10

www.gazetapodatkowa.pl

Gazeta Podatkowa nr 100 • 13.12.2007 r.

RACHUNKOWOŚĆ DLA KAŻDEGO

Inwestycje, to aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikają-

cych z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek,

dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków, również z transakcji handlowych,

w tym m.in. aktywa finansowe. Tak stanowi art. 3 ust. 1 pkt 17 ustawy o rachunkowości

(Dz. U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 ze zm.).

Inwestycje krótkoterminowe wykazywane w bilansie w wierszu B.III obejmują:

– krótkoterminowe aktywa finansowe (wiersz B.III.1a-c),

– inne inwestycje krótkoterminowe (wiersz B.III.2).

Aktywa finansowe zaliczane do inwestycji krótkoterminowych wycenia się na dzień

bilansowy w sposób określony w art. 28 ust. 1 pkt 5 ustawy o rachunkowości, tj.:

– według ceny (wartości) rynkowej albo

– według ceny nabycia lub ceny (wartości) rynkowej, zależnie od tego, która z nich jest

niższa; krótkoterminowe inwestycje, dla których nie istnieje aktywny rynek wycenia

się w inny sposób określonej wartości godziwej (w rozumieniu art. 28 ust. 6).

Krótkoterminowe aktywa finansowe wyrażone w walutach obcych wycenia się na

dzień bilansowy według kursu średniego NBP ustalonego na ten dzień (art. 30 ust. 1 pkt 1

powołanej ustawy). Różnice wynikające z przeliczenia w celu aktualizacji wartości tych

aktywów zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych.

Krótkoterminowe aktywa finansowe

Do krótkoterminowych aktywów finansowych można zaliczyć:

– udziały lub akcje,

– inne papiery wartościowe,

– udzielone pożyczki,

– inne krótkoterminowe aktywa finansowe

o terminie wykupu lub spłaty krótszym niż rok od dnia bilansowego.

Wymienione aktywa wykazuje się w bilansie w podziale na aktywa finansowe w jed-

nostkach powiązanych (wiersz B.III.1a) i w pozostałych jednostkach (wiersz B.III.1b).

Przy czym przez jednostki powiązane rozumie się grupę jednostek obejmującą jednostkę

dominującą lub znaczącego inwestora, jednostki zależne, współzależne i stowarzyszone

(art. 3 ust. 1 pkt 43 ustawy o rachunkowości).

Udziały i akcje

Udziały i akcje zalicza się do inwestycji krótkoterminowych i wykazuje w bilansie

w wierszu B.III.1a, jeżeli są przeznaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilanso-

wego (tj. w 2008 r.). Nie wykazuje się w tej pozycji udziałów i akcji własnych nabytych przez

jednostkę w celu odsprzedaży czy umorzenia – te udziały i akcje wykazuje się w pasywach

w wierszu A.III. (w wielkości ujemnej).

Udziały na dzień bilansowy wycenia się według ceny nabycia (art. 28 ust. 1 pkt 9a ustawy

o rachunkowości) – nie są one dostępne na aktywnym rynku.

Jeżeli akcje wyceniane są według cen rynkowych, w takim przypadku różnice spowo-

dowane zmianą ceny rynkowej na dzień bilansowy zalicza się do przychodów finansowych

lub kosztów finansowych, zapisem:

1) cena rynkowa wyższa od ceny nabycia

– Wn konto 14

„Krótkoterminowe aktywa finansowe”,

– Ma konto 75-0

„Przychody finansowe”,

2) cena rynkowa niższa od ceny nabycia

– Wn konto 75-1

„Koszty finansowe”,

– Ma konto 14

„Krótkoterminowe aktywa finansowe”.

Jeżeli wycena akcji następuje według cen nabycia (zakupu) nie wyższych od cen

rynkowych – wówczas mogą wystąpić dwie sytuacje:

1) cena nabycia (zakupu) akcji jest niższa od ich ceny rynkowej – w takim przypadku

w bilansie wykazuje się je w cenie nabycia (zakupu) – nie uwzględnia się wzrostu

wartości tych akcji,

2) cena rynkowa na dzień bilansowy jest niższa od ceny nabycia – wówczas skutki tej

wyceny na dzień bilansowy odpisywane są w koszty finansowe, zapisem:
– Wn konto 75-1

„Koszty finansowe”,

– Ma konto 14

„Krótkoterminowe aktywa finansowe”.

Jeżeli posiadane przez jednostkę akcje nie są notowane na rynku, to w takim przypad-

ku wycena następuje według cen nabycia (zakupu). Należy wówczas ocenić czy na dzień

bilansowy nie nastąpiła utrata wartości, o czym mogą świadczyć np. straty poniesione

przez spółkę w ostatnich latach. W takim przypadku dokonuje się odpisu aktualizującego

wartość udziałów i różnicę między wyższą ceną nabycia a niższą wartością godziwą akcji

zalicza się do kosztów finansowych, zapisem:

– Wn konto 75-1

„Koszty finansowe”,

Inwestycje kr

ótkoterminowe w bilansie

– Ma konto 14

„Krótkoterminowe aktywa finansowe”.

Ewentualny późniejszy wzrost wartości tych akcji zwiększa ich wartość księgową, ale tylko

do wysokości ceny nabycia, a różnicę zalicza się do przychodów finansowych, zapisem:

– Wn konto 14

„Krótkoterminowe aktywa finansowe”,

– Ma konto 75-0

„Przychody finansowe”.

Inne papiery wartościowe

Inne papiery wartościowe wykazywane w bilansie w wierszu B.III.1 mogą obejmować

w szczególności:

– obligacje, bony pieniężne i skarbowe, certyfikaty inwestycyjne i inne papiery wartościowe

o dacie wykupu dłuższej niż 3 miesiące, ale krótszej niż rok od dnia bilansowego, prze-

znaczone do obrotu albo utrzymywane do dnia wykupu, np. dla uzyskania odsetek,

– inne papiery wartościowe o terminie wymagalności dłuższym niż rok – o ile prze-

znaczone są do obrotu.

Wycena tych papierów wartościowych może odbywać się na zasadach określonych

w ustawie o rachunkowości (art. 28 ust. 1 pkt 5 ustawy o rachunkowości).

Udzielone pożyczki krótkoterminowe

Pożyczki krótkoterminowe wycenia się zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 7 ustawy o rachun-

kowości, tj. w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem zasady ostrożności. Oznacza

to, że kwotę udzielonej pożyczki w wartości nominalnej zwiększa się – zgodnie z zawartą

umową – o wymagalne na dzień bilansowy odsetki. Zastosowanie zasady ostrożności

wyrażać się będzie dokonaniem ewentualnego odpisu aktualizującego wartość należności

z tytułu pożyczek.

Udzielone pożyczki wykazuje się w bilansie w wierszu B.III.1 wówczas, jeżeli są wy-

magalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego.

Inne krótkoterminowe aktywa finansowe

Inne krótkoterminowe aktywa finansowe wykazywane w wierszu B. III.1 obejmują m.in.

lokaty terminowe o terminie zapadalności krótszym niż rok od dnia bilansowego. Lokaty

terminowe wycenia się na dzień bilansowy według wartości nominalnej powiększonej

o odsetki dopisane przez bank lub naliczone przez jednostkę. Odsetki dopisane przez bank

na dzień bilansowy zalicza się do przychodów finansowych, zapisem:

– Wn konto 13-4

„Rachunek lokat terminowych”,

– Ma konto 75-0

„Przychody finansowe”.

Należne do dnia bilansowego naliczone przez jednostkę odsetki od lokat bankowych,

których termin jeszcze nie upłynął można ująć na koncie 65 „Pozostałe rozliczenia mię-

dzyokresowe”, zapisem:

– Wn konto 65

„Pozostałe rozliczenia międzyokresowe” (w analityce: Nienotyfikowane

przez bank odsetki od lokat),

– Ma konto 75-0

„Przychody finansowe”.

Nienotyfikowane odsetki należy ująć w bilansie w wierszu B.III.1 – zwiększają one

również wartość lokat wykazywanych w tej pozycji bilansu.

W wierszu B.III.1 wykazuje się także należności od korzystającego (leasingobiorcy)

w przypadku leasingu finansowego, jeżeli są one płatne w następnym roku obrotowym.

Należności od leasingobiorcy wycenia się analogicznie jak inne należności, w kwocie wyma-

ganej zapłaty z zachowaniem ostrożności (art. 28 ust. 1 pkt 7 ustawy o rachunkowości).

Środki pieniężne i inne aktywa pieniężne

Środki pieniężne obejmują: środki pieniężne w kasie i na rachunkach bankowych

(z wyjątkiem zgromadzonych na rachunku lokat terminowych), inne środki pieniężne, inne

aktywa pieniężne. Wykazuje się je w wierszu B.III.1c aktywów bilansu.

Stan środków pieniężnych w kasie powinien być potwierdzony inwentaryzacją przepro-

wadzoną na dzień 31 grudnia 2007 r. w drodze spisu z natury. Stan środków pieniężnych

znajdujących się na rachunkach bankowych powinien być na dzień bilansowy zinwentary-

zowany drogą uzyskania od banku potwierdzenia stanu (wyciąg bankowy).

W bilansie stan środków pieniężnych w walucie krajowej wykazuje się w wartości nomi-

nalnej. Natomiast środki pieniężne w walucie obcej znajdujące się na dzień bilansowy w kasie

i na rachunkach bankowych wykazuje się w bilansie w wartości przeliczonej na walutę

polską, po kursie średnim ustalonym dla danej waluty obcej przez NBP na ten dzień.

Powstałe w wyniku tej wyceny ujemne różnice kursowe zalicza się do kosztów finan-

sowych, zapisem:

– Wn konto 75-1

„Koszty finansowe”,

– Ma konto 10

„Kasa” (w analityce: Kasa walutowa) lub konto 13-1 „Rachunek walu-

towy”.

Dodatnie różnice kursowe zalicza się do przychodów finansowych, zapisem:
– Wn konto 10

„Kasa” (w analityce: Kasa walutowa) lub konto 13-1 „Rachunek wa-

lutowy”,

– Ma konto 75-0

„Przychody finansowe”.

Inne środki pieniężne – w tej pozycji należy wykazać środki pieniężne znajdujące się

w banku na rachunkach lokat terminowych o terminie zapadalności krótszym niż 3 mie-

siące. Wycenia się je na dzień bilansowy w wartości nominalnej powiększonej o odsetki

dopisane przez bank lub naliczone przez jednostkę.

Ponadto inne środki pieniężne obejmują m.in.

– środki pieniężne w drodze – wycenia się je w wartości nominalnej,

– dokumenty płatnicze, takie jak np. weksle i czeki obce o terminie płatności do 3 mie-

sięcy od dnia wystawienia – wycenia się w wartości wynikającej z tych dokumentów

płatniczych.

W pozycji tej należy wykazać także należności z tytułu nieotrzymanych dywidend.

Wycenia się je w wartości nominalnej powiększonej o ewentualne odsetki za zwłokę od

niewypłaconych w terminie dywidend, które zalicza się w księgach rachunkowych do

przychodów finansowych i ujmuje zapisem:

– Wn konto 24

„Pozostałe rozrachunki” (w analityce: np. Spółka z o.o. – dywidenda),

– Ma konto 75-0

„Przychody finansowe”.

Inne inwestycje krótkoterminowe

Do innych inwestycji krótkoterminowych wykazywanych w wierszu B.III.2 zalicza się

składniki majątku, które nie stanowią krótkoterminowych aktywów finansowych (omó-

wionych wcześniej) jeżeli są przeznaczone są do zbycia w okresie 12 miesięcy od dnia

bilansowego. Można w tej pozycji wykazać przykładowo: dzieła sztuki, metale szlachetne,

które zostaną zbyte w 2008 r. Wycenia się je według zasad określonych w art. 28 ust. 1

pkt 5 ustawy o rachunkowości.

Ewa Gruchot