A

S Y S T A

D

E N T Y S T Y C Z N A

40

P I E R W S Z A

P O M O C

Nagłe zatrzymanie krążenia

u dzieci i niemowląt

nie zna zasad resuscytacji u dzieci,
powinien podjąć działania w taki
sam sposób jak u osoby dorosłej.
Ponadto zaleca się, aby ratownik,
który nie zna zasad RKO, korzystał
z pomocy dyspozytora medycznego.
Telefoniczny instruktaż może pomóc
w przełamaniu oporów i podjęciu
działania, nawet jeżeli nie będzie ono
optymalne.

NZK

U

DZIECI

NZK u dzieci występuje zdecydowa-
nie rzadziej niż u dorosłych. Różnice
w sposobie prowadzenia resuscyta-
cji u dzieci wynikają z odmiennych
przyczyn NZK i ich budowy ciała.

W praktyce gabinetu stomatologicz-
nego NZK u pacjenta pediatrycznego
występuje niezmiernie rzadko. Nie-
zbędne jest jednak posiadanie przez
personel wiedzy z zakresu resuscyta-
cji dzieci. NZK u dzieci budzi bardzo
silne emocje, nawet wśród personelu
medycznego. Sytuacja ta często pro-
wadzi do paniki, poczucia bezradno-
ści i biernej obserwacji wydarzeń.
Bardzo często świadkowie zdarzenia
nie podejmują RKO u dzieci z oba-
wy, że ich niewiedza w tej dziedzinie
może jedynie zaszkodzić. Taka posta-
wa jest niedopuszczalna i nie może
być usprawiedliwiana niewiedzą.
W sytuacji gdy świadek zdarzenia

rat. med. Konrad Kowalski

W

poprzednim

numerze magazynu

zaprezentowaliśmy pierwszą
część artykułu dotyczącego

postępowania w przypadku
nagłego zatrzymania
krążenia (NZK) u osób

dorosłych. W bieżącym
numerze omówimy NZK
u dzieci i niemowląt.

Badanie tętna na tętnicy ramieniowej

fot. autor

1

/ 2 0 1 2

41

P I E R W S Z A

P O M O C

Udrożnienie dróg oddechowych u niemowląt.

Główka utrzymywana jest w pozycji neutralnej

z jednoczesnym uniesieniem bródki

U osób dorosłych do zatrzymania
krążenia dochodzi z reguły w wyni-
ku zaburzeń rytmu serca, w następ-
stwie jego niedokrwienia. U dzieci
większość NZK pojawia się wtórnie
do niewydolności układu oddecho-
wego i zatrzymania oddechu. W ta-
kiej sytuacji do ustania akcji serca
dochodzi w momencie, gdy orga-
nizm jest skrajnie niedotleniony.
Szansa na powrót spontanicznego
krążenia możliwa jest jedynie dzię-
ki natychmiastowej i odpowiedniej
oksygenacji. Niewłaściwe udrożnie-
nie dróg oddechowych i niemożność
podjęcia właściwej wentylacji płuc
z dużym prawdopodobieństwem
będą wiązały się z niepowodzeniem
RKO.

W celu ujednolicenia postępowa-

nia z dziećmi Europejska Rada Resu-
scytacji zaproponowała następujący
podział wieku: noworodek – do 4. ty-
godnia życia, niemowlę – do 1. roku
życia, dziecko – pomiędzy 1. rokiem
życia a początkiem okresu pokwi-
tania. Od okresu pokwitania dzieci
określa się jako nastolatki, dla tej gru-

py zastosowanie mają algorytmy dla
dorosłych.

W niniejszym artykule określenie

ratownik odnosi się do każdej osoby
udzielającej pierwszej pomocy, nie-
zależnie od stopnia wiedzy z zakre-
su RKO, chyba że wyszczególniono
inaczej.

Postępowanie
Każde dziecko, które nie reaguje
na bodźce zewnętrzne, nie oddycha
prawidłowo i nie ma żadnych oznak
zachowanego krążenia, wymaga prze-
prowadzenia resuscytacji. Personel
medyczny, szczególnie ten niepracu-
jący na co dzień z dziećmi, może mieć
trudność w szybkiej (do 10 s) ocenie
obecności lub braku tętna. Badanie
tętna nie jest jedyną oznaką zachowa-
nego krążenia. Jeżeli badanie to spra-
wia trudność lub budzi wątpliwość,
personel medyczny powinien z niego
zrezygnować. Jeśli personel medycz-
ny decyduje się badać tętno, powinien
oceniać je na tętnicy szyjnej (dzieci),
ramiennej (niemowlęta) lub udowej
(dzieci i niemowlęta).

Badania dowiodły, że sekwencja

15 uciśnięć klatki piersiowej w sto-
sunku do 2 oddechów ratowniczych
(15:2) jest skuteczniejsza i zalecana
dla dzieci. Sekwencja 30:2 zarezer-
wowana jest dla ratowników bez
wykształcenia medycznego oraz dla
sytuacji, w której jeden ratownik
z obowiązkiem udzielania pomocy
nie jest w stanie zapewnić wystarcza-
jącej liczby uciśnięć na minutę.

Na szczególną uwagę zasługują

dwie podstawowe różnice w re-
suscytacji dzieci. Rozpoczynanie
od 5 oddechów ratowniczych oraz
kontynuowanie RKO przez minutę,
zanim udamy się po pomoc. Pierwsze
minuty RKO u dzieci mają decydu-
jące znaczenie w walce z niedotle-
nieniem, które jest potencjalnie od-
wracalną przyczyną NZK. Wstępna
wentylacja ma na celu natlenowa-
nie krwi w płucach, która następ-
nie będzie rozprowadzana dzięki
pośredniemu masażowi serca. Gdy
na miejscu jest tylko jeden ratow-
nik, prowadzi on resuscytację przez
1 minutę, zanim uda się po pomoc.

A

S Y S T A

D

E N T Y S T Y C Z N A

42

P I E R W S Z A

P O M O C

Jedynym wyjątkiem od tej zasady jest
sytuacja, kiedy dziecko nagle straciło
świadomość w obecności świadków
i nie ma to związku z zadławieniem.
W tym przypadku najbardziej praw-
dopodobną przyczyną zatrzymania
krążenia są zaburzenia rytmu serca,
a interwencją determinującą przeży-
cie jest defibrylacja.

Technika
Technika resuscytacji jest nieco od-
mienna u dzieci i niemowląt. Udroż-
nienie dróg oddechowych u dzieci
powyżej roku wykonuje się podobnie
jak u dorosłych, stosując odgięcie gło-
wy i uniesienie bródki. Istotne jest,
aby przypadkowo nie uciskać tkanek
miękkich pod bródką (żuchwą), gdyż
może to powodować niedrożność.
U niemowląt główkę układa się w po-
zycji neutralnej i unosi bródkę. Gdy
niemowlę leży na plecach, z reguły
ma przygiętą bródkę, zatem koniecz-
ne jest jej uniesienie. Alternatywnie
można podłożyć pod plecy złożony
ręcznik lub koc o grubości około
2 cm.

Utrzymując udrożnienie dróg od-

dechowych, wzrokiem, słuchem
i dotykiem ocenia się, czy obecny
jest prawidłowy oddech. Jeśli dziec-
ko nie oddycha prawidłowo, trzeba
dokonać szybkiej inspekcji jamy
ustnej w poszukiwaniu ciał obcych.
Widoczne ciała obce należy usunąć
przed przystąpieniem do wentylacji.
U dzieci powyżej roku wentylację
prowadzi się podobnie jak u doro-
słych, wykorzystując technikę usta-
usta. U niemowląt sztuczne oddycha-
nie wykonuje się, obejmując ustami
jednocześnie usta i nos dziecka.
U większych niemowląt może być
konieczne prowadzenie wentylacji
metodą usta-usta lub alternatywnie
usta-nos. U wszystkich dzieci powie-
trze należy wdmuchiwać powoli,
około 1-1,5 s, w ilości wystarczającej
do widocznego uniesienia się klatki
piersiowej.

Podczas prowadzenia wentylacji

ratownik powinien zwracać uwa-
gę na pojawienie się kaszlu lub od-
ruchów z tylnej ściany gardła. Jest
to element wstępnej oceny układu

krążenia. Po wykonaniu 5 oddechów
ratowniczych przystępuje się do szyb-
kiej (10 s) oceny układu krążenia.
W jej skład wchodzą: jakikolwiek
ruch, kaszel, prawidłowy oddech,
obecność tętna na dużych tętnicach.
Jeśli w ciągu 10 s stwierdza się nie-
podważalnie obecność krążenia, na-
leży kontynuować wentylację do cza-
su powrotu prawidłowego oddechu.
Jeśli brak oznak krążenia, tętno jest
nieobecne lub wolne (< 60/min), roz-
pocznij uciskanie klatki piersiowej
i kontynuuj naprzemiennie z wen-
tylacją.

U niemowląt uciśnięcia klatki

piersiowej wykonuje się opuszkami
dwóch palców (1 ratownik) lub przy
pomocy techniki dwóch kciuków
i dłoni obejmujących klatkę piersio-
wą (2 lub więcej ratowników). U dzie-
ci powyżej 1. roku pośredni masaż
serca prowadzi się jedną lub obiema
rękami, w zależności od potrzeb.
U wszystkich dzieci miejsce uciśnięć
znajduje się na środku klatki piersio-
wej, w dolnej połowie mostka. Punkt
ten zlokalizowany jest szerokość jed-

Pośredni masaż serca wykonywany przez jednego ratow-

nika. Miejsce ucisku znajduje się szerokość jednego palca

powyżej wyrostka mieczykowatego

1

/ 2 0 1 2

43

P I E R W S Z A

P O M O C

Uciskanie klatki piersiowej metodą dwóch kciuków i dłoni

obejmujących klatkę piersiową

nego palca powyżej wyrostka mie-
czykowatego. Siła nacisku powinna
powodować obniżanie mostka na głę-
bokość 1/3 wymiaru przednio-tylne-
go klatki piersiowej, co odpowiada
4 cm u niemowląt i 5 cm u dzieci.
We wszystkich grupach wiekowych
częstość uciśnięć powinna mieścić się
w przedziale 100-120/min.

AED
Zastosowanie AED (Automated
External Defibrillator) u dzieci po-
wyżej 1. roku życia jest bezpieczne
i skuteczne. W grupie wiekowej po-
między 1. a 8. rokiem życia sugeruje
się konieczność zastosowania trybu
pediatrycznego (zmodyfikowana
wartość energii) i elektrod pedia-
trycznych, jeśli urządzenie jest w nie
wyposażone. W przeciwnym razie
należy przeprowadzić defibrylację,
używając standardowego trybu dla
dorosłych. U dzieci powyżej 8. roku
życia stosuje się klasyczne AED. Nie
zaleca się stosowania automatycz-
nych defibrylatorów zewnętrznych
u niemowląt.

P

ODSUMOWANIE

Prawdopodobieństwo wystąpienia
NZK u dziecka w gabinecie stomatolo-
gicznym jest niewielkie. Zatrzymanie
krążenia u małego pacjenta wymaga
szybkiej reakcji i podjęcia wysokiej
jakości podstawowych zabiegów resu-
scytacyjnych. Szczególny nacisk należy
położyć na wykonanie 5 początkowych
oddechów ratowniczych i prowadzenia
RKO przez 1 minutę, zanim ratownik
uda się po pomoc. Odmienność resu-
scytacji dzieci i towarzyszący jej duży
stres wymagają wcześniejszego przy-
gotowania. Jedynie osoby ustawicznie
szkolone w zakresie resuscytacji dzieci
mogą profesjonalnie udzielić pomocy
w tej niecodziennej sytuacji.



Ze względu na obszerność prezento-
wanego tematu osoby zainteresowane
uzyskaniem szczegółowych informa-
cji na temat RKO u dzieci odsyłamy
na stronę Polskiej Rady Resuscytacji
(www.prc.krakow.pl).

Piśmiennictwo
Wytyczne Europejskiej Rady Resuscytacji
2010.

Algorytm podstawowych zabiegów

resuscytacyjnych u dzieci z obowiązkiem

udzielania pomocy

NIE REAGUJE?

Głośno zawołaj o pomoc

NIE ODDYCHA PRAWIDŁOWO?

Udrożnij drogi oddechowe i sprawdź oddech

5 oddechów ratowniczych

BRAK OZNAK ŻYCIA?

15 uciśnięć klatki piersiowej

2 oddechy ratownicze

15 uciśnięć klatki piersiowej