o wszczęciu

postępowania naprawczego, wskazane jest ich usystematyzowanie, przyjmując za
kryterium uporządkowania skutki ujawnionych braków:

a) . zwrot oświadczenia po wezwaniu do uzupełnienia braków formalnych (art.

Page 9 of 17

2009-08-27

https://legalis.net.pl/menu.html

130 § 2 KPC w zw. z art. 35 i 493 PrUpadNapr); wezwanie przewodniczącego o

uzupełnienie braków formalnych oświadczenia o wszczęciu postępowania
naprawczego musi dotyczyć tylko tych warunków, które nie są objęte

dyspozycją art. 494 ust. 1 i 2 PrUpadNapr. Praktycznie zatem, oprócz mylnego
oznaczenia oświadczenia lub innych niedokładności, które nie stanowią

przeszkody do nadania oświadczeniu biegu, będzie to część wymogów każdego
pisma procesowego określonych w art. 126 KPC, a w szczególności:

- . oznaczenie sądu, do którego oświadczenie jest kierowane,

- . imię i nazwisko przedstawicieli ustawowych i pełnomocników

przedsiębiorcy,

- . osnowa oświadczenia, przez którą należy rozumieć przytoczenie

okoliczności faktycznych uzasadniających oświadczenie,

- . podpis lub podpisy przedsiębiorcy, zgodnie z przyjętą reprezentacją

ustawową lub umowną, albo jego przedstawiciela ustawowego lub
pełnomocnika,

- . wymienienie załączników,

- . oznaczenie zawodu i miejsca zamieszkania lub siedziby
przedstawicieli ustawowych i pełnomocników przedsiębiorcy,

- . dołączenie pełnomocnictwa, jeżeli oświadczenie wnosi pełnomocnik,

- . podpis osoby upoważnionej przez przedsiębiorcę, który nie może się

podpisać, wraz z wymienieniem przyczyny, dla której przedsiębiorca
sam się nie podpisał.

Aby wezwanie było skuteczne należy dokładnie oznaczyć braki formalne, podać
termin ich wykonania oraz określić rygor niezachowania terminu. Oświadczenie

zwrócone w tym trybie nie wywołuje żadnych skutków, jakie wiążą się ze
złożeniem oświadczenia, tym samym brak jest przeszkód do ponownego

złożenia oświadczenia o wszczęciu postępowania naprawczego;

b) . zwrot oświadczenia nienależycie opłaconego bez wzywania o opłacenie

oświadczenia (art. 28 ust. 1 PrUpadNapr w zw. z art. 493 PrUpadNapr): od
oświadczenia o wszczęciu postępowania naprawczego zgodnie z § 55 pkt 2

WpisCR pobiera się wpis stały w kwocie 200 zł. Oświadczenie będzie
nienależycie opłacone, zarówno gdy nie uiszczono żadnego wpisu, jak też gdy

uiszczono wpis, ale w mniejszej wysokości. Zgodnie z przyjętym
orzecznictwem wpłacenie przekazem pieniężnym opłaty sądowej w urzędzie

pocztowym lub w banku na konto właściwego sądu w innym banku jest
równoznaczne pod względem czasowym z bezpośrednią wpłatą gotówkową

opłaty do kasy tego sądu lub do banku prowadzącego rachunek bankowy sądu,
natomiast w razie przesłania pocztą opłaconego pisma procesowego, datą

uiszczenia opłaty nie jest data skasowania znaku opłaty sądowej, lecz data
nadania przesyłki (por. post. SN z dn. 26.3.1993 r., III ARN 7/93, OSNC

Page 10 of 17

2009-08-27

https://legalis.net.pl/menu.html

1994/1/24 oraz wyrok SA w Białymstoku z dn. 23.11.1999 r., I ACa 247/99,

OSA 2000/6/25). Ponieważ nie jest to postępowanie wieczystoksięgowe, do
którego stosowałby się przepis art. 16

1

ust. 2 KSCU, to zwrot oświadczenia z

powodu nieuiszczenia opłaty nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa

wiąże z jego wniesieniem do sądu, a tym samym i w tym przypadku brak jest
przeszkód do ponownego złożenia oświadczenia o wszczęciu postępowania

naprawczego;

c) . zakaz wszczęcia postępowania naprawczego (art. 494 ust. 3 PrUpadNapr):
sąd w składzie trzech sędziów zawodowych może wydać postanowienie o

zakazie wszczęcia postępowania naprawczego, jeżeli przedsiębiorca nie złoży,

albo też złoży z brakami, następujące dokumenty:

- . oświadczenie o wszczęciu postępowania naprawczego, które zawierać
powinno dane wskazane w art. 22 ust. 1 pkt 1-3 i ust. 2 PrUpadNapr (art.

494 ust. 1 PrUpadNapr);

- . oświadczenie, iż nie zachodzi żadna z okoliczności wymienionych w

art. 492 ust. 3 PrUpadNapr (art. 494 ust. 1 PrUpadNapr);

- . plan naprawczy (art. 494 ust. 2 PrUpadNapr);

- . dokumenty wymienione w art. 23 ust. 1 PrUpadNapr (art. 494 ust. 2
PrUpadNapr);

- . oświadczenie z podpisem notarialnie poświadczonym o prawdziwości
danych i oświadczenia, zawartych w oświadczeniu o wszczęciu

postępowania naprawczego i załączonych dokumentach (art. 494 ust. 2
PrUpadNapr).

Kontrola sądowa w tym zakresie sprowadza się do badania kompletności

dokumentów i ma zatem charakter formalny, przez co zbliżona jest do badania
wymogów formalnych pism procesowych przeprowadzanego przez

przewodniczącego wydziału. W części odnoszącej się do takich elementów jak

identyfikacja składającego oświadczenie czy też wymóg wskazania
okoliczności, które uzasadniają oświadczenie i ich uprawdopodobnienie, można

mówić wręcz o tożsamości przedmiotu kontroli sądu i przewodniczącego. W tej
sytuacji niezrozumiałe jest tak wielkie zróżnicowanie skutków związanych z

wadliwie złożonym oświadczeniem w zależności od organu sądowego, który
uprawniony jest do czynności kontrolnych. W przypadku zarządzenia

przewodniczącego mamy bowiem do czynienia wyłącznie ze zwrotem
oświadczenia, które po poprawieniu lub uzupełnieniu można ponownie składać,

natomiast w rezultacie postanowienia sądu o zakazie wszczęcia postępowania
naprawczego przedsiębiorca na trwałe jest pozbawiony prawa ponownego

złożenia oświadczenia. Z punktu widzenia założeń systemowych bardzo
wątpliwa jest taka wysoka represyjność ustawy co do skutków niedochowania

warunków formalnych oświadczenia, gdyż wystarczającym skutkiem, podobnie
jak w innych postępowaniach sądowych, powinien pozostać zwrot

oświadczenia. Zaakcentować należy spostrzeżenie, iż w rzeczywistości kwestia
wadliwie złożonego oświadczenia nie kończy się tylko na etapie wstępnego

badania, lecz została przeniesiona do dalszych faz postępowania, w ramach

Page 11 of 17

2009-08-27

https://legalis.net.pl/menu.html

których sąd, po ujawnieniu braku wymaganych na wstępie dokumentów,

obligatoryjnie odmawia zatwierdzenia układu bądź też uchyla układ, i co
najważniejsze, ogłasza upadłość obejmującą likwidację majątku dłużnika.

Rozwiązanie takie poddać trzeba gruntownej krytyce, gdyż w praktyce podważa
ono sens prowadzenia postępowań naprawczych, skoro zawsze na etapie

zatwierdzenia układu czy też dalej, bo w trakcie już jego wykonywania,
ujawnienie pierwotnych braków skutkować będzie negacją wielomiesięcznych

czynności przedsiębiorcy i jego wierzycieli czy to przez odmowę zatwierdzenia
zawartego układu, czy też poprzez uchylenie nawet prawidłowo wykonywanego

układu. Pojawi się długookresowa niepewność co do sytuacji

ekonomicznoprawnej układającego się przedsiębiorcy, gdyż aż do czasu
wykonania układu, co wolą ustawodawcy nie jest stwierdzane postanowieniem

sądu nadzorującego postępowanie naprawcze, w każdym momencie może dojść
do ogłoszenia jego upadłości. Jeżeli takie rozwiązanie możliwe jest jeszcze do

przyjęcia w przypadku merytorycznych (materialnych) podstaw odmowy
zatwierdzenia układu, a z istotnymi już zastrzeżeniami do takich też podstaw

uchylenia układu, gdyż tutaj wyłącznymi podstawami powinno być
niewykonywanie układu i ewentualnie nierealizowanie przyjętego planu

naprawczego, to co do braków natury jedynie formalnej jest kategorycznie nie
do zaakceptowania. Dodatkowo należy zwrócić uwagę, iż ustawodawca, w

przypadku stwierdzenia na wstępnym etapie postępowania braków wniosku
bądź nieprawdziwości danych i oświadczeń, użył określenia "sąd może (...)

zakazać wszczęcia...", które mogłoby sugerować fakultatywność zastosowania
sankcji zakazowej, odmiennie niż to ma miejsce po wszczęciu postępowania

naprawczego, gdzie sąd ma obowiązek wydać postanowienie kończące
postępowanie naprawcze. Konieczna w tym miejscu wykładnia funkcjonalna

przepisu art. 494 ust. 3 PrUpadNapr pozwala przyjąć, iż w ten sposób
ustawodawca uregulował kognicję sądu do ubezskutecznienia każdej akcji

przedsiębiorcy zmierzającej do wszczęcia postępowania naprawczego.
Nieracjonalne byłoby dopuszczenie do sytuacji, gdy sąd wiedząc o podstawach

zakazu, korzystając z fakultatywności ingerencji, nie wydał postanowienia
zakazującego wszczęcia postępowania, a następnie po jego wszczęciu

zobligowany był na tej samej podstawie odmówić zatwierdzenia układu lub
uchylić układ wykonywany.

17. Drugą, oprócz braków natury formalnej, podstawą do orzeczenia zakazu wszczęcia
postępowania naprawczego jest stwierdzenie, że zawarte w oświadczeniu lub w

załączonych do niego dokumentach dane lub oświadczenia są nieprawdziwe. Kontrola
sądu w tym zakresie ma charakter dwoisty, zarówno materialnoprawny, jak i formalny.

Sprowadza się ona w istocie do ustalenia, czy podmiot składający oświadczenia ma
zdolność naprawczą, tj. czy jest przedsiębiorcą zagrożonym niewypłacalnością, a w

przypadku pozytywnego ustalenia, do następczego zbadania prawdziwości danych i
oświadczeń złożonych przez tego przedsiębiorcę. Trudno byłoby ze względów czysto

pragmatycznych uznać, iż sąd na tym etapie postępowania pozbawiony został przez
ustawodawcę uprawnienia do weryfikowania przedłożonych danych i oświadczeń pod

kątem wystąpienia zagrożenia niewypłacalnością czy też istnienia bezwzględnych
przeszkód do prowadzenia postępowania naprawczego (podobnie F. Zedler, w:

Jakubecki, Zedler, Komentarz, s. 1157). Pozostaje natomiast pytanie, jakiej treści
postanowienie sąd powinien wydać w razie stwierdzenia braku zdolności naprawczej

(por. uwagi zawarte w tezie 10 do art. 492 PrUpadNapr). Na gruncie zapisu

normatywnego art. 494 ust. 3 PrUpadNapr, a zwłaszcza art. 495 ust. 2 PrUpadNapr,
zasadne byłoby twierdzenie, iż takie rozstrzygnięcie zapada w formie postanowienia o

zakazie wszczęcia postępowania naprawczego, jednakże użycie w art. 494 ust. 3 zdaniu
drugim PrUpadNapr określenia, że "na postanowienie w tym przedmiocie", pozwala

Page 12 of 17

2009-08-27

https://legalis.net.pl/menu.html

przyjąć za dopuszczalne także wydanie postanowienia o odrzuceniu oświadczenia o

wszczęciu postępowania naprawczego.

18. Na zbadanie prawdziwości i kompletności oświadczeń i danych złożonych przez

przedsiębiorcę sąd ma 14 dni kalendarzowych, z zastrzeżeniem uwag co do możliwości
przerwania biegu tego terminu w przypadku wydania zarządzenia przewodniczącego

wzywającego do uzupełnienia braków formalnych oświadczenia (szerzej co do tego
zastrzeżenia por. wyżej tezę 15 do art. 494 PrUpadNapr). Jeżeli wskutek wstępnego

badania oświadczenia nie zostanie wydany zakaz wszczęcia postępowania, sam upływ
tego terminu daje przedsiębiorcy uprawnienie do obwieszczenia ogłoszenia o złożeniu

oświadczenia o wszczęciu postępowania naprawczego. Wyraźnie jednak należy
podkreślić, iż termin 14 dni dotyczy przeprowadzenia czynności sprawdzających przez

sąd i ewentualnego wydania orzeczenia zakazującego wszczęcia postępowania
naprawczego, wobec czego, z naturalnych względów, nie wlicza się do niego

dodatkowego okresu pomiędzy wydaniem postanowienia a jego doręczeniem
przedsiębiorcy, który złożył oświadczenie o wszczęciu postępowania naprawczego.

19. Nie można mieć wątpliwości, że ze względu na normę odsyłającą z art. 35
PrUpadNapr do określenia daty złożenia w sądzie oświadczenia o wszczęciu

postępowania naprawczego, a tym samym i daty początkowej 14-dniowego terminu do
orzeczenia zakazu wszczęcia postępowania, zastosowanie ma art. 165 § 1 KPC,

stanowiący, iż terminy oblicza się według przepisów prawa cywilnego oraz art. 165 § 2
i 3 KPC wyrażające zasadę, że oddanie pisma procesowego w polskiej placówce

pocztowej operatora publicznego jest równoznaczne z wniesieniem go do sądu,
podobnie jak złożenie pisma przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej albo

przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego oraz przez członka
załogi polskiego statku morskiego u kapitana statku. Tym samym bieg terminu dla

czynności sądu określonej w art. 494 ust. 3 PrUpadNapr rozpoczyna się zgodnie z art.

111 § 2 KC z początkiem dnia następującego bezpośrednio po dniu, w którym
przedsiębiorca złożył oświadczenie w sądzie lub oddał je w polskim urzędzie

pocztowym lub organom określonym w art. 165 § 3 KPC. Warto również powołać się
na bogate orzecznictwo w zakresie wykładni terminu złożenia pisma procesowego,

zarówno w sądzie, m.in., że "termin do dokonania czynności procesowej w formie
pisma procesowego (art. 125 § 1 KPC) jest zachowany wówczas, gdy pismo zostało

przed upływem terminu wniesione do właściwego sądu, co oznacza zarówno złożenie
pisma w biurze podawczym sądu, jak i w jakimkolwiek jego wydziale (stanowiącym

jednostkę organizacyjną sądu), nawet w tym, który nie jest właściwy do podjęcia
dalszych czynności sądowych" - post. SN z 24.6.2002 r., I PZ 55/02, OSNP 2002/3/44,

jak też w urzędzie pocztowym, m.in., że "na gruncie art. 165 § 2 KPC tylko oddanie,
złożenie pisma procesowego w urzędzie pocztowym jest równoznaczne z datą

wniesienia do sądu. Natomiast we wszystkich innych przypadkach posłużenie się osobą
trzecią, skorzystanie z pośrednictwa innego podmiotu przy wnoszeniu pism do sądu,

skutek wniesienia pisma do sądu następuje dopiero z datą jego złożenia (...)" - post. SA
w Katowicach z 19.4.2000 r., I ACa 1032/ 99, OSA 2001/7-8/42 oraz że, "tylko oddanie

pisma w polskim urzędzie pocztowym jest równoznaczne z wniesieniem go do
sądu" (art. 165 § 2 KPC).

20. Bez wątpienia konsekwencje regulacji wyznaczającej nieprzekraczalny 14-dniowy
termin do podjęcia czynności sądowych ograniczą w znacznym stopniu możliwości

dokonania przez sąd istotniejszej kontroli prewencyjnej oświadczenia przedsiębiorcy w
zakresie jego kompletności, a zwłaszcza prawdziwości danych i oświadczeń. Termin

zakreślony w art. 494 ust. 3 PrUpadNapr uniemożliwia przeprowadzenie przez sąd
postępowania dowodowego w pełnym wymiarze, chociażby z uwagi na terminy

Page 13 of 17

2009-08-27

https://legalis.net.pl/menu.html

wezwań w postępowaniach sądowych. Postępowanie dowodowe z natury rzeczy

sprowadzać się będzie do przytoczenia faktów znanych sądowi z urzędu (np. co do
upływu terminów z art. 492 ust. 3 PrUpadNapr) lub dopuszczenia dowodów z

dokumentów w zakresie badania np. wewnętrznej zgodności danych i oświadczeń
złożonych przez przedsiębiorcę (np. choćby przez stwierdzenie niezgodności danych

bilansowych z przedłożonymi zestawieniami). Oceniać przy tym można, że cecha
kompletności i prawdziwości odnoszona być powinna nie tylko do całości

oświadczenia, ale także do zawartości poszczególnych dokumentów i dotyczyć więc
może np. pominięcia poszczególnych wierzycieli, co odbierze przedłożonym danym

walor prawdziwości. Z tych też powodów sądzić należy, że w praktyce wstępne badanie

wymogów będzie miało zwykle w wysokim stopniu charakter formalny, gdyż do
rzadkości będą należały postępowania, w których sąd dopuszcza środki dowodowe

wykraczające poza dowód z dokumentów. De lege ferenda konieczną staje się zmiana
trybu rozpoznawania oświadczenia o wszczęciu postępowania naprawczego bądź to

poprzez powrót do terminu instrukcyjnego dla czynności sądowej, w ramach której sąd
zezwalałby lub zakazywałby wszczęcia postępowania naprawczego, bądź też, przy

zachowaniu obecnego charakteru terminu do orzeczenia zakazu wszczęcia
postępowania naprawczego, poprzez przedłużenie tego terminu do miesiąca, przy

jednoczesnym wyraźnym wskazaniu, że termin ten biegnie dopiero od momentu
prawidłowego złożenia stosownego oświadczenia we właściwym rzeczowo i miejscowo

sądzie gospodarczym.

21. Zakaz wszczęcia postępowania naprawczego zapada w formie postanowienia sądu

wydanego bądź na posiedzeniu niejawnym, bądź też po przeprowadzeniu rozprawy,
jeżeli sąd uznał wyznaczenie tego rodzaju posiedzenia jawnego za konieczne. Na

postanowienie sądu w przedmiocie zakazu wszczęcia postępowania naprawczego
przysługuje zażalenie do sądu okręgowego, wnoszone za pośrednictwem sądu, który

wydał zaskarżone postanowienie. Prawo upadłościowe i naprawcze posługuje się
szerszym terminem "postanowienie sądu w tym przedmiocie" na określenie przedmiotu

zaskarżenia, jednakże zważywszy na przyjętą konstrukcję systemową braku
pozytywnego rozstrzygnięcia sądu co do wszczęcia postępowania naprawczego przyjąć

można, iż zażalenie dotyczy tylko postanowienia o zakazie wszczęcia postępowania
naprawczego oraz ewentualnie postanowień o odrzuceniu postanowienia o wszczęciu

postępowania naprawczego i o umorzeniu postępowania w przedmiocie wszczęcia
postępowania naprawczego. Termin do wniesienia zażalenia, stosownie do przepisu art.

394 § 2 KPC, jest tygodniowy i liczy się od doręczenia postanowienia, a gdy
przedsiębiorca nie zażądał w przepisanym terminie doręczenia postanowienia zapadłego

na rozprawie, od ogłoszenia postanowienia. Należy mieć jednakże na względzie
utrwalone orzecznictwo w zakresie dochowania terminu do złożenia środka zaskarżenia,

w tym zwłaszcza także, iż "w razie (...) wysłania apelacji do sądu innego niż wskazany
w art. 369 § 1 KPC, np. do sądu drugiej instancji (...) termin, o którym mowa, będzie

zachowany, jeżeli sąd ten przed upływem wspomnianego terminu przekaże apelację
sądowi wskazanemu w art. 369 § 1 KPC lub zaadresowaną do sądu, wskazanego w art.

369 § 1 KPC odda w polskim urzędzie pocztowym" - post. SN z 24.9.1998 r., III CKN
722/98, czy też "warunkiem zachowania terminu do wniesienia rewizji przez oddanie

pisma procesowego w polskim urzędzie pocztowym jest właściwe zaadresowanie
przesyłki do sądu pierwszej instancji, który wydał zaskarżone orzeczenie. Nie jest

natomiast istotne kto, a mianowicie strona czy też inna osoba, np. sąd drugiej instancji,
do którego błędnie przesłano pismo procesowe, złoży je w urzędzie pocztowym

właściwie zaadresowane" - post. SN z 10.2.1975 r., II CZ 13/75, OSP 1975/10/216. W

zależności od rodzaju posiedzenia, na którym wydano postanowienie w przedmiocie
zakazu wszczęcia postępowania, inaczej przedstawia się, w myśl art. 357 § 1-3 KPC,

zagadnienie sporządzenia i doręczenia uzasadnienia tego postanowienia. Postanowienia
wydane na posiedzeniu niejawnym doręcza się wraz z uzasadnieniem, które

Page 14 of 17

2009-08-27

https://legalis.net.pl/menu.html

sporządzane jest z urzędu w ciągu tygodnia od dnia wydania postanowienia, natomiast

postanowienia ogłoszone na posiedzeniu jawnym uzasadnia się tylko na żądanie
przedsiębiorcy zgłoszone w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia postanowienia i

doręcza tylko wówczas, gdy przedsiębiorca zażądał doręczenia postanowienia z
uzasadnieniem. W tym drugim przypadku, uzasadnienie sporządza się w terminie

tygodniowym od dnia, w którym zażądano jego doręczenia, a gdy żądania takiego nie
było, od dnia wniesienia zażalenia.

22. Uprawomocnienie się postanowienia sądu zakazującego wszczęcia postępowania
naprawczego następuje wówczas, gdy w terminie tygodnia od ogłoszenia lub doręczenia

postanowienia przedsiębiorca nie wniósł zażalenia, zaś w przypadku terminowego
wniesienia zażalenia następuje to w dniu wydania przez sąd drugiej instancji

postanowienia oddalającego lub odrzucającego to zażalenie. Natomiast w sytuacji, gdy
przedsiębiorca wniósł zażalenie po upływie przepisanego terminu bądź też nie uzupełnił

braków tego zażalenia w wyznaczonym terminie, uprawomocnienie się postanowienia
zakazującego wszczęcie postępowania naprawczego następuje w dacie

uprawomocnienia się postanowienia o odrzuceniu tego zażalenia. W wypadku
uwzględnienia zażalenia przedsiębiorcy na postanowienie o zakazie wszczęcia

postępowania naprawczego sąd drugiej instancji uchyla postanowienie sądu pierwszej

instancji. Takie postanowienie należałoby traktować jako orzeczenie reformatoryjne,
gdyż przy braku możliwości wydania pozytywnego orzeczenia co do istoty sprawy, co

jest związane z tym, że sądy nie wydają postanowienia o zezwoleniu na wszczęcie
postępowania naprawczego, z dniem wydania tego postanowienia przedsiębiorca

uzyskuje uprawnienie do zamieszczenia obwieszczenia wszczynającego postępowanie
naprawcze. Zwrócić należy uwagę, iż w konsekwencji nadania waloru reformatoryjnego

postanowieniu uwzględniającemu zażalenie na postanowienie zakazowe, brak jest
podstaw do przekazania sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Pogląd ten znajduje dodatkowe uzasadnienie w treści art. 495 ust. 2 PrUpadNapr, w
którym ustanowiono zakaz zamieszczenia ogłoszenia o złożeniu oświadczenia o

wszczęciu postępowania naprawczego, przed rozpatrzeniem zażalenia na postanowienie
zakazujące wszczęcia postępowania naprawczego. Inaczej zagadnienie to wygląda,

jeżeli sąd drugiej instancji stwierdził nieważność postępowania, gdyż wówczas uchyla
zaskarżone postanowienie, znosi postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością i

przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania. Zachodzi zatem pytanie, jakie są skutki
takiego rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji co do możliwości wszczęcia postępowania

naprawczego, zwłaszcza w kontekście dochowania 14-dniowego terminu dla wstępnych
czynności kontrolnych sądu pierwszej instancji. Wydaje się, że w takim wypadku, w

związku ze zniesieniem postępowania w zakresie dotkniętym nieważnością,
przedsiębiorca nie uzyska uprawnienia do zamieszczenia stosownego obwieszczenia,

zaś 14-dniowy termin do wydania postanowienia o zakazie wszczęcia postępowania
naprawczego biec będzie od nowa. Poza wskazanymi powyżej rozstrzygnięciami, sąd

odwoławczy, w przypadku gdy oświadczenie ulegałoby odrzuceniu albo zachodziłaby
podstawa do umorzenia postępowania, uchyla postanowienie oraz odrzuca oświadczenie

o wszczęciu postępowania naprawczego lub umarza postępowanie o wszczęcie
postępowania naprawczego.

23. Ustawodawca przyjął, iż skutkiem uprawomocnienia się postanowienia sądu
zakazującego wszczęcia postępowania naprawczego jest uznanie, że oświadczenie

przedsiębiorcy o wszczęciu postępowania naprawczego uważa się za niezłożone.
Oznacza to innymi słowami, że takie oświadczenie nie wywołuje skutków prawnych,

jakie ustawa wiąże ze złożeniem do sądu oświadczenia o wszczęciu postępowania
naprawczego. W przypadku postępowania naprawczego będziemy mieli więc do

czynienia wyłącznie ze skutkami o charakterze procesowosądowym, związanymi
głównie z określeniem właściwości sądu (art. 15 KPC) i jurysdykcji krajowej (art. 1097

Page 15 of 17

2009-08-27

https://legalis.net.pl/menu.html

KPC) oraz koniecznością podjęcia przez sąd wstępnego badania oświadczenia o

wszczęciu postępowania naprawczego (por. ogólne uwagi o skutkach wniesienia pozwu
M. Jędrzejewska, w: System prawa procesowego cywilnego. Tom II. Postępowanie

rozpoznawcze przed sądami pierwszej instancji, Wrocław-Warszawa 1987, s. 50 i
nast.). Ze złożeniem oświadczenia o wszczęciu postępowania naprawczego nie wiążą

się natomiast żadne bezpośrednie skutki materialnoprawne, bowiem dopiero upływ 14-
dniowego terminu stanowi podstawę do zamieszczenia obwieszczenia o wszczęciu

postępowania naprawczego.

24. Zapis art. 494 ust. 4 PrUpadNapr jest przykładem wewnętrznej sprzeczności

przepisu, tym bardziej kuriozalnym, że dotyczy tego samego ustępu jednego artykułu
PrUpadNapr. Jeżeli skutkiem uprawomocnienia się postanowienia zakazującego

wszczęcia postępowania naprawczego jest przyjęcie, iż takie oświadczenie nie zostało
złożone, to w żadnym razie złożone po dacie uprawomocnienia się postanowienia

oświadczenie tego samego przedsiębiorcy nie będzie ponownym oświadczeniem, a
jedynie zupełnie nowym, o wszczęciu postępowania naprawczego. W rezultacie takiego

sformułowania przepisu, zakaz ponownego złożenia oświadczenia o wszczęciu
postępowania naprawczego nigdy nie będzie mógł być uskuteczniony, gdyż w

rzeczywistości orzeczeniu sądu o zakazie wszczęcia postępowania naprawczego nadano

walor zarządzenia przewodniczącego o zwrocie pisma wszczynającego postępowanie
sądowe. Posiłkując się niezbędną w tej sytuacji wykładnią funkcjonalną należałoby

interpretować całościowo przepis art. 494 ust. 4 PrUpadNapr w ten sposób, że
prawomocne postanowienie sądu zakazujące wszczęcia postępowania naprawczego jest

postanowieniem kończącym postępowanie w przedmiocie wszczęcia postępowania
naprawczego, a ponowne złożenie oświadczenia o wszczęciu postępowania przez

przedsiębiorcę, względem którego uprawomocniło się postanowienie zakazujące
wszczęcia postępowania naprawczego, jest niedopuszczalne. Pozostaje zatem

postulować do ustawodawcy o niezwłoczną zmianę treści tego przepisu w celu
zracjonalizowania tego specyficznego postępowania sądowego.

25. Sankcja niedopuszczalności ponownego wszczęcia postępowania naprawczego
przez przedsiębiorcę, będąca rezultatem stwierdzenia, we wstępnej fazie postępowania,

niekompletności i nieprawdziwości złożonych sądowi oświadczeń oraz danych,
nałożona jest na przedsiębiorcę bezterminowo, a przynajmniej na czas obowiązywania

ustawy. W intencji zatem ustawodawcy powyższa sankcja ma obowiązywać na czas
dłuższy niż np. w przypadku dłużnika, wobec którego oddalono wniosek o ogłoszenie

upadłości z braku środków na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego, a
któremu określono pięcioletnią karencję co do możliwości wszczęcia postępowania

naprawczego. Jest to tym bardziej niezrozumiałe, że co do okoliczności orzeczenia
prawomocnego zakazu wszczęcia postępowania naprawczego, inaczej niż w innych

przypadkach ograniczających możliwość wszczęcia takiego postępowania,
przedsiębiorca nie jest zobowiązany składać oświadczenia w trybie art. 494 ust. 1

PrUpadNapr. Co więcej, stwierdzenie niekompletności lub nieprawdziwości danych w
fazie badania prewencyjnego powoduje bezterminowy zakaz wszczęcia takiego

postępowania w przyszłości, zaś w przypadku badania następczego, podjętego przez sąd
na okoliczność wydania postanowienia w przedmiocie zatwierdzenia układu, powoduje

jedynie odmowę zatwierdzenia układu (podobnie przy uchyleniu układu), która
ogranicza prawa przedsiębiorcy do ponownego złożenia oświadczenia o wszczęciu

postępowania naprawczego. Stwierdzić należy, iż sankcja bezterminowej niemożności
wszczęcia postępowania naprawczego za złożenie niekompletnego wniosku, którą

ustawodawca zrównał z sankcją za złożenie nieprawdziwych danych i oświadczeń, w
przypadku stwierdzenia jej przesłanek w toku postępowania prewencyjnego, jest

nadmierna i niesprawiedliwa, a tym samym, de lege ferenda należałoby ją co najmniej
miarkować.

Page 16 of 17

2009-08-27

https://legalis.net.pl/menu.html

26. Należałoby spróbować również odpowiedzieć na pytanie, czy przedsiębiorca może

cofnąć skutecznie oświadczenie o wszczęciu postępowania naprawczego, a jeżeli tak, to
do jakiego momentu może to uczynić. W tej mierze istotne jest rozróżnienie

poszczególnych faz postępowania naprawczego, poczynając od postępowania w
przedmiocie wszczęcia postępowania, poprzez właściwe postępowanie naprawcze, w

którym dojść może od zawarcia układu, a kończąc na wykonaniu układu. Wydaje się
oczywiste, iż zagadnienie cofnięcia oświadczenia o wszczęciu postępowania

naprawczego i jego konsekwencji, jaką jest umorzenie postępowania, może odnosić się
tylko do dwóch pierwszych etapów postępowania naprawczego. Na wstępie wskazać

trzeba, że przepisy prawa upadłościowego i naprawczego nie normują tej kwestii

zarówno co do postępowania upadłościowego, jak też i postępowania naprawczego,
natomiast uchylona regulacja w art. 23 § 1 PrUkł stanowiła, iż dłużnik może podanie o

otwarcie postępowania układowego cofnąć aż do chwili przyjęcia układu przez
wierzycieli. Posługując się zatem odesłaniem do odpowiedniego stosowania przepisów

KPC sięgnąć należy do art. 203 § 1 i art. 332 § 2 KPC, które określają kwestię
dopuszczalności cofnięcia pozwu w procesie. W drodze odpowiedniego ich stosowania

można postawić tezę, iż w postępowaniu w przedmiocie wszczęcia postępowania
naprawczego cofnięcie oświadczenia jest możliwe aż do upływu terminu do złożenia

zażalenia na postanowienie zakazujące wszczęcia postępowania naprawczego, chyba że
sąd uzna takie cofnięcie za niedopuszczalne, jeżeli okoliczności sprawy wskazywać

będą, że cofnięcie oświadczenia jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego albo
zmierza do obejścia prawa. W przypadku natomiast właściwego postępowania

naprawczego cofnięcie oświadczenia będzie dopuszczalne pod warunkiem, że nie jest
sprzeczne z zasadami współżycia społecznego oraz nie zmierza do obejścia prawa, do

czasu poprzedzającego umorzenie postępowania z mocy prawa w razie niezawarcia
układu. Natomiast, gdyby doszło do zawarcia układu, to należałoby uznać, że cofnięcie

oświadczenia byłoby dopuszczalne do czasu poprzedzającego złożenie zarzutów
przeciwko układowi lub zaskarżenia postanowienia w przedmiocie zatwierdzenia

układu, a gdyby zarzutów i zażaleń nie złożono, to do czasu poprzedzającego
uprawomocnienie się postanowienia w przedmiocie zatwierdzenia układu. Cofnięte

oświadczenie, zgodnie z art. 203 § 2 KPC, nie wywołuje żadnych skutków, jakie wiążą
się ze złożeniem oświadczenia, tym samym brak będzie przeszkód do ponownego

złożenia oświadczenia o wszczęciu postępowania naprawczego.

Page 17 of 17

2009-08-27

https://legalis.net.pl/menu.html