matura matematyka 2016 rozwiazania

( matura_matematyka_2016_rozwiazania.pdf )

http://www.downloaded.co.pl/dl/?id=matura_matematyka_2016_rozwiazania#

Podobne: matura matematyka 2013 rozwiazania, matura z matematyki 2015 rozwiazania, arkusz matematyka 2014 rozwiazania,

matura matematyka 2016 rozszerzona, matura matematyka 2015 rozszerzona, matura matematyka 2013 rozszerzona,

matura probna matematyka 2016 rozwiazania, stara matura matematyka 2015 rozwiazania, matura matematyka 2014 rozwiazania zadan,

To garsc zadan z bardzo ciekawej galezi matematyki jaka jest zasada indukcji matematycznej. Zadania opracowalem na potrzeby zajec z moimi

uczniami. Moze sie komus przydadza.

1. Wyjasnij zrozumienia: tragizm, katharsis, fatum, odwolujac sie w celu tragedii greckiej.

Tragizm – zderzenie trzech rownorzednych racji, ktore nieszczesliwie wzajemnie sie wykluczaja. Odmiennie mowiac: stan rzeczy, w ktorej wypada

bedzie dokonac wyboru pomiedzy takimi racjami a, takze kazda decyzja doprowadzi w celu katastrofy. Tragizm jest esencja tragedii greckiej.

Np.: Tragizm „Antygony― – Sofokles.

Antygona musi dokonac wyboru miedzy 2 racjami, sposrod ktorych dwie sa tak samo wazne a, takze sprzeczne nawzajem. Jako wierna siostra, wierna

prawu boskiemu, czuje sie zobowiazana w celu pochowania a, takze uczczenia zwlok brata Polinejkesa. Jesli tego nie uczyni, nie tylko trup zmarlego

pozostanie pohanbione, jednakze wedlug wierzen religijnych Grekow dusza Polinejka nie zazna spokoju.

Z drugiej strony Antygona odwiedzi w konflikt z prawem panstwowym, bowiem Kreon zabronil pod kara smierci pochowac Polinejkesa, uznajac go zbytnio

zdrajce.

Selekcjonujac pomiedzy posluszenstwem prawu boskiemu, a rozkazowi krolewskiemu, Antygona wybierze, adekwatnie ze wlasnym sumieniem, prawo

boskie a, takze wypelni obowiazki siostry, kochajacej zmarlego brata. Poniesie za to smierc.

Katharsis – uchwycenie to znaczy doslownie „oczyszczenie―. Jest to funkcja oczyszczajaca, jaka przypisywal tragedii Arystoteles. Widz sledzacy

zdarzenia dzieki scenie proch doznac swoistego oczyszczenia – poprzez doznanie litosci (gdy patrzy dzieki cierpienie niewinnego) i trwogi (gdy widzi

podobienstwo miedzy cierpiacym a soba). Katharsis byla najwidoczniej rozumiana nie zaakceptowac jako uszlachetnienie uczuc widza, lecz jak

wyzwolenie na niego od tych propozycji. Losy herosa tragicznego poteguja odbiorce w celu niezmiernie doglebnego przezycia litosci i trwogi, a w ten

sposob pozwalaja jemu sie od nich wyzwolic i osiagnac spokoj lezacy wewnatrz. Katharsis opiera sie na tym, ze widz przezywa „litosc a, takze

trwoge―, patrzac na akcje tragedii. Nasza (jezeli przebywamy widzami) litosc wzbudza nieszczescia czlowieka niewinnego, natomiast trwoge –

nieszczescie czlowieka, ktory to jest w celu nas pokrewny.

Starozytni autora ukladali fabuly tragedii pamietajac o tychze celach.

Fatum – w inny sposob los albo przeznaczenie. Starozytni Grecy wierzyli, ze istota ludzka ma przypisany z gory, zaprogramowany z gory zycie, bieg

wydarzen w zyciu, jakich nie da sie unikac. Wlasnie fatum decydowalo na temat dziejach Kreona czy Edypa. To, co zostalo powiedziane przez bogow,

przepowiedziane poprzez wyrocznie powinien spotkac jednostki i nie wystepuje od tego wypromieniowywania. Jest to zazwyczaj zapowiedz nieszczescia.

Przykladem sa dzieje rodu Labdakidow – od Lajosa poprzez Antygone.

Mitologia posiada „specjalne― bostwa przeznaczenia. Sa to: Pawki, Sybille, Mojry i typu rzymskiego bostwo – Fatum.

Katharsis - oczyszczenie. Tragedia antyczna miala wplywac na reakcje i emocje odbiorcow. Poczatkowo, muzyka a, takze taniec powodowaly u Grekow

oczyszczenie duszy z win i jej wyzwolenie. Arystoteles taka funkcje przypisywal katastrofy, ktora wzbudzala w widzu „litosc a, takze trwoge".

Fatum - przeznaczenie, tragizm; nierozwiazywalny konflikt miedzy silami wyzszymi: losem, prawami historii, normami spolecznymi a wlasnym wplywem

bohatera. Zuch jest pozbawiony mozliwosci przeprowadzenia pomyslnego wylonienia. Dzialania swoim prowadza w celu katastrofy. Jest on jednoczesnie

ofiara a, takze winowajca. Po „Antygonie" Sofoklesa bohaterka odczuwa sie zobowiazana do pogrzebania zwlok brata Polinejkesa, jak siostra a, takze

wierna prawom boskim. Zdecydowanie obywatelka ciebie, musi okazac sie posluszna wladcy, ktory zabronil pogrzebow w celu zdrajcow ojczyzny. Nad

jak Labdakidow a, takze Antygona (corka kazirodczego zwiazku) byla dodatkowo zlozona klatwa bogow. Antygona prezentowala racje serca, nie

zaakceptowac widziala mozliwosci rozwiazania konfliktu, popelnila zamach samobojczy.

2. Zinterpretuj symbole ustalonych postaw a, takze dazen ludzkich na przekladzie Ikara, Demeter, Prometeudza, Syzyfa.

Prometeusz byl jednym z tytanow greckich. Ukradl on pozar i podarowal ludziom. Bogowie zemscili sie za to dzieki ludziach a, takze zeslali wykladzinom

w beczce Pandory nieszczescie, choroby a, takze nedze. Prometeusz widzac to postanowil sprawic bogom dzieki zlosc. W tym celu zabil wolu i podzielil

go dzieki dwie czesci: osobno zlozyl mieso a, takze owinal te rolety w skore, oddzielnie natomiast kosci, znalazl je tluszczem i kazal wybierac Zeusowi,

ktora czesc ludzie maja skladac bogom. Zeus wybral druga czesc, myslac ze pod tluszczem jest najistotniejsze mieso. Odtad tylko ta czesc osobistosci

skladali bogom w ofierze. Rozgniewalo to Zeusa a, takze kazal przykuc Prometeusza w celu skal Kaukazu. Codziennie sep wyjadal jemu watrobe, ktora

to wciaz odrastala. Prometeusz stal sie znakiem czlowieka cierpiacego z wybranki do osob, czlowieka zbuntowanego przeciwko bogom. To od jego

imienia powstalo objasnienie prometeizmu a mianowicie postawy buntu przeciwko bogom, naturze w calej imie wybranki do osob.

Postawe taka realizuje Konrad, poeta sposrod III cz. Dziadow Adama Mickiewicza. Chce on zadedykowac sie dla ludzi, narodu. Przemawia do Boga w

imieniu osob Nazywam sie Milion, bo zbytnio miliony kocham i cierpie katusze. Porownuje siebie w celu Boga, twierdzi, ze ma taka potege jak Pan, jego

piesn jest prosta dzielu Boga, a nawet ja przewyzsza Piesn to rozlegla, piesn sporzadzanie, taka piesn jest energia, dzielnosc, takowa piesn to

niesmiertelnosc! Moja osoba czuje niesmiertelnosc, niesmiertelnosc tworze, coz Ty wiekszego mogles stworzyc Jezu? Chce, aby Bog podarowal mu sila

wladania osobami, bluzni Bogu. Twierdzi, ze jezeli Pan mu jej nie da, to on odwroci od Niego osob. Konrad okazuje sie byc cierpiacym patriota, dla

ktorego ojczyzna okazuje sie byc najwazniejsza, chce sie w celu niej zadedykowac.

Syzyf byl krolem Koryntu. Czesto bywal na Olimpie na ucztach. Pewnego razu Syzyf zdradzil poufny tajemnica Zeusa, co rozgniewalo bogow. Wyslali

poprzez niego bozka smierci Tanatosa, jednak Syzyf uwiezil na niego. Ludzie przestali umierac. Bogowie wyslali Aresa, aby uwolnil boga smierci. Jako

pierwszego smierc dosiegla Syzyfa. Nie mogl on jednak dotrzec do ciebie cieni, bowiem zona nie zaakceptowac zakopala swoim ciala zgodnie z jego

wczesniejszym przykazaniem. Pozwolono mu totez wrocic dzieki ziemie, aby mogl ukarac zone. Syzyf poszedl, jednak nie wrocil. Bogowie zapomnieli o

przedtem. Zyl czasochlonnie, az finalnie przypomniano osobiscie o przedtem i wyslano Tanatosa poprzez jego istote. Za kare Syzyf proch wniesc duzy

kamien dzieki gore. Syzyf wzial sie do wykonywania zadan, ale gdy juz byl u szczytu nagle kamien wyslizgnal jemu sie a, takze spadl. Naprawde bylo

zbytnio drugim, 3, dziesiatym razem. Syzyf ciagle wznosi kamien, ale zawsze tuz przy wierzcholku on jemu sie wyslizguje. Jest znakiem pracy,

dzialalnosci nie zakonczonego sukcesem, bezsensownego.

Zeromski w calej Syzyfowych pracach przyrownuje proces rusyfikacji dzieki ziemiach polskich do wykonywania zadan Syzyfa. Proces ten nie

zaakceptowac byl mogl zniszczyc polskosci tkwiacej w calej samych Polakach.

Ikar byl synem Dedala - rzezbiarza i konstruktora greckiego. Dedal tesknil zbytnio ojczyzna a mianowicie Grecja a, takze poprosil Minosa, krola Krety, aby

jemu pozwolil wrocic do Tunezji. On jednakze na to sie nie zgodzil, wiec Dedal skonstruowal sposrod ptasich pior i wosku skrzydla doczepiane do ramion,

by w taki sposob mogl wraz z synem wrocic do Tunezji. Przykazal Ikarowi, aby ow nie wzbijal sie zbytnio wysoko, bowiem wosk ma mozliwosc sie stopic i

aby nie schodzil zbyt nisko wody, bowiem piora sa w stanie nasiaknac wilgocia. Ikar jednakze nie posluchal ojca. Zachwycony wynalazkiem wzbijal sie

powyzej i powyzej i powyzej i powyzej i powyzej i powyzej... az finalnie wosk stopil sie, piora poodpadaly a, takze Ikar spadl na glebe. Stal sie on znakiem

czlowieka dramatycznego, ktorego zafascynowanie wynalazkiem wzielo gore morzem zdrowym rozsadkiem. Jego utwor tragiczny, smierc nie jawi sie byc

zauwazona poprzez nikogo.

Po tekscie Ikar Iwaszkiewicza porownana jest postac Ikara sposrod Michasiem, chlopcem z trasy w czasie walki. Tak jak Ikar lotem tak Michas

zafascynowany jest ksiazka (jak Genizak) i zapomina o niebezpieczenstwie. Wystepuje przyrownanie smierci Ikara do zakazuje Michasia poprzez

Niemcow. Rowniez jego znikniecia nikt nie zaakceptowac zauwaza. Pisarz stwierdza Moja osoba jeden zauwazylem, ze Ikar utonal.

Demeter, bogini egzystencji i urodzaju, miala corke Persefone, jaka podstepem sprowadzil do piekla tamtejszy wladca, Hades. Nieszczesna matka

blakala sie poprzez Ziemi w calej poszukiwaniu ukochanego dziecka, jednakze nie zdolala go nigdzie znalezc. Jej smutek byl tak duzy, ze deszcze

przestaly spadac, strumienie powysychaly, nie rodzily sie nowatorskie plony a, takze glod zaczal zagladac w celu ludzkich siedzib. Zmartwiony Zeus

postanowil przeblagac Demetre, jednak nic nie zaakceptowac skutkowaly namowy wysylanych w celu niej muz i charyt. Wladca Olimpu ustapil finalnie i

nakazal Hadesowi, aby oddal Persefone. Krol piekiel wypelnil to zyczenie, jednak wreczyl zonie jablko granatu, ktore czesciowo zjedzone, na zawsze

zwiazalo ja z panstwem cieni.

Rozlegla radosc Demeter spowodowana powrotem corki zrobila na swiecie eksplozje zieleni a, takze spiewu stworzen natury. Jednak Persefona musiala

powracac do malzonka na cztery miesiace w calej roku, wtenczas to natura zamierala, by ponownie sie obudzic sposrod zimowego odretwienia. W ten

wlasnie sposob starozytni Grecy tlumaczyli osobiscie cyklicznosc transformacji por roku kalendarzowego.

3. Uzasadnij uniwersalizm opowiesci greckich. Odwolaj sie w celu wybranych przypadkow.

Antyk nieopodal Biblii, to podstawowe podloze, z jakiej wyrosla a, takze na bazie jakiej rozwija sie cala obszar kulturowy (kultura, pisarstwo, sztuka swiata

zachodniego). Rodzaje nawiazan w celu kultury antycznej sa przerozne, od odwolan do opowiesci, motywow, watkow, postaci literackich po jednostki

konkretne oraz kanony a, takze zalozenia sztuki klasycznej (Renesans, Oswiecenie).

Mitologia jest inspiracja tworcza w celu wielu autorow, poetow. Dzieki tej plaszczyznach stanowi niewyczerpalne zrodlo opowiesci i powodow.

Jezeli rozchodzi o postawy ludzkie badz wzorce dla osob fizycznych to obszar kulturowy grecka okazuje sie byc bardzo uboga: agonistyczna albo

hedonistyczna. Bogowie i herosi greccy sa nosnikami stabilnych i niezmiennych wartosci moralnych:

•bunt a mianowicie Prometeusz

•wiernosc Penelopy

•tyrtejskie poswiecenie w calej walce

•patriotyzm - Enean

•heroizm a mianowicie trojanscy chlopcy

Postacie owe sa sprowadzone niestety w celu jednego wymiaru - sa archetypami uczuc i wybuduj. Mitologiczne postacie zyja w calej nowej mysli w tego

typu wymiarze jaki wytworzyla pisarstwo staropolska, europejska czy dzisiejsza.

Mit okazuje sie byc opowiescia, ktora to przedstawia a, takze organizuje wierzenia danej wspolnoty. Mit przedstawia emocje (lek, radosc, gniew). To, co

niejasne zostaje przyblizone a, takze wyjasnione (zmiennosc por roku kalendarzowego - legenda „Demeter a, takze Kora"). Mity dla starozytnych

pelnily opcje poznawcze, swiatopogladowe (podstawa wierzen religijnych), sakralne (powiazanie sposrod kultem bostw i rytualnych obrzedow). Dzielimy

je dzieki teogoniczne, kosmogoniczne, antropogeniczne a, takze genealogiczne. Pisarstwo antyczna stanowi zrodlo nawiazan; bez jej znajomosci nie

mozna w pelni uchwycic literatury nastepnych epok. Odwolania moga byc w celu tworcow, klas, archetypow, toposow oraz filozofii (Demokryta sposrod

Abdery, Epikura, Arystotelesa). „Fraszki" J. Kochanowskiego nawiazuja w celu hasla carpe diem, glosza tez, iz cnota okazuje sie byc dobrem

najlepszym. Slowacki przypomina Homera jak piewce czynow w utworze „Grob Agamemnona". „Ikar" St. Grochowiaka okazuje sie byc wyrazem

dazenia czlowieka w celu nowych wypatrzyc. Dedal to symbol ojcostwa, racjonalnego rozumowania, Ikar a mianowicie marzycielstwa.

Kosmogonia mityczna twierdzi, ze swiat zrodzil sie z Chaosu (istoty a mianowicie mieszaniny paliwa, powietrza, ziemi, ognia a, takze nasienia boskiego).

Z Chaosu wylonil sie Uranos (niebo) i Gaja (ziemia), jacy dali zaczatek tytanom. Wlasnoscia tej kosmogonii jest politeizm i teocentryzm. Swiat a, takze

czlowiek wychodza w wyniku wojny bostw. Mitologia przedstawia rozmaitosc przezyc. Hefajstos stanowi wzorzec uczynnego a, takze wytrwalego w ciagu

zycia, milosc macierzynska prezentuje Niobe, proznosc to cechy Hery, Ateny a, takze Afrodyty, walecznosc i odwaga - Achillesa i Hektora.

W mitach utrwalone sa pierwsze wzorce ludzkich wybuduj i zachowan. Nauka traktuje te pierwowzory jako archetypy (pojecie wprowadzil Jung, student

Freuda), innymi slowy pradawne, niezmienne wyobrazenia, przekonania, wzory zachowan, ktore tkwia w mysli zbiorowej wszelkiej spolecznosci. Same w

osobiscie sa niezmienne, lecz przybieraja rozne odmiany w dzielach roznych stworcow i epok.

Z opowiesci wywodza sie stale fotografie i motywy literackie. Wielokrotny obraz albo motyw nazywamy topos. Toposy swiadcza na temat niezmiennosci

kultury srodziemnomorskiej a, takze sa wyrazem archetypicznych wzorcow tkwiacych w calej zbiorowej podswiadomosci. Przykladem toposu jest Amor

przeszywajacy serduszko strzala.

czterech. Wyjasnij na czym polega konflikt tragiczny w „Antygonie― Sofoklesa.

Konflikt tragiczny herosa starozytnego polegal na postawieniu go wobec dwoch rownorzednych racji, miedzy ktorymi zobligowany on dokonac wyboru.

Akcja "Antygony" osnuta okazuje sie byc wokol wydarzen zwiazanych z atakiem na Teby Polinejkesa. Krol Teb, Kreon, zakazuje pogrzebania jego zwlok,

gdyz uznaje go zbytnio zdrajce. Wybiera w ten sposob miedzy prawami boskimi (nakazujacymi pogrzebanie zmarlych) a prawami odnoszacymi sie do

zyjacych. Dzieki taki rotacja sprawy nie zaakceptowac zgadza sie Antygona, siostra Polinejkesa, a jednoczesnie narzeczona Hajmona, syna Kreona.

Pomimo grozacej jej surowej sankcje, nie waha sie pogrzebac zwlok brata. Wybiera totez prawa boskie, przeciwstawiajac sie ludzkim. Tu i tu (tzn. o ile

pozostawila zwloki brata dzieki pastwe losu) nie zaznalaby spokoju sumienia. Kreon postawiony zostaje w wypadku kolejnego wylonienia. Musi

zadecydowac, czy wymierzyc surowa kare, czy tez odstapic z pani a na zaleta szczescia osobistego syna. Kiedy waha sie przed pobraniem ostatecznej

decyzji, Antygona popelnia samobojstwo. Kreon wreszcie zdecydowal sie ja ulaskawic, lecz okazuje sie byc za pozno - Antygona juz nie zaakceptowac

zyje. Tamtego ciosu nie zaakceptowac wytrzymuje Hajmon i tez popelnia zamach samobojczy. Na wiesc o tym tez matka chlopaka, a zona Kreona

odbiera sobie los. Kreon, caly czas stawiany w wypadku wyboru, powinien rozwazyc, badz powinien wybierac dobro swojego ludu, badz dobro wlasnej

rodziny. Swoim nieustepliwosc idzie ku tragicznemu zakonczeniu.

Antygona wybierac powinien pomiedzy prawami boskimi (ktore daja jej spokoj sumienia) oraz prawami ludzkimi (ktorych zlamanie skaze ja dzieki smierc).

Antygona wybiera zgodnie z wlasnym sumieniem.

5. Wymien przedstawicieli podrecznikow starozytnej a, takze scharakteryzuj dzielo kilku sposrod nich.

Az do przedstawicieli podrecznikow starozytnej zaliczamy:

-Tyrtajosa (Tyrteusza) (VII w calej. p. n. e. ). Od imienia poety pochodza terminy: tyrteizm, poezja tyrtejska, oznaczajaca dzielo nawolujaca w celu walki.

Po obronie zagrozonej niepodleglosci ciebie osoba Tyrteusza stala sie znakiem patrioty – wojownika.

-Safona (VII/VI w calej. p. n. e. ).

-Anakreont sposrod Teos (VI w. p. n. e. ). Swoim wiersze – wykwintne a, takze melodyjne – znalazly duzej liczby nasladowcow wsrod poetow doby

aleksandryjskiej a, takze rzymskiej, jak i rowniez poetow nowozytnych,

-Od imienia Anakreonta pochodzi termin anakreontyk okreslajacy poetycki utwor, ktorego glownym przedmiotem jest pochwala zabawy, wina, biesiady,

erotyki. Anakreontyki pisali: Kochanowski, Morsztyn oraz Naruszewicz,

-Symonides (VI/V w. p. n. e. ). Zdecydowanie tworca polaczony byl sposrod dworami wladcow i tyranow. Pisal: dytyramby, poemy, treny, epidramaty,

-Horacy (65 – 8 r. p. n. e. ),

-Wergiliusz (autor „Eneidy―),

-Owidiusz (autor „Przemian―).

„Rzecz to piekna― – Tyrtajos.

Jest to wiersz – apel wzywajacy do wojny w obronie ojczyzny jakiej niepodleglosc okazuje sie byc zagrozona.

„Rzecz to pociagajaca zaprawde, gdy kroczac w calej pierwszym szeregu

Ginie istota ludzka odwazny, walczacy w obronie ojczyzny―.

Poeta nawoluje w celu trwania dzieki polu wojny i w celu gotowosci oddania zycia zbytnio swoj kraj. Aby naklonic czytelnikow wiersza do bohaterstwa,

stosuje tak zwanym. anty wzorzec – odslania, co wyczekuje tchorza, jednostki, ktory nie zaakceptowac chce zwrocic zycia zbytnio ojczyzne.

„Wnet zebrakiem sie staje – los to najgorszy wraz ze wszystkich

(... )wrogosc na niego wita wsrod ludzi

Hanba rodzine okrywa, zeszpeca wyglad swoj idealny,

Wszak nieslawa, a nawet zlo za nim podaza. ―

„Pogarda dla nie zaakceptowac znajacej poezji― – Safona.

Jest to krotki, czterowierszowy utwor, ktory formuluje przekonanie na temat niesmiertelnosci sztuki, o wiecznej, nieprzemijajacej ceny poezji. Poeta

poprzez wlasna tworczosc (u Safony: zbieranie roz Pierii) zapewnia osobiscie pamiec ewentualnych pokolen, z kolei imie tego, ktory nie zaakceptowac

obcuje wraz ze sztuka, a przede wszystkim sposrod poezja, skazane jest na zapomnienie:

„... nikt cie sposrod tesknota nie zaakceptowac wspomni,

zadnego serca nie zaakceptowac wzruszysz, nikt nie

zaplacze po tobie... ―

„Slodki boj― – Anakreont.

Po utworze tymze nie rozchodzi o bitwe na smierc i los; motywem przewodnim jest milosny flirt, ukazany tu jak potyczka dzieki piesci, jaka podmiot

poetycki zamierza stoczyc z Erosem, bozkiem wybranki.

„Los― – Symonides.

Po wierszu podmiot liryczny formuluje przekonanie na temat niepewnosci ludzkiego bytu a, takze zmiennosci czlowieczego losu:

„Nie mow przenigdy czlowiecze

co przyniesie ci jutro. ―

Nigdy bog wie, co dostarczy nadchodzacy dzien, dzisiejsze fuks jutro ma mozliwosc obrocic sie w lzy, radosc w calej smutek. Los jest grymasny, a

przeksztalca sie tak szybko, ze niejednokrotnie z trudem jest sie nam co wiecej zorientowac, jak przestalismy okazac sie ulubiencami Fortuny.

„Los zmieni sie, przedtem

Lotna mucha w powietrzu

Zdazy przemknac przed toba. ―

„O co poeta prosi Apollina― – Horacy.

Oda nasza jest prezentacja postawy zyciowej Horacego a, takze wypracowanej poprzez niego filozofii, bedacej swego rodzaju synteza pogladow stoikow

a, takze epikurejczykow.

Wlasciwa filozofia zyciowa poety okazuje sie byc okreslona poprzez zasade „zlotego srodka―. Zasada ta opiera sie na przekonaniu, ze przenigdy

nalezy powazac rozum, wydajny umysl, dopisujace zdrowie, wesola starosc. Istnien nalezy zgodnie z natura, zabierac od swiata tyle, jak wiele potrzeba,

nie zaakceptowac za wiele, ale i nie zaakceptowac za troche. Taka wizerunek zapewni zadowolenie, opanowanie, da jednoczesnie fuks.

„Exegi monumentum― – Horacy.

Oda zahacza problem sztuki i jej uniwersalnego ponadczasowego wymiaru. Horacy wyraza w powyzszym utworze przekonanie, ze redakcje wierszy

przynosi poecie niesmiertelnosc. Pomnikiem, ktory to stawia osobiscie za egzystencji poeta, okazuje sie byc jego dzielo. Poeta przynosi tym samym

termin swojej pewnosci, ze ma juz zagwarantowane wieczne los w pamieci potomnych.

Naczelnym przeslaniem tego wiersza okazuje sie byc przeslanie „non omnis moriar―, czyli „nie wszystek umre―.

Poeta albowiem nie umiera „do konca―, zawsze swoim czesc istnien bedzie w calej wierszach, w calej pamieci tychze, ktorzy owe wiersze

pozostana kiedys odczytywac.

6. Dowiedz, ze „Iliada― jest wzorowym przykladem epopei starozytnej.

Epos (Epopeja) to glowny rodzaj epiki w celu czasow powstania powiesci. Jest to rozbudowany utwor wierszowany, ktory to ukazuje dzieje legendarnych

albo historycznych chwatow na tle wydarzen przelomowych w celu danej wspolnoty.

W przypadku „Iliady― tlem fabuly jest walka trojanska, z kolei bohaterowie legendarni to np.: Achilles, Agamemnon, Parys, Helena, a takze bogowie

greccy.

Zrodlem eposu sa mity a, takze podania (np. „Iliada― wywodzi sie sposrod mitu na temat jablku niezgody).

Cechy gatunkowe eposu to:

-Inwokacja – czyli rozwinieta apostrofa umiejscowiona we wstepie utworu, w jakiej poeta zwraca sie w celu muzy, bostwa z prosba o pomocna dlon w

robieniu dziela. Po „Iliadzie― autor zwraca sie do muzy, bogini, ktora to poddaje piesn spiewakom: „Gniew, bogini, opiewaj Achilla, syna

Peteusa―

-Rownoleglosc dwoch plaszczyzn swiata bogow i osob. W „Iliadzie― fabula zachodzi:

-„w planecie bogow― (takze bogowie wojuja po trzech stronach wrogow wojny trojanskiej, np. Atena decyduje na temat zwyciestwie Achillesa nad

Hektora)

-„w planecie ludzi― a, takze ludzkich uczuc – argumentem jest np. milosc Parysa do Heleny

-Narrator eposu ujawnia wlasne uczucia tylko i wylacznie w inwokacji, potem okazuje sie byc „obiektywny, kompleksowy i zdystansowany wobec

wydarzen―

-Wydarzenia sa opisane stylem podnioslym, patetycznym, dostosowane w celu wagi opisywanych wypadkow, co widac otwarcie w sposobie opisu

walczacych w pojedynku Achillesa a, takze Hektora

-Szczegolowy, realistyczny przedstawienie przedmiotow a, takze sytuacji (realizm szczegolu), np. opis tarczy Achillesa.

Homer opisuje lecz rowniez kolejne dzialalnosci wykonawcy Hefajstosa, lecz fotografie przedstawione dzieki plaskorzezbie.

* Sa ow lampy led opisane tak, ze jest dozwolone je z latwoscia odtworzyc. Jest to 10 scen – ujec z egzystencji pokojowego.

* Znajdujemy pojecie ziemi, nieba, morza, trzech miast a, takze zycia w tym miescie – sluby, uczty, wasnie handlujacych, itp.

-Opisy scen batalistycznych – scena taka jest np.:

* walka Hektora sposrod Achillesa

* obraz oblezenia grodu

* zasadzki

* bitwy

-Porownanie homeryckie – jest to porownanie, ktorego inny czlon okazuje sie byc rozbudowany tak, ze stanowi odrebna epizodyczna scene, np.:

porownanie walczacych (Achillesa a, takze Hektora) w celu walki orla i golebicy, umieszczone w calej piesni 22 pt. „Pojedynek―.

-Epizodycznosc dzialaniu. Epizod to odstepstwo od toku fundamentalnej akcji, opisanie wydarzenia wiecej istotnego, pobocznego, nie powiazanego z

nadrzedna fabula, np.: dokladny przedstawienie tarczy Achillesa.

-Miara wierszowa eposu homeryckiego jest heksametr – wers, ktory tworzy sie sposrod 6 stop metrycznych (heks = 6): daktyli albo spondejow.

szostej. Wyjasnij, na czym polega piekno a, takze uniwersalizm opowiesci greckich.

Mitologia obok Biblii to kluczowe zrodlo cywilizacji i kultury srodziemnomorskiej, w jakiej kregu znalazla sie a mianowicie wsrod panstwa zachodniej

Swiata - dodatkowo i Nasz kraj.

W mitologii sa utrwalone najstarsze, najdawniejsze wzory wybuduj i zachowan ludzkich, ukazane w perspektywie uniwersalnej, ponadczasowej

(archetypy).

Mit o „Dedalu i Ikarze―

Mit ow jest odzwierciedleniem zycia dziennego ludzi zafascynowanych roznymi zjawiskami, ktore pochopnie oceniamy jak cos cudownego, a ow lampy

led prowadza naszej firmy do zguby.

Mit na temat Edypie

Mit ten jest dozwolone uznac zbytnio prawde na temat dorastaniu. Zygmunt Freud, stworzyl okreslenie kompleks Edypa, w calej odniesieniu w celu

dorastajacych osob. Ogolnie materia biorac chodzi o to, ze kazdy ma w calej sobie cokolwiek z Edypa. Dorastajac "zabijamy ojca", innymi slowy zrywamy

sposrod dotychczasowym ukladem wartosci, przelamujemy dotychczasowe autorytety. Nastepnie bedac na "spalonej ziemi" budujemy nowy, prywatny

system ceny, stajemy sie innymi osobami. Ta konwersje symbolizuje wyklucie sobie oczu przez Edypa.

Mit na temat Niobe

Byla ona matka czternasciorga dzieci i nie zaakceptowac rozumiala, z jakiej przyczyny ludzie oddaja czesc Latonie, ktora ma tylko i wylacznie dwoje

dzieci. Bogini nie zaakceptowac zniosla takowej zniewagi a, takze jej dzieci: Apollin a, takze Artemida zabily cale przychowek krolowej kilkoma strzalami

sposrod luku. Nieszczesliwa Niobe powrocila do rodzinnego miasta Sipylos, gdzie poprzez caly czas przesiadywala na wzgorzu, dopoki bogowie nie

zamienili ja w calej kamien. Lecz i wtenczas smutek duszy przebywajacej w calej glazie sprawial, iz spod niego wyplywalo zrodlo lez. Mit ow przedstawia

istote macierzynstwa a, takze wielkie nieszczescie rodzicow, jacy utracili wlasne dzieci.

Mit o Prometeuszu

Prometeusz symbolizuje postawe, ktora to musi cierpiec za oddanie dla ludu, spoleczenstwa, ojczyzny.

Mit na temat Demeter a, takze Persefonie

Demeter, bogini egzystencji i urodzaju, miala corke Persefone, jaka podstepem sprowadzil do piekla tamtejszy wladca, Hades. Nieszczesna matka

blakala sie poprzez Ziemi w calej poszukiwaniu ukochanego dziecka, jednakze nie zdolala go nigdzie znalezc. Jej smutek byl tak duzy, ze deszcze

przestaly spadac, strumienie powysychaly, nie rodzily sie nowatorskie plony a, takze glod zaczal zagladac w celu ludzkich siedzib.

Zmartwiony Zeus postanowil przeblagac Demetre, jednak nic nie zaakceptowac skutkowaly namowy wysylanych w celu niej muz i charyt. Wladca Olimpu

ustapil finalnie i nakazal Hadesowi, aby oddal Persefone. Krol piekiel wypelnil to zyczenie, jednak wreczyl zonie jablko granatu, ktore czesciowo

zjedzone, na zawsze zwiazalo ja z panstwem cieni.

Rozlegla radosc Demeter spowodowana powrotem corki zrobila na swiecie eksplozje zieleni a, takze spiewu stworzen natury. Jednak Persefona musiala

powracac do malzonka na cztery miesiace w calej roku, wtenczas to natura zamierala, by ponownie sie obudzic sposrod zimowego odretwienia. W ten

wlasnie sposob starozytni Grecy tlumaczyli osobiscie cyklicznosc transformacji por roku kalendarzowego.

Mitologia grecka jest uniwersalna, poniewaz:

1. opowiesci mitologiczne maja charakter religijny

dwa. maja charakter uniwersalny, to znaczy. Mowia na temat prawdach, ktore nie przemijaja, sa ponadczasowe i ogolnoludzkie

3. informuja o kwestiach czlowieka, swoim dazeniach, marzeniach

4. dawny wielokrotnie wykorzystywane w sztuce

5. jest dozwolone je przyrownac do wydarzen majacych polozenie w dzisiejszego swiata

7(1). Urok i uniwersalizm mitow greckich.

Mity greckie istnieja od zawsze. Kiedys mialy one meritum religijny a, takze duchowy. Obecnie posiadaja przymioty kulturowe. Nie znaczy to jednakze, ze

legendy odeszly gdzies w zapomnienie.

Ich czar i uniwersalizm dostrzega sie wszedzie.

Gwoli Grekow legendy mialy wielkie znaczenie. Zostaly one w celu nich tak cenne jak Pismo Swiete.

Przywiazywano w celu nich ogromna role. Obrazuje to argument, ze obszar kulturowy i umiejetnosc opierala sie na mitach. Malowidla dzieki wazach,

tworczosc poetycka, przedstawiala bogow, herosow, wojny bohaterow. Za pomoca

mitom odkrywamy jakie posiadali poglady dzieki dane kwestii, o czym marzyli dawni osobistosci, np.:

na temat powstaniu osob opowiada naszej firmie mit na temat Prometeuszu. Mit o Edypie porusza klopot winy

a, takze kary. Mit o Dedalu i Ikarze ujawnia fantazje Grekow na temat zdobyciu przestworzy.

Mozna by tak wymieniac jeszcze bardzo dlugo. Fakt w tym, ze starozytni posiadali podobny stanowisko

na wiadomosci sprawy, jak my teraz.

Wrocmy jednakze do okresow obecnych. Jakim sposobem wspomnialem od razu "piekno

a, takze uniwersalizm opowiesci greckich dostrzega sie wszedzie". To prawda. Na przestrzeni stuleci

mity dawny i sa obecne w calej literaturze, malarstwie, rzezbie, melodii, jezyku, przenosni.

Byly ow lampy led inspiracja w celu poetow, stworcow i szeregu innych. W literaturze poeci siegali do opowiesci

czerpiac stamtad watki, aluzje, tytuly. Po malarstwie modelem jest obraz slynnego

Michala Aniola pt.: "Stworzenie Adama". W jezyku - nazwy geograficzne, niepojete,

pospolite, osobiste. W melodii - operetki Ofenbacha. Po przenosni a mianowicie powiedzenia np.:

"meki Tantala", "puszka Pandory", "zloty wiek" i wiele, wiele pozostalych.

Podsumowujac, w calej mitach sa utrwalone od razu wzory ludzkich postaci a, takze zachowan,

tkliwosc matki (Demeter), zbuntowanego wzgledem bogow spolecznika (Prometeusz),

badz marzyciela (Dedal i Ikar). Nauka traktuje te pierwowzory jako archetypy, czyli pradawne,

niezmienne wyobrazenia, ktore tkwia w mysli zbiorowej wszelkiej spolecznosci.

Istota i geneza mitu stalo szukanie riposty na dreczaca zagadke bytu - jak powstal swiat

i istota ludzka, jaka okazuje sie byc jego natura i przeznaczenie. Dawni osobistosci odpowiadali dzieki te pytania

opowiescia, jaka byl legenda.

8. Scharakteryzuj wybranego herosa tragicznego podrecznikow antycznej.

Pojmowanie tragizmu jak kategorii estetycznej laczy sie z istnieniem konfliktu wylonienia. Jednostka wybitna zostaje postawiona wobec potrzeby wyboru

ceny przeciwstawnych jednak jednakowo podstawowych. Dzialania herosa sa z gory skazane dzieki niepowodzenie a sam akt wyboru, niezaleznie od

tego, ktore sposrod wartosci pozostanie wybrana powinien doprowadzic w celu katastrofy.

Po „Antygonie―, oboje glownych chwatow to postacie tragiczne:

1. Antygona

Wybiera pomiedzy prawem ludzkim a boskim. Upowaznienie boskie nakazuje jej pochowanie zwlok brata bez wzgledu na kare, jaka ma mozliwosc ja

poznac za witryny wladcy. Upowaznienie ludzkie wydane przez Kreona nie dopuszcza pochowania zwlok zdrajcy. Antygona podlega obu prawom. Dobor

jednego powoduje kolizje kluczowego. Zlamanie prawa boskiego to klatwa a, takze przeklenstwo, ludzkiego - smierc. Obie siostry sa calkowicie rozne.

Antygona jest intensywna i honorowa w przeciwienstwie do wlasnej siostry. Wydaje sie byc odwazna a, takze energiczna. Chce uczcic smierc brata,

chowajac go. Ale aby to uczynic, musialaby zlamac zakaz Kreona. Lecz Ismena okazuje sie byc inna. Leka sie na temat swoje los i nie zaakceptowac

chce zlamac zakazu krola. Boi sie wladcy a, takze sprzeciwu wzgledem niego. Wydaje sie byc oportunistka. Zatrudnia postawe wygodniejsza dla siebie.

Antygona placze morzem losem wlasnym i wlasnych bliskich. Godzi sie dzieki smierc. Nie buntuje sie gdyz nie zaakceptowac chce upokorzyc sie przed

Kreonem. Okazalaby sie wowczas slaba a, takze przecietna jednostka.

2. Kreon

Takze okazuje sie byc bohaterem tragicznym. Wydal rozkaz obowiazujacy w kraju, ale jednoczesnie zlamal prawo boskie. Zatem zgineli swoim bliscy. O

ile uniewinnil a, takze uwolnil Antygone, mogl utracic caly swoj autorytet a to zdolalo doprowadzic w celu anarchii a, takze zguby Teb.

Kreon okazuje sie byc prawowitym wladca Teb. Jgo decyzja spowodowana byla checia udowodnienia poddanym, ze da rade byc sprawiedliwy i

bezlitosny dla wrogow. Podejrzewajac iz poddani mogliby lekcewazyc swoim wladze, kazal stosowac wzgledem nich terror, jako sposob zapobiegawczy.

Przykladem moze byc zakaz pochowku wrogow (Polinejkesa) oraz zamurowanie Antygony. Jest on rzadny potegi. Chce umocnic ja a, takze swoj

autorytet. Bezwzgledny w celu wrogow a, takze zdrajcow. Wydaje sie byc tyranem, ktorego nalezy sluchac i wypelniac rozkazy. Wydaje sie byc

konsekwentny. W trakcie konfrontacji sposrod synem Hajmon pokazuje jemu jego bledy i dominacje dumy morzem rozsadkiem. Hajmon pragnie zrzucic

zaslone gniewu, chce by ojciec zobaczyl prawdziwy obraz sytuacji. Uwaza, ze Kreon jest wladca dla swoich korzysci. Ostrzega swojego ojca przed kara

za zlamanie praw boskich, ktore sa wazniejsze od niego. Odwoluje sie w celu jego ludzkich uczuc. Chce by spojrzal na to jak zwykly istota ludzka, a nie

zaakceptowac krol. Wycofanie sie sposrod decyzji uczyni go wladca bardziej szanowanym, czlowiekiem, a nie potworem. Mimo, ze Hajmon poteznieje w

obronie demokracji w calej panstwie, swoim ojciec na niego nie slucha. Kreon mniema sie zbytnio nieomylnego. Nie zwaza dzieki wskazowki syna, ktory

okazuje sie byc mlodszy od niego. Po przyplywie gniewu Hajmon okresla ojca tyranem.

9. Zinterpretuj przebieg konfliktu racji w calej „Antygonie― Sofoklesa.

„Antygona― okazuje sie byc najbardziej wybitna tragedia grecka. Tragizm formuluje sie tu poprzez upadek wielkiej ceny. Ktora sposrod postaci

okazuje sie byc wartoscia w calej „Antygonie―, kogo racje trzeba aprobowac?

Przeanalizujmy problematyke utworu z roznorodnych punktow widzenia.

W czasach starozytnych przeznaczenie stalo nieodlacznym skladnikiem zycia. Uwazano, ze nie mozna go unikac. W katastrofy „Antygona―

Sofoklesa glowne postacie rowniez sa obarczone fatum.

Poczatkiem katastrofy jest smierc Polinejkesa. Wydaje sie byc on uznany za zdrajce ojczyzny. Naprawde uwaza Kreon - reprezentant wladzy

panstwowej. Jest on wladca dbajacym o autorytet panstwa. Antygona reprezentuje prawo boskie. Familia wedlug pani a jest 1 i najswietsza forma

ludzkiego wspolzycia. Podejmujac decyzje na temat pogrzebaniu brata godzi sie na swoj los. Pogrzeb Polinejkesa okresla dla Antygony smierc. Ona

jednak mniema, ze nie powinna postapic w inny sposob. Role jaka narzucilo jej zycie zatrudnia bez buntu. Ma w celu wyboru 2-ie mozliwosci a, takze

kazda zwienczona nieszczesciem. Postepujac zgodnie z rozkazem Kreona ma mozliwosc uniknac smierci. Dalsze los bedzie jednakze pelne wyrzutow

sumienia. Przytomnosc, ze zdolala by nie zaakceptowac dopelnic przymusu pogrzebania brata jest w celu niej gorsza niz smierc. Kreon tez uwaza, ze

racja okazuje sie byc po jej stronie, powinien jednak dzialac zgodnie z ustanowionym prawem. Wydaje sie byc pelen rozterek, ma niepewnosci, w

odroznieniu od siostry Polinejkesa, ktora niezmiennie i uporczywie zmierza w celu podporzadkowania sie fatum. Antygona motywuje swoj czyn miloscia i

wiernoscia wobec brata. Kazde sposrod nich okazuje sie byc przekonane na temat swojej racji. Nie ma miedzy nimi mozliwosci kompromisu. I to jest rola

tragedii.

Odczytujac „Antygone― fundamentalnej bohaterce przyznajemy racje. Wydaje sie byc dla nas wzorcem postawy, ktora to daje zadowolenie i

wewnetrzna harmonie. Wydaje sie byc symbolem a, takze personifikacja bezpiecznych idei, wyrazonych w stwierdzeniu:

„Wspolkochac przyszlam, nie wspolnienawidzic―.

Bardziej ludzki charakter ma Kreon. Waha sie badz cofnac kare, czy zgodzic sie Antygonie zginac. Jest buntowniczy i walczy z przeznaczeniem. Walka

sposrod czyms czego zmienic sie nie da uczlowiecza. Kreon jest nieszczesliwy, wyrazaja to jego slowa:

„Przekleta zadzy mej niech bedzie duma―.

Tragedia ukonczy sie katastrofa. Cecha specyficzna tego gatunku dramatu jest nieunikniony, zgubny wystarczy. Nic nie zaakceptowac moglo uratowac

Antygony przed katastrofa. Byla w impasie. Obie witryny walczace bronily slusznej kwestii, a nie zostac pokonanym mogla tylko i wylacznie jedna.

Dwie postacie dramatu sa tragiczne. Sprawca katastrofy staje przed nami w calej zakonczeniu utworu, wyznaje swoja wlasna wine a, takze oskarza sie

sam.

W mojej opinii w tym przypadku mamy do czynienia nade wszystko z tragedia Kreona. Po utworze jest dozwolone odnalezc prawdziwosci uniwersalne a

mianowicie problem potegi, polityki, tyrania jednostki a, takze pragnienia ludu. Bunt w calej imie ceny moralnych to glowne aspekty utworu. Jednostka

opowiadajaca sie po jednej ze stron ponosi wielka odpowiedzialnosc.

Ponadczasowosc uczuc, mysli i pouczen zawartych w calej utworze „Antygona― sprawia, ze tragedia przemawia do dzisiejszego odbiorcy.

Koncepcja samo wladztwa, wina a, takze kara, wiernosc nie pisanym prawom boskim, milosc Antygony do braci to zagadnienia majace racje bytu

dodatkowo wspolczesnie.

W mojej opinii Antygona ponoszac smierc wygrywa moralnie. Kreon odnosi pozorne zwyciestwo. Skazawszy Antygone, osobiscie na mojej dziurki

sprowadzil tragedie. Tragicznym bohaterem jest winowajca tragedii, nie zaakceptowac tragiczna ofiara. W istocie jest to wiec strata Kreona.

10-ciu. Wymien typy literackie zwyczajne dla „Biblii―.

W Biblii spotykamy prawie wszystkie typy literackie, popularne z podrecznikow pozabiblijnej:

PRZYPOWIESC:

Utwor narracyjny, w ktorym przedstawione postacie a, takze wydarzenia nie zaakceptowac sa wazne zwazywszy na nie same, lecz jak przyklady

uniwersalnych prawidel a, takze zasad ogolnoludzkiej egzystencji. Zwykla i uboga fabula okazuje sie byc tylko ilustracja i pretekstem do ukazania

waznych dziedziny. Wlasciwa interpretacja przypowiesci wymaga odrzucenia doslownego znaczenia utworu i przejscia do sensu ukrytego. Przypowiesc

czesto posluguje sie znakiem. Wyroznia sie przypowiesc alegoryczna (ktora ma dwa plany, jej tekst jest ukryta) oraz przypowiesc exemplum (tzn.

doslowna, wykladajaca swe pouczenie bez metafory, jest wiernym przedstawieniem wzorca postaw).

PSALM:

Jest to krotki utwor poetycki, w ktorym mieszaja sie nawzajem charakter modlitewny i pochwalny. Wypowiedz w calej psalmie wycelowana jest w celu

Boga. Az do niego kierowane sa prosby, blagania, podziekowania. Psalmy budowane sa sposrod wersetow. Psalmy dzielimy dzieki blagalne, pochwalne,

dziekczynne, madrosciowe, patriotyczno a mianowicie religijne.

HYMN:

To uroczysta piesn pochwalna, opiewajaca np. czyjas slawe lub czyn patriotyczny. Jest w stanie to okazac sie takze patetyczny utwor poetycki, o

dziedziny patriotycznej albo religijnej. Dzielo ten nacechowany byl czesto patetyzmem a, takze wzniosloscia.

LISTY:

Jest to pisemna forma wypowiedzi, skierowana w celu osoby albo instytucji. Gwoli Biblii list gra funkcje szczegolna. Ze wzgledu na duze odleglosci

miedzy miastami, a takze dzieki trudy przejazdzki, list stawal sie odmiana przekazu Wyrazenia Bozego. Zbyt jego posrednictwem apostolowie pouczali i

wyjasniali wiernym wszystkie watpliwosci.

APOKALIPSA:

(Z greckiego "apokalypsis" = odsloniecie). Dzielo, w ktorym zawarta jest prorocza, zwykle grozna i przerazajaca wizja przyszlosci. Ta, pochodzaca z

Biblii, przypisywana okazuje sie byc Janowi Ewangeliscie i obejmuje mistyczne przepowiednie losow chrzescijanstwa i konca swiata.

KAZANIE:

Jest to wpis, wyglaszany poprzez duchowienstwo w celu wiernych, czesto podczas nabozenstwa. Kazaniem wyznaczyc tez jest dozwolone tresc pisana

takiego przemowienia.

LAMENTACJA (TREN):

Jest to piesn lamentacyjna, wyrazajaca zal z racji czyjejs smierci, napisana dzieki czesc zmarlego, rozpamietujaca swoim chwalebne czyny, zaslugi,

przewagi. Tren okazuje sie byc gatunkiem przystajacym do poezji zalobnej.

PACIERZ:

Jeden sposrod podstawowych aktow wiary wszelkiej religii, pojmowany jako myslowy lub slowny kontakt sposrod bostwem. Modlitwy dziela sie na

blagalne i dziekczynne.

EPOS NARODOWY:

Jest to 1 z klas epickich, kompetentnych w starozytnosci. Utwor ow jest zazwyczaj wierszowany a, takze bardzo rozbudowany. Przedstawia on losy

chwatow na tle wydarzen waznych w celu danej wspolnoty. Na pomysl pierwszy wysuwa sie fabula. Charakterystyczny w celu eposu okazuje sie byc jego

podniosly i patetyczny styl.

PIOSENKA:

Utwor poetycki, silnie polaczony z muzyka. Tematyka piesni obracac sie moze wkolo zagadnien takich jak przemijalnosc, krotkotrwalosc zycia,

niewinnosc, rozum, umilowanie ojczyzny, niesmiertelnosc poezji czy afirmacja zycia, przyrody, swiata a, takze milosci. Zapatrywania filozoficzne stanowia

najczesciej tematyke piesni refleksyjnych.

AFORYZMY (PRZYSLOWIA):

Krotkie przekonanie czy tez idea, ktora zalaczyc moze dowcipnie i ironicznie sformulowana prawde, regule badz zasade zyciowa.

ELEGIA:

To utwor poetycki, bez poszczegolnej miary wierszowej, zwykle o tematyce zalobnej a, takze refleksyjnym, smutnym nastroju, utrzymany w tonie skargi.

KRONIKI:

Jest to chronologiczny zapis wydarzen z egzystencji panstwa, organizacji lub agend. Kronika charakteryzuje sie tym, iz najczesciej ow firma obiektywna

oraz tym, ze ogranicza sie do odnotowania wydarzen, wyjawszy podania ich zwiazkow przyczynowych.

KODEKS LEGALNY:

Zbior przepisow prawnych, regulujacych okreslona dziedzine zycia spolecznego.

OPOWIADANIE:

To krotki utwor epicki. Zazwyczaj opowiadanie powstrzymuje sie w celu jednego watku fabularnego. Wyrazne dla przekazywania jest wystepowanie

luznej dzialaniu (w jakiej czesto wychodza epizody) oraz brak wyraznej konstrukcji.

MONOLOG I INTERLOKUCJA FILOZOFICZNY

POEMAT EPICKI

SAGA RODOWA

PRZEKLENSTWO

WYROCZNIA

NOWELA DYDAKTYCZNA

WIERSZ MILOSNA

11. Podaj wlasnosci tragedii antycznej, poslugujac sie wybranym modelem. Ocen uniwersalna wymowe poznanych przypowiesci biblijnych.

Poczatek katastrofy greckiej siega misteriow dionizyjskich (Wielkie Dionizje), podczas jakich ich partycypanci, ubrani w calej kozle cery, spiewali piesni

obrzedowe ku czci Dionizosa (boga wina i plonow). Nazwa „tragedia― pochodzi od dwoch wyrazen greckich: ‘tragos’ - koziol i ‘ode’ -

piesn (tragedia = piesn kozla). Z piesni obrzedowych (pochwalnych) zrodzila sie tragedia, jakiej budowa oparla sie dzieki dialogu prowadzonym przez

Koryfeusza (przewodnika a mianowicie opowiadacza) sposrod chorem. Glownego aktora wprowadzil Tespis, kluczowego - Ajschylos, trzeciego a

mianowicie Sofokles. Team aktorski ograniczal sie w celu trzech internautow. Aktorami potrafili byc tylko i wylacznie mezczyzni, grali wiec podobnie i role

kobiece. Po tragedii antycznej nie ma podzialu na dokumenty i sceny:

•PROLOGOS – zapowiedz

•PARADOS - wkroczenie choru

•EPEJSODIONY - fabula sceniczna sposrod aktorami

•STASIMONY - wystapienia choru

•KOMMOS - placz bohatera

•EKSODOS - spuszczenie sceny poprzez zbior

•ZASADA DECORUM a mianowicie zasada jednosci tresci, odmiany, jednorodnosci stylistycznej, zgodnosci rodzaju ze stylem, jezykiem herosa

•ZASADA CZTERECH JEDNOSCI:

•MIEJSCA - fabula rozgrywa sie w jednym miejscu

•CZASU - fabula zamyka sie w ciagu 12-24 godzin

•AKCJI - 1 watek

•ZASADA TRZECH AKTOROW - tylko i wylacznie trzech aktorow moze rownoczesnie przebywac dzieki scenie(brak scen zbiorowych)

•KATHARSIS - oczyszczenie (wywolanie obok odbiorcy uczuc, litosci, wspolczucia) Katharsis wedle Arystotelesa, nie zaakceptowac prowadzilo w

celu uszlachetnienia uczuc, ale wyzwolenia sie sposrod nich, doprowadzalo do uzyskania stanu spokoju wewnetrznego.

•MIMESIS - nasladownictwo. Sztuka ma odzwierciedlac rzeczywistosc.

•SCHEMAT AKCJI:

•EKSPOZYCJA, rozwiniecie,

•PUNKT KULMINACYJNY, katastrofa,

•ROZWIAZANIE AKCJI.

„ANTYGONA―

•nie ma podzialu dzieki akty a, takze sceny

•kompozycja

•piesni choru (rola choru: ocenia herosa, glos doradczy bohatera, komentuje akcje, formuluje opinie ludu, wyraza prawdziwosci uniwersalne)

•tragizm postaci (konflikt miedzy prawem boskim a, takze ludzkim)

•akcja wedlug schematu

•zasada kilku jednosci

•zasada decorum

•zasada trzech aktorow

•wystepuje zwiastun (straznik)

Konflikt pomiedzy krolem - KREONEM, a ANTYGONA jest esencja tragedii a, takze nosi nazwe konfliktu dramatycznego. Polega dzieki zderzeniu sie

przeciwstawnych, rownorzednych racji, miedzy ktorymi nie mozna dokonac wyboru a, takze dlatego kazde posuniecie herosa prowadzi na niego do

kleski, czyli kleski. Dla Kreona nadrzednymi wartosciami sa rozum, lad spoleczny i panstwo. Dla Antygony natomiast, kierujacej sie wiara i miloscia,

nadrzedne sa przykazania emocjonalne. Konflikt Antygony z Kreonem jest to totez konflikt ceny i potrzeby, bowiem smialkowie bronia przeciwnych racji.

Mozg zostaje przeciwstawiony milosci, prawo ludzkie a mianowicie prawu boskiemu, interes zbiorowosci (panstwo) a mianowicie obronie jednostki. Z

tego wzgledu, ze racje obu stron sa rownorzedne, konflikt tragiczny okazuje sie byc nierozwiazalny, prowadzi nieuchronnie w celu kleski chwatow.

Antygona, zbytnio przeciwstawienie sie rozkazowi krola, zostaje skazana na smierc; Kreona, ktory to jest winien smierci kilku osob (Antygony, jej

narzeczonego, a osobistego syna a mianowicie Hajmona a, takze swojej zony), los skazuje na wyrzuty sumienia, ktore beda na niego dreczyly do konca

zycia. Tragizm okazuje sie byc wywolany wyjatkowa konstrukcja losow bohaterow, jacy niezaleznie od sily charakteru a, takze szlachetnych intencji

sprowadzaja dzieki siebie smierc lub kleske. Nalezy dodac, ze na temat ich losie decydowalo w calej tragedii greckiej fatum a mianowicie przeznaczenie,

slepy los. Sympatia czytelnika (widza) jest poprzez stronie Antygony, bo w calej jego odbiorze urasta jej osoba do symbolu wielu uniwersalnych wartosci,

takich jak odwaga a, takze przeciwstawianie sie despotyzmowi oraz przemocy, wytrwalosc i wiernosc swoim pogladom, niezaleznosc, namietnosc do

brata, poczucie wiezi z tradycja i religia, szlachetnosc a, takze spelnienie powinnosci siostrzanej a, takze ludzkiej.

Wlasnosci gatunkowe przypowiesci

1. utwor narracyjny na temat charakterze parabolicznym czyli zestawiajacym dwie rzeczywistosci, z jakich pierwsza okazuje sie byc obrazem egzystencji

codziennego, druga zas, okazuje sie byc nieuchwytna zmyslowo ale znajduje sie w sferze pojeciowej

2. tworzy sie sposrod 3 trzonow: dwa od razu to wzory, obrazy; trzeci to przekazanie jakiejs prawdziwosci, pouczenia

kilku. jest to omawianie alegoryczno-moralistyczne

czterech. nie wazne sa osoby a, takze wydarzenia zwazywszy na swoja jednostkowosc, ale podstawowy jest moralizujacy jego charakter

5. maja zamknieta fabule

6. transmituja prawdy moralne

7. maja sens na temat ponadczasowym wymiarze

“O siewcy―

Czlowiek wyszedl na zakres by zasiac ziarna. 1 upadlo dzieki droge a, takze zostalo wydziobane przez ptaki, drugie upadlo na skalke i zostalo wypalone

poprzez slonce, trzecie zostalo zagluszone przez ciernie, ale owe ktore padly na ziemie wydaly plony: 30-krotny, 60-krotny, 100-krotny. Ziarnem jest

slowo boze, a gleba kazdy ludzie, do ktorych jest kierowane. Mozna te rolety albo przyjac, albo odrzucic, ale wyniki sa jednoznaczne.

“O synu marnotrawnym―

Jest to opowiesc na temat ojcu a, takze jego trzech synach. Mlodszy syn postanowil opuscic rodzinny dom. Zabral swoja czesc majatku a, takze wyruszyl

w calej swiat. Mienie roztrwonil jednakze szybko dzieki zabawy. Rozpoczal pasc swinie dla zamoznego czlowieka. Cierpial glod a, takze nedze. Gdy

skruszony synek wrocil w celu ojca ow sie bardzo ucieszyl a, takze wydal uczte. Zdziwionemu starszemu synowi odpowiedzial, ze moze pochwalic sie z

powrotow syna, ktory to byl jak umarly, a teraz znowu ozyl. Tatem jest Pan, ktory moze pochwalic sie z wszelkiego nawroconego grzesznika. Jest to

zawolanie do dostrzegania swoich niedoborow i ich naprawy.

“O milosiernym Samarytaninie―

Samarytanin okazal wspolczucie w celu rannego a, takze obrabowanego poprzez zbojcow. Opatrzyl go, pielegnowal i musial zaplacic za pobyt w

gospodzie. Wczesniej pomocy odmowili jemu duchowni, jakich zadaniem okazuje sie byc niesc pomocna dlon innym. Przeslanie to, to ze osobistosci

powinni okazywac innym ludziom milosc a, takze milosierdzie.

12. Dowiesc uniwersalnego sensu przypowiesci biblijnych.

Przypowiesc jest to utwor narracyjny, gdzie przedstawione postacie i wypadki nie sa wazne ze wzgledu na nie zaakceptowac same, jednakze jako

wzorzec uniwersalnych prawidel ludzkiej egzystencji. Oznacza to, ze prosta uboga fabula okazuje sie byc tylko ilustracja, obrazkiem, ktory to ukazuje

szersze, uniwersalne dziedziny. Przykladem moze byc przypowiesc „ O siewcy―. Opowiada w ten sposob, jak ziarno rozsiewane poprzez siewce

padlo na przerozne podloze. Raz padlo dzieki droge a, takze wydziobalo te rolety ptaki, nie zaakceptowac wzeszlo dzieki kamiennym ziemi, ani miedzy

cierniami. Przed chwila gdy ziarno trafilo dzieki zyzna ziemie, wydalo zbior bogaty. Latwo odczytac istota uniwersalne tejze przypowiesci, wyszukac jej

meritum, ktory tyczy sie ziarna madrej nauki Wyrazenia Bozego, ktore nauczyciel rozsiewa miedzy sluchaczy, Przypowiesc obejmuje nakaz, by byc zyzna

gleba, chlonnym sluchaczem, ktory to odnajduje pozytek z nauczania. Przypowiesc demonstruje prawde moralna- nakaz zachowywania przykazan a,

takze prawda zawiera wymiar ponadczasowy.

Z kolei przypowiesc „O synu marnotrawnym― odslania, iz Pan cieszy sie sposrod kazdego nawroconego wiernego, chocby zgrzeszyl on wczesniej a,

takze odszedl od wiary, jednakze powrocil. Idea te ilustruje przyklad ojca, ktory wita radosnie syna, wracajacego sposrod wloczegi. Powrot do dzinki

traktuje tak, jakby umarly syn ozyl. Przypowiesc nasza posiada konkretne cech alegorii. Ojciec sposrod tej przypowiesci to Pan Ojciec a Jego synowie to

rodzaje ludzkie, przyjmujace rozne postawy wobec przykazan. Ponadczasowy aspekt tej przypowiesci wiaze sie sposrod wezwaniem w celu ciaglego

powracania, dostrzegania wlasnych bledow a, takze checi ich naprawy. Przebaczajacy ojciec stanowi alegorie milosiernego, wyrozumialego Boga.

Przypowiesc „O milosiernym Samarytaninie― prezentuje projekt prawdziwej wybranki blizniego. Samarytanin, ktory w calej przypowiesci pomogl

rannemu czlowiekowi, pielegnowal na niego, podzielil sie swoim majatkiem, okazal sie symbolem milosierdzia i wspolczucia czlowieka w celu czlowieka.

Poprzez dzis dzien samarytanin okresla czlowieka litosciwego i milosiernego.

Przedstawione przypowiesci przekazuja prawdziwosci ponadczasowe, uniwersalne, aktualne w calej dzisiejszym swieci.

Hiob a mianowicie na przykladzie sprawiedliwego jednostki dotknietego sporym cierpieniem autor probuje objasnic tajemnice nieszczescia

niezasluzonego. Pan pozwala Szatanowi pozbawic Hioba dzieci, majatku, a w koncu i stanu zdrowia. Przyjaciele stoja na stanowisku, ze kazde cierpienie

jest kara za grzechy. Hiob osobiscie walczy na temat swoja urzad odpierajac ich racje. Wyszukuje wyjasnienia tajemnicy swego nieszczescia. Hiob

stanowi symbol wiary, cierpienia niezawinionego, cierpliwosci. Pouczenie Ksiegi:

a mianowicie Bog dodatkowo sprawiedliwych doswiadcza cierpieniem;

a mianowicie cierpienie ma walor wychowawczy;

- istota ludzka powinien uprawiac tajemnicze plany Opatrznosci, a nie te rolety badac;

a mianowicie Bog ostatecznie otoczy opieka kazdego sprawiedliwego.

13. Scharakteryzuj sredniowieczne wzorce osobowe, odwolujac sie w celu wybranych skladow.

Sredniowieczny uniwersalizm, dominacja wiary w zyciu spoleczno-kulturowym oraz ugruntowanie sie ustroju feudalnego przyczynily sie w celu

uksztaltowania literackich wzorcow stosownych nasladowania. Zaliczane sa do tych propozycji:

ideal ascety i swietego

ï€-zyje w calej ubostwie

ï€-przyjmuje pogarde a, takze cierpienie sposrod pokora

ï€-ucieka od slawy, rozglosu

ï€-modli sie w celu Boga

ï€-umartwia swoja istote i trup

ï€-anonimowosc

I. pokora

Egzystencja ziemska ascety byla ciagla pamiecia na temat smierci (memento mori), a jego los podporzadkowane zostalo wlasciwie tworzeniu sie w celu

godnego chrzescijanskiego zgonu. Przykladem takiego wzoru osobowego moze byc sw. Aleksy. Warto dodatkowo wspomniec postawe sw. Franciszka.

To dodatkowo wzor parenetyczny - projekt wiary radosnej, pelnej wybranki do bliznich, do przyrody, do swiata. Mozna zaryzykowac stwierdzenie, ze jest

to przypadkowy wariant swietego.

ideal wladcy - okreslal przymioty cechujace doskonalego monarchy rzadzacego panstwem, a wiec odwage madrosc, walecznosc, wiernosc wzgledem

Boga a, takze religii chrzescijanskiej oraz praworzadnosc i troska o poddanych. W literaturze przykladami doskonalych wladcow byli: Karol Wysoki z

Piesni o Rolandzie, cesarz Francuzow, potezny a, takze waleczny. Troszczy sie na temat swoich poddanych, najwazniejszymi wartosciami dla jego

zasobow sa: wiara, kosciol rzymskokatolicki narod. Swoim wladza pochodzi od Boga. Karol Wysoki jest totez symbolem idealnego wladcy a, takze

doskonalym rycerzem. Bedac zwierzchnikiem panstwa okazuje sie byc meznym a, takze odwaznym dowodca. walczacym w calej obronie wolnosci

narodu. Gra na ziemi funkcje namiestnika stworcy. Kieruje sie w zyciu przezornoscia i mozgiem. Drugim modelem moze byc Boleslaw Chrobry sposrod

„Kroniki Galla Anonima― Gall eksponuje bohaterstwo, odwage a, takze mestwo wladcy na polu walki, akcentuje jego praworzadnosc i troske o

poddanych. Scena smierci krola jest przedstawiona sposrod wielkim patosem. W spiewie zalobnym kronikarz ukazal Polske jako rodzicielke i wdowe po

odejsciu wspanialego herosa, wielkiego malzonka.

ideal rycerza - jest to czlowiek odwazny, bohaterski, waleczny, kierujacy sie honorem. Oddany wobec kumpli i damy swego serduszka, za najwyzsza

wartosc uznawal sluzbe Bogu, krolowi a, takze ojczyznie oraz swieta bitwe w obronie chrzescijanstwa. Najbardziej wyrazista dzialalnoscia tego

sredniowiecznego wzorca osobowego jest tytulowy bohater „Piesni o Rolandzie―. Jest to hrabia dowodca konkretnego z oddzialow, symbol

rycerstwa. Najwazniejsza cena stanowia: namietnosc do ojczyzny, wiara katolicka oraz posluszenstwo i wiernosc wladcy. Kluczowym celem swoim zycia

okazuje sie byc walka w calej obronie chrzescijanstwa. Roland spelnia wszystkie wyzwania tego wzoru. synteza swoim rycerskich cnot ukazuje scenka

smierci herosa, w ktorej zbytnio swe ziemskie czyny zdobywa wieczna slawe i nagrode w raju. Majac intencjonalnosc zblizajacej sie smierci, mezny na jej

miejsce wybiera wzgorze, aby byc blizej Boga. Ma przy sobie atrybuty swego formy: miecz a, takze rog. Po swej krancowej spowiedzi wspomina wartosci

nadajace sens swoim zyciu. Po scenie smierci Roland urasta do symbolu wojownika-meczennika, swietego ginacego zbytnio wiare.

OKOLICZNOSCI WYKREOWANIA TAKICH WZORCOW OSOBOWYCH

ï€-kosciol zyskiwal wladze a, takze wzbogacal sie (bogaci osobistosci chcac zostac ascetami czesto oddawali swoj majatek kosciolowi)

ï€-zycie doczesne jest przejsciowym, krotkim punktem zycia demona

ï€-upokorzenie szlo w parze ze zbawieniem

14. Przedstaw nurtu tematyczne w polskiej poezji sredniowiecznej. Odwolaj sie do wybranych przykladow.

Pisarstwo sredniowiecza opiewala w rozmaite tematy. Lecz na pomysl pierwszy wysuwa sie tematyka religijna. Wychodzi to teocentryzmu, ktory to

oznacza zlokalizowanie Boga w calej centrum kultury, literatury, sztuki i filozofii. Do tematyki religijnej zaliczamy:

•zywoty kultu religijnego np. „Legenda o sw. Aleksym―,

•liryke maryjna np. „Bogurodzica―, „Lament swietokrzyski―,

•modlitwy np. „Ojcze nasz―, „Zdrowas Mario―,

Nurt swiecki sredniowiecznej poezji okazuje sie byc nieporownanie skromniejszy, co nie zaakceptowac oznacza, ze mniej zjawiskowy. Przykladami moze

byc:

•obyczajowa

„O zachowaniu sie przy stole―

Podmiot poetycki wskazuje dobre zasady plywania przy stoliku ï‚® funkcja wychowawcza a, takze dydaktyczna. Dzielo rozpoczyna zawolanie pomocy

Bozej - apostrofa. Nastepnie autor opowiada w ten sposob co rosnie na polu i niedlugo zostanie zebrane i znajdzie sie dzieki biesiadnym stoliku. Udziela

porad kobietom a, takze mezczyznom. Na koniec zacheca w celu przyswajania osobiscie dobrych obyczajow. Prosi podobnie Boga na temat

odpuszczenie grzechow i zaslanie radosci dzieki wszystkich osob. Nazywany okazuje sie byc takze glownym savoir-vivrem polskim, gdyz obejmuje zbior

nakazow i pouczen, jak musi zachowac sie przy stoliku rycerz. Otwarcie odczuwa sie w tym utworze propagowanie rycerskiego kultu wzgledem kobiety,

ktory to to znamionowal epoke sredniowiecza.

•satyryczna

„Rozmowa mistrza Polikarpa ze smiercia―

Smierc ukazana jest jak rozkladajacy sie trup damy z kosa ï‚® obraz szkaradny, odrazajacy. W czasach sredniowiecza ludzie interesowali sie smiercia.

Jej esencja i cechami. Temat smierci (danse macabre-taniec smierci) byl bardzo popularny w okresie sredniowiecza. Ukazuje smierc jak wszechobecna,

wszechwladna i odnosnie kazdego czlowieka. Bodziec ten odslania smierc, ktora to zaprasza w celu tanca czlonkow roznych stanow.

Obraz objawia sie w calej tekstach, obrazach. Wszyscy osobistosci podlegaja smierci. Smierc podlega Bogu. Jest to takze nawiazanie do przedmiotu

stosunkow spolecznych, zawiera idea, ze smierc zrownuje wszelakie stany.

„Satyra na leniwych chlopow―

Jest to pierwszy lokalny utwor podejmujacy w satyryczny sposob problematyke wiejska. Ukazuje istnienie konfliktow spolecznych, jednoczesnie pokazuje

zwiazki spoleczne a, takze zaleznosc kmiecia od pana. Jest to utwor ganiacy chlopow, ktorzy nie zaakceptowac spelniaja przymusow jak by tego chcial

podmiot poetycki. Chlopi wykrecaja sie a, takze unikaja wykonywania zadan. Wiersz ow ukazuje rozbieznosc interesow chlopow i posiadaczy ziemskich.

ï€-chlopi pracuja tylko i wylacznie pod okiem pana, gdy odejdzie leniwia sie

ï€-odpoczywaja zbyt czesto

ï€-obludnie udaja prace

ï€-kradna wlasnosc pana

ï€-swiadomie psuja narzedzia

Archaizmy:

ï€-leksykalne

ï€-fonetyczne

ï€-fleksyjne

ï€-semantyczne

•historyczna

„Piesn o zamordowaniu Jedrzeja Teczynskiego―

Zamozny szlachcic niezadowolony sposrod naprawy zbroi pobil platnerza. Wzburzony tlum wystapil przeciwko okrutnemu szlachcicowi. Ten ukryl sie w

calej kosciele jednakze zostal w tamtym miejscu zabity.

Pisarstwo sredniowiecza znalazla jeden plan parenezy. Pisarstwo parenetyczna to literatura propagujaca wzory dzialania, idealy modne i uznawane w

danej epoce. Schematy osobowe to postacie warte nasladowania, skupiajace wzorowe, korzystne, idealne. Pisarstwo sredniowiecza zarysowuje taki

portrety: idealnego wladcy, rycerza badz ascety.

17. Zaprezentuj dzieki wybranych przykladach polska sredniowieczna liryke swiecka.

Jednym z przypadkow jest wiersz Przeclawa Slota pt. „O zachowaniu sie przy stole―. Jest to najdawniejszy ze wspanialych nam wierszy

obyczajowo-dydaktycznych. Twierdzi znajomosci dworow i obyczajow dworskich oraz biesiadnych dzieki Zachodzie, ktore obyczaje a, takze wyzsza

kulture chcial rozpropagowac wsrod Polakow autor. Podmiot liryczny wskazuje dobre reguly zachowania sie tuz przy stole ï‚® funkcja wychowawcza i

dydaktyczna. Utwor zaczyna wezwanie pomocy Bozej a mianowicie apostrofa. Pozniej autor mowi o tym co rosnie dzieki polu a, takze niedlugo

pozostanie zebrane a, takze znajdzie sie na biesiadnym stole. Udostepnia rad kobietom i mezczyznom. Pod koniec naklania do przyswajania sobie

zacnych obyczajow. Prosi tez Boga o odpuszczenie grzechow a, takze zaslanie rozkoszy na wszelkich ludzi. Zwany jest dodatkowo pierwszym

savoir-vivrem polskim, bowiem zawiera komplet nakazow a, takze pouczen, jak powinien zatrzymac sie tuz przy stole rycerz. Wyraznie czuje sie w

powyzszym utworze propagowanie rycerskiego kultu wobec damy, ktory to znamionowal epoke sredniowiecza.

Odrebnym przykladem okazuje sie byc: „Rozmowa mistrza Polikarpa ze smiercia―

Sen wieczny ukazana okazuje sie byc jako rozkladajacy sie trup kobiety sposrod kosa ï‚® obraz szkaradny, odrazajacy. W czasach sredniowiecza

osobistosci interesowali sie smiercia. Jej istota a, takze cechami. Rzecz smierci (danse macabre-taniec smierci) byl bardzo lubiany w okresie

sredniowiecza. Ukazuje smierc jako wszechobecna, wszechwladna a, takze dotyczaca kazdego czlowieka. Motyw ow ukazuje smierc, ktora zacheca do

tanca przedstawicieli roznorodnych stanow.

Wszelcy ludzie podlegaja smierci. Sen wieczny podlega Bogu. Jest to dodatkowo nawiazanie w celu tematu stosunkow spolecznych, obejmuje mysl, ze

smierc zrownuje wszystkie stany.

Przykladem moze byc takze: „Satyra na leniwych chlopow―

Jest to pierwszy lokalny utwor podejmujacy w satyryczny sposob problematyke wiejska. Ukazuje istnienie konfliktow spolecznych, jednoczesnie pokazuje

zwiazki spoleczne a, takze zaleznosc kmiecia od pana. Jest to utwor ganiacy chlopow, ktorzy nie zaakceptowac spelniaja przymusow jak by tego chcial

podmiot poetycki. Chlopi wykrecaja sie a, takze unikaja wykonywania zadan. Wiersz ow ukazuje rozbieznosc interesow chlopow i posiadaczy ziemskich.

ï€-chlopi pracuja tylko i wylacznie pod okiem pana, gdy odejdzie leniwia sie

ï€-odpoczywaja zbyt czesto

ï€-obludnie udaja prace

ï€-kradna wlasnosc pana

ï€-swiadomie psuja narzedzia

Archaizmy:

ï€-leksykalne

ï€-fonetyczne

ï€-fleksyjne

ï€-semantyczne

Przykladem okazuje sie byc takze „Piesn o zamordowaniu Jedrzeja Teczynskiego―

Zamozny szlachcic niezadowolony sposrod naprawy zbroi pobil platnerza. Wzburzony tlum wystapil przeciwko okrutnemu szlachcicowi. Ten ukryl sie w

calej kosciele jednakze zostal w tamtym miejscu zabity. Zauwazamy tu konflikt spoleczny miedzy szlachta a mieszczanstwem, ktore chcialo byc

wyposazonym przywileje. Budzi sie wsrod nich buta.

Jest nadal duzo skladow o tematyce swieckiej, jednak to najwazniejsze a, takze najbardziej popularne.

szesnascie. Dowiedz, ze „Bogurodzica― to piesn religijna, hymn narodowy i najstarszy zabytek podrecznikow polskiej.

Najdawniejsza, zachowana w celu dzis dnia, polska piesnia religijna okazuje sie byc „Bogurodzica―. Sa trzy hipotezy mowiace na temat dacie jej

powstania:

• piesn stanela w X w., a jej pisarzem byl sw. Wojciech;

• „Bogurodzica―- hymnem dynastii Jagiellonow, dlatego tez mniema sie, ze powstala w calej 1386r. (XIV w) sposrod okazji koronacji krola;

• (biorac przy uwage uksztaltowanie gramatyczne a, takze leksykalne) „Bogurodzica― powstala dzieki przelomie XII i XIII wieku;

Najstarszy, dwustrofowy przekaz „Bogurodzicy―, opatrzony nutami, zachowal sie w calej odpisie sposrod 1407r. (XV. )Autor „Bogurodzicy― jest

anonimowy.

Istnieja co najmniej dwie hipotezy o autorach:

•legendarne autorstwo sw. Wojciecha;

•hipoteza prof. Briicknera, mowiaca o autorstwie franciszkanina wraz ze Starego Sacza - ojca Boguchwala.

W naszym kraju sredniowiecznej piesn ta stala sie hymnem, o jakich kwestiach swiadcza fakty, ze:

• przed bitwa pod Grunwaldem (1410r. ) rycerstwo lokalne spiewalo „Bogurodzice―;

• umieszczono ja we wstepie kompletu praw („Statutu Laskiego―) Panstwa Polskiego sposrod 1506r., co nobilitowalo ow tekst w celu rangi

symbolu Polski;

• nie tylko „Bogurodzica― pelnila funkcje hymnu, jednak tez spelniala pod wzgledem gatunkowym odpowiednie wyzwania;

„Bogurodzica― ma charakter piesni religijnej. Jest to hymn w celu Chrystusa skierowany do Matki Bozej a, takze Jana Chrzciciela z prosba o

wstawiennictwo; wyrazajacy zarliwa prosbe na temat to, by Syn Bozy raczyl darowac pobozny zywot na ziemi, a po smierci przebywanie w calej raju.

„Bogurodzica― to wiersz:

• podmiotu zbiorowego,

• bezposrednia,

• inwokacyjna,

• apelu.

Wiersz sredniowieczny, tak zwanym. zdaniowo- rymowy, reprezentowany poprzez „Bogurodzice―, nie zaakceptowac przestrzegal jednakowego

rozmiaru sylabicznego w wszelkim wersie, w jakikolwiek sposob na ogol wykazywal sklonnosc w celu wyrownywania formatu sylabicznego, co z czasem,

w calej XVI w calej., doprowadzilo w celu tzw. sylabizmu. W sredniowiecznym wierszu wystepowaly takze rymy; wspolbrzmienia uzyskiwano przez

powtarzalnosc formy gramatycznej (np. „nosimy― - „prosimy―; bozycze― a mianowicie „czlowiecze―, „pobyt― - „przebyt―).

Rymy owe, ogarniajace czasami po kilkanascie wersow, uwydatnialy zakonczenia (klauzule) koncowych odcinkow wersowych. Nade wszystko jednak

wyrazistosc klauzul wersowych wynika skutkiem tego, ze w calej kazdym wersie zamyka sie odrebna maly statek skladniowa a mianowicie pojedyncze

przekonanie lub jednorodny czlon zdaniowy, wypowiadane sposrod odpowiednim zroznicowaniem wysokosci tonu, tj. sposrod inna intonacja: wznoszaca

sie (antykadencja) badz opadajaca (kadencja), np.:

„Slysz modlitwe, jaz nosimy, ï‚-

A darowac raczy, jegoz prosimy: ï‚-

A na ziemi zbozny pobyt, ï‚-

Poprzez zywocie idylliczny przebyt. ―

Wierszowi sredniowiecznemu towarzyszyla zazwyczaj muzyka. Zwiazek z uporzadkowana rytmicznie melodia wywieral wyrazny wplyw dzieki jego

konstrukcje.

Dwu najstarszym strofom „Bogurodzicy― towarzyszy najstarsza melodia spiewana choralnie, jednoglosowo, bez akompaniamentu instrumentalnego.

Jest to tzw. MONODIA, charakterystyczna w celu sredniowiecznych choralow, czyli lac. spiewow liturgicznych Kosciola.

Nuta „Bogurodzicy― stanela na obrebie nadrenskim, spisana juz w calej IX w calej. w kodeksie mszalnym sposrod opactwa benedyktynow w Sankt

Gallen w calej Szwajcarii. Po XIV-XV w calej. dopisano dalsze strofy „Bogurodzicy―; obejmuja ow lampy led piesni a mianowicie wielkanocna (strofy

3-6) a, takze pasyjna (7-13).

„Bogurodzica― byla utworem ogolnym, byl to pierwszy utwor literacki. Logiczna kompozycja-wedle schematu: apostrofa a, takze prosba, pelniacy

role kompozycji klamrowej refren „ „Kyrie eleison― gama rymow spajajacych nie tylko wersy, ale i ich czastki, matematyczna precyzja w calej

ukladzie zestroju sylab(5+3, 3+5)- to tylko i wylacznie niektore jej cechy. Wolno powiedziec, ze na tak przemyslane a, takze staranie dopracowane od

witryny formalnej czekac bedziemy w celu czasow Kochanowskiego.

Polacy w tej chwili w sredniowieczu dostrzegali wyjatkowa range tejze piesni, wykonywajac ja lecz rowniez piesnia bojowa, spiewalo ja polskie rycerstwo

przed bitwa pod Grunwaldem, ale i swego rodzaju hymnem narodowym. Dlugosz nazwal ja „piesnia ojcow―. Piesn ta byla znana kazdemu Polakom

tamtej epoki, odgrywala wielka funkcje patriotyczna. Jest to piesn ojczysta- carmen patrium, swoj charakter hymnu zachowala do XIV wieku, pozostajac

naszym reprezentatywnym utworem poetyckim tamtej epoki.

18. Zaprezentuj na wybranych przykladach polska sredniowieczna liryke religijna.

Az do najstarszych dziel liryki duchowej sredniowiecza zaliczamy:

•Bogurodzice-prawdopodobnie stanela w XIII w. Najstarszy jej dok pochodzi sposrod 1407r., jednakze juz wtenczas byla to piesn starodawna.

Popularnosc a, takze wymowa Bogurodzicy sprawila, iz uznano ja za 1-wszy hymn lokalny. Pierwsza jej zwrotka wycelowana jest w celu Matki Boskiej,

druga w celu Chrystusa. Jest ona ciagiem prosb modlitewnych: w celu Matki Bozej, aby posredniczyla u swojego syna-Chrystusa a Syna Bozego o

wysluchanie modlitwy, na temat dobrobyt przenigdy ziemskim a, takze wieczne los po smierci. Uwage zwraca symboliczna liczba 4, w celu ktorej czesto

nawiazywali osobistosci sredniowiecza, jaka wspoltworza w calej Bogurodzicy swiete osoby: Oryginal Boska, Chrystus, Bog a, takze Jan Chrzciciel. W

Bogurodzicy zauwazamy wiele historycznych form gramatycznych, archaizmow skladniowych, leksykalnych i fonetycznych, np. w calej funkcji wolacza

wystepuje nominativus (Bogurodzica miast Bogurodzico), stare formy trybu rozkazujacego: zyszczy!, spusci! (pozyskaj, zeslij! ), wyrazy, gdzie nie

przyszedl jeszcze przeglos polski: (zwolena, slawiena miast zwolona, slawiona). wsrod doroslych form leksykalnych znajdujemy np. wyrazy dziela

zamiast w celu, jaz miast ktora. Rymy w piesni znajdujemy na koniec wersow (nosimy-prosimy), a takze we wnetrzu wersow np. (dziela Krzcicela).

Zastosowane sa rowniez paralelizm skladniowy oraz paralelny, innymi slowy rownolegly, symetryczny rozklad dziedziny.

•Lament swietokrzyski, inaczej Posluchajcie bracia mila-to cenny zabytek polskiej podrecznikow sredniowiecznej. Wydaje sie byc niezbitym

argumentem na to, iz w Polsce mocno funkcjonowal kult Najswietszej Marii Panny, odrozniamy nawet w literaturze sredniowiecznej tak zwanym. kult liryki

maryjnej. Placz swietokrzyski to glos Bolejacej Matki. Jest to pierwszoosobowa wypowiedz – skarga - Matki Boskiej, placzacej pod krzyzem Chrystusa.

Lecz przede wszystkim podsluchujemy tu placz matki placzacej nad synem, kobiety rozpaczajacej nad utrata dziecka. ktora to zwraca sie do pozostalych

matek, ludziom opowiada swoj bol. Heroina utworu przedstawia zatem „ludzkie oblicze boskosci―. a skutkiem tego staje sie blizsza odbiorcy. Tekst

Lamentu sposrod konca XV wieku okazuje sie byc zabytkiem podrecznikow polskiej, obejmuje wiele archaizmow leksykalnych, zalicza sie do liryki

lamentacyjnej.

•Legende na temat sw. Aleksym-zapis z XV wieku. Jest to opis egzystencji swietego, innymi slowy hagiografia. Prezentuje jego narodziny, mlodosc,

ozenek z krolowa Famijana a mianowicie lecz sw. Aleksy tworzy slub nieskazitelnosci i odchodzi w tulacza wedrowke, a bogactwo przeznacza ubogim.

Umiera pod schodami na dworze ojca. Dzieje sw. Aleksego dopelniaja wszelkie wyzwania gatunku, jakim byly zywoty swietych.

Zabytkiem poezji duchowej sa dodatkowo znane a, takze wciaz dzialajace modlitwy ten jak: Ojcze nasz badz Zdrowas Maria.

Glowne typy to:

piesni - gl. Koscielne np. Bogurodzica―,,, Posluchajcie bracia mila―

hagiografy a mianowicie dziedzina pismiennictwa chrzescijanskiego, obejmujaca zywoty kultu religijnego, legendy na temat ich zyciu i czynach,, Legenda

na temat sw. Aleksym―

apokryfy a mianowicie teksty powiazana tematycznie sposrod Biblia, nie zaakceptowac sa tlumaczeniem ksiag Starego Testamentu, sa rodzajem,,

uzupelnienia― Biblii. Poteznieje w tych propozycji wiele kolorowych szczegolow (czasem sprzecznych sposrod Biblia), gama zdarzen, rzeczywistosc

spoleczno-obyczajowe np.,, Rozmyslania przemyskie―

psalmy a mianowicie biblijne piesni o zakresie modlitewno-hymnicznym. Katalogow zbior stanowi psalterz., dawny bardzo popularne w sredniowieczu,

opiewaja miare i uprzejmosc Boga, wyrazaja podziekowanie, prosbe, blaganie, informuja o historii i przyszlosci

np.,, Psalterz florianski―,, Psalterz pulawski―

Uprzejmosc, Klamstwo i tym podobne.

19. Porownaj topos matki oplakujacej syna w Lamencie swietokrzyskim a, takze w Matce powieszonych Zas. Rozewicza.

topos- powtarzajacy sie motyw lub polozenie np. terytorium szczesliwosci w calej roznych kulturach: Arkadia, Arkadia, Eldorado.

„Lament swietokrzyski― postrzegany jest zbytnio pierwszy wzruszajacy utwor poetycki w jezyku polskim, akcentujacy bol matczyny po stracie syna;

okazuje sie byc glosem Bolejacej Matki. Jest to pierwszoosobowa wypowiedz - skarga-Matki Boskiej, placzacej pod krzyzem Chrystusa. Byl on jedyny,

wiec tym chetniej boli swoim zniewazanie. Oryginal Boska odslania losy swojego Syna od chwili biczowania, poprzez nalozenie cierniowej korony, bicie

go poprzez Zydow, poprzez przybicie w celu krzyza. Bezustannie wspolcierpi sposrod nim, stara sie czuc tak samo jak On, sadzic podobnie. Lecz przede

wszystkim podsluchujemy tu placz matki placzacej nad synem, kobiety rozpaczajacej nad utrata dziecka. ktora to zwraca sie do pozostalych matek,

ludziom opowiada swoj bol. Heroina utworu przedstawia zatem „ludzkie oblicze boskosci―. a skutkiem tego staje sie blizsza odbiorcy.

„Matka powieszonych―- pierwowzor jest przedstawicielka matek, ktore stracily wlasne dzieci. Ukazana jest w toku blakania sie po miasteczku,

postrzegana poprzez ludzi jak szalona. Jest ona wyobcowana, samotna. Jej powierzchownosc jest odmalowany za pomoca trzech barw: czarnej i

srebrnej. Czarny a mianowicie prawdopodobnie dlatego, ze ubiera sie dzieki czarno, ma mozliwosc dlatego, ze jej skora juz zszarzala, stracila zdrow

kolor, srebrny - albowiem jej klaki sa w tej chwili siwe. Cierpienie jakie ja spotkalo albo tez postrach spowodowalo, ze bardzo szybko sie zestarzala.

Oryginal powieszonych utracila jedno sposrod podstawowych zadan do jakich zostala stworzona. Samotna cierpi lecz rowniez z powodu straty swoich

dzieci, ale dodatkowo z powodu calego wymordowanego narodu.

Oba wiersze przedstawiaja topos matki oplakujacej swego syna. Roznia sie jednakze w ktoryms stopniu. W mojej opinii Matka sposrod wiersza

Rozewicza Jest bialoglowa bardziej nieszczesliwa, mocniej doswiadczona przez los. Jest osamotniona w swoim cierpieniu, nikt nie zaakceptowac

odczuwa koniecznosci niesienia jej pomocy „ociera sie na temat szorstka skore tlumu―. Niedomaga z powodu smierci wlasnych dzieci lecz

dodatkowo przyjmuje dzieki swoje barki cierpienie wynikajace z zaglady tysiecy mlodych ludzi, jacy walczyli w calej obronie lokalnej ojczyzny. Jej rozpacz

doprowadza ja w celu szalenstwa. Natomiast Matka Bolesna, bohaterka „Lamentu swietokrzyskiego― niedomaga okrutnie z racji smierci syna,

wydarzenia sprzecznego z prawami naturalnymi, jednakze nie oplakuje calego narody, jej rozpacz nie prowadzi do szalenstwa lecz okazuje sie byc

przepelniona nadzieja, ze nasza jedna smierc, smierc jej dziecka zapobiegnie smierci pozostalych. Ma nadzieje, ze w tej chwili zadna pierwowzor nie

zostanie musiala tak cierpiec jak ona.

dwadziescia. Wskaz wlasnosci „Bogurodzicy― kluczowe o tym, ze uznajemy ja za arcydzielo poezji sredniowiecznej.

Najstarsza dwustrofowa czesc „Bogurodzicy― odznacza sie najwyzszym kunsztem artystycznym a, takze uznana jest za arcydzielo naszej

sredniowiecznej poezji. Dzielo ten okazuje sie byc nie tylko hymnem, ale tez modlitwa. Zaswiadczaja o tym wezwania kierowane w celu Matki Bozej,

powtarzanie formuly liturgicznej Kyrieleison, kierowanie prosb modlitewnych. Kolejne zwrotki Bogurodzicy sa rozne tematycznie a, takze tresciowo.

Zwrotka pierwsza, jakiej moglibysmy wziac tytul apostrofy do Matki Bozej, znajduje w osobiscie wiele okreslen Matki Chrystusa: Bogurodzica, Bogiem

slawiena, czuli uwielbiona poprzez Boga, Dziewica „zwolena― innymi slowy wybrana, Oryginal Syna Bozego. Zwrotka druga, ktora mielibysmy

szanse nazwac zestawem prosb, to formula modlitewna. Znajdujemy w calej niej prosby ogolne: na temat uslyszenie wolania, o natchnienie mysli, na

temat wysluchanie modlitwy, oraz wybitniej specyficzne: na temat pobozne los, otrzymanie laski, zycie wieczne.

Obie zwrotki zakonczone sa taka sama formula liturgiczna: Kyrieleison. Przelom ten odgrywa wielorakie opcje. Przede wszystkim okazuje sie byc

refrenem, otoz podkresla piesniowy charakter utworu. zaznacza, ze nie mamy do czynienia z modlitwa oraz akcentuje prosby kierowane do Chrystusa za

posrednictwem Bogurodzicy.

„Bogurodzica― to utwor, gdzie pojawiaja sie poszczegolne walory artystyczne, ktore swiadcza w ten sposob, ze napisana zostala umyslnie. Dwie

strofy zaczynaja sie w podobny sposob a mianowicie od apostrof. Z takie dwuczlonowoscia, powtarzalnoscia mamy do czynienia w pelnym tekscie.

PARALELIZM - rownoleglosc, powtarzalnosc tychze samych czlonow, czesci.

Po „Bogurodzicy― mamy do czynienia sposrod paralelizmem skladniowym.

Na mistrzostwo stylistyczne utworu skladaja sie:

• wirtuozeria rytmiczna;

• synonimy;

• paralelizm wersow

• uklad rymow;

• podwajanie drobinek wiersza (dwie strofy, druga dwukrotnie wieksza od pierwszej, podwojone odmiany wolacza w granicach wersu);

• ton retoryczny.

KOMPOZYCJA „BOGURODZICY―:

• 2 pierwsze poszerzone wersy maja charakter apostrofy; gdy wers trzeci to krociutkie 2 zdania rozkaznikowe, tworzace otwarcie zamierzony

odwrotnosc z rozbudowanymi apostrofami;

• w pozostalej zwrotce a mianowicie symetria odwrotna: krotka apostrofa i sznur zdan rozkaznikowych (osiem) a mianowicie zmiana proporcji

elementow kompozycyjnych;

• celowosc powstania potwierdzaja rowniez istniejaca i powtarzajaca sie regularnosc w zakresie rymow, zakonczonych dzieki -a;

• wersy rymuja sie we wnetrzu siebie, jak i na koncowkach poszczegolnych ‘linijek’.

RYMY a mianowicie parzyste, wew., zewnetrzne (koncowe):

scisle rymy zenski: slawiena-zwolena,

niepelne rymy: pobyt-przebyt,

rymy meskie: Bozycze-czlowiecze.

wewnetrzne:

Bogurodzica-Dziewica,

Syna- Gospodzina,

Slawiena- zwolena.

• rozlozenie tekstu w calej wersach dzieki rownolegle odcinki o jednakowej (niekiedy wydluzonej o jedna) liczbie sylab (np.:

* 1. wers - zawolanie do Marii = piec + kilku;

* kilku. wers a mianowicie 3 + 3).

W nawiazaniu z asylabicznym charakterem wierszy wazna rola przypadla w calej nich rymom, ktore stanowily rodzaj ozdobnikow stylistycznych oraz

pelnily funkcje wyznacznikow klauzuli tj. zakonczen wersow albo ich czlonow.

• kazda strofe ukonczy refren: „Kyrie eleison― [gr. „Panie, zmiluj sie. ―]

Mowa utworu okazuje sie byc niezwykle zwiezly, a mimo to fason ma wlasnosci krasomowcze, czego dowodza pospolite, wplecione w calej tekst

apostrofy. Apostrofe stanowi cala 1-wsza zwrotka, ktora to obejmuje zbior wolaczy a, takze dwa zdania rozkazujace, wyrazajace prosbe,

„Bogurodzica― to wiersz asylabiczno-zdaniowy. Jej najstarszym dwu strofom kompanow melodia. Piesn spiewana choralnie bez akompaniamentu

instrumentalnego. w calej tekscie wychodza takze archaizmy, ktore podnosza artystyczny kunszt. Archaizm to element jezykowy pochodzacy sposrod

minionej epoki historycznej, ktory to zostal zastapiony nowszym a, takze wyszedl sposrod codziennego zastosowania. Tych nieuzywanych dzis wyrazen

jest w calej „Bogurodzicy― co niemiara np.: slawiena-chwalona;

Gospodzin-Pan;

zwolena-wybrana.

„Bogurodzica― to oryginalne artystyczne dzielo krajowe. Byla hymnem religijnym, jednak rowniez bojowym i hymnem panstwowym.

21. Ocen z perspektywy wspolczesnego czytelnika aktualnosc idei zawartych w calej literatur sredniowiecza.

Tworcy sredniowiecza za najistotniejsze stawiali osobiscie tworzenie dziel o wiary i Bogu. Wiazalo to sie sposrod panujaca w calej tych czasach filozofia.

Byl to teocentryzm, ktory w calej centrum swiata umieszczal Boga. Bog, ktory to stworzyl swiat, uosabial dobro, piekno a, takze prawde. Osoby uwazali

wyzszosc dobr duchowych nad doczesnymi, rozne zjawiska przyrody interpretowano jako znaki od Boga, w tejze filozofii dominowala mysl na temat zyciu

posmiertnym.

W tejze epoce 2 pojecia sa centralne: Pan i istota ludzka. Bog nie zaakceptowac stanowi abstrakcyjnej idei, okazuje sie byc osoba. Lecz to istota ludzka

zostal stworzony na obraz i zwiazek Boga a, takze dzieki temu bystry jest wyszukac w osobiscie doskonalosc a, takze jednosc sposrod Nim. Akcentuje

ona istotne wartosci jednostki, jego urzad zdolnosc w celu samopoznania, w celu dokonywania niezaplanowanego wyboru, w celu zdobywania wiedzy, do

wybranki i czynieniu dobra.

Sredniowieczne koncepcje jednostki akcentuja:

•jego jednosc wraz ze swiatem; istota ludzka jest mikrokosmosem stanowiacym slad wszechswiata (filozofia Jana Szkota Eriugeny),

•jego podobienstwo w celu Boga (sw. Bernard sposrod Claivaux),

•jego podmiotowa samoistnosc, indywidualnosc, rozumnosc i ideal (filozofia sw. Tomasza sposrod Akwinu).

W dzisiejszym swiecie slowa Pan i istota ludzka znacza raz za razem mniej. Wszelcy gonia zbytnio dobrami doczesnymi, nie liczac sie sposrod

konsekwencjami. Zatracamy nasze humanitaryzm. Patrzac dzieki filozofow sposrod tamtej epoki mozemy sie od tych propozycji uczyc harmonijnego

postepowania. Trzeba przystanac na krotko i rozwazyc o lokalnej sytuacji. Przykladem do podpatrywania moze byc sw. Franciszek, ktory to jest raz za

razem mniej biezacy w dzisiejszym swieci. Glownymi zrebami swoim nauki dawny: wszechogarniajaca namietnosc, radosc, ubostwo, czyli owe wartosci,

ktore przestaja okazac sie dla nas istotne.

Tworcy podrecznikow sredniowiecza podejmowali tematy caly czas aktualne np.: milosc, smierc, przemijalnosc ludzkiego istnienia, egzystencji i swiata.

„Wielki testament― Franciszka Villona podejmowalo owe wlasnie motywy tematyczne. Przeplata on komizm z liryzmem, watki wysokie ze sprosnymi.

Sam „poeta przeklety―, mieszkaniec paryskiej trasy, ukazuje kruchosc istnienia, przytaczajac znane postacie w podaniach o paniach i na temat

panach „minionego czasu―. Jakze jest to biezace w oplatajacym nas swieci. Przestalismy powazac to, co najwazniejsze, innymi slowy nasze los.

Zapominamy jakze jest to siano ulotne a, takze kruche.

Namietnosc jako odczucie najwazniejsze zajmowalo tez istotne miejsce w calej sredniowieczu. Przykladem utworu moze byc utwor pt. „Dzieje

Tristiana i Izoldy―. Ten motyw jest biezacy w wszelkiej epoce. Namietnosc to odczucie dominujace w zyciu, Czlowiek wyjawszy milosci okazuje sie byc

nieszczesliwy.

Pisarstwo sredniowieczna czesto propagowala wzorce parenetyczne. Jest w stanie dzisiaj nie wystepuje juz szlachcicow ani kroli, jednak nasza firma

mozemy wyprowadzac z tych propozycji prawdziwa madrosc. Roland zadziwia nas wlasna odwaga oraz tym jaka wage ma dla jego zasobow honor, ktory

to we wspolczesnym swieci stracil dzieki swojej powadze.

Widzimy, ze wiele tematow podejmowanych w tej chwili w sredniowieczu sa ciagle aktualne. Wynika to stad, ze dotycza ow lampy led czlowieka, a

czlowiek sie nie zmienil.

22. Wymien i omow gatunki literackie sredniowiecza.

Po epoce sredniowiecza rozwijaly sie wszystkie warianty literackie. Dzieki polnocy Swiata i we Francji stanela epika heroiczna, ukazujaca dzieje

wybitnych chwatow na tle wydarzen historycznych np. „Piesn na temat Rolandzie― nawiazujaca do historycznej wyprawy cesarza Karola Ogromnego

do Hiszpanii przeciwko saracenom w VIII w. (Jest to poemat). Epike dworska reprezentowaly romanse np. „Dzieje Tristiana a, takze Izoldy―. Liryka

odwolywala sie zarowno do klas charakterystycznych w celu tworczosci duchowej czego modelem sa hymny oraz wiersz maryjna np. „

Bogurodzica―, jak i kreowaly nowe odmiany zwlaszcza w calej tworczosci poetow niemieckich, francuskich i wloskich. Przykladem moze byc

prowansalska tworczosc poetycka milosna. Ekspansja chrzescijanstwa prowadzi do wzrostu hagiografii, sfery pismiennictwa wymagajacej sie

obrazowaniem zywotow kultu religijnego, opartych dzieki legendach a, takze dostepnych materialach historycznych np. „Legenda na temat sw.

Aleksym―. Utwory owe mialy charakter dydaktyczny. Tworzenie sie nowych panstw a, takze dynastii stymuluje historiografii innymi slowy powstawaniu

zbiorow dziel starych. Przejawem historiografii sa kroniki np. Galla Anonima, Wincentego Kadlubka, Kronika wielkopolska. Po srodowisku chrzescijanstwa

rozwijal sie dramat liturgiczny, wystawiany w calej kosciele w calej sw. wielkanocne. Ukazywaly np. zmartwychwstanie Jezusa, odgrywane poprzez ksiezy

a, takze zakonnikow w calej kosciolach albo w specjalnie wyznaczonych do tego miejscach na dworze kosciola ( np. „Nawiedzenie grobu― ).

Pozniejsza odmiana dramatyczna okazuje sie byc misterium, co po lacinie znaczy tajemnica. Byly to z kolei widowiska sceniczne, jakich tresc dotyczyla

najczesciej tematow ze Starego i Swiezego Testamentu. Inscenizacje te wystawiano zwlaszcza w okresie swiat wyznaniowych. Akcja misteriow zawsze

prezentowala dramat chrzescijanski dziejow ludziom, upadek jednostki, odkupienie a, takze sad zasadniczy. W dawnym ksztalcie misteria zachowaly sie

w Polsce (w Kalwarii Zebrzydowskiej) oraz w calej Niemczech. Wylacznym ze wspanialych misteriow polskich jest „Historia o chwalebnym

Zmartwychwstaniu Panskim― Mikolaja sposrod Wilkowiecka. (Byly to sztuki, gdzie aktorami mogli okazac sie tylko mezczyzni).

W XII w wyksztalcily sie mirakle, co poprzez lacinie okresla cud. Przedstawialy cudowne wypadki z egzystencji Maryi. Z czasow odbywajacego sie w

przyszlosci sredniowiecza pochodza moralitety-utwory na temat charakterze filozoficzno-dydaktycznym, alegoryczne przypowiesci o czlowieku, ktory

poprzez grzechy a, takze upadki dochodzi do cnoty i zbawienia. Moralitety mialy na celem skierowanie jednostki na prawidlowa droge. Zrodlowym

bohaterem moralitetow byl typowy czlowiek usytuowanym miedzy niebem a pieklem, dokonujacy wylonienia odpowiedniej mily zycia, toczacy wewnetrzna

bitwe miedzy silami dobra a, takze zla. Najstarszym zachowanym moralitetem jest „Everyman―.

DRAMAT:

ï€-misteria,

ï€-moralitety,

ï€-dramaty liturgiczne,

ï€-tragedia,

ï€-komedia.

WIERSZ:

ï€-piesn,

ï€-hymn,

ï€-satyra,

ï€-milosna,

ï€-psalm } modlitewnik,

ï€-liryka maryjna,

ï€-wiersz sredniowieczny

EPIKA

ï€-kronika,

ï€-kazanie,

ï€-hagiografia (zywoty swietych, opisujac idealizuja te rolety, propaguja wzorzec osobowy ï‚® asceta),

ï€-apokryt (gatunek literacki przedstawiajacy zywot najswietszej rodziny),

ï€-romans rycerski,

ï€-epos rycerski,

ï€-traktat,

ï€-gesta,

ï€-epos rycerski.

23. Wyszukaj motywy fajne dla poezji sredniowiecznej a, takze barokowej, odwolujac sie od znanych Tobie utworow.

Pierwsza faza baroku trwala od lat osiemdziesiatych XVI wieku poprzez lata dwudzieste wieku SIEDEMNASTEGO; dochodzi w calej niej w celu glosu w

szczegolnosci tworczosc mistyczno - metafizyczna (Mikolaj Sep-Szarzynski), nawiazujaca w celu sredniowiecznej filozofii i starotestamentowych wizji

Boga, swiata, jednostki. W sredniowieczu w centrum swiata jednostki stal Pan. Owczesny swiatopoglad: teocentryzm, byl wyrazem glebokiej wiary osob,

ktorzy postrzegali Stworce w calej kategoriach absolutu. Dlatego w istocie w "Bogurodzicy" blagali, aby uslyszal ich glosy a, takze raczyl darowac

spokojne, pobozne zycie a, takze miejsce w calej raju poprzez smierci. Mikolaj S. Szarzynski przekazuje informacje o przemijaniu, o ceny dobr ziemskich

i ostatecznych - smierci, wiecznosci a, takze zbawieniu. Po sonecie "O wojnie lokalnej, ktora wiedziemy z szatanem, swiatem a, takze cialem"

szczesciem jest apartament. Zycie stanowi jednak bitwe z "hetmanem ciemnosci" a mianowicie szatanem oraz duszy sposrod cialem. Pan stwarza wiare

wygrania tejze walki. Po utworze objawia sie dwoistosc: czlowiek-swiat, dobro-zlo, Bog-szatan. Retoryczne pytania uwypuklaja niepewnosc, zagubienie i

bezradnosc. Utwor "O nietrwalej wybranki rzeczy swiata tego" przedstawia dobra doczesne: bogactwo, wladze, slawe, rozkosze i stwierdza, ze nie

zaakceptowac sa ow lampy led w stanie darowac czlowiekowi prawdziwego szczescia a, takze bezpieczenstwa. Takze "I nie zaakceptowac milowac z

trudem, i milowac". Szarzynski upatruje prawdziwy cel milosci a, takze piekna w calej Bogu. Wartoscia trwala okazuje sie byc cnota. Szarzynski wybral

droge walki wraz ze swiatem zywiolow - wrogow duszy teskniacej do "wiecznej i prawej milosci".

Czolowymi przedstawicielami filozofii epoki baroku byli Spinoza, Leibniz, Pascal. Stworzyli te banki rozne mysli zycia, uwazajac, ze:

-zycie doczesne zawiera niewatpliwe ceny, ktorych nie powinno sie lekcewazyc, bo pierwszenstwo ma radosc przed cierpieniem

-nalezy uciekac od doczesnosci w calej mistycyzm

-zycie sklania w celu pesymizmu

W nawiazaniu z taka roznorodnoscia pojmowania zycia zrodzil sie konflikt miedzy haslami renesansowymi a odnowionymi idealami sredniowiecznymi. Po

baroku tworzy sie rodzaj czlowieka kierujacego sie maksyma dwoistego egzystencji, ktore laczylo asceze a, takze korzystanie z uciech zycia, jak wiemy

zawsze sa to wzorce dla osob fizycznych zaczerpniete wraz ze sredniowiecza.

dwudziestu czterech. Wymien zabytkowe budowle pismiennictwa sredniowiecznego w Polsce a, takze omow wskazany utwor.

Najstarszym drukowanym polskim tekstem poetyckim jest "Bogurodzica" (otwiera "Statut polski" sposrod 1506 roku kalendarzowego Jana Laskiego).

Czas jej powstania w celu dzis wywoluje zywe dysputy badaczy; jak pozwalaja sadzic najnowsze ustalenia jezykoznawcze, narodziny tekstu zwiazane sa

sposrod poczatkami panowania Wladyslawa Jagielly, a wiec sposrod wiekiem XIV.

Wzorowana okazuje sie byc na hymnach grecko a mianowicie bizantyjskich, jak swiadczy metrow. in. osobiscie wyraz Bogurodzica, bedacy wiernym

tlumaczeniem greckiego Theotokos. Najstarsza czesc piesni sklada sie z dwoch zwrotek. Pierwsza wycelowana jest otwarcie do Matki Boskiej sposrod

prosba na temat wstawiennictwo obok Syna, by zechcial wysluchac ludzkich prosb. Druga zwrotka, skierowana okazuje sie byc do Syna Bozego,

obejmuje blagania na temat "zbozny pobyt" na ziemi a, takze "rajski przebyt" po smierci. Piesn okazuje sie byc zrodlem dane o slownictwie i odmianach

gramatycznych owczesnej polszczyzny. Nieopodal slowa "Bogurodzica" wystepuja inne archaizmy jezykowe, np. dziela (dla), bozyc (syn Bozy), zbozny

(dostatni), slawiena (slawiona), zwolena (wybrana), jaz (ktora), jegoz (o co). Odmiennie tez wygladala 2 jednostka liczby pojedynczej trybu rozkazujacego

- zyszczy, spusci, raczy. Roznice w calej glosowni ukazuja wyrazy slawiena (dzis slawiona) i krzciciel (dzis chrzciciel). Wolacz deklinacji zenskiej

zrownowazony byl mianownikowi, np. Bogurodzica, dziewica, Maryja (dzis powiedzielibysmy - Bogurodzico, dziewico, Maryjo).

Rymy estetyczne i wew., budowa trojdzielne - kazde trzy wersy to zamknieta mysl (oddzielna). Autor probowal sie zblizyc do sylabizmu. Archaizmy: szyk

przestawny zwrotow w zdaniu, archaizmy fleksyjne, fonetyczne.

Aczkolwiek Bogurodzica ma charakter piesni religijnej, ekspresowo wyszla pomijajac mury Kosciola i stala sie jak gdyby hymnem narodowym. Jakim

sposobem twierdza owczesne swiadectwa, spiewalo ja rycerstwo polskie przy Grunwaldem a, takze pod Warna (kronika Jana Dlugosza). Rownoczesnie

stanowila ciagle nieodlaczna czesc wazniejszych uroczystosci koscielnych.

“Geograf bawarski―

IX w. a mianowicie spis nazw polskich plemion

“Dagome index―

X w calej. - najdawniejszy polski zaswiadczenie, Mieszko I oddaje panstwo pod kuratele papiezowi, nazwy geograficzne

“Kronika Theimara―

X-XI w. a mianowicie nazwy plemion (Slazanie), nazwy rzek (Odra, Bobr) a, takze nazwy miast (Krosno)

“Bulla Gnieznienska―

XII w. a mianowicie rejestr towarow koscielnych, “Zlota Bulla slownika polskiego―  zawiera 410 nazw polskich

“Ksiega Henrykowska―

XIII w calej. - od razu polskie przekonanie: “Dac ac ja pobrucze a ty poczywaj―

Kazania Swietokrzyskie

XIV w. a mianowicie autor-kaznodzieja staral sie wziac swoim kazaniom artystyczna odmiane, utrzymane sa w tonie podnioslym, adresatem tych kazan

sa wyksztalceni ludzie

“Kazania Gnieznienskie―

XV w. a mianowicie 103 kazania lacinskie, 10-ciu polskich, zabytek troj jezyczny: niemiecki, lacinski, polski

“Bogurodzica―

pierwszy wpis napisany poprzez polsku majacy charakter religijny

“Psalterz Florianski―

najstarszy zatrzymany przeklad Psalmow Dawida, obejmuje tekst psalmow w kilku jezykach: lacinskim, polskim a, takze niemieckim, psalterze pelnia w

calej sredniowieczu funkcje modlitewnika

“Psalterz Pulawski―

XV w. a mianowicie modlitewnik zawierajacy komentarz w celu kazdego psalmu

“Apokryty―

prezentuja zywoty kultu religijnego

“Roty sadowe―

formuly przysiag sadowych

“Biblia Szaroszpatacka―

1-wszy i jedyny polski tlumaczenie Biblii

25. Scharakteryzuj sredniowieczne wzorce dla osob fizycznych i ich odbicie w calej literaturze.

1. 1IDEAL SWIETEGO ASCETY

•„Legenda o sw. Aleksym―; Aleksy pochodzil sposrod zamoznej dzinki, wiodl dostatnie zycie. Zdecydowanie czlowiek pelnoletni skazal sie

dobrowolnie dzieki ponizenie a, takze cierpienie, umartwiajac swe trup i demona. Nagroda zbytnio jego nieszczescia stalo sie szybkie wziecie duszy do

Nieba.

•„Swiety Szymon Slupnik― Stanislawa Grochowiaka. Wiersz opowiada na temat ludziach epoki sredniowiecza a, takze ich podejsciu do wiary.

Bunt pisarza przeciw ciemnocie owczesnie panujacej, oraz dazeniu do samozaglady.

•Slupnicy a mianowicie ascetyczni wschodni pustelnicy spedzajacy zycie dzieki slupach, kolumnach swietych poganskich (Szymon a, takze Daniel

Slupnik z Konstantynopola)

•Swiety Franciszek - w calej Asyzu wlozyl na fallusa zakon franciszkanow. Rozdal swoj majatek. Wedrowal po panstwa wyglaszajac kazania, ktore

nawolywaly do wybranki do blizniego.

•zyje w calej ubostwie

•przyjmuje pogarde a, takze cierpienie sposrod pokora

•ucieka od slawy, rozglosu

•modli sie w celu Boga

•umartwia swoja istote i trup

•anonimowosc

•pokora

1. 2IDEAL RYCERZA

•„Piesn o Rolandzie― - anonimowe dzielo francuskie. Nalezy do dzinki eposow laczacych trzy kluczowe elementy: narodowy, bohaterski a, takze

legendarny. Zalicza sie do grupy poematow epickich noszacych francuskie okreslenie „chansons de geste―(piesni historyczne)

•cykl szlachcicow okraglego stolu skupionych wkolo legendarnego krola Artura

•cykl karlow Nibelungow (Niemcy)

•„Piesn o Cydzie― (Hiszpania)

•„Piesn o wyprawie Igora― (Rosja)

Roland rycerz i wasal Karola Ogromnego ginie w calej obronie wiary w walce z poganskimi saracenami. Roland to mezny idealny- koncentruje w

osobiscie szlachetnosc a, takze odwage, do szalenstwa. Stale postepuje w calej zgodzie sposrod kodeksem rycerskim. Bezgranicznie oddany „slodkiej

Francji― i oddany damie swojego serca. Zdecydowanie rycerz epoki feudalnej niezmiernie oddany swemu wasalowi-Karolowi Wielkiemu. Wzorowy

chrzescijanin, prawdziwy przyjaciel, wierny do konca Oliwierowi.

•bogobojny

•odwazny

•zawsze dotrzymywac slowa

•dbac na temat honor a, takze slawe

•patriota

•uwielbienie Boga i oddanie dla obrony wiary

•wzorzec dydaktyczny

•zyskiwal wladze, stawal sie cennym szacunku

•propagowal postawe odpowiednia kosciolowi

•kosciol akceptowal szlachcicow, bowiem w calej nich upatrywal szerzenie chrzescijanstwa

Ideal zacnego wladcy

•postac Boleslawa Krzywoustego w swietle „Kroniki Galla Anonima―. Pisarz slawi krola jako wzorowego chrzescijanina, meznego rycerza,

sprawiedliwego i trafnego monarche, oddanego idei ksztaltowania panstwa. Wskazuje go „Boleslawem, ktory nie zaakceptowac spi―. Wedle

Boleslaw powstal sie w calej sposob cudowny, dzieki darom zlozonym poprzez ojca Wladyslawa Hermana, swietemu Idziemu.

•postac Karola Ogromnego, wladcy ciebie Frankow- „Zycie Karola Wielkiego― autorstwa Eincharda. Tworca Cesarstwa Karolinskiego

postrzegany za najwybitniejszego wladce wczesnego sredniowiecza. Einchard byl dworzaninem i biografem, znal krola od maluszka. Karol duzy byl

obronca wiary chrzescijanskiej, wladca bystrym, dobrym, odwaznym i sprawiedliwym.

•troszczy sie o kraj i na temat poddanych

•dobry rycerz

•dobry chrzescijanin (milosierny)

•sprawiedliwy a, takze wyrozumialy

•bronil granic

•szybkosc podejmowania zawilych decyzji

•dobro ogolu przedklada nad dobro wlasne

Ideal kochanka

Ideal kochanka zostal przedstawiony w calej utworze Dzieje Tristana a, takze Izoldy. Ponadto kierunku propagowana byla dodatkowo liryka milosna

zgodnie z maksyma, ze kazdy rycerz musi miec dame swego serduszka. Trudno doszukac sie w calej tych utworach rzeczywistych uczuc i mysli poetow,

sa one predzej wyrazem tesknoty do wybranki absolutnej a, takze doskonalej. Podmiot uczuc zawsze byl wyidealizowany a przedstawienie uczuc rycerza

- calkiem stereotypowy. Utwory bardzo typowe.

- Dzieje Tristana a, takze Izoldy a mianowicie opowiesc na temat wielkiej, tragicznej milosci a mianowicie akcja podporzadkowana jest przeznaczeniu.

Przyczyny wykreowania takich wzorcow osobowych

•kosciol zyskiwal wladze i wzbogacal sie (bogaci ludzie pragnac zostac ascetami czesto oddawali swoj dobrobyt kosciolowi)

•zycie doczesne okazuje sie byc chwilowym, krotkim etapem egzystencji ducha

•upokorzenie szlo w calej parze wraz ze zbawieniem

26. Na wybranych przykladach objasnij funkcje motywu smierci w calej literaturze sredniowiecza.

Kosciol umyslnie sklanial osob do rozumowania o smierci, co potwierdza popularne wowczas powiedzenie "Memento mori". Sen wieczny nalezala w celu

tzw. rzeczy ostatecznych nieopodal sadu ostatecznego, piekla a, takze nieba. Zwiazek wyznaniowy roznicowal smierc czlowieka grzesznego i cnotliwego.

Pierwsza znalazla byc przykra, druga stanowila zwykla nieodzownosc, ktorej niepokoic sie nie nalezalo. Wazne stalo nalezyte przygotowanie sie dzieki

spotkanie wraz ze smiercia. Posiadaly temu sluzyc: zycie w calej cnocie, spowiedz, rachunek sumienia, pojednanie sposrod ludzmi a, takze swiatem.

Wzory motywow smierci w literaturze:

•"Rozmowa Mistrza Polikarpa wraz ze Smiercia",

•"Skarga umierajacego",

•cykl drzeworytow germanskiego artysty Hansa Holbeina Mlodszego z pocz. XV w calej. przedstawiajacy przerozne wizerunki smierci.

Wizerunek Zgonu w "Rozmowie Mistrza Polikarpa ze Smiercia" jest koszmarny: chuda, blada, zolte oczy i trup, bez konca nosa a, takze warg,

zgrzytajaca zebami, sposrod kosa w calej reku itp. Mowi jej osoba, ze zabierze ze soba kazdego czlowieka, ale w pierwszej kolejnosci grzesznikow,

ksiezy zyjacych w calej dostatku a, takze rozkoszy, rozpustne kobiety, sedziow niesprawiedliwych, alkoholikow. Wynika skutkiem tego, ze wykladzinom

czlowiek minie przez los skromniej, tymze jego zebranie ze Smiercia bedzie wiecej przykre.

dwudziestu siedmiu. Porownaj kreacje Matki Boskiej w trzech arcydzielach sredniowiecznej liryki duchowej w „Bogurodzicy― i „Lamencie

swietokrzyskim―.

Po „Bogurodzicy― pierwowzor Jezusa poteznieje jako blogoslawiona, wybrana, wywyzszona kobieta, jednak jednoczesnie bliska ludziom. Wydaje

sie byc ich oredowniczka, posredniczy miedzy Bogiem a ludzmi

Pierwsza zwrotka okazuje sie byc apostrofa w celu Matki Boskiej i obejmuje w osobiscie wiele okreslen skierowanych przy jej adresem. „Bogurodzica,

Bogiem slawiena.. ― czyli uwielbiana przez Boga, wybrana Oryginal syna Bozego.

W pozostalej zwrotce wierni zanosza w celu niej prosby co potwierdza modlitewny charakter wiersza. Znajdujemy w pani a prosby wszechstronne: o

wysluchanie modlitwy, na temat natchnienie mysli.

Z kolei w calej „Lamencie swietokrzyskim― czyli „Zale Matki Boskiej pod krzyzem― ukazuja 2-ie postacie Matki Boskiej a, takze jej syna. Osoba

komunikujaca w tekscie jest Oryginal Jezusa. Jawi sie naszej firmie jako postac cierpiaca, zalaca sie morzem soba a, takze swoim synem. Oplakuje

wlasne dziecko, chce z przedtem dzielic cierpienie i jemu sluzyc. Lecz pod krzyzem jest bezsilna i czyni gorzkie wyrzuty Aniolowi Gabrielowi:

„O Aniele Gabriele,

Gdzie jest to siano twe wesele

Co zes mi w celu obiecywal, tylko i wylacznie bano wiele..: ―

W ponizszym utworze to wlasnie Oryginal Boska wypowiada dwudziestozwrotkowy wpis, prosi osob o uzalenie sie morzem nia, polemizuje z Aniolem

Gabrielem nawiazujac do zwiastowania. Kieruje w celu ludzi slowa:

-„Ciezka moja chwila, krwawa godzina―

-„A ja kompletna smutku a, takze zalosci―

Posiadamy mozliwosc zauwazyc, ze autor dostrzegl w Matce Boskiej nade wszystko cechy czlowiecze chwile niedyspozycji i sprzeciw wobec wydarzen w

ktorych uczestniczyla. Maria okazuje sie byc matka a, takze to cierpiaca. Wlasnie bol jest waznym problemem utworu. Marie tym chetniej boli

zniewazenie syna, bowiem jest on jej wylacznym dzieckiem. Ukazuje losy wlasnego syna od chwili biczowania poprzez nakladanie cierniowej korony,

bicie go poprzez zydow poprzez przybyciu w celu krzyza. Bezustannie wspolcierpi sposrod nim.

„Synku mily a, takze wybrany

Rozdziel z matka swoja rany. ―

Pragnie myslec tak samo jak on, odczuc. Wie, ze to w tej chwili ostatnie chwile zycia Chrystusa

28. Wymien i omow najwazniejsze typy liryczne naszego renesansu.

•fraszka

Z wloskiego slowa “frasca― co oznacza ped. Od frasche co oznacza bagatela, drobnostka. Jest to krotki utwor poetycki bedacy odmiana

epigramatu, najczesciej humorystyczny i dzieki blahy temat, dotyczy jakiegos zdarzenia albo osoby, na temat charakterze anegdotycznym, zamkniety

wyrazista puenta stanowiaca wyostrzenie mysli lub konkluzje. Nazwe wprowadzil Kochanowski w okresie renesansu. Wiersz zartobliwy renesansowa

znalazla charakter przewaznie sytuacyjny, dzisiejsza posluguje sie chetnie kontrastem form jezykowych.

•figlik

Jest to utwor osmiowierszowy o zakresie epigramatycznym, na temat tresci nade wszystko obyczajowej, podajacy czesto anegdote bez puenty, dla

samego zdarzenia. Tego rodzaju tytul nadal Mikolaj Rej swoim wierszom, stanowiacym czesc “Zwierzynca―.

•piesn

Jest to rodzaj liryczny, ktorego pochodzenie wyprowadza sie wraz ze starozytnej piesni obrzedowych, spiewanych przy akompaniamencie muzyki. Piesn

cechuje uproszczenie budowy, zwykla skladnia, uklad stroficzny, wystepowanie refrenow a, takze paraleizmow (powtorzenie jakiegos elementu lub reguly

budowy). Koloryt piesni wyplywa z jej zwiazkow sposrod muzyka; upraszcza uksztaltowanie melodii. Do starego testamentu piesni Horacego nawiazal

Kochanowski. Obok czesto uprawianej piesni jako wiersza lirycznego, czesto o tematyce milosnej, wyksztalcily sie rozne jej odmiany, zwiazane z rama

sytuacyjna (powitalna, pozegnalna, pochwalna, biesiadna). Sa piesni popularne - ludowe, zolnierskie, powstancze, legionowe.

•tren

Od greckiego slowa “threnos― czyli placz, piesn zalobna, oplakiwanie. Jest to utwor poetycki o tonie elegijnym a, takze charakterze zalobnym,

poswiecony wspomnieniu osoby zmarlej, rozpamietywanie jej zalet a, takze uczynkow. Rodzaj ten uksztaltowano w antyku, a w celu poezji polskiej

wprowadzil na niego Kochanowski.

•traktat

Rozprawa duzych rozmiarow podejmujaca podstawowe zmartwienia danej sfery wiedzy. Poteznieje czesto w calej tytulach prac filozoficznych.

•kazanie, homilia

Przemowienie o dziedziny religijnej, wyglaszane podczas nabozenstwa, objasniajace tresci religijne a, takze zawierajace pouczenie moralne. Kazania

sredniowieczne wprowadzaly realia egzystencji codziennego w celu ilustrowania nauk moralnych. W okresie reformacji zniwa kazan przybraly charakter

skladow literackich niekoniecznie pelniace opcje uzytkowe. Kazania sejmowe Skargi w proroczym tonie przeciwstawily idealy heroizmu i patriotyzmu

wzorom egzystencji ziemianstwa.

•sielanka

Jest to rodzaj poetycki wywodzacy sie sposrod antycznej Tunezji (idylla Teokryta), obejmujacy utwory utrzymane w calej pogodnym tonie.

Opowiadaja ow lampy led o zyciu pasterzy albo wiesniakow. Rodzaj ten w calej starozytnym Rzymie rozwinal Wergiliusz. Znany byl rowniez w latach

nowozytnych a, takze oznaczal wowczas wierszowany utwor o formie monologu wlozonego w usta formie literackiej najczesciej pasterza, sposrod

przewazajacym udzialem elementow dialogowych i opisowych. Do podrecznikow polskiej ow gatunek wprowadzil Kochanowski. Nieopodal sielanki

narracyjne wystepowal tez sielanka dialogowa, sielanka udramatyzowana. Tematyka sposrod zycia pasterskiego lub wiejskiego przedstawiana byla w

sposob realistyczny albo konwencjonalny (sielanka konwencjonalna). Gwoli sielanki staropolskiej charakterystyczna byla dwuplaszczyznowosc,

polegajaca na wystepowaniu podmiotu wypowiedzi (i sytuacji) oraz wypowiedzi przytoczonej. Po sielance wyrazala sie tesknota za zyciem natury a, takze

niecheci w celu miasta, charakterystyce to w celu kultury dworskiej z stosownym jej zainteresowaniem zwrotu w celu ludowosci.

•nowela

Od wloskiego slowa “novella― co oznacza nowosc. Jest to krotki utwor epicki, ktory znamionuje zwiezlosc kompozycji (wyrazny punkt kulminacyjny,

puenta), ograniczenie wielkosci postaci, przedlozenie tylko konkretnego watku, skoncentrowanie sie dzieki jednym tylko i wylacznie problemie, 1 punkt

widzenia. Uksztaltowala sie ona we Wloszech w calej renesansie. Stala sie srodkiem powtykania do podrecznikow srodowiska mieszczanskiego z swoim

zyciem powszednim i osobami, problematyka obyczajowa i psychologiczna, co otwarcie odroznialo ow gatunek od epiki wierszowanej.

29. Omow temat: obywatel i panstwo, na przykladzie dwoch wybranych tekstow sposrod literatury odrodzenia i baroku.

Pojecie patriotyzmu w sredniowieczu laczylo sie z istota rycerza walczacego za ojczyzne. Tworcy renesansu stworzyli nowatorskie pojecie patriotyzmu.

Jest to sluzba ogolowi „jak kto moze―. W literaturze tego okresu znajdujemy pochwale chwalebnej smierci za ojczyzne ( Dzieki sokalskie mogily ) a,

takze nawolywanie w celu walki w calej obronie zagrozonego kraju ( Piesn na temat spustoszeniu Podola ). Wiecej jest jednakze glosow

przemawiajacych, ze na temat ojczyzne wypada sie troszczyc codziennie, poprawiac niesprawiedliwe ustawy, krytykowac urzednikow i poslow. Pisza w

ten sposob M. Rej w „Krotkiej rozprawie... ―, J. Kochanowski w „Piesni o spustoszeniu Podola― a, takze „Odprawie poslow greckich―, ks.

P. Skarga w „Kazaniach sejmowych―. To pojecie patriotyzmu, z jakim wiaze sie wytykanie wad, krytykowanie, nawolywanie w celu poprawy,

postepuje we wszelkich nastepnych epokach literackich a, takze jest zwiazane z zadaniami pisarzy duzej liczby pokolen. Najpelniejszy portret zacnego

obywatela stworzyl J. Kochanowski w postaci Antenora z „Odprawy poslow greckich―. Jest to istota ludzka, ktory bycie czlowiekiem uczciwym,

sprawiedliwosc a, takze dobro ojczyzny stawia wiecej niz wlasnpe, prywatne sprawy. Widzac zlo, pietnuje je odwaznie i ofiaruje sposoby poprawy, nie

liczac sie sposrod przykrymi w celu niego konsekwencjami. Odrzuca co wiecej przyjazn a, takze uznanie zwierzchnikow. Nie stara sie im przypodobac,

odwaznie obrazuje prawde co wiecej ta przykra. Troska na temat losy ojczyzny i mieszkancowrezydentow jest w celu niego naczelna wartoscia.

Poswieca dla pani a wszystko, co wiecej osobiste ambicje i osobiste dobro. Mocy dodaje jemu przekonanie na temat slusznosci tego rodzaju

postepowania a, takze mysl, ze zasluguje osobiscie nim na stale imie.

trzydziestu. Przedstaw wzor szlachcica-ziemianina w calej przekazie M. Reja a, takze J. Kochanowskiego.

M. Rej w dialogu „Krotka rozprawa miedzy trzema osobami, Panem, Wojtem a Plebanem" krytykuje stosunki miedzyludzkie. Wstep naklania czytelnika

w celu refleksji. Pisarz zarzuca duchowienstwu pyche, lenistwo, chciwosc, zaniedbywanie obowiazkow, nie zaakceptowac odprawianie porannych mszy

a, takze czynienie jarmarkow z odpustow. Ukazuje szlachcica rozrzutnego, dazacego do potegi, glupiego. Szlachta nie interesuje mnie sprawami chlopa.

Rej godzi w ciemnote, zacofa-nie formy chlopskiego. Wydaje sie byc jednak przeciwny panszczyznie. Ludzie okresla a mianowicie „Ksiadz pana wini,

mezczyzna ksiedza, a nam prostym zewszad nedza".

"Zywot jednostki poczciwego" nie jawi sie byc samodzielnym utworem. Stanowi czesc "Zwierciadla". Po "Zywocie jednostki poczciwego" Rej zawarl

wlasne rozwazania na temat zyciu szlachcica od urodzenia az do smierci. Zastanawia sie nad edukacja i wychowaniem dzieci szlacheckich, nad

pozniejszymi obowiazkami doroslego szlachcica oraz jego staroscia. Mowiac na temat edukacji, lekcewazyl wartosc rzeczy szkolnych, takich jak

gramatyka, logistyka, arytmetyka, retoryka, astronomia itp.

Bardziej od nauki Rej ceni dobre wychowanie, kwalifikacji praktyczne oraz rzemiosla (fechtunek, snycerstwo, zlotnictwo, a takze tany i spiew). Ceni

praworzadnosc, stalosc, roztropnosc, statecznosc, rozwage. Przez rzeczywiste szlachectwo Rej rozumie szlachetne, przykladne los, odrzuca natomiast

dziedziczenie poprzez przodkach tytulow szlacheckich wyjawszy wlasnych zaslug. Za wielka wade szlachty Rej uznaje pyche prowadzaca czesto

jednostki na manowce, bedaca zrodlem niecnych czynow.

Rej byl rozmilowany przenigdy i wykonywania zadan na wioski, totez szczegolowo opisywal zajecia ziemianina w calej roznych porach roku, przynoszace

wiele pozytku, a takze dajace satysfakcje. Zalecal uprawiac wkolo domu sady owocowe a, takze ogrody warzywne, by niczego przez pelny rok nie

zaakceptowac zabraklo bliskim gospodarza. O ogromnym zamilowaniu autora w celu pracy dzieki wsi zaswiadczaja liczne zdrobnienia nazw slodkich i

warzyw oraz pozostalych plodow rolniczych: wineczko, ogoreczki, orzeszki, sliweczki itp.

Podczas mrozu Rej radzi odpoczywac w calej milym towarzystwie przyjaciol a, takze rodziny, zaleca zabawy, polowania, lowienie ryb, co przynosi

pozytek i przynosi przyjemnosc. Dbajacy o fortune pisarz zaleca w wolnym, zimowym momencie zajac sie handlem zbozem, kupowac te rolety taniej a,

takze sprzedawac drozej w pozostalych okolicach.

Seks Reja w celu spraw ogolnych oraz sluzby ojczyznie byl specyficzny. Aczkolwiek cenil cena sluzby wojskowej w zyciu mlodocianego szlachcica, to

upatrywal w powyzszym glownie ksztaltowanie jego zakresu, a nie zaakceptowac sluzbe ojczyznie. Podobnie myslal o urzedach publicznych nie

zaakceptowac ceniac ich zbytnio. Najlepszej cenil urzad posla ziemskiego, ale tylko i wylacznie dlatego, ze moze on pilnowac przywilejow szlacheckich.

Ideal szlachcica-ziemianina przedstawiony przez Reja nie jest pozbawiony wad, albowiem oprocz wiedzy praktycznej reprezentant tego wysokiego stanu

spolecznego powinien posiadac tez gruntowne wyksztalcenie. Nie wzbudza dodatkowo sympatii akt milosny szlachcica w celu obowiazku sluzenia

ojczyznie.

J. Kochanowski w calej „Piesni XIX" („Piesn na temat dobrej slawie") zaznacza, iz Bog odroznil ludzi od zwierzat, dajac im rozum i mowe, Dlatego

tez, kazdy winien sluzyc krajowi poprzez swe talenty (stoicyzm). Kto ma dar wypowiadania sie, powinien pouczac innych. Kto jest mezny - borykac sie w

obronie wiary a, takze ojczyzny. Wieksza wartosc ma oddanie egzystencji za slawe, niz smierc w zapomnieniu. „Piesn XII" ujmuje cnote jako dobro

najwyzsze obywatela. Apel wojny, wy-zbycia sie egoizmu, Kochanowski skierowal w calej „Piesni na temat spustoszeniu Podola", po klesce Polski

sposrod Turcja. Okresla postawe Polaka - „przed szkoda, a, takze po szkodzie glupi". We fraszce „O kaznodziei" krytykuje oblude duchowienstwa,

ktore glosi idealy, tylko i wylacznie z powodu wynagrodzenia. Ksieza nie zaakceptowac chca istnien wedlug przykazan. Pijanstwo, sklonnosc do biesiad,

atakuje utwor „O doktorze Hiszpanie". Projekt zycia renesansowego humanisty przedstawia fraszka „Do gor a, takze la-sow". Podmiot wspomina

wedrowki (Francja, Rfn, Wlochy) oraz zycie zaka, rycerza, dworzanina i ksiedza. Czlowiek musi korzystac sposrod chwili. „O zywocie ludzkim"

stwierdza, iz dobra ziemskie sa przemijajace, poniewaz swiatem i osoba wlada Fortuna.

31. Przedstaw realia lokalne XVI stuleciu widoczne w calej utworach J. Kochanowskiego.

“PIESN O SPUSTOSZENIU PODOLA―

Jest to V piesn. Ma jej osoba charakter patriotyczny. Po ucieczce Henryka Walezego Podole lupia Tatarzy. Wskazuje ich zbojcami. Jednoczesnie

naklania Polakow w celu walki. Boleje nad porwaniami. Jest oburzony zachowaniem sie Polakow. Poddali sie te banki niemal wyjawszy walki. Zwyciezyli

ich innowiercy, koczownicy, nie zaakceptowac godni Polakow. Wstydzi sie za tych propozycji, ze doprowadzili do takowej hanby. Wydaje sie byc

oburzony obojetnoscia szlachty, niedostatkiem zainteresowania, apatii, bezwolnoscia Polakow wobec psiaczkow tureckich. Oferuje im bitwe, by placili na

wojsko, na bron, by walczyli. Uwaza, ze nalezy opodatkowac szlachte a, takze zorganizowac trwala doborowa armie. Kochanowski chce by walczyl caly

narod. Zada patriotyzmu. O swoim oburzeniu swiadczy ironiczne ukonczenie iz Polak jest glupek przed a, takze po szkodzie. Mimo szkody nie chca oni

naprawic bledu. Nie ucza sie na tych propozycji. Nie pilnuja o ojczyzne, a na temat prywate. Nie wyciagaja sposrod tragedii wnioskow. Nie potrafia

ustrzec sie przed rownolegla sytuacja nastepnie.

“ODPRAWA POSLOW GRECKICH―

Fabula tej katastrofy rozgrywa sie w starozytnej Troi jednakze problem okazuje sie byc aktualny w latach Kochanowskiego. Pytania bohaterow dramatu:

czy zwrocic Helene poslom i uratowac ojczyzne od wojny badz pozostawic ja w Troi wedlug zyczenia krolewicza, a ojczyzne narazic na wojne. Staje sie

to ogolnym problemem przedstawiania interesow wlasnych ponad kwestii kraju. Antenor (patriota, Iketaon (posel przekupny). Troja to alegoria Naszego

kraju, swiadczy w ten sposob podobny w calej Troi Kochanowskiego ustroj jak w szesnastowiecznej Rzeczypospolitej, zwiazek Rady Krolewskiej do

Sejmu i analogia w obradach tych cial. Pouczenie polskich rzadzacych. Wladcy otrzymali wladze od Boga, a to pociaga ukonczone odpowiedzialnosc.

Moga miec dbac na temat swoich poddanych. Poddani natomiast musza wzmacniac panstwo umyslem, szlachetnoscia a, takze madroscia. Solidnosc i

wladza panstwa zalezy od poszanowania prawa a, takze przez kierujacych jak i poddanych.

“NA SOKOLSKIE MOGILY―

Jest to krotki utwor o patriotycznym wyrazie. Przeslanie jego okazuje sie byc nastepujace: Nie wystepuje nic wiecej niz ojczyzne, istota ludzka powinien

co wiecej z radoscia umierac zbytnio nia.

32. Wymien a, takze omow motywy motywy biblijne i antyczne w tworczosci J. Kochanowskiego.

Widzimy obok Kochanowskiego poetycka realizacje wyrazen greckiego poety Terencjusza: "Czlowiekiem jestem a, takze nic co ludzkie nie jawi sie byc

mi obce". Za Horacym powtarza "Carpe diem" (chwytaj dzien) a, takze wyraza fascynacje swiatem, uciecha zycia a, takze podziw w celu urokow

przyrody. We fraszce "O doktorze Hiszpanie" opisuje spontaniczne, prawie hedonistyczne upojenie uczta dworska. W piesniach "Milo szalec, kiedy epoka

po temu", "Chcemy okazac sie sobie radzi" nawiazuje w celu pogladow Epikura, ktory zbytnio najwieksze dobro uznal niedobor cierpienia, przyjemnosc

duchowa a, takze intelektualna. Kochanowski wzywa totez towarzyszy siedzacych przy biesiadnym stole w celu zabawy tuz przy dzwiekach muzy, w

atmosferze tanca, dowcipu, radosci. Twierdzi tez, ze nawet w toku zabawy trzeba zachowac, tak ceniony poprzez Grekow, umiar. Od starozytnych

przejmuje dodatkowo ideal wychowawczy i wiare w tworcze mozliwosci jednostki. Czestym motywem jego skladow jest niewinnosc, ktora uznaje za

najwyzsza wartosc a mianowicie "Piesn na temat cnocie". Wyraza refleksje na temat czlowieku we fraszkach "O zywocie ludzkim" (nawiazanie w celu

koncepcji jednostki wyrazanej poprzez Platona a mianowicie wylacznie element duchowy obok czlowieka). Rowniez "Na zdrowie", "Na dom w

Czarnolesie", "Na lipe". Sklania sie ku odrzuceniu wartosci materialnych i mowi sie zbytnio wartosciami wyzszymi. Z Antyku tez czerpie humanistyczne

przekonanie o niezwyklosci jednostki obdarzonej talentem poetyckim. Jak Horacy uwaza poete za wybranca o prawie boskiej mocy tworzenia. Bodziec

ten objawia sie w calej piesni "Niezwyklym i nie zaakceptowac lada poslugi opatrzony". Mowi za Horacym, ze swoim wiersze zapewnia mu slawe wsrod

narodow europejskich. Nawiazuje tez w celu mitologii, wprowadza bogow, tradycje. W piesni "O spustoszeniu Podola" objawia sie "zelazny Mars", we

fraszce "Do gor a, takze lasow" a mianowicie Proteusz (bozek lesny), w calej utworze "Do fraszek" a mianowicie nic Ariadny. "Na lipe", "Treny" a

mianowicie sa nawiazanie do greckiego epitafium. Przechowuje w tych propozycji pochwale cnot i cnot zmarlego, pokazanie wielkosci poniesionej straty,

fraza zalu, pocieszeniu, pouczeniu, ze nalezy zapanowac nad rozpacza. Takze "Piesni" maja rodowod antyczny. Zazwyczaj poeta siega do Horacego,

lecz zamienia je, laczy rozne motywy w okreslonym tekscie.

Watki do katastrofy zaczerpnal Kochanowski z Antyku - przedstawil jeden sposrod epizodow walki trojanskiej, jednakze przedstawiony w tamtym miejscu

problem dotyczyl aktualnej sprawy. Pokazywal konflikt pomiedzy interesem jednostkowym a, takze ogolnym. W ponizszym utworze latwo odnalezc

urywki, w ktorych poeta krytykuje wladcow oraz calkowite spoleczenstwo. Wyrazenia krytyki sa wyrazem glebokiej troski na temat losy wlasnej ojczyzny.

Jednym sposrod fragmentow adresowanych do wladcow jest wypowiedz choru: "Wy, ktorzy kwestia pospolita wladacie". Wladcy musza zdawac sobie

sprawe sposrod odpowiedzialnosci jaka na tych propozycji spoczywa, maja sprawowac wladze nad pelnym narodem, byc trzymane na strazy prawa a,

takze sprawiedliwosci. Nie wolno wykladzinom myslec na temat prywatnych biznesach, powinni byc wyposazonym wylacznie na uwadze dobro ogolu. W

ostatnim fragmencie tejze wypowiedzi choru umieszczone okazuje sie byc ostrzezenie, ze zle rzady nieodpowiedzialnych wladcow niejednokrotnie

doprowadzaly do upadku miast, wiecej jeszcze wielkich mocarstw. W utworze zawarte sa takze slowa glebokiej dezaprobaty pod adresem mlodych ludzi

(wypowiedziane ustami posla Ulissesa). Zastali nazwani prozniakami, darmozjadami lubujacym sie w zbytku, z jakich zaden nie nadaje sie dzieki obronce

ojczyzny (mialo to zachecic mlodzi rycerska w celu grozacej w tej chwili wojny przeciwko Moskwie). Kochanowski wprowadzil dodatkowo do katastrofy

pewne szczegoly, ktore pomimo umiejscowienia dzialaniu w Troi nadaja jej jednak lokalny koloryt (jest mowa na temat rotmistrzach, starostach; w czasie

obrad Rady panuje typowy lokalny balagan). Uwazaja przewodnia calego utworu okazuje sie byc stwierdzenie, ze panstwo ktorego obywatele rzadza sie

prywata, a nie zaakceptowac miloscia ojczyzny musi zginac.

33. Udowodnij roznorodnosc tematyczna piesni J. Kochanowskiego.

Piesn jest gatunkiem bardzo zepsutym, siegajacym podrecznikow antyku, mocno zwiazanym sposrod muzyka a, takze poczatkowo wykonywanym wraz z

nia. Pierwszym tworca piesni a, takze wzorem w celu Jana sposrod Czarnolasu byl Horacy – nalezy pamietac, ze niektore piesni Kochanowskiego sa

przekladami rzymskiego poety. Znajduja sie one w wiekszosci powazne, ich tematyka okazuje sie byc zas obfita. Wystarczy doprowadzic do realizacji

przegladu roznorodnych rodzajow piesni. Sa wsrod nich:

-towarzyskie ( w inny sposob biesiadne ) np. „Milo szalec, jak czas poprzez temu―

-piesni milosne Piesn XXI

-piesni refleksyjne „Serce roscie patrzac na owe czasy―

-piesni patriotyczne „Piesn o spustoszeniu Podola―

-piesni bedace pochwala wsi „Piesn Swietojanska na temat Sobotce―

-piesni pochwalne

Problematyka piesni krazy wokol zagadnien takich jak przemijalnosc, krotkotrwalosc egzystencji, cnota, rozum, patriotyzm, niesmiertelnosc poezji,

afirmacja swiata, przyrody i egzystencji, milosci. Zapatrywania filozoficzne czesto stanowia dziedziny piesni refleksyjnych.

Przykladem piesni patriotycznej moze byc „Piesn na temat spustoszeniu Podola―, ktora obejmuje skarge a, takze lament poprzez klesce Polakow

poniesionej w toku napadu Tatarow na Podole, obrazy tejze kleski to: zrabowana gleba i osobistosci ( damy i dzieci ) uprowadzone przez wroga. Poeta

odwoluje sie w celu tych, jacy czuja nadal milosc w celu ojczyzny, zadajac zemsty, ostroznosci w funkcjonowaniu, przygotowania zasobow dla wojsk,

mysli na temat kraju a nie na temat prywacie. Piesn konczy sie ostrzezeniem:

Syci mie ow rym: „Polak madry poprzez szkodzie―

Lecz jesli prawda i sposrod tego naszej firmy zbodzie,

Oryginalna przypowiesc Polak sobie nabedzie,

Ze a, takze przed szkoda, i poprzez szkodzie glupek.

Do piesni refleksyjnych jestesmy wstanie zaliczyc piesn pt. „Serce roscie patrzac na owe czasy! ―. Jest to poetycki akt renesansowej filozofii,

przekonanie o harmonii swiata, urodzie natury, rozkoszy, odpowiedniego miejsca dla wszelkiego elementu: lasu, lodu, ziarna, ptactwa, finalnie czlowieka

na temat prawym sumieniu. Zauwazamy przeciwstawienie osobnika radosnego, ktoremu zbyteczne nawet ucho i osobistosci, bo ma czyste serduszko i

tego „kogo gryzie mol zakryty―.

Piesn XXV – „Czego chcesz od nas Panie za twe hojne dary.. ― zalicza sie do piesni pochwalnych. Zawiera cudowna, renesansowa wizje swiata.

To kosmos a, takze ziemia to dzielo boskie, pelne harmonii i uporzadkowania, czlowiek odczuwa sie dziedzicem Boga na ziemi, chwali dzielo sztuki

Boskie-od dalekiego kosmosu poprzez zdzbla trawy ozdobione kropla rosy.

Zagadnieniem piesni XXIV jest tworca, poeta, swoim tworczosc a, takze niesmiertelnosc wynikajaca ze slawy. Nie poprzez raz 1-wszy o tym

podsluchujemy, przeciez Horacy w wlasnych „Carminach― pisal „non omnis moriar― ( nie wszytek umre ) i „exegi monumentum― ( pomnik

osobiscie stawiam trwalszy niz wraz ze spizu ). Jestesmy widzami narodzin kultu artysty

34. Przedstaw przerozne wsi w calej literaturze naszego renesansu.

Jan Kochanowski „Piesn Swietojanska na temat Sobotce―

Obfity poemat zbudowany z 12 piesni na temat zyciu wioski. Tematem piesni sa obrzadki ludowe, zwiazane z noca swietojanska. Jest to proba

wykonania pierwszej polskiej sielanki. Poeta chwali los na wioski. Obraz okazuje sie byc wyidealizowany. Pisarz nie przypomina o problemach i klopotach

codziennych, co wiecej praca ukazana jest jak czynnosc sprawiajaca radosc. Zywot wiejskie jawi sie jak szczesliwa egzystencja pelna cnot, gdzie

dojrzewa sie grzecznie, poboznie a, takze bezpiecznie. Robota na pozycji choc zmudna daje czlowiekowi stale a, takze pewne koszty utrzymania, wysilek

natomiast jest motywem do dumy. Po wykonywania zadan mozna odpoczac wesolo spedzajac czas dzieki tancach a, takze spiewach. Czlowiek zyje

dzieki wsi w calej harmonii sposrod przyroda. Gwoli Kochanowskiego egzystencja zwyklych chlopow godna okazuje sie byc podziwu, albowiem to w

istocie oni wskazuja zmeczonej zyciem dworskim szlachcie jak odszukac spokoj, lad i harmonie w obcowaniu z natura.

Szymon Szymonowic

Sielanki Szymonowica to komplet 20 skladow. Poeta dokonuje afirmacji pogodnej, beztroskiej rzeczywistosci, pisze na temat milosci a, takze

staropolskich weselach szlacheckich, Jak i rowniez mozliwosci szybkiego pocieszenia sie po odejsciu kochanki. Przedstawiony w sielankach obraz wioski

polskiej poczatkow 17 stulecia jest wynikiem obserwacji stosunkow tam panujacych. Nie unika autor zapisywania o ujemnych stronach egzystencji

wiejskiego, na temat nierownosci spolecznej, o zlych cechach ludzkich charakterow, na temat polityce krolewskiej. Ten obraz mozna odczytac jako

protest poety przeciwko niesprawiedliwosci spolecznej, ktora zawsze dotyka najubozszych i w najwiekszym stopniu wykorzystywanych.

WOM:

Okresowi renesansu charakteryzujacemu sie poczuciem pociagajaca i harmonii towarzyszylo nieodmienne i powszechne przekonanie, ze stan ziemianski

jest nastrojem szczesliwym, zapewniajacym czlowiekowi rzeczywiste powodzenie a, takze radosc. Uciechy plynace sposrod zycia jednostki na wioski

mocno podkreslili w swojej tworczosci: Szymon Szymonowic, Mikolaj Rej i Jan Kochanowski.

Szymon Szymonowic a mianowicie byl wybitnym kontynuatorem sielanki antycznej, malujacej zycie proste i nieskomplikowane, wiedzione w calej

obcowaniu w calej z natura przez pasterzy, wiesniakow, rybakow, doswiadczajacych uczuc smutku, zalu, kochajacych a, takze opowiadajacych na temat

swojej wybranki prosto sposrod serca, podsmiewajacych sie sposrod siebie a, takze swoich amorow. Sielanki swoim ze wzgledu na tekst, stopien

zawartej w tych propozycji mitologizacji a, takze jezyk jest dozwolone podzielic dzieki dwa warianty. Pierwszy holduje dworskie konwencje i obejmuje

utwory, ktore sa czy tez przykladami, badz przerobkami idylli antycznej, czy tez tez zestawem oryginalnych obrazkow z egzystencji wiejskiego, jednak

alegorycznych, kompletnych powiazan sposrod mitologia±, gdzie pod maska pasterzy a, takze pasterek przedstawia Szymonowic osob i zwiazki

dworskie. Bez watpienia obrazy dekorowane w sielankach konwencjonalnych w niczym nie przypominaja prawdziwego egzystencji wsi. Te wszystkie

postacie wystepuja przy mitologicznymi imionami: Dafnis, Licydas nie sa prawdziwe jednakze sztuczne a, takze zmyslone, jednak prawdziwe bez

watpienia sa odczucia, szczescie a, takze nieszczescie w calej milosci, jakich doswiadcza niemal kazdy, podobnie jak i smialkowie utworow

Szymonowica. Wszystkim wiecej lub wybitniej dworskim sielankom przeciwstawiaja sie sielanki na temat tresci realistycznej, wyplywajace sposrod trafnej

a, takze celnej obserwacji i weryfikacje zycia, takowej jak "Kolacze" i "Zency". W nich to kresli prawdziwy obraz zycia wiejskiego, chociaz rozni± sie od

siebie tematycznie.

"Zency". Po utworze tymze poeta zrywa zupelnie sposrod konwencjonalnym, sielankowym obrazem-snem. Obszar beztroskich pasterzy zajmuja

spracowane wiejskie damy, narzekajace dzieki swoj zycie. Uderzajacy okazuje sie byc realizm, sposrod ktorym poeta maluje tragedie ludu wiejskiego,

dzielem dloni tego ludu wszakze okazuje sie byc przepych urodziny i obfite zycie przedstawione w "Kolaczach". "Zency" otwarcie zarysowuja konflikt

miedzy panskim dozorca a mianowicie Starosta, ktory to wystepuje zawsze z wiernym symbolem naszej wladzy a mianowicie nahajka±, a chlopem

zdecydowanie pedzonym w celu roboty.

Widzimy wiec tu krytyczna weryfikacje zycia a, takze sytuacji chlopow.

Mikolaj Rej - byl nazywany ojcem polskiej podrecznikow. Jest on autorem "Rozprawy miedzy trzema osobami: Panem, Wojtem a Plebanem". Jest to

utwor na temat problematyce spolecznej, zaczyna sie rozmowa Pana z Wojtem. Pan krytykuje postepowanie ksiedza, ktory nie zaakceptowac odprawia

nabozenstw nalezycie. Takze nauki ksiedza sa najmniejsze, ale laje za to czesto. Pan boi sie, badz czasem z tej przyczyny postepowaniu kazdy wraz z

ksiedzem nie odnajda sie dzieki lewicy, innymi slowy czy nie zaakceptowac zostane potepieni. Wojt okazuje sie byc oskarzony. Nie atakuje nadal

ksiedza, twierdzi tylko na temat dziesiecinie, swiadczeniach w czasie koledy. Te przedmioty jednocza Wojta z Bogiem. Pan ciagle podejmuje krytyke.

Mowi na temat odpustach, ktore sa odpowiednio jarmarkami. Osoby znosza ksiedzu kury, winko, jaja, pija pod kosciolem, wrzeszcza, spiewaja, za co

otrzymuja odpust. Teraz zamyka sie w celu rozmowy Pleban, ktory w istocie nadszedl. Rozpoczyna krytykowac urzedy swieckie. Twierdzi, ze dzieki stu

urzednikow, jeden okazuje sie byc sprawiedliwy a, takze nieprzekupny. Sedziowie nie potrzebuja odprawiac swych procesow, chyba ze za poboczne

swiadczenia. Rozmaite lapowki a, takze daniny przypominaj zbiory mysliwego, na przyklad np. sarna, zajac, kura, lis. Ksiadz krytykuje rowniez Sejm i

swoim bezowocne obrady, prywate wyjawszy zabezpieczenia rzeczy narodowych. Wojt sluchajac tego sporu zamyka sie a, takze przedstawia

przygnebiajacy los chlopa. "Ksiadz Pana wini Tatusiek Ksiedza, a nam prostym zewszad nedza". Okazuje sie, ze chlopa ciagna wszyscy: Urzednik, Wojt,

Pleban. Trzeba wreczac im to gesi, to kokosz. Pod spodem przymusem przeprowadzic trzeba tloke, prace poboczna procz panszczyzny. Ksiadz nie

zaakceptowac pozwala na nowo zwozic ziarna poki nie zaakceptowac wybierze dziesieciny, wsrod dogodniejszych kop snopkow. Zwozka podobnie jest

klopotliwa, bo a, takze Pan a, takze Ksiadz domagaja sie pierwszenstwa. Chlop krytykuje postepowanie szlachty wobec jego zasobow, podnoszenie

czynszu, zwiekszanie panszczyzny. Mowi tez o stratach, jakie szlachta ponosi wskutek zycia wiecej niz stan. Zbytki powoduja niedobor rozsadku a, takze

nieuchronne zbankrtuowania. Chlop okazuje sie byc zadowolony wraz ze swego losu. Jest osoba uczciwym a, takze nie zal mu zywota. Ksiadz a, takze

Pan nie zaakceptowac sa ukojeni. Pan karci Wojta zbytnio zbytnia poufalosc i odwage. Utwor okazuje sie byc obrazem rzeczywistosci.

W "Zywocie czlowieka poczciwego" zawarl Rej wskazowki dotyczace zycia szlachty na wioski, omawia proces calego jej zycia. Po mlodosci zaleca

cwiczenia zwiazane z obyciem towarzyskim a, takze rzemioslem militarnym. Nauki nie zaakceptowac zaleca studiowac. Gramatyka trudzi umysl, a jezyka

jest dozwolone sie wyszkolic bez jej znajomosci. Niedoswiadczony szlachcic musi posiadac jedynie poczucie sprawiedliwosci, stalosci, roztropnosci,

umiarkowanie, milosierdzie, statecznosc a, takze zdolnosc swoich korzysci. Wowczas gdy mlody szlachcic dorosnie, musi zajac sie gospodarstwem a,

takze ozenic. Zwiazek malzenski wypada zawierac sposrod osoba rownego stanu a, takze majetnosci. Az do urzedow nie powinno sie pretendowac.

Podczas roku przewidzial rowniez Rej zajecia w celu mlodego niedoswiadczonego gospodarza: wiosna nalezy sadzic drzewa a, takze krzewy na dzialce,

szczepic galezie, obcinac, mszyce zbierac, krzaki okopac, przygotowywac grzedy sposrod truskawkami itp. Latem jest dozwolone z tychze

przygotowanych wiosna krzewow a, takze drzewek byc wyposazonym owoce a, takze pozytek. Znajduja sie juz wtenczas jabluszka, gruszeczki,

sliweczki, ogoreczki, malineczki. Latem gospodarstwo przynosi takze: maselko, serek, jajka swieze, sa tez kurki, jagniatka, ryby akwariowe. Wszystko w

celu uzytku gospodarza. Nie nalezy tratowac pola chlopskiego, bo to wznieca niesmak i osobistosci zle dzialaja. Zima ciagnie najwieksze rozkosze. W

lasach polowania z przyjaciolmi, a takze lowienie ryb w przereblach, zastawianie sidel i potrzaskow na zwierzeta futerkowe. Na strychu wszystko

przygotowywane jest to biesiady. Caloroczne zapasy daja finalnie pozytek. Lecz i zima nalezy pilnowac gospodarstwa. Wybrac sie na targ tez jest

dozwolone z wytworami, albo podobnie u handlarza sie zabawic i baranow i cielat kupiwszy ekonomicznie sprzedac, w calej innej obszarze drozej.

Widzimy, ze Rej dba na temat wygode szlachcica. Nie zajmuje sie juz caloscia gospodarki narodowej, wobec chlopow zachowuje humanitarny stosunek,

a korzysci widzi dla szlachty.

Jan Kochanowski takze podejmuje w swych utworach tematyke zycia dzieki wsi. Po Czarnolesie istnieje wiele ladnych tego typu skladow. "Na lipe" to

wiersz o bardzo lubiany drzewie, specjalnie cenionym. Poeta zwraca obserwacje na to, ktore wartosci przynosi lipa. Miod, szept lici, cien, trel ptakow. Sa

to wartosci, ktore drzewo pozyskuje czlowiekowi. "Przymow chlopska" a mianowicie utwor w calej formie dialogu miedzy szlachcicem a wlodarzem.

Wlodarz odmawia dalszego popijania z panem, bo boi sie, ze po pijanemu moze obrazic pana. Tatusiek przypomina stare lata, kiedy dwie strony mialy

wiecej zaufania. Chlop podobnie o tym pamieta, ale czasy zmienily sie na swoim niekorzysc. Jest to jeden sposrod utworow gdzie poeta zahacza problem

spoleczny w Polsce. Przedstawionej sytuacji nie zaakceptowac aprobuje. "Pien swietojanska na temat sobotce" a mianowicie sklada sie ze wstepu i 12

piesni spiewanych przez panny. Jest to utwor oparty dzieki tradycjach uroczystosci poganskich ku czci Kupaly. Daje poeta w ten sposob termin swojemu

podziwowi dla zwyczajow ludowych. Chwali wies a, takze zycie wsiowe. W utworze rozbrzmiewaja nuty radosci. Wydaje sie byc mowa na temat milosci,

tancu i spiewie. Wydaje sie to zupelnie ewidentne, jezeli wezmiemy pod obserwacje charakter przedstawianej uroczystosci. Piesn panny pozostalej mowi

na temat tancu a, takze radosci. Naklania wszystkich w celu pojscia w calej jej slady. Ostatnia panna w pieni swej obejmuje pochwale egzystencji

wiejskiego. Chwali wesolosc a, takze spokoj wioski. Chlop podtrzymuje ze wlasnej pracy mojej dziurki i rodzine, a zawod jego okazuje sie byc znacznie

spokojniejszy i bezpieczniejszy niz zeglarza, zolnierza badz pisarza. Oblicza nastepnie wszelakie przyjemnosci wykonywania zadan, chwali wieczorne

spiewy a, takze tance. Dzielo nalezy traktowac jako artystyczne uroczystosci ludowe. Jest odbiciem radosci egzystencji w czasie swieta majacego swe

poganskie tradycje.

35. Udowodnij, ze ideologia epoki znalazla wplyw dzieki uksztaltowanie herosa lirycznego w calej poezji Jana Kochanowskiego.

Renesans charakteryzowal sie miedzy innymi wszechstronnymi zainteresowaniami,

poczuciem radosci bycia oraz poszukiwaniami dlan form, czesto w calej kulturze antyku i nieskazonych idealow w calej Biblii. Opierajac sie na tych zrodel

powstaly 2 glowne prady epoki: humanizm i reformacja. Jan sposrod Czarnolasu byl wybitnym humanista i dlatego w swoim poezji znajdujemy echa

ideologii epoki. Naprawde juz we fraszce „Na lipe― podejmuje typowo renesansowy motyw pochwaly piekna a, takze dobroczynnego oddzialywania

przyrody dzieki ludzka psychike. Zawiera dodatkowo pochwale a, takze zachete w celu harmonijnego wspolzycia z natura. Natomiast we fraszkach

zartobliwych umiejetnie a, takze bez zawisci wysmiewa niedoskonalosci ludzkie udowadniajac poczucie humoru, bystrosc obserwacji a, takze

umiejetnosc krytycznego spojrzenia warte humanisty.

Fraszki refleksyjne jak np. „O zywocie ludzkim― wyrazaja zadume nad zyciem, miejscem a, takze rola jednostki w planecie, zastanawiaja morzem

nim samym zgodnie z duchem renesansu.

Piesni Jana Kochanowskiego powstaly przewaznie w okresie dworskim, ale dodatkowo podczas mieszkania w Czarnolesie. Poeta zawarl w tych

propozycji swoje prawie wszystkie przemyslenia i z ich pomoca mozna sie wiele dowiedziec o samym autorze. Najwczesniejsza piesn „Hymn do

Boga― jest piesnia pochwalna, hymnem, w ktorym poeta wyslawia dobro Boga a, takze dziekuje Jemu za dzielo sztuki stworzenia swiata oraz jednostki,

a takze harmonie miedzy nimi panujaca. Jest to wyraz filozofii humanistycznej. Po piesni „Serce roscie, patrzac na owe czasy... ― Kochanowski

przypomina dwie postawy charakterystyczne w celu renesansu: stoicyzm i epikureizm i ostatecznie dokonuje ich syntezy. Pod zadnym pozorem

najwazniejsze okazuje sie byc miec nieskalane sumienie, radzi, aby uzywac z szansie do uciechy, ale rozwaznie i w calej sposob umiarkowany. Wlasnie

w calej poczatkowej fazie humanizmu najglosniej zabrzmiala pochwala ludzkiej, spolecznej aktywnosci, cnoty jako ceny samej w calej sobie. Po

„Piesni na temat cnocie― poeta stara sie uksztaltowac swiadomosc czytelnika. Kluczem okazuje sie byc tu slowo „cnota― rozumiane jako

zdolnosc uniezaleznienia sie od pokus i cierpien zwiazanych wraz ze swiatem podworza, odrzucenie uczuc niskich, nade wszystko zazdrosci.

Pielegnowanie w osobiscie cnoty okazuje sie byc obowiazkiem kazdego czlowieka, a najwyzsza cnota okazuje sie byc sluzba ojczyznie. Humanisci

przywiazywali tez wielka wage w celu slawy doczesnej i posmiertnej, istotny byl tez osobiscie proces kreatywny. W „Piesni o rzetelnej slawie―

Kochanowski zwraca sie do nabywcow z apelem, aby starali sie te banki pozostawic poprzez sobie slawe i honor. Problematyke sztuki porusza

dodatkowo w piesni „Niezwyklym a, takze nielada poslugi opatrzony... ―, zajmuje sie tworczoscia ale i samym artysta, ktory to z racji dzieki

posiadany dar jest jednostka wybitna. Obraz lotu morzem roznymi panstwami jest wyrazem przekonania podmiotu lirycznego w ten sposob, ze swoim

dziela pozostana tez popularne nie tylko rodakom, ale i hen poza granicami jego ojczyzny. Kochanowski nawiazuje tez w celu antyku. Wyrazenia z piesni

„Milo szalec, kiedy epoka po temu― sa parafraza fragmentu piesni Horacego, ktory to brzmi „slodko jest szalec w stosownym miejscu a, takze

czasie―. Takze filozofia epikurejska i stoicka w przytoczonych wczesniej utworach zaczerpnieta jest z antyku, podobnie podobnie horacjanskie

„carpe diem―.

Wyobrazenie o niesmiertelnej slawie to takze obyczaj antyczna ( topos exegi monumentum). Po piesni panny XII jest dozwolone odnalezc dodatkowo

topos arkadii – „Wsi spokojna, wioski wesola/ Ktory to glos twej chwale zdola? ―

36. Opisz modele osobowe wykreowane przez literature renesansowa.

W dobie renesansu pisarstwo parenetyczna ciagle pozostala innowacyjna. Nowa optymistyczna epoka propagowala nowe wzorce osobowe, idealy godne

podpatrywania. M. Rej proponuje projekt poczciwego ziemianina, poucza, ktore zycie musi wiesc szlachcic ziemski, gospodarz swojej majetnosci.

Wskazowki zawarte sa w calej „Zywocie jednostki poczciwego―, a wzorowy ziemianin zyje bezproblemowo dopatrujac uposazenia, rozkoszujac sie

darami przyrody o wszelkiej porze roku kalendarzowego, dbajac na temat harmonie, wypelnianie obowiazkow ale i rozrywke. Pokrewny model ziemianina

pokazuje „Piesn swietojanska na temat sobotce― wiecej jeszcze „Zency―

Inny wzor to idealny dworzanin. Wizerunek ten proponuje Lukasz Gornicki w calej dziele pt. „Dworzanin polski―. Idealny dworzanin to: istota ludzka

rycerski szanujacy swoje szlachectwo, wyksztalcony, umiarkowany o wytworne maniery a, takze znajomosc sztuki i muzy. Wsrod wzorcow

proponowanych poprzez literature renesansowa mozemy dodatkowo wyroznic: wzor patrioty, stawiajacego dobro ojczyzny ponad prywate, nie zalujacego

jej swych dobr wiecej jeszcze zycia. Tego rodzaju ideal stworzony jest w calej patriotycznych piesniach Jana Kochanowskiego, dzielach Modrzewskiego i

kazaniach ksiedza skargi, a nade wszystko literackim wcieleniem wzoru patrioty jest Antenor z „Odprawy poslow greckich―. Pozostal nadal jeden

wzorzec – rodzaj renesansowego autora, humanisty. Takowa jednostka nie zaakceptowac ogranicza sie do jednej dziedziny robienia, jest uniwersalna,

oprocz talentu ma rozlegla wiedze oraz zna jezyki obce. Takimi cechami odznaczali sie przenigdy m. in. J. Kochanowski, A. Frycz – Modrzewski, M.

Sep Szarzynski.

37. Wskaz ceny cenione poprzez czlowieka odrodzenia, odwolujac sie do wspanialych Ci skladow M. Reja i J. Kochanowskiego.

Po „Zywocie jednostki poczciwego― proponowany przez Reja wzorzec to ideal szlachcica – ziemianina, dla ktorego najwyzsza cena stanowi

ceniona przez starozytnych i humanistow cnota, rozumiana jako bycie czlowiekiem uczciwym, patriotyzm, los zgodne sposrod natura. Wlasciwy ozenek,

obowiazki gospodarskie a, takze obywatelskie okreslaja wartosc egzystencji czlowieka poczciwego. Z ogromnym kunsztem poetyckim i radoscia opisuje

rej zajecia gospodarskie, prace dzieki roli a, takze w ogrodzie, uciech plynace sposrod zycia rodzinnego, patriotyczne a, takze obywatelskie obowiazki

szlachcica. „Zywot... ― kresli czlowieka jak bogatego ziemianina, ktory okazuje sie byc dobrym gospodarzem, dba na temat swoja rodzine, z radoscia

korzysta z dobrodziejstw przyrody, zacnego ojca a, takze troskliwego malzonka, a takze prawego obywatela. „Poczciwosc nie wyplywa jednak sposrod

dziedzicznego badz nadanego tytulu, nie jest oparta na weneckich przykazaniach moralnych i etycznych. Z kolei Jan Kochanowski we fraszkach

potrzebuje Bozego blogoslawienstwa. Wedlug jego zasobow najwyzsza wartoscia jest niewinnosc ( jak u stoikow) rozumiana jak czyste etyka, ludzka

przyjaznosc i wiernosc pozwalajaca dozyc spokojnej starosci. Wie, ze dobra doczesne ni zapewnia prawdziwego powodzenia i spokoju wiec przestrzega

nieprzemijalnych, ponadczasowych norm a, takze przykazan. Specyficzne znaczenie przypisuje zdrowiu poswiecajac mu wybrana z fraszek. Podmiot

poetycki uznaje tezyzna fizyczna za wybrana z najistotniejszych wartosci, wzgledem ktorej inne dobra gubia swe istota. Poeta we fraszce „Na lipe―

chwali spokojne los w aprobacie z natura i nie zaakceptowac szuka wiele do powodzenia.

Rozwazaniom odnosnie ludzkiego egzystencji i swoim prawdziwych ceny w niektorych utworach kompanow poczucie przemijalnosci i „marnosci―.

Wedlug jednostki odrodzenia wypada zyc zgodnie z natura a, takze jej prawami, pamietac, ze wszystko mija ale wypada przy tym afirmowac zycie a,

takze w pelni z niego korzystac. Wedle stoikow wypada ze spokojem przyjmowac zmienne koleje losu i zapracowac spokoj lezacy wewnatrz broniacy

przed atakami fortuny.

38. Ustal, ktore sposrod problemow poruszanych w publicystyce A. Frycza Modrzewskiego sa nadal biezace.

Andrzej Frycz Modrzewski okazuje sie byc uznawany zbytnio najwybitniejszego publicyste polskiego renesansu. Najwazniejszym swoim dzielem okazuje

sie byc wydany w calej 1551 r. traktat „O poprawie Rzeczypospolitej―. W ksiedze o obyczajach autor rozwaza o czlowieku, jego naturze i na temat

ustroju swietnym uszczesliwiajacym wszelkich obywateli panstwa. Zastanawia sie nad cnotami i cechami charakteru niesamowitego obywatela

Rzeczypospolitej oraz morzem obowiazkami moralnego i etycznego postepowania urzednikow panstwowych w stosunku do kazdego obywatela. Pojawia

sie tu tez postulat rownosci wszystkich mieszkancowrezydentow wobec prawa i ubolewanie, ze w calej Rzeczypospolitej w celu roznych osob jest rozne

prawo. Na przyklad prawo karania smiercia okazuje sie byc zroznicowane dla ludzi z roznorodnych warstw spolecznych, inne w celu szlachty a, takze

inne w celu mieszczan. Rozmyslam ze, ow problem okazuje sie byc nadal biezacy. Tak w tej chwili bylo a, takze jest, ze ludzie majacy wplywy a, takze

takze bogaci podlegaja niekoniecznie tym samym prawom co typowy obywatel, jednakze zazwyczaj sa traktowani w duzej mierze lzej, w ogromnej liczbie

przypadkow moga sie chociazby kupic. Czesto osobistosci na kolosalnych stanowiskach unikaja kary albo dochodzenie w calej ich kwestii jest znacznie

przedluzone. Pozostalym problemem, ktory to porusza Modrzewski jest rola nauki a, takze wiedzy przenigdy kazdego czlowieka oraz wspolzaleznosc sily

panstwa a, takze jego potencjalu intelektualnego. Pisarz uwaza, ze nalezy szerzyc i propagowac oswiate, aranzowac nowe uczelni i poprawic sytuacje

finansowa nauczycieli. Obecnie wynagrodzenia nauczycieli sa skromne i kazdy z fachowcow odchodzi ze szkol lub po prostu zmaga sie z bieda i operuje

nadal sposrod dobrej woli. Ostatnio przeprowadzana jest reforma ale jednakze wiele szkol, szczegolnie w calej malych miasteczkach, zamknieto a, takze

dzieci czesto musza isc do tychze odleglych w duzej mierze kilometrow. Ponadto szkoly maja zazwyczaj za male srodki pieniezne na rozwoj pracowni a,

takze zakup pomocy naukowych, czasami nawet dzieki utrzymanie. Po ksiedze na temat wojnie z kolei mowi, iz kazda walka powoduje nieszczescia i

tragedie zwyklych mieszkancowrezydentow a nie zaakceptowac tych, jacy je wywoluja. Rowniez teraz w wojnach gina niewinni ludzie albo zolnierze

walczac w interesie pozostalych.

39. Zaprezentuj problematyke patriotyczna w literaturze renesansu, odwolujac sie w celu tworczosci Modrzewskiego, Skargi, Kochanowskiego.

Dorobek autorow i poetow renesansowych obfituje w przerozne ujecia dotyczace spoleczenstwa a, takze panstwa. Humanisci propaguja postawe

patriotyczna.

Frycz – Modrzewski i swoim traktat „O poprawie Rzeczypospolitej― to glosowanie w sprawie ojczyzny. Autor zahacza sprawy panstwa w piec

dziedzinach:

-„O obyczajach―

-„O prawach―

-„O wojnie―

-„O kosciele―

-„O szkole―

Po ksiedze I "O obyczajach" sa zawarte rozwazania nad struktura panstwa. Modrzewski twierdzi, ze: - kazdy mieszkaniec okazuje sie byc obywatelem a,

takze panstwo musi mu zapewnic szczescie, a mianowicie o ceny czlowieka nie zaakceptowac decyduje urodzenie, - kazdy czlowiek musi byc prawnie

przygotowany w celu pracy, a ludzmi niezdolnymi do pani a powinno opiekowac sie panstwo, a mianowicie nalezy ustanowic urzedy nadzorujace

wszystkie sfery zycia (urzedy miar, urzad do zwalczania zebractwa.

Po ksiedze II "O prawach" pisarz powraca do wymiaru kar zbytnio zabojstwo. Owczesne prawo uzaleznialo je od pochodzenia spolecznego przestepcy

(szlachcic za zabojstwo chlopa placil niewielka grzywne, zas w wypadku odwrotnej facet byl karany smiercia). Pisarz proponowal zaplanowac nowy

przepis prawny sposrod udzialem czlonkow wszystkich stanow.

W ksiedze III "O wojnie" autor przeciwstawia sie wszelkim konfliktom zbrojnym, a najsurowiej potepia wojny zaborcze. Proponuje rozwiazywanie

konfliktow dzieki drodze dyplomatycznej (spotkania wrogich stron w calej neutralnym rejonie, sankcje gospodarcze).

Modrzewski twierdzi, iz "zadne korzysci sposrod wojny nie zaakceptowac sa tak wielkie, aby mogly jej szkodom dorownac". Ludzi wywolujacych wojny

okresla zbrodniarzami, Tatarami.

W ksiedze IV "O Kosciele" odrzuconej przez cenzure w polskim wydaniu w calej 1551 r. Modrzewski ofiaruje: - utworzyc kosciol narodowy niezalezny od

Rzymu, a mianowicie wybieranie papieza przez wszelakie narody chrzescijanskie, - obsadzanie stanowisk arcypasterzow przez osob wyksztalconych a,

takze szlachetnych.

Po ksiedze V "O szkole" autor przeciwstawia sie wydawaniu pieniedzy dzieki rzeczy zbyteczne, takie jak doskonale domy oraz sute biesiady. Proponuje

srodki pieniezne przeznaczone dzieki ten plan wykorzystac w calej inny praktyczniejszy i szlachetniejszy sposob, a mianowicie dzieki dotowanie

szkolnictwa w czasach, gdzie nie docenia sie wiedzy i wykonywania zadan nauczycieli ksztalcacych przyszle, swieze talenty polityczne i literackie.

Modrzewski ofiaruje przejecie kurateli nad szkolami przez panstwo, a prawo do uczenia sie zapewnia wszystkim chlopcom niezaleznie od pochodzenia

spolecznego. (Po raz 1-wszy prawo kroczenia dziewczat w celu szkoly ustanowiono w 1773 r. )

W swych kazaniach ks. Skarga porownuje wewnetrzne niesnaski w lonie Rzeczypospolitej w celu chorob. Dzieki temu pietnuje on:

- niezyczliwosc ludzka ku Rzeczypospolitej, innymi slowy brak wybranki ojczyzny a, takze prywate, cechujace obywateli. Namietnosc ojczyzny okazuje sie

byc podstawowym musem kazdego obywatela i prawem Bozym. Te dwie ceny (Bog a, takze ojczyzna) winny sie dobierac w wybrana calosc. Obywatele

powinni porzucic dobro prywatne dla ratowania dobra wspolnego, dla zacna ojczyzny trzeba poswiecic komplet: majatek, sily, zdrowie, fuks, a nawet los.

- niezgode wewnetrzna. Po narodzie powinna stac sie zgoda, albowiem laczy na niego jedna kult, jedna ojczyzna, jeden trusia, te same prawa i swobody

obywatelskie, takie same sady, sejmy i trybunaly. Skarga wymienia grozne rezultaty, do jakich moga spowodowac niezgodni obywatele - duzy sejmowe,

walki domowe, a w rezultacie upadek i zaglada panstwa. W nastepstwie sporow odpadna ziemie zjednoczone z Korona, jezyk a, takze narod wymra, a

obywatele stana sie internacjonalnymi wloczegami. Zdecydowanie przyczyny niezgody wymienia Skarga chciwosc, obzarstwo, pyche, zazdrosc, oblude

a, takze obmowe.

a mianowicie oslabienie potegi krolewskiej. Skarga byl zdecydowanym zwolennikiem silnej wladzy krolewskiej, lecz przeciwnikiem monarchii absolutnej,

prowadzacej w celu tyranii a, takze despotyzmu. Postulowal przyznanie krolowi pelni potegi i ustanowienie jedynego pochodzenia prawa. Panstwem

powinien rzadzic krol, wspierany madra sugestia, zlozona sposrod przedstawicieli narodu. Jako przyczyny istniejacego formy rzeczy wymienia nadmierna

wolnosc szlachecka, zle funkcjonowanie sejmu oraz rozsypanie dochodow ciebie i pustki w skarbie panstwa.

a mianowicie roznowierstwo a, takze herezje. Wedle Skargi, kult i kaplanstwo sa fundamentami panstwa a, takze jego potegi. Krolestwo lokalne od

szesciuset lat opiera sie na wierze Kosciola rzymskiego, a teraz heretycy domagaja sie, by stara kult ustapila nowej. Jednak heretycy nie sa spojni, nie

zaakceptowac tworza jednosci. A w celu Skargi jakiekolwiek badz krolestwo nie powinna dlugo trwac, jezeli ma wielu bogow. Warunkiem powodzenia

Rzeczypospolitej okazuje sie byc jednosc a, takze zgoda, jakiej podstawa okazuje sie byc wiara katolicka. Latwo okazuje sie byc naprawic niezgode u

katolikow, ale obok heretykow jest to niemozliwe, bowiem rozmaitosc wiar przeszkadza w calej przyjazni miedzyludzkiej i poglebia niezgode. Heretycy

dziela krolestwa i gubia je. Tolerowanie wiec roznowiercow odbija sie ujemnie dzieki wszystkich domenach zycia, takze publicznego, jak i prywatnego.

Heretycy nie sa w stanie nawet odparowac panstwa przed poganami, bo rozdarte sprzecznosciami wyznaniowymi ludnosc nie jest sprawne do wygrania

wojny. Skarga wzywa totez krola w celu obrony wiary katolickiej, jak straznicy moralnosci i bazy jednosci narodu, oraz w celu przywrocenia jednosci

religijnej w calej narodzie. Wymaga odciecia roznowiercow od wszelakich urzedow a, takze pozbawienia ich ochrony sadowej. Rownoczesnie podwaza

legalnosc a, takze znaczenie konfederacji warszawskiej.

a mianowicie niesprawiedliwe prawo i niepraworzadnosc. Skarga stwierdza, iz wyjawszy praw solidnych nie ma rzeczywistej wolnosci. Zbyt prawa

sprawiedliwe uwaza pisane, umieszczone dzieki tablicach Mojzeszowych, duchowne, wyznaczone przez Zwiazek wyznaniowy oraz krolewskie i

urzedowe, ustanowione w celu porzadku, sprawiedliwosci i karnosci. Za prawa niesprawiedliwe uznaje m. in. prawo na temat mezobojstwie, konfederacje

warszawska (dotyczaca roznowiercow), odwlekanie egzekwowania wyrokow sadowych oraz zniesienie egzekucji wyrokow sadow duchownych (Skarga

byl zagorzalym katolikiem, przejawiajacym niemalze fanatyzm religijny). Skarga krytykuje sadownictwo za istniejacy w nim balagan (istnialo wowczas

wiele sadow - ziemski, podkomorski, grodzki, miejski). Wskazuje takze dzieki problem przekupstwa. Domaga sie dodatkowo zniesienia norm

ograniczajacych a, takze naruszajacych przywileje Kosciola a, takze krola. Jednoczesnie walczy na temat usprawnienie sadownictwa i potegi

wykonawczej a mianowicie np. szybkie sadzenie a, takze bezwzgledne przeprowadzanie wyrokow.

a mianowicie upadek moralnosci i obyczajowosci. Skarga przedstawia wszelkie grzechy, swiadczace na temat upadku dotychczasowego porzadku.

Wymienia wsrod tych propozycji herezje, mezobojstwo, ucisk a, takze wyzysk chlopa, lichwiarstwo, skok dobr ogolnych, krzywoprzysiestwo, szafowanie,

niemoralnosc a, takze brak sprawiedliwosci w sadach.

Przyrownuje finalnie ojczyzne w celu matki, jakiej, skoro urodzila i wychowala dzieci, winne sa ow lampy led szacunek oraz do tonacego okretu, ktory to

wszyscy, w calej chwili zagrozenia, opuszczaja (nawiazanie do starozytnej retoryki Horacego).

Przy pomocy tejze oryginalnej retoryki pietnuje on wady szlachty, podkresla mase problemow a, takze zjawisk, ktore maja polozenie w kraju oraz

proponuje reperacje istniejacego formy rzeczy. Rownoczesnie przepowiada on, iz rozplenienie sie owych chorob doprowadzi do upadku

Rzeczypospolitej.

Jednym sposrod tworcow, w celu ktorego ojczyzna byla kwestia bardzo zasadnicza, byl Jan Kochanowski. Swoj stosunek w celu ojczyzny wyrazal

zarowno w calej piesniach patriotycznych (Piesn V "O spustoszeniu Podola", XII "O cnocie" i 19 "O rzetelnej slawie"), jak i we fraszkach, w ktorych

krytykowal wady moralne i spoleczne narodu naszego. W Piesniach propaguje Kochanowski model obywatelskiej postawy, abdykacji z prywaty i

sumiennej pracy w celu dobra ojczyzny.

Jednak najbardziej waznym utworem Kochanowskiego, odnoszacym sie do sprawy panujacej w calej Rzeczypospolitej okazuje sie byc "Odprawa poslow

greckich". Dzielo, nawiazujacy tematycznie do okresow starozytnych, formuluje przeslanie w celu obywateli, mowiace, iz prywata i przekupstwo

doprowadzic sa w stanie jedynie w celu upadku Rzeczypospolitej. Wyraznie spostrzec mozna mnogie analogie w celu wydarzen politycznych tego

okresu. Priam wykazuje zaskakujace zwiazek do krola Zygmunta Augusta, chwiejnego a, takze slabego. Podpowiedz Krolewska obraduje na wzor

naszego Sejmu. Zanotowac mozna prywate, egoizm a, takze przekupstwo, ktore tak bardzo rozpanoszyly sie dzieki polskim dworze. Utwor stanowi

ostrzezenie, iz nie przetrwa zadne panstwo, w ktory to interesy mieszkancowrezydentow beda wetkniete ponad dobro ogolu.

Pozostalym patriota, broniacym spraw Rzeczypospolitej jest Mikolaj Rej. Po "Zywocie jednostki poczciwego" wyszukac mozna wzorzec prawego

obywatela. Lecz zasadniczym utworem, gdzie Rej wyklada gnebiace na niego sprawy a, takze swoj lek o spoleczny wizerunek panstwa jest "Krotka

rozprawa... ". W dziele tym Rej przedstawia wszystkie nieprawidlowosci, ktore dostrzega w calej owczesnych stosunkach spolecznych. Nade wszystko

podkresla wyzysk stanu chlopskiego, ponadto akcentuje prywate szlachty i kleru.

40. Scharakteryzuj tworczosc M. Reja jak pisarza reformacji, odwolujac sie do wspanialych Ci skladow literackich.

M. Rej od 1541 r. byl kalwinem, stad w calej jego utworach mozna wyszukac postulaty reformatorskie i protestantyzmu. Echa reformacji wyraznie mozna

dojrzec w „Krotkiej rozprawie miedzy trzema ludzmi, Panem, Wojtem a Plebanem―. Utwor okazuje sie byc napisany sposrod pozycji kalwina i w calej

duzej czesci stanowi nawiazanie do wymogow wysuwanych poprzez protestantow, co jest zwlaszcza widoczne w calej krytyce duchowienstwa

katolickiego. Rej atakuje sposrod pozycji reformatorskich wady a, takze przywary ksiezy, oskarzajac duchownych katolickich na temat lenistwo,

nieuczciwosc, spoznianie sie na poranne msze, zaniedbywanie swych przymusow. Autor zarzuca klerowi handel odpustami, zamilowanie do egzystencji

w przepychu i sztuczne zawyzanie wielkosci swietych, dzieki ktorych ciagle pobierane sa daniny. Krytykuje rowniez obyczaj placenia ksiezom danin a,

takze „koled―, ktore sa wedle niego jedynie kolejnymi pretekstami do bogacenia sie wydatkiem prostego a, takze zabobonnego chlopa.

Wiele sposrod epigramatow znajdujacych sie w „Zwierzyncu― jest umocowanych w duchu reformacji. Rej krytykuje lecz rowniez zakonnikow jednak

takze papieza, oskarza na temat naduzycia oddajac przy tym charakter sporow wyznaniowych renesansu a, takze pomagajac wspolczesnemu

czytelnikowi uchwycic istniejace w calej owczesnej Rzeczypospolitej antagonizmy wspolwystepujace na tle religijnym. I tak na przyklad epigramat

„Mnich― to portret demonstracyjnie obnoszacego sie wraz ze swa wiara zakonnika, ktory to uwaza, ze noszenie habitu wyroznia na niego i siega

ponad zwyczajnych ludzi. Tymczasem mnich tenze jest w rzeczywistosci glupi, prymitywny i zabobonny. Autor ubolewa rowniez, ze prosci osobistosci,

uwazajac zabobonnych i prymitywnych mnichow zbytnio swietych, z najwieksza przyjemnoscia ich utrzymuja, a nawet bogaca. Z kolei epigramat

„Pleban pieska na cmyntarzu pochowal okazuje sie byc anegdotka na temat plebanie, ktory to pochowal swojego psa dzieki cmentarzu nieopodal

grobow lojalnych. Gdy parafianie poczuli sie urazeni a, takze poskarzyli sie biskupowi, pleban przekupil wlasnego zwierzchnika. Biskup, wziawszy

lapowke, nie tylko rozgrzeszyl plebana, jednak z psa uczynil parafianina. Jest to wyrazna krytyka duchowienstwa katolickiego, oskarzanego przez Reja o

pazernosc, chciwosc, branie lapowek a, takze lekcewazenie zasadniczych zasad wiary. Inny epigramat, „Baba, co w pasyja plakala, stanowi

nawiazanie w celu czesto wysuwanego przez protestantow postulatu odprawiania nabozenstw w calej zrozumialych w celu wszystkich lojalnych jezykach

narodowych. Rej sugeruje, ze prosci ludzie nie zaakceptowac rozumieja lacinskiej liturgii, nie zaakceptowac wzruszaja ich spiewane poprzez lacinie

nabozne piesni wielkopostne, wiec ich uczestnictwo w calej odprawianej mszy swietej okazuje sie byc jedynie bezmyslne i powierzchowne.

41. Wyklaruj, na czym polega dramat ojca a, takze kryzys swiatopogladowy poety w calej „Trenach―.

Jan Kochanowski byl wzorem humanisty, w wlasnych utworach czesto nawiazywal w celu filozofii stoickiej - osobiscie pragnal okazac sie stoikiem. Byl

przekonany, ze jest konfidencjonalny osiagniecia odgrywa spokoju wewnetrznego, rownowagi duchowej. Dopiero smierc ukochanej Urszulki pokazala, jak

bardzo sie mylil:

"Nieszczesliwy moja osoba czlowiek, jakim lata wlasne

Na tym strawil, zebych byl ujrzal progi twoje!

Terazem nagle wraz ze stopniow zeszlych zrzucony

I miedzy insze, jeden sposrod wiela policzony. "

Kochanowski byl przekonany, ze Urszulka odziedziczyla poprzez nim dar, mial wiare, ze przejmie ona lutnie poetycka. Jej smierc, smierc malej oliwki,

slowiczka rozwialy marzenia poety.

Odzwierciedleniem weneckich rozterek poety jest cykl trenow przeznaczony Urszulce. Tren jest gatunkiem biblijnym. Byl zastrzezony w celu znanych a,

takze zasluzonych internautow, ale Kochanowski zerwal sposrod ta maksyma. Piszac potrzebuje zrozumiec to, co sie stalo, wesprzec sobie samemu,

rownoczesnie stara sie dowiedziec, co obecnie dzieje sie sposrod Urszulka. Pyta o sposob pozagrobowego bycia. Brak okazuje sie byc na nie

zaakceptowac odpowiedzi wraz ze strony kosciola chrzescijanskiego, ani w platonskich i mitologicznych opisach. Rozwaza rozne sposrod miejsc

ostatecznych: "raj", "czysciec", "miejsce nadniebne", "szczesliwe wyspy", "zdroj niepomny". Kochanowski nawiazuje do platonskiego motywu powrotow

dusz poprzez smierci, w celu miejsc gdzie przebywala przed wcieleniem. W rezultacie zaczyna watpic w Boga, zycie wieczne, w ogole w calej zycie

pozagrobowe ("Gdzieskolwiek okazuje sie byc, jeslis jest").

Poeta jakimkolwiek sposobem pragnie ponownie ujrzec corke. Udaje jemu sie, opisuje to w calej ostatnim sposrod TRENOW, gdzie opowiada swoj sen a

mianowicie we snie ukazala jemu sie pierwowzor z Urszulka. Poeta co najmniej czesciowo odzyskal spokoj, majac na uwadze, ze swoim coreczka

okazuje sie byc szczesliwa. Postura ojca przeksztalca sie a mianowicie kochajacy, udreczony, tracacy idealy, powracajacy w celu rownowagi duchowej.

Podsumowanie:

"Treny" powstaly, gdy sielskie los Jana dzieki wsi zostalo zaklocone w calej sposob tragiczny pod koniec 1579 roku (smierc 3-letniej Urszulki).

Kompozycja cyklu 19 trenow podobna okazuje sie byc do kompozycji starozytnego epicedium (utwor przeznaczony osobie zmarlej): - pochwala osoby

zmarlej, - oplakiwanie, - pocieszenie, ukojenie.

Dramat:

Ojca a mianowicie stracil ukochana coreczke, nie zaakceptowac rozumie, z jakiej przyczyny to przyszlo, porownuje ja do mlodej oliwki, ktora to

pomylkowo 'zostala scieta poprzez nadgorliwego ogrodnika' (I), na dodatek bol ojca wzmagaja przedmioty pozostale poprzez Urszulce (VII), wspomnienia

wciaz drecza, pustka po odejsciu coreczki, ktora to dom wypelniala swym "radosnym szczebiotem". Po trenie "X" jego rozpacz jako ojca osiaga apogeum,

wiec pyta sie: Orszulo moja wdzieczna, gdzies mi sie podziala, W ktoras strone, w calej ktoras sie kraine udala.

Chrzescijanina a mianowicie zachwiana jest jego wiara w praworzadnosc boska, prowadzi to w celu zakwestionowania wszechmocy Boga wiecej jeszcze

w odcinku kulminacyjnym w celu zakwestionowania Swoim istnienia (X). Poddaje w calej watpliwosc meritum calego egzystencji i istniejacych

przemyslen.

Poety - proch nadzieje, ze corka zostanie dziedziczka swoim wlasnego talentu nazywa ja "Safa slowienska".

Filozofa a mianowicie zalamanie renesansowego pogladu dzieki swiat. Moglo wydawac mu sie, ze posiadl stoicka madrosc totez nie zaakceptowac zna

bolu, rozpaczy, trwogi. W obliczu smierci corki ow poglad sie zalamuje. Zwracajac sie w celu Madrosci (IX) pisze na temat sobie: Nieszczesliwy ja istota

ludzka, ktorym czasy swoje Za zakupach grupowych strawil, zebych byl ujrzal progi twoje! Terazem nagle ze stopniow ostatnich zrzucony I miedzy insze,

1 z wiela policzony

W ponizszym sensie Treny sa traktatem filozoficznym, analiza wlasnych uczuc i pogladow, obrazem kryzysu swiatopogladowego a mianowicie kryzysu,

ktory to niesie zwatpienie w Boga i lad swiata. Przed chwila w koncu cyklu powraca zadowolenie: "ludzkie przygody, ludzkie nos" - twierdzi matka poety -

znos po czlowieczemu co zycie czlowiekowi zgotowal. Stara sie dodatkowo wysnuc koncepcje ukazujaca meritum boskiej decyzji - Urszula poprzez

smierc w stuleciu dzieciecym uniknela cierpien ziemskich.

42. Zaprezentuj sielanke jak gatunek literacki na podstawie „Zencow― Sz. Szymonowica, „Piesni swietojanskiej o sobotce― Jana

Kochanowskiego i „Laury i Filona― F. Karpinskiego.

Sielanka to gatunek literacki obejmujacy utwory o tematyce zaczerpnietej z egzystencji wiejskiego, jakich bohaterami sa pasterze albo rolnicy. Sielanke

umiejscowic jest dozwolone na pograniczu rodzajow literackich, czesto definiuje sie ja jako rodzaj mieszany (synkretyczny). Do liryki zblizaja ja liryczne

powtykania czy piesni spiewane poprzez bohaterow, w celu epiki – fabula a, takze narracja, w celu dramatu natomiast - dialogowe partie tekstu,

wypowiedzi a, takze rozmowy poszczegolnych bohaterow. Problematyka rustykalna ("rusticus", po lacinie - wiejski) w tworczosci poetow renesansowych

wiaze sie najczesciej z humanistyczna pochwala pociagajaca swiata przyrodniczego. Doskonala harmonijnie zorganizowana natura staje sie czesto tlem

w celu prezentowania zachowan i wybuduj ludzkich.

Tematyke ta podejmuje "Piesn swietojanska o Sobotce" Jana Kochanowskiego. Akcja koncentruje sie wkolo ludowego obrzedu sobotki swietojanskiej,

przypadajacej dzieki noc 23 czerwca, innymi slowy wigilie Sw. Jana. Zafascynowany wsia a, takze jej mieszkancami Kochanowski opisuje dawne

slowianskie zwyczaje, wrozby, spiewy, tance przy ogniskach. Dwanascie panien spiewa piesni, z jakich wylania sie sielankowy obraz wsi polskiej

Ostatnia sposrod panien wyglasza pochwale egzystencji wiejskiego; zmudna, codzienna profesja w polu i tuz przy gospodarstwie sprawia radosc

sasiadom wsi a, takze jest w celu nich motywem do dumy.

"Wsi spokojna, wsi pogodna!

Ktory glosowanie twej chwale zdola?

Kto twe wczasy, kto pozytki?

Moze nadmienic za jednego razu wszytki? "

Cykl swietojanski Kochanowskiego nawiazuje wiec w celu mitu arkadyjskiego (Arkadia – kraina wiecznej szczesliwosci) oraz staje sie pochwala kultury

ludowej przechowujacej nakazy moralne, pocieszajacej i radujacej czlowieka. Kochanowski po jednego razu pierwszy w calej literaturze polskiej siegnal

poprzez motywy folklorystyczne i uczynil z tych propozycji temat wierszy.

Gatunek sielanki rozwijal dodatkowo w poznej fazie renesansu Szymon Szymonowic. Uchodzil on

za prawdziwego mistrza sielanki. W wydanym przez poete zbiorze idylli znalazla sie sielanka "Zency". Jej tekst, z punktu widzenia wlasciwosci gatunku,

okazuje sie byc nietypowa, przedstawia bowiem fuche panszczyzniana, stwarza obraz niedoli chlopa. O sielankowym zakresie utworu Szymonowica

decyduje totez nie temat, ale sposob, w jaki zostaje reprezentowana rola piesni ludowej. Heroina utworu Pietrucha nuci melodie-piesn oparta dzieki

motywach ludowych i skrzeczy razem sposrod Oluchna dzieki ciezka fuche oraz dzieki srogiego nadzorce. Ta w istocie piesn "uczlowiecza" srogiego

ekonoma, dzieki pani a sielanka Szymonowica potrafi wyszukac pierwotna uprzejmosc czlowieka. Nasz kraj wies konca XVI stuleciu jest, wedle

Szymonowica, miejscem wyzysku: miejscem, gdzie czesto dochodzi w celu naduzyc a, takze niesprawiedliwosci. Liryk nie unika spraw dotkliwych,

pokazuje ujemne strony egzystencji na wioski, oddalajac sie od wymaganej

przez konwencje gatunkowa sielankowej wizji swiata i komponujac utwor zblizony raczej w celu antysielanki.

Po utworze „Laura i Filon― poeta odslania pare tytulowych bohaterow – zakocanych mlodych ludzi. Fabula rozgrywa sie na wioski, na tle przyrody,

a jej przedmiotem sa cierpienia, rozterk i rozkoszy, jakie ciagnie ze soba namietnosc. Gdy Laura przybywa dzieki spotkanie sposrod ukochanym przy

umowionym jaworem nikt dzieki nia nie zaakceptowac czeka. Wytwarza to podejrzenie o zdrada i zwiazek z odmienna pasterka – Doryda, co konczy

sie atakiem rozpaczy i zlosci, w czasie ktorego Laura rozbija o drzewo koszyk a, takze niszczy rozany wieniec. W takim przypadku zza sasiednich zarosli

wybiega Filon a, takze uspokaja Laure tlumaczac, ze chcial tylko i wylacznie przekonac sie na temat jej wybranki. Utwor zakonczony zostal scena

pogodzenia sie kochankow, wzajemnym wyznaniem wybranki i przysiega wiecznej wiernosci. Najwazniejsze w calej tej sielance wydaje sie byc, tak

charakterystyczne w celu sentymentalizmu, zwrocenie uwagi dzieki swiat przezyc wewnetrznych, proba analizy psychiki zakochanych a, takze wplywu

wybranki na zachowanie czlowieka.

43. Przedstaw obraz czlowieka a, takze jego losu w poezji M. Sepa – Szarzynskiego. Umiesc poete na tle epoki.

Zmarly przedwczesnie Mikolaj Sep Szarzynski, na temat ktorego zyciu do aktualnie wiadomo bardzo niewiele, okazuje sie byc uwazany zbytnio tworce

zapowiadajacego nowa jakosc w literaturze polskiej. Chronologicznie Szarzynskiego zaliczac nalezy nadal do odrodzenia, jednak charakter jego wierszy

wykracza hen poza schludno renesansowe hobby. Jego wiersze sa przenikniete lekiem egzystencjalnym i poczuciem niepewnosci bytu ludzkiego, co

powoduje, ze tworczosc Szarzynskiego zalicza sie w celu poezji metafizycznej. Wszelkie trwogi i rozterk poety mialy podloze swiatopogladowe, wynikaly

wraz ze zmiany wiary, gdyz najwidoczniej Mikolaj w calej mlodosci przeszedl z luteranizmu na katolicyzm. Wywolalo to u poety prawdziwy wstrzas

swiatopogladowy. Do konca zycia nie opuscily go niepewnosci, czy dobor ktorego dokonal, byl sprawiedliwy i pod dostatkiem uzasadniony. Wiersze Sepa

Szarzynskiego przepelnia tez lek przed Bogiem, przedstawionym jako Stworca wspanialy a, takze wszechmocny, jednak, z drugiej strony, bezlitosnie

karzacy niewiernych i nieposlusznych. Garsc skladow, ktora ocalala do aktualnie i jest wydana posmiertnie w tomiku „Rytmy, abo wiersze polskie―

jest doskonalym obrazem tychze niepewnosci a, takze lekow. Szczegolnie wyraznie mozna dojrzec niepokoje poety w trzech sonetach – IV a, takze V.

Sonet IV: O wojnie lokalnej, ktora wiedziemy z szatanem, swiatem a, takze cialem, okazuje sie byc wyrazem trwogi poety na temat wynik bezustannej

walki, jaka kazdy istota ludzka musi toczyc z szatanem. Szatana wspomagaja moce piekielne, ziemskie zacna materialne a, takze pokusy doczesne,

ktore odciagaja czlowieka od Boga. Az do grzechu sklania takze czlowiecze cialo powodowane ziemskimi zadzami i potrzebami. W swojej walce z silami

ciemnosci istota ludzka jest samotny, a stawka jest wszak zbawienie. Izolacja podmiotu lirycznego lagodzi jedynie obecnosc Boga, na pomoc ktorego

kazdy istota ludzka powinien rachowac, bowiem tylko i wylacznie z pomoca Boska mozna przemoc szatana, swiat i odepchnac pokusy osobistego ciala.

Sonet V, zatytulowany „O nietrwalej milosci przedmioty swiata tego, stanowi w calej znacznej mierze uzupelnienie a, takze rozwiniecie poprzedniego.

Poeta stwierdza, ze to co materialne jest zludne, zgubne, a przede wszystkim nietrwale i przemijajace. Nie mija jedynie to co emocjonalne, a

najwznioslejsza wartoscia sakralna jest namietnosc do Boga. Bog okazuje sie byc wielki a, takze dokonaly, istota ludzka maly a, takze pelen grzechu,

doczesnosc zabiera czlowieka od Boga, zawadza mu droge do egzystencji wiecznego a, takze do zbawienia. Widac tu wyraznie nawiazanie zarowno do

Biblii ( Ksiega Koheleta), jak i do pogladow filozoficznych Sw. Tomasza sposrod Akwinu.

44. Omow „Odprawe poslow greckich― jako termin obywatelskiej troski o losy ojczyzny.

Dzieje wojny trojanskiej byla przez kazdego znana ludziom XVI stuleciu. Tresc dramatu stanowi tylko i wylacznie kostium wiekopomny, maske (pretekst),

pod jaka autor ukryl wazne wspolczesne problemy polityczne. Rozwazyl klopot: kiedy panstwo jest silne, a jak slabe. Tresc rozwazan pisarza ma

charakter uniwersalny (dotyczy kazdego ciebie w wszelkim czasie), jednakze najbardziej interesuje Kochanowskiego Nasz kraj XVI stuleciu, wowczas

nadal silna a, takze znaczaca w Europie, ale w tej chwili z pierwszymi przejawami niedyspozycji. Kochanowski chcial wiec przestrzec rodakow przed tym,

ze niewlasciwa strategia moze spowodowac do upadku panstwa, podobnie jak Troje. Po tekscie sa fragmenty swiadczace o tego rodzaju intencjach

pisarza.

1. Druga wypowiedz choru ("Wy, jacy pospolita kwestia wladacie") okazuje sie byc skierowana w celu rzadzacych panstwem i obejmuje pouczenie, jak

maja sprawowac powierzona wykladzinom wladze. Zagrozeniem wyrzec sie mysli na temat osobistych korzysciach i troszczyc sie na temat dobro

publiczne. Na zakonczenie poeta przestrzega, ze wystepki kierujacych prowadza panstwo do zguby.

2. Wykaz narady trojanskiej wzorowany dzieki polskich sejmach (swiadczy w ten sposob polski sposob glosowania poprzez rozstapienie oraz obecnosc

marszalkow stukajacych na temat ziemie laskami). Kochanowski dostrzega i wytyka prywate, przekupstwo (np. Iketaon), chaos, niedobor

odpowiedzialnosci zbytnio losy ciebie. Przewazaja poslowie podobni w celu Aleksandra, myslacego jedynie na temat wlasnych biznesach, malo

natomiast jest Antenorow troszczacych sie o panstwo.

3. Wypowiedz Ulissesa (Odyseusza) zawiera krytyke zjawisk oslabiajacych panstwo: przekupstwa, slabosci rzadu, braku szacunku dla prawa. W dalekiej

czesci Kochanowski ustami Ulissesa bardzo nieprzychylnie ocenia mlodzi magnacko a mianowicie szlachecka przyzwyczajona do wygod, sklonna w celu

pijanstwa a, takze obzarstwa, a niezdolna w celu zadnego znoju, a szczegolnie do obrony ojczyzny. Poeta niepokoi sie, czy takie persony beda potrafili w

przyszlosci rzadzic panstwem.

czterech. W wypowiedzi Kasandry Kochanowski zawarl przestroge przed alternatywa upadku ciebie rzadzonego podobnie jak w Troi.

5. Po kreacjach podstawowych bohaterow, Antenora i Aleksandra, poeta skupil dwie spotykane wsrod owczesnej szlachty postawy wobec rzeczy

narodowych. Pierwszy z tych propozycji uosabia umilowanie ojczyzny, szlachetnosc, madrosc, dalekowzrocznosc polityczna, drugi natomiast jest

synonimem prywaty, nieliczenia sie sposrod dobrem ciebie, realizowania swoich celow wydatkiem narodu.

szesc. Konczaca dramat wypowiedz Antenora nawolujaca w celu wojny, aczkolwiek sprzeczna sposrod jego wczesniejszymi probami zapobiezenia jej,

okazuje sie byc w gruncie rzeczy wyrazem patriotycznego rozumowania o ojczyznie. Chodzi albowiem o to, by poprzez atak zaskoczyc wroga, oslabic go

a, takze nie dopuscic do wejscia w bariery panstwa.

45. W literaturze odrodzenia znajdz przyklady skladow poruszajacych problematyke obywatelska.

Andrzej Frycz-Modrzewski zalicza sie do najwybitniejszych publicystow tego okresu porusza albowiem tematy w najwiekszym stopniu istotne, biezace i

skomplikowane. Swoje preferencje na panstwo przedstawil w calej piecioksiegu "O poprawie Rzeczypospolitej":

- "O obyczajach" a mianowicie panstwo jak dobrowolna organizacja spoleczna stanela dla przyrzeczenia czlonkom spokojnego i szczesliwego zycia. Krol

elekcyjny (wybierany rowniez poprzez chlopow), urzedy nie dziedziczne, awans zwazywszy na umiejetnosci

-"O prawach" a mianowicie wszyscy rowni wobec prawa, jawna niesprawiedliwoscia sa wyroki sadow patrymonialnych i prawo o karze za mezobojstwo

(wczesniej wydal juz utwor "Laski czy tez o karze za mezobojstwo", w ktorym zahacza ten klopot; za zabicie szlachcica smierc, wiezienie, czy tez wysoka

kara [120 grzywien]#@@#@!!, za zabicie chlopa tylko i wylacznie mala kara [12 grzywien]).

-"O Kosciele" - zmiany i reformy wewnatrz kosciola, uniezaleznienie ciebie od papiestwa ktore reprezentuje obce krajowi interesy.

-"O szkole" a mianowicie zada unowoczesnienia programow ksztalcenia i rozewrzenia szkol w celu wszystkich

Piotr Skarga a mianowicie jezuita, publicysta i zarliwy patriota "Kazania sejmowe"

1. "O madrosci potrzebnej w celu rady" a mianowicie moralnosc narodu warunkiem powodzenia i potegi panstwa, a ci co sa dzieki jego czele powinni

wreczac przyklad,

dwa. "O wybranki ku ojczyznie" - liczy 6 chorob Polski: niedobor milosci ojczyzny, brak zgody politycznej, anarchia religijna, oslabienie wladzy krolewskiej,

niesprawiedliwe prawa, niekarnosc grzechow jawnych. W dalszym ciagu mowi, ze milosc w celu ojczyzny waznym obowiazkiem obywatela, upadek

ojczyzny rownowazny sposrod kleska mieszkancowrezydentow ("Tonacy statek"),

3. "O niezgodzie domowej" - wsrod rodakow powinna stac sie zgoda. Na nieszczescie jej nie wystepuje, Skarga boi sie, ze fakt ow moze byc

wykorzystany przez sasiadow (wizjonerstwo),

czterech. i piec. "O naruszeniu religii katolickiej" - reformacja poglebia niezgode narodowa. Religia katolicka wylacznym ratunkiem, katalizatorem

zjednoczenia,

szesc. "O monarchii i krolestwie" - panstwem powinien rzadzic krol zgodnie z radami madrej rady. "zlota wolnosc szlachecka" gubi Polakow gdyz okazuje

sie byc wykorzystywana poprzez magnaterie w celu osiagniecia swoich celow, co prowadzi w celu anarchii,

szostej. "Prawa niesprawiedliwe" - wyjawszy praw solidnych nie ma wolnosci, wylicza niesprawiedliwe prawa (w tym prawo o mezobojstwie ). wymaga

wolnosci osobistej dla chlopow, chociaz, jak Modrzewski akceptuje stany spoleczne,

8. "O niekarnosci grzechow jawnych" a mianowicie przedstawia odczucia patriotyczne: namietnosc do ojczyzny, oburzenie dzieki jej zlych synow, lek o

losy Rzeczypospolitej a, takze nadzieje, ze dobry Pan ustrzeze Polske od zguby. "Grzechy jawne" wolajace na temat pomste w celu nieba zawsze sa to:

brak sprawiedliwie dzialajacego wymiaru sprawiedliwosci, mezobojstwo, lichwa a, takze nieprawne nabywanie majetnosci, zbytki, kradziez zacna

pospolitego, wyzysk sierot poprzez zlych opiekunow. Po tymze rachunku sumienia Skarga uzywajac styl biblijnych prorokow zapowiada upadek Naszego

kraju, jesli jej obywatele sie nie ulepsza.

Jan Ostrorog "Memorial na temat poprawie Rzeczypospolitej" -traktat zawierajacy projekt reformy ustroju urzedowego i spolecznego Polski, opieral sie on

na gruncie niezaleznosci od papiestwa a, takze cesarstwa:

a mianowicie kosciol podporzadkowany panstwu, trusia wyznacza arcypasterzow,

- zniesienie oplat dla Kurii Rzymskiej: Annat a, takze swietopierza,

a mianowicie zakaz apelacji od polskich sadow duchownych do Rzymu,

- nieodzownosc wzmocnienia potegi krolewskiej,

a mianowicie ujednolicenie prawa (takie samo dla wszelkich stanow),

a mianowicie wzmocnienie obronnosci kraju (chlopi, mieszczanie w calej pospolitym ruszeniu),

Akcenty stanowe: niedopuszczenie mlodych ludzi chlopskiej w celu studiow, postulat zniesienia cechow (mieszczanstwo).

46. Porownaj wzor szlachcica–ziemianina zawarty w tworczosci M. Reja i J. Kochanowskiego.

"Zywot... " nie jawi sie byc samodzielnym utworem. Stanowi czesc "Zwierciadla".

Po "Zywocie... " Rej zawarl swoje rozwazania o zyciu szlachcica od narodzin do smierci. Zastanawia sie morzem edukacja a, takze wychowaniem dzieci

szlacheckich, morzem pozniejszymi obowiazkami doroslego szlachcica oraz swoim staroscia.

Opowiadajac o oswiaty, lekcewazyl cena przedmiotow oswiatowych, takich jak gramatyka, logika, arytmetyka, retoryka, astronomia itp.

Wiecej od nauczania Rej docenia dobre wychowanie, umiejetnosci praktyczne oraz rzemiosla (fechtunek, snycerstwo, zlotnictwo, jak i rowniez taniec a,

takze spiew). Ceni sprawiedliwosc, stalosc, roztropnosc, statecznosc, rozwage.

Za posrednictwem prawdziwe szlachectwo Rej rozumie szlachetne, przykladne zycie, odrzuca zas sukcesja po przodkach tytulow szlacheckich bez

swoich zaslug. Zbyt wielka skaze szlachty Rej uznaje pyche prowadzaca czesto czlowieka dzieki manowce, bedaca zrodlem niecnych czynow.

Rej byl rozmilowany w zyciu a, takze pracy dzieki wsi, totez dokladnie opisywal zajecia ziemianina w roznorodnych porach roku kalendarzowego,

przynosza wiele pozytku, jak i rowniez dajace satysfakcje. Zalecal uprawiac wokol budynku sady owocowe i ogrody warzywne, by niczego poprzez caly

rok nie zabraklo rodzinie gospodarza. O bardzo duzym zamilowaniu pisarza do wykonywania zadan na wioski swiadcza mnogie zdrobnienia nazw

owocow a, takze warzyw oraz innych plodow rolnych: wineczko, ogoreczki, majoranik, orzeszki, sliweczki, syrczki itp.

Zima Rej radzi odpoczywac w milym towarzystwie kumpli i dzinki, zaleca uciechy, polowania, lowienie ryb, co pozyskuje pozytek a, takze daje

przyjemnosc. Dbajacy na temat fortune liryk zaleca w calej wolnym, zimowym czasie zaciekawic sie handlem zbozem, kupowac je oszczedniej i

sprzedawac drozej w calej innych obszarach.

Stosunek Reja do rzeczy publicznych oraz sluzby ojczyznie byl charakterystyczny. Choc cenil wartosc sluzby wojskowej przenigdy mlodego szlachcica, to

upatrywal w tym przewaznie ksztaltowanie swoim charakteru, a nie sluzbe ojczyznie. Podobnie myslal na temat urzedach ogolnych nie ceniac ich

przesadnie. Najwyzej cenil urzad posla ziemskiego, jednak tylko dlatego, ze ma mozliwosc on pilnowac przywilejow szlacheckich.

Ideal szlachcica-ziemianina przedstawiony poprzez Reja nie jawi sie byc pozbawiony ulomnosci, poniewaz procz wiedzy uzytkowej przedstawiciel tego

wysokiego formy spolecznego musi posiadac podobnie gruntowne predyspozycje. Nie wzbudza takze osoby stosunek szlachcica do przymusu sluzenia

ojczyznie.

Jan Kochanowski:

Piesn V.

Powstala przy wplywem napasci Tatarow dzieki Podole w calej 1575 r. podczas bezkrolewia, po naglym opuszczeniu tronu przez H. Walezego.

Kochanowski zawarl w calej niej wlasne przemyslenia odnosnie tego sytuacje oraz propozycje, jak nastepnie wzmocnic obrone granic. Po reakcji poety

na najazd Tatarow dzieki Podole zauwazamy wzburzenie, zal, wscieklosc dzieki napastnikow oraz mysl na temat powetowaniu strat i zabezpieczeniu sie

przed napascia Turkow, silniejszych znacznie od Tatarow. W celu przyrzeczenia obronnosci granic Kochanowski ofiaruje opodatkowanie szlachty, co

formuluje slowami: "Skujmy talerze dzieki talary, skujmy, A zolnierzowi pieniadze gotujmy. "

Po Piesni XXIV Kochanowski, nasladujac Horacego, przedstawia siebie jak postac dwojakiej natury: smiertelnej - zwyczajnego czlowieka a, takze

niesmiertelnej a mianowicie poety. Dusza poety jego zdaniem jest jak ptak wzlatujacy ponad swiat, siegajacy niebios i nie zaakceptowac znajacy granic.

Piesn nasza przekazuje intencjonalnosc wlasnej ceny Kochanowskiego jak poety. Jest ona takze wyrazem uznania tworczosci za najgodniejsza i

najszlachetniejsza forme aktywnosci ludzkiej.

"Piesn swietojanska na temat Sobotce" okazuje sie byc cyklem 11 sielankowo-tanecznych piesni spiewanych poprzez tylez panien, gloszacych chwale

zycia dzieki wsi. Piesni te wkomponowane sa w calej obrzed obchodu tzw. Sobotki, przypadajacej dzieki noc letniego przesilenia Slonca, 23 czerwca, w

wigilie sw. Jana. Uroczystosci sobotkowe byly schrystianizowana forma starego obrzedu poganskiego zwiazanego sposrod kultem paliwa i Kupaly -

bozka ognia. Kochanowski w piesni Panny VI podkresla mase zycia w calej jednosci sposrod natura. Wyraza pochwale czasy i zniw - owocu ciezkiej,

calorocznej pracy. W piesni Panny XII zawarta okazuje sie byc pochwala egzystencji na wioski w zespole rodzinnym. Robota ziemianina dzieki roli

przeciwstawiona jest pozostalym, niemoralnym sposobom zycia, a mianowicie dworakowaniu, kupiectwu a, takze wojaczce.

Ktory wizerunek Jana Kochanowskiego wylania sie sposrod jego fraszek i piesni?

Na tekst zawarta we fraszkach a, takze piesniach wplynelo znacznie zebranie Jana Kochanowskiego z dzielami Horacego, Owidiusza oraz Wergiliusza, a

takze doglebne poznanie filozofii starozytnej, przewaznie epikureizmu a, takze stoicyzmu, jakiej wskazaniami staral sie przewodzic w zyciu. Wielki wplyw

dzieki tworczosc poety mialo podobnie spotkanie sposrod Ronsardem we Francji.

Zazwyczaj nazwisko Kochanowskiego kojarzone okazuje sie byc z istota znakomitego naszego poety, ktory to jako 1 z glownych tworzyl literature

narodowa. Lecz nawet on sam pisze w Piesni XXIV, ze jego psyche jest jak wolny dzida wzbijajacy sie w przestworza. Poza tym utwor ten okazuje sie

byc nie tylko wyrazem uznania tworczosci za najgodniejsza pochwaly odmiane aktywnosci czlowieka, jest dodatkowo uwidocznieniem mysli wlasnej ceny

Kochanowskiego jak wspanialego poety, ktorego dziela jeszcze czasochlonnie po swoim smierci pozostana czytane a, takze podziwiane poprzez

wszystkie narody.

W utworach swoich staral sie poruszac wszystkie tematy z egzystencji codziennego, co bylo zwyczajne dla owczesnych humanistow, do ktorych

niewatpliwie nalezal. Wielokrotnie Kochanowski zastanawial sie nad przemijalnoscia ludzkiego egzystencji, czego wzorami moga byc: Piesn XXIII oraz

fraszka "O zywocie ludzkim". Zawarte w calej tej pozostalej przemyslenia pokazuja wyraznie dzieki znajomosc a, takze stosowanie filozofii stoickiej,

aczkolwiek nie da sie zakamuflowac zawartej w calej niej nuty pesymizmu.

Janowi Kochanowskiemu, jak humaniscie, nie zaakceptowac bylo dodatkowo obce rozpatrywanie wartosci cnot i moralnosci w zyciu jednostki. Jego

przemyslenia na ow temat sa zawarte w szczegolnosci w Piesniach XII a, takze XIX. Cnota, wedlug poety, jest najwieksza wartoscia, ktora to

pielegnowana w calej sercu jednostki moze byc w celu niego rownolegle "nagroda a, takze placa" oraz swoista dekoracja zycia. Jawnie z cnota zwiazana

okazuje sie byc tak okreslana dobra slawa, tzn. zacna opinia obok wspolczesnych, a po smierci pamiec obok potomnych.

Poeta, jak wiadomo, nie zaakceptowac stronil od rozrywek, zabaw i biesiad, ale bardzo ganil pijanstwo, ktore stalo dosc powszechne wsrod owczesnej

szlachty. Bez watpienia jako znawca i smakosz wina Jan Kochanowski pochwalal i namawial do umiarkowanej degustacji tego trunku (Piesn IX).

Po utworach wybitnego humanisty nie zaakceptowac moglo podobnie zabraknac pochwaly ludzkiego intelektu i zaradnosci, czego argumentem jest

wiersz zartobliwy "Na most warszewski".

Odrebnym wizerunkiem Jana Kochanowskiego wylaniajacym sie sposrod jego skladow jest szlachcic - patriota, czego termin mamy w calej "Piesni na

temat spustoszeniu Podola". Powstala jej osoba pod dzialaniem napasci Tatarow na Podole w 1575 r. Poeta zawarl w calej niej wlasne przemyslenia a,

takze sugestie, jak w przyszlosci pokrzepic obrone granic, ale w najwiekszym stopniu emanuje sposrod tego utworu wzburzenie, zal oraz wscieklosc na

poganskich napastnikow. Szlachcic wciaz mysli o powetowaniu strat a, takze stworzeniu nowej, silnej, zacieznej armii oplacanej z kieszeni wspolrodakow.

Odrebnym jeszcze utworem ukazujacym umilowanie ojczyzny poety okazuje sie byc Piesn XII. Wprawdzie Jan Kochanowski mniema, ze wszelakie zalety

stanowiace cnote sa cenne, jednak najbardziej docenia on sluzbe ojczyznie, co potwierdzaja slowa: "A jesli komu otwarta droga do nieba, Tym, co sluza

ojczyznie".

Jak wiadomo, w calej pozniejszym okresie swego egzystencji Jan Kochanowski przeniosl sie do posiadlosci rodowej w calej Czarnolesie, aby tam

konstruowac i dozyc wieku starczego. Piesn Panny XII zawarta w "Piesni swietojanskiej na temat Sobotce" wskazuje na rozmilowanie poety przenigdy

ziemianina. Liryk opowiada na temat poboznej a, takze spokojnej rutyny gospodarza. Gwoli porownania przypomina takze na temat ludziach tulajacych

sie poprzez swiecie w calej poszukiwaniu bitew i forsy.

Jan Kochanowski twierdzi, ze najlepiej okazuje sie byc zyc dzieki roli, albowiem ziemia wynagradza czlowiekowi swoim trud. Ze zbirow uzyskanych z

ofiarnej pracy gospodarz moze wyzywic nie tylko rodzine i dobytek, ale i sluzbe.

Kiedy nadejdzie odpowiedni chwileczke, rolnik kosi laki a, takze pola, a nastepnie komplet znosi w celu stodoly. W porze wieczoru, po skonczonej pracy

zawsze znajdzie epoka na konwersacji i tance przy kominku. Kiedy indziej bierze wedke na ramie i zmierza lowic ryby albo w lesie zastawia potrzask,

dzieki czemu na strychu nigdy nie zabraknie jedzenia. Po zagrodzie bez watpienia pomaga jemu kochajaca zona. Szlachcic przypomina takze na temat

wychowaniu mlodocianego pokolenia, kladac najwiekszy napor na skromnosc i zawstydzenie. Poeta potrzebuje, aby swoim wnuki dawny dobrze

wychowane i aby posiadaly owe zalety.

Odczytujac utwory Jana Kochanowskiego bez watpienia kazdy dojdzie do moralu, ze byl on lecz rowniez wspanialym poeta i humanista, ale dodatkowo

glebokim patriota oraz wzorowym gospodarzem.

47. Wskaz, ktore postawy filozoficzne znajduja slad w tworczosci Jana Kochanowskiego.

Piesni refleksyjne, w ktorych poeta chwali dzielo sztuki stworzenia boskiego (podobnie jak w psalmach), urode swiata, swojego domostwa – jest to

renesansowa afirmacja zycia, wybranki, a takze poezji. Cnota a, takze rozum to wartosci, jakim holduje. Przywoluje hasla epikurejskie, aby trzymac dzien,

a, takze stoickie, by przywolac zadowolenie, dobra slawe i mestwo oraz rownowage ducha. Milosc madrosci zawarta w calej „Piesniach― znalazla

charakter horacjanski. Podobnie jak Horacy, Kochanowski odwolal sie w celu zalozen trzech starozytnych pradow filozoficznych: stoicyzmu i epikureizmu.

Idee gloszone przez jego zasobow byly wyrazem zespolenia obydwu nurtow myslowych.

Stoicyzm „Piesni― wyraza sie w przekonaniu, iz celem zycia jednostki jest fuks, rozumiane jak zycie harmonijne z prawami cnoty, daj szanse czyste

etyka i lezacy wewnatrz spokoj. Rygorystyczny stoicyzm zlagodzony zostaje jednakze przez epikurejskie nawolywanie w celu korzystania z uciech

zyciowych. Wobec przemijalnosci swiata, krotkosci egzystencji i marnosci dobr doczesnych, poeta naklania do uzywania z chwili, cieszenia sie sposrod

zabawy – echa slynnego „carpe diem― polaczonego wraz ze stoickim spokojem w „zloty srodek― jestesmy wstanie zaobserwowac w calej

Piesniach II, IX a, takze XX.

Renesans chcial widziec czlowieka wszechstronnie, lecz nie zaakceptowac jednowymiarowo, uwzglednial, wiec rzeczywiste bogactwo egzystencji

czlowieczej, ktora to byla nie zaakceptowac wolna od sprzecznosci. Dlatego tez fraszki dawny tak rozmaite. Sprzyjala wykladzinom recepcja antyku, ktory

slowami Horacego, Cycerona czy Zenona zalecal opanowanie do swiata i swoim urokow. Kochanowski nie byl jednak pisarzem typowo ogromnym.

Blizszy byl mu Horacy od Zenona, lecz bez watpienia blizszy byl Zenon od Epikura. Oddzialywanie kazdego z tych propozycji we fraszkach jest widoczny.

Wlasciwie filozofii antycznej zmierzanie do powodzenia wiazalo sie z umiejetnoscia wykorzystania wszelkiej chwili, jaka niesie los. Przede wszystkim

nalezalo unikac klopotow, ktore mogly zmacic fuks.

We fraszkach Kochanowski tez niejednokrotnie przypomina bliskie jemu idealy filozofii stoickiej a, takze epikurejskiej. Po autobiograficznej fraszce „Na

dom w Czarnolesie― podmiot poetycki, zwracajac sie do Boga, prosi na niego o to, co wydaje mu sie najwazniejsze przenigdy. Poeta potrzebuje

boskiego blogoslawienstwa, a przemijajacym slawie a, takze bogactwu przeciwstawia ponadczasowe ceny stoikow: cnote, zdrowie, nieskalane sumienie,

humanistyczna zyczliwosc oraz spokojna starosc. Kochanowski – uczen stoikow – zdaje sobie sprawe, ze doczesne dobra tego swiata nie

zaakceptowac zapewniaja prawdziwego szczescia a, takze spokoju. Wewnetrzna harmonie zdobyc mozna jedynie dzieki wiernosci sobie a, takze

przestrzeganiu nieprzemijalnych norm a, takze przekonan. Specyficzne znaczenie przypisuje poeta zdrowiu, poswiecajac jemu jedna sposrod fraszek –

„Na zdrowie―. Pochwale egzystencji w aprobacie z natura odnalezc jestesmy wstanie we fraszce „Na lipe―.

Refleksyjno – filozoficzne utwory wyrazaja stanowisko na swiat renesansowego poety – humanisty, ktory dostrzega dwoistosc swiata: jego

przemijalnosc i solidnosc wobec tak krotkiego egzystencji czlowieka.

Fraszki sa bardzo roznorodne, albowiem wyrosly sposrod bogatych doswiadczen i przemyslen poety, dostrzegajacego wieloaspektowosc przedmioty i

umiejacego ze ogromnym spokojem spostrzegac otaczajaca na niego rzeczywistosc. Jan z Czarnolasu widzi, totez szczescie jednostki w harmonijnym

zyciu, w calej korzystaniu sposrod rozumu, ale i w uciech „poki epoka po temu―, bo niesmiertelna jest tylko i wylacznie slawa poety. O kruchosci

zycia a, takze wizji Boga, jako ogromnego Architekta, spotykamy niejedno slowo we fraszkach. Mysl Kochanowskiego jest albowiem dziekczynieniem

wzgledem Boga, jednak tez wizja czlowieka godnego, umiejacego zuzytkowac swoj epoka.

Zasady filozofii stoickiej ukazywaly czlowiekowi droge do powodzenia, uczyly jak uwolnic sie od trosk a, takze cierpienia oraz obawy przed smiercia.

Tymze dramatyczniejsze okazuje sie byc wiec zwatpienie poety w calej ustalone poprzez myslicieli ceny – polemika ze stoicyzmem rozpoczyna

„Tren IX―, gdzie poeta sposrod ironia wypowiada sie odnosnie madrosci, ktora to powinna dac mozliwosc czlowiekowi radzenie sobie sposrod

problemami, wreczac sile sakralna i solidne szczescie oraz czynic odpornym na postrach przed smiercia. Kochanowski, ktory to wielokrotnie w calej

swych piesniach slawil madrosc, teraz udreczony po stracie corki, nie zaakceptowac potrafi wyszukac w pani a ukojenia. Treny wiec dokonuja zalamanie

dzieki tej harmonijnej i kompletnej ufnosci filozofii renesansowego autora po smierci Orszulki. Kryzys, a nawet zwatpienie w Boga ustepuja jednakze

pocieszeniu a, takze ponownemu zaufaniu w madrosci dawnych filozofow.

48. Wskaz zwiazki „Odprawy poslow greckich― z antykiem.

W utworze tym Kochanowski odwoluje sie do starego testamentu klasycznej, starozytnej greckiej katastrofy. Poeta nie zaakceptowac trzyma sie jednak

niewolniczo antycznego wzorca, ale tworczo go uzywa. Juz sam temat utworu zaczerpniety zostal sposrod mitu trojanskiego, ktoremu Homer poswiecil

wlasna „Iliade―. Kochanowski z przeszlosci wojny trojanskiej wybral chwileczke przybycia greckich poslow poprzez porwana poprzez Parysa Helene.

Misja poslancow skonczyla sie kleska a, takze stala sie rzeczywiscie poczatkiem zbrojnego konfliktu. Wydarzenie to pozwolilo Kochanowskiemu ukazac

rozne postawy polityczne mieszkancowrezydentow i bylo pretekstem w celu rozwazan przyrody ogolnej.

Po konstrukcji katastrofy poeta przestrzega klasycznej wybudowania akcji, chociaz w ktoryms stopniu ja modyfikuje. W podobny sposob w katastrofy

greckiej, nastepuje podzial dzieki:

epejsodia

pojawia sie chor komentujacy akcje

pominieta okazuje sie byc jednak wstepna i koncowa piesn choru (parodos a, takze exodos)

ilosc osob dzieki scenie nie zaakceptowac przekracza kilku

obowiazuje regula trzech jednosci (miejsca, wysilku i akcji)

Odwolanie sie do typu tragedii bedacej jednym z najpopularniejszych osiagniec literackich starozytnosci podnosi powage poruszanych przez poetow

problemow. Ukazane konflikty przewodzic maja w celu wywolania katharsis, oczyszczajacego wzruszenia, osiagnietego poprzez wzbudzenie litosci i

trwogi. Tragizm dramatu poglebia argument, iz Aleksander – Parys, ktory pozyskuje zgube miastu, nie jest istota jednoznacznie ujemna. Przeciez

Helene dostal w calej nagrode zbytnio wyrok w calej sporze bogin, wine totez ponosi kociak, ktora na niego nagrodzila.

Sa jednak dodatkowo odstepstwa regul klasycznych:

brak jasno zdefiniowanego, charakterystycznego w celu tragedii greckiej konfliktu dramatycznego

nie tu takze glownego bohatera naznaczonego pietnem tragizmu

w ogole trudno okazuje sie byc tu wyznaczyc glownego herosa, bowiem postepuje tu mezny zbiorowy – Troja

czyn i dobor, przed jakim stoi Parys nie jest schludno tragiczny – trudno albowiem stawiac prywatny interes dzieki rowni wraz ze sprawa panstwa

odstepstwem od reguly okazuje sie byc rowniez nie zaakceptowac umieszczenie imienia ktoregos sposrod bohaterow w calej tytule katastrofy.

49. Scharakteryzuj osobowosc jednostki doby renesansu na przykladzie tworczosci J. Kochanowskiego.

Dorosle zycie Kochanowskiego zamyka sie w trzech osobnych rozdzialach: dworskim a, takze czarnoleskim. Lecz Kochanowski — dworzanin badz

ziemianin a mianowicie pozostawal przede wszys¬tkim poeta.

1. Czas dworski.

Wlasnoscia szczegolna skladow z tego okresu okazuje sie byc epikureizm. Po wielu fraszkach autor przed¬stawia sceny sposrod zycia dworu: O

doktorze Hiszpanie — huczna rozrywke, w Az do Hanny a, takze Do Magdaleny — dworna milosc. Takze piesni sposrod tego okresu opisuja sercowe

klopoty (Piesn XXI, Ksiegi II — „srogie lancuchy na swym sercu czuje―), uczty a, takze biesiady („niechaj na stol dobrego wina przynaszaja, / A

przy tym w calej zlote gesle albo w calej lutnia graja― w Piesni o Fortunie). Bohater tychze utworow to czlowiek globalny, ponad komplet przedkladajacy

uciechy zycia dworskiego, kierujacy sie epikurejska maksyma „carpe diem― (uzywaj zycia). Jest to istota ludzka zainteresowany tez sprawami

publicznymi (Na sokolskie mogily. Piesn o spustoszeniu Podola), poteznieje wtedy jak krytyk zaniedban narodowych. Kochanowski jednak nawet w

najgoretszej zabawie pamieta na temat swym powolaniu: „wy tedy, co kto lubi, moi towarzysze, / Pijcie, grajcie, kochajcie — Jan fraszki niech pisze!

―

Utworem kluczowym w celu zrozumienia autobiograficznych watkow poezji Kochanowskiego okazuje sie byc fraszka Az do gor a, takze lasow, napisana

w chwili, gdy poeta zdecydowal sie na zerwanie z kariera dworska. To syntetyczne spojrzenie na wlasne zycie, sentymentalne i jednoczesnie ironiczne

(„przypasany do miecza rycerz―) rozliczenie sie sposrod przeszloscia. Byla ona tak zmienna, ze podmiot poetycki porownuje sie do Proteusza

(starogrecki bozek, ktory proch dar przemieniania sie w calej rozne postacie, zwierzeta a, takze przedmioty). Obecnie zas pyta z ktoryms niepokojem:

„dalej co zostanie? ―

dwa. Czarnolas.

Panuje tutaj calkowicie inny stan ducha, inne sa tez tematy. W duzej liczby utworach autor opisuje czar natury (Na lipe), podnosi wartosc budynku

rodzinnego (Na dom w calej Czarnolesie), definiuje pytania filozoficzne (Do snu). Silniej sa zamieszczane tu hasla stoickie („prozno ma byc

wyposazonym na pieczy / Zabijajacy wieczne rzeczy― w Piesni o Fortunie). Zycie dzieki lonie przyrody, posrod dzinki pozwala na glebsza refleksje

morzem ludzkim losem (Na zdrowie).

Fraszki to rodzaj „pamietnika poetyckiego―, piesni sa wybitniej dydaktyczne, albowiem wlasne los bylo w celu Kochanowskiego najbardziej waznym

zrodlem natchnienia poetyckiego. Utwory te totez mozna potraktowac jako konkretne ze zrodel do biografii autora. Poeta wiedzial, ze w swoim zyciu

zasadnicza byla swoim poezja: „Prosze, niech wraz ze mna zbytnio raz me rymy nie zaakceptowac gina, / Ale jak ja umre, ony niechaj slyna! ―(Ku

Muzom) a, takze nawet polski pierwszy poeta nie przewidywal, ze zapisze sie w calej pamieci tak wielu Polakow.

piecdziesiat. Wykaz, ze poezja Kochanowskiego podejmowala takze sprawy jednostki, jak i narodu.

Jan Kochanowski, najwybitniejszy humanista renesansowy, znawca autorow starozytnych, „poeta doctus― w swoim dorobku literackim zgromadzil

wiele utworow, nalezacych do roznych rodzajow i klas literackich, poczawszy od fraszek i piesni, a zakonczywszy na dramacie i przekladzie Psalterza

Dawidow.

Poezja Jana z Czarnolasu podejmuje wiele problemow a, takze zagadnien sposrod zycia jednostki, porusza kwestii jednostki, jak i rowniez calego

spoleczenstwa.

Idealem Kochanowskiego bylo zmierzanie do powodzenia. Poeta wierzyl, ze okazuje sie byc ono osiagalne poprzez przedlozenie w los prostego systemu

wartosci. Czlowiek i swoim dobro stanowily wartosc najwyzsza.

Analizujac dzielo poetycka tego pisarza w calej, odniesieniu w celu w/w przedmiotu, na wstepie trzeba stwierdzic, iz tematyka swoim utworow tyczy sie

jednoczesnie pojedynczego czlowieka, jak i ogolu osob. Wnioski, ktore wyciaga czytelnik nie sa odczytywane jak wskazowka w celu jednostki, jednakze

dla wszelkich, bowiem aplikowac sie ma mozliwosc do tych propozycji kazdy, bowiem ich problematyka ma charakter uniwersalny.

We fraszce „O doktorze Hiszpanie― poeta w calej zaledwie kliku wersach w calej lapidarny sposob przedstawia proces wydarzen – trwa uczta, w

trakcie jakiej doktor postanawia odejsc w celu swojej komnaty, lecz biesiadnicy nie maja zamiar sie sposrod nim rozstac. Wywazaja drzwiczki komnaty

doktora i zachecaja go w celu kontynuacji libacji... Na obserwacje zasluguja slowa wypowiedziane poprzez glownego herosa: „Trudny (... ) nasz rzad

sposrod tymi pany: szedlem kimac trzezwo, a wstane na gazie. ― Wiersz zartobliwy ta ma na celem osmieszenie a, takze krytyke pijanstwa. Jego skutki

i niekontrolowane zachowanie nie zaakceptowac przystoi porzadnemu obywatelowi. Jednostki takie pozbawione sa autorytetu, zaufania, a przede

wszystkim uszkadzaja swoje drogocenne zdrowie.

Pozostalym utworem zostanie „Piesn na temat dobrej slawie―, ktora twierdzi o powinnosciach kazdego obywatela wobec ojczyzny. Kazdy istota

ludzka powinien nie zapominac o tym, ze cialo czlowiecze ulega poprzez smierci rozpadowi, w totez kazdy musi usilnie starac sie, aby pozostawic po

osobiscie dobre retrospekcja. Nie jest wlasciwym czlowiekiem ow, kto mysli tylko na temat piesni, jedzeniu i pozostalych dobrach doczesnych, gdyz nie

zaakceptowac na darmo Pan odroznil jednostki od zwierzakow, dajac jemu rozum a, takze mowe. Zatem kazdemu czlowiekowi powinien przyswiecac

jeden plan – sluzba ojczyznie, w celu zapewnienia osobiscie dobrej slawy: „Sluzymy poczciwej slawie, a jako kto moze, niech ku pozytku dobra

wspolnego pomoze. ― Sposoby sluzenia ojczyznie sa rozne, w porownaniu do wlasnych mozliwosci, predyspozycji a, takze wrodzonych talentow.

Czlowiek obdarzony darem wymowy powinien szkolic swych konsumentow wlasciwych zasad wspolzycia spolecznego, a wiec przestrzegania porzadku,

norm, umilowania rzeczywistej wolnosci. Natomiast ludzie posiadajacy odpowiednia potege i odwage powinni sposrod bronia w calej reku borykac sie z

wrogiem ojczyzny, nawet jesli przyjdzie w calej walce zwrocic zycie.

„Piesn o rzetelnej slawie― zahacza problem patriotycznych postaw w calej spoleczenstwie, zahacza wiec klopot jednostki (bohaterem i wybitna

jednostka moze byc kazdy, kto wslawi sie w walce) i narodu (narod musi stanac w celu walki jak jedna, zwarta calosc, gotowa poswiecic komplet dla

rzeczy kraju).

Kochanowski wyrazajac troske o losy ojczyzny, apeluje do sumienia Polakow w calej utworze pt. „Piesn na temat spustoszeniu Podola―. Na

poczatku przedstawia tragiczne wyniki najazdu Tatarow na Polske. Ziemia podlaska zostala spustoszona i zniszczona, wiele bezbronnych kobiet a, takze

dzieci dostalo sie w celu niewoli. Hanba Polakow opiera sie na tym, ze pozwolili sie zwyciezyc narodowi barbarzynskiemu, ktory to nie ma tak rozwinietej

cywilizacji; nie wie budowac apartamentow, tylko gniezdzi sie w calej namiotach.

Piesn konczy sie przypomnieniem znanego przyslowia na temat Polaku bystrym po szkodzie, a takze ostrzezeniem, ze jesli Polacy nie zaakceptowac

pomysla zawczasu o grozacym im niebezpieczenstwie, wowczas cytowane przyslowie ma mozliwosc ulec odmianie: „Nowa przypowiesc Polak

osobiscie kupi, ze i przed szkoda, a, takze po szkodzie glupi... ―

Piesn podejmuje wiec klopot dobrej opinii o narodzie polskim, ktory to przeciez nie jawi sie byc glupi. Aby to pokazac potrzeba czynow, a dokladnie –

poswiecenia w bitwe. W utworze pojawia sie takze nawiazanie do bohaterskiej przeszlosci Naszego kraju, to w istocie odroznia polski narod od plemion

barbarzynskich. Utrzymanie w kraju postaw patriotycznych to zajecie i klopot calej wspolnoty polskiej.

Kochanowski we fraszkach krytykuje tychze, ktorzy stoja na strazy porzadku koscielnego.

-„Na posla papieskiego― – nie oszczedza nuncjusza, ktory to sam nie zaakceptowac postepuje wg zasad, ktore glosi

-„O kapelanie― – krytykuje nadwornego kapelana krolowej, ktory poprzez nocnej uczcie zakrapianej napojem alkoholowym nie zdazyl na jutrznie

-„O kaznodziei― – szyderstwo z moralnosci ksiedza, ktory to glosi kazania moralne, jednak sam ich nie przestrzega w zyciu. Sprawia to w celu

pieniedzy: „kazaniu sie nie zaakceptowac dziwuj, bo mam piecset za nie―.

Ogolna mowa tych fraszek ma dzieki celu pokazanie postaw czlonkow kosciola w kraju. Jak wiadomo zwiazek wyznaniowy stal dzieki strazy porzadku juz

od poczatku bycia naszego ciebie, ale badz takie postepowanie duchownych moze byc przykladem dla ludzi? Czlonkowie kosciola powinni do glebi sie

zastanowic morzem dalszymi swymi losami, aby problem nie zaakceptowac rozwinal sie i nie zaakceptowac rozpowszechnil.

STRESZCZANIE:

W poezji Jana Kochanowskiego problem jednostki jest dodatkowo problemem narodu, poniewaz czynia go pojedynczy ludzie. Jesli zawiedzie 1 element

w calej calym mechanizmie, wowczas zepsuciu ulega komplet, a lecz rowniez czesc organizmu – panstwa – jest dozwolone tu rozpoczac do

„Odprawy poslow greckich―, w ktorej mlodzi nazwana jest „wrzodem Rzeczypospolitej― i stanowic moze wybrana z przyczyn upadku

niepodleglosci Polski w calej XVI w calej.

51. Dowiedz, ze „Odprawa poslow greckich― to renesansowy dramat humanistyczny, oparty dzieki wzorach starozytnych.

Utwor ow zostal zapisany dla uczczenia zaslubin przyjaciela Jana Zamojskiego z Krystyna Radziwillowna w calej 1576 r. Tresc jest zaczerpnieta sposrod

mitologii a, takze przedstawia 1 z epizodow wojny trojanskiej. W utworze tym latwo odnalezc urywki, w ktorych poeta krytykuje wladcow oraz zle

spoleczenstwo. Rzecz „Odprawy... ― poeta zaczerpnal z „Iliady―, ktorej obfity fragment przelozyl. Strukture dodatkowo zaczerpnal sposrod

antyku:

chor stoi poprzez caly czas dzieki scenie, otoz brak parodos i exodos

epejsodion I (Antenora a, takze Aleksandra) okazuje sie byc zbudowany dzieki zasadzie stichomytii

wiersz pusty nawiazuje w celu nierymowanych poezji antycznych

kroluje zasada kilku jednosci:

-czasu – nie zaakceptowac przekracza konkretnego dnia (przybycie poslow, narada bohaterow)

-miejsca – materia dzieje sie przed palacem krolewskim, a o zdarzeniach rozgrywajacych sie w pozostalych miejscach twierdzi posel

-akcji – zredukowana do konkretnego watku – sporu na temat Helene

Opowiadajac o humanistycznych wartosciach trzeba odwolac sie do wyrazen rzymskiego autora Terencjusza: „Jestem czlowiekiem a, takze nic, co

ludzkie nie jawi sie byc mi obce―. W odniesieniu do dramatu Kochanowskiego ukazano tu zbior postaw formie, ich zachowan; od patriotow poczawszy,

a na zdrajcach skonczywszy:

patriotyczna postawa Antenora – staly, powazny, rozsadny, oddany sprawom panstwa, zabiega o koszty utrzymania pokoju, wlasne losy laczy z

losami panstwa

egoizm Aleksandra – przekupny, obojetny na kwestii narodu, nie zaakceptowac cofa sie przed klamstwem i intryga, lekkomyslny.

Przykladem renesansowego humanisty w utworze jest totez Antenor, ktory to wykazuje troske o kwestii ojczyzny, przestrzega przed zgubnym

zachowaniem Aleksandra, bo widzi w tym kleske Troi. Wydaje sie byc wiec osoba wyksztalconym, inteligentnym, ktory frapuje sie morzem

konsekwencjami wszelkiego czynu, nie zaakceptowac reprezentuje biznesow jednostki, jednak calego narodu.

Tresc dramatu ma charakter uniwersalny.

51. Dowiedz, ze „Odprawa poslow greckich― to renesansowy dramat humanistyczny, bazujacy na projektach antycznych.

Dzielo ten zostal napisany w celu uczczenia zaslubin przyjaciela Jana Zamojskiego sposrod Krystyna Radziwillowna w 1576 r. Tresc zostala zaczerpnieta

z mitologii i przedstawia jeden sposrod epizodow walki trojanskiej. Po utworze tymze latwo wyszukac fragmenty, gdzie poeta krytykuje wladcow oraz zle

ludnosc. Temat „Odprawy... ― poeta zaczerpnal sposrod „Iliady―, jakiej obszerny detal przelozyl. Kondycje takze zaczerpnal z antyku:

chor stoi przez caly czas na scenie, a wiec niedobor parodos a, takze exodos

epejsodion I (Antenora i Aleksandra) jest konstruowany na regule stichomytii

wiersz bialy nawiazuje do nierymowanych poezji starozytnych

kroluje regula trzech jednosci:

-czasu – nie przekracza jednego dnia (przybycie poslow, narada bohaterow)

-miejsca – rzecz dzieje sie przed palacem krolewskim, a na temat wydarzeniach rozgrywajacych sie w calej innych pomieszczeniach mowi posel

-akcji – ograniczona w celu jednego watku – sporu o Helene

Mowiac na temat humanistycznych wartosciach nalezy odwolac sie w celu slow rzymskiego pisarza Terencjusza: „Jestem osoba i guzik, co czlowiecze

nie jest mi obce―. Po odniesieniu w celu dramatu Kochanowskiego ukazano tu szereg wybuduj postaci, ich zachowan; od patriotow poczawszy, a dzieki

zdrajcach zakonczywszy:

patriotyczna wizerunek Antenora – spokojny, powazny, rozsadny, oddany sprawom ciebie, zabiega na temat utrzymanie pomieszczenia, swoje losy

laczy sposrod losami ciebie

egoizm Aleksandra – przekupny, obojetny dzieki sprawy narodu, nie cofa sie przed klamstwem a, takze intryga, lekkomyslny.

Przykladem renesansowego humanisty w calej utworze okazuje sie byc wiec Antenor, ktory wykazuje troske na temat sprawy ojczyzny, przestrzega

przed zgubnym zachowaniem Aleksandra, bo widzi w powyzszym kleske Troi. Jest totez czlowiekiem wyksztalconym, inteligentnym, ktory to zastanawia

sie nad konsekwencjami kazdego czynu, nie reprezentuje interesow jednostki, ale calego narodu.

Tresc dramatu ma charakter powszechny.

53. Przedstaw rozne ujecia tematyki wiejskiej w literaturze renesansu (np.: J. Kochanowski, Sz. Szymonowic, M. Rej).

Wies zaprzata wazne polozenie wsrod renesansowych tematow. Wydaje sie, ze w istocie w tejze epoce wyrabia sie popularny w Polsce legenda sielskiej,

sielankowej wsi, szczesliwego dworku, legenda podjety w przyszlosci przez Mickiewicza w „Panu Tadeuszu―, poprzez Orzeszkowa w calej „Nad

Niemnem― itd. Nie jawi sie byc to jednakze jednolite oblicze wsi. Jej obraz formuja:

• Mikolaj Rej a mianowicie „Zywot jednostki poczciwego― a, takze „Krotka rozprawa... ―

• Jan Kochanowski - „Piesni― (Piesn swietojanska o Sobotce)

• Szymon Szymonowie a mianowicie „Zency―.

Od razu oblicze wioski renesansowej to wies sielska-szczesliwa, cudowna, rajska kraina. Poblize z natura przynosi czlowiekowi ukojenie, namietnosc i

wdziecznosc do Boga, godnie przezyte zycie a, takze spokojna starosc. Symbolizuja ta idealna wizje slowa sposrod „Piesni na temat Sobotce―:

„wsi spokojna, wioski wesola, jakiz glos twej chwale zdola―. Pamietac trzeba, ze jest to takze obraz harmonii, ladu, czasu dzieki prace, ktora to

wszystkim przynosi radosc a, takze rozrywke, ktora to tez pozyskuje zadowolenie. Tego rodzaju obraz przedstawia „Zywot jednostki poczciwego―

Reja, „Piesn swietojanska o Sobotce―, „Na dom w Czarnolesie― Kochanowskiego, finalnie duza czesc sielanek Szymonowica.

Lecz okazuje sie byc jeszcze odmienna wizja wioski: mniej sielankowa, bardziej realistyczna. Na tym obrazie ludzie zamieszkujacy wies sa skloceni,

mysla egoistycznie, sa chciwi. Tatusiek wyzyskuje chlopa, nie spelnia obowiazkow obywatelskich na sejmie, wiedzie hulaszczy tryb egzystencji. Ksiadz

nie zaakceptowac spelnia powinnosci kaplanskich, sciaga datki od wiernych. Facet musi wykonywac prace na panskim polu, profesja nie jest wesola

piesnia a mianowicie jest trudem, wysilkiem, ciezka praca, pilnuje chlopow Starosta, ktory z najwieksza przyjemnoscia uzywa bicza... Taka osada wylania

sie z kolei sposrod „Krotkiej rozprawy miedzy trzema osobami, Panem, Wojtem a Plebanem― M. Reja a, takze z „Zencow― Sz. Szymonowica.

54. Wymien propozycje „naprawy― Rzeczypospolitej sformulowane przez Zas. F. Modrzewskiego.

W slynnym traktacie pt. „O poprawie Rzeczypospolitej― Andrzej Frycz Modrzewski tworzy wizje prawidlowego we wlasnym mniemaniu,

sprawiedliwego, prawego panstwa. Zapatrywania autora dotycza konkretnie Rzeczypospolitej, a nie zaakceptowac sa rozwazaniami abstrakcyjnymi.

Ktore tematy podejmuje autor-widac otwarcie po tytulach pieciu ksiag:

„I O obyczajach―

„II O prawach―

„III O wojnie―

„IV O Kosciele―

„V O szkole―

Jakim sposobem widac a mianowicie nie pomija Modrzewski nawet najmniejszej z podstawowych dziedzin ciebie, ktorego uniwersalna konstrukcje

czynia: „Sad, Wojsko, Kosciol, Oswiata i... Obyczaj―.

Najistotniejsza a, takze najswiatlejsza frakcja dziela jawi sie dzis ksiega II „O prawach―- a w pani a mysl, iz „bez norm nie moze okazac sie

prawdziwej wolnosci―. Takze znaczacy jest postulat o rownouprawnieniu wobec prawa sadowego wszelkich warstw spolecznych - to wlasnie slynna,

nowatorska dzieki cala Europe, demokratyczna idea, wazna mozliwe, ze jak odkrycie Kopernika. Kawalek podrecznikowy przytacza przyklad a

mianowicie w odczuciu wspolczesnego jednostki niewiarygodny w calej swej niesprawiedliwosci za to samo, wspolne przewinienie szlachcic nie

zaakceptowac otrzymuje sankcje, a plebejusz traci los. Za co? Obaj pobili szlachcica tak, ze istota ludzka ten umarl.

„W jednej Rzeczypospolitej, jedni za to samo placa glowa, za co innych traktuje sie w najwiekszym stopniu poblazliwie―. „Prawo dac powinien

rowniez kuratele wszystkim, bo przeciez Rzeczpospolita sama tylko i wylacznie szlachta udawac sie nie moze, bo a ktoz bedzie dawal zywnosc a, takze

nam a, takze bydlu, jesli zadnego oracza nie zostanie? ―.

Aczkolwiek nie domagal sie rownosci wobec prawa publicznego – tzn. dopuszczania do urzedow przedstawicieli wszelkich warstw spolecznych, to

bronil chlopow przed wyzyskiem a, takze samowola panow, chcial zapewnic im wolnosc osobista.

Z ksiegi „O wojnie― trzeba zapamietac, ze A. Frycz Modrzewski okazuje sie byc, podobnie jak swoim duchowy patron Erazm sposrod Rotterdamu,

wyznawca irenizmu a mianowicie czyli sporym przeciwnikiem wasni i bitew (zaborczych a, takze zaczepnych), a zwolennikiem zgody i pomieszczenia,

chociaz uzasadnial potrzebe walki obronnej, bowiem tylko takowa ma moralne wytlumaczenie. Ukazuje i eksponuje zlo wojenne w swoim dziele:

„zbrodnie, ohydy, hanby, nieszczescia nieskonczone, ktore wojna ukonczone wlecze... ―.

W ksiedze „O szkole― widac jak ogromna a mianowicie wieksza niz Rej a mianowicie przyklada Modrzewski wage w celu edukacji mlodocianego

obywatela a, takze do powagi zawodu nauczyciela. Pisze: „szkolny stan okazuje sie byc najcudniejszy a, takze rzeczom humanistycznym

najpozytniejszy― – i wola o potrzebe finansowania szkol, ktore istotniejsze jest w calej dalszym rozrachunku niz koszty na inne rozmaitosci. Postulat

ten okazuje sie byc bardzo latwo zapamietac, bowiem dzis okazuje sie byc on tez aktualny.

Po ksiedze „O obyczajach― zajmuje sie Modrzewski obowiazkami, cnotami, jakimi winien odznaczac sie uczciwy obywatel, wyklada powinnosci

senatora, posla, sedziego, starosty a, takze hetmana.

Po ksiedze „O Kosciele― domagal sie zredukowania roli kosciola w panstwie, uporzadkowania stosunkow miedzy wladza duchowna a, takze

swiecka w calej panstwie.

55. Przedstaw renesansowe wzorce dla osob fizycznych prezentowane w calej literaturze.

W dobie renesansu pisarstwo parenetyczna propagowala wzorce dla osob fizycznych takie jak:

-poczciwy ziemianin

-idealny dworzanin

-idealny patriota

-renesansowy tworca.

Wzor „poczciwego ziemianina― przedstawi Mikolaj Rej, poucza jakie los powinien wiesc szlachcic ziemski, gospodarz naszej majetnosci. Instrukcje

te zawarte sa w calej „Zywocie jednostki poczciwego―, wzorowy ziemianin dojrzewa spokojnie dopatrujac swojego uposazenia, rozkoszujac sie

darami przyrody w wszelkiej porze roku kalendarzowego. dbajac na temat harmonie. Nie jawi sie byc zbyt medrzec, lecz staly, szczesliwy, niestraszne

mu ani starosc, ani smierc. Znamionuje go oszczednosc, zapobiegliwosc, umiar, cnotliwe los wedlug intelektu i w calej bliskosci sposrod natura.

Inny wzor to „idealny dworzanin―. Wizerunek ow propaguje Lukasz Gornicki w calej utworze pt. „Dworzanin polski―. Idealny dworzanin to istota

ludzka rycerski, szanujacy swoje szlachectwo, wyksztalcony, umiarkowany o wytworne maniery a, takze piekno mowy, a takze znajacy sztuke a, takze

muzyke.

Idealem patrioty okazuje sie byc obywatel spelniajacy swoje powinnosci wobec ciebie, kochajacy ojczyzne, stawiajacy jej dobro wiecej niz prywate, nie

zaakceptowac zaluje jej swoich towarow, a takze a, takze zycia a mianowicie taki wzor ukazany okazuje sie byc w dziele A. Frycza-Modrzewskiego, w

kazaniach P. Skargi, w patriotycznych piesniach J. Kochanowskiego. Wcieleniem wzoru patrioty jest Antenor z „Odprawy poslow greckich―.

Pozostaje nadal wzorzec renesansowego tworcy. Takowa jednostka nie zaakceptowac ogranicza sie tylko w celu tworzenia, jest to czlowiek

kompleksowy, oprocz talentu posiada rozlegla wiedze, wyksztalceni, znajomosc jezykow. Ideal ten wlasna biografia realizuja autora tacy jak Jan

Kochanowski, Klemens Janicki, Andrzej Frycz-Modrzewski, Mikolaj Sep-Szarzynski i pozostali.

56. Wyklaruj w jaki sposob pisarze polscy epoki odrodzenia a, takze oswiecenia troszczyli sie na temat losy Rzeczypospolitej.

W okresie odrodzenia pojawia sie w Polsce pisarstwo i publicystyka obywatelska, patriotyczna krytykujaca postawy negatywne a, takze lansujaca

porzadne. Przykladem takowej tworczosci sa nastepujace utwory: „Krotka rozprawa miedzy trzema osobami. Panem, Wojtem a Plebanem― M. Reja,

„O poprawie Rzeczpospolitej― A. Frycza - Modrzewskiego, „Kazania sejmowe― P. Skargi, „Piesn na temat spustoszeniu Podola― i

„Odprawa poslow greckich― J. Kochanowskiego. Utwory owe sa wyrazem troski stworcow tego okresu o losy ojczyzny. Po „Krotkiej rozprawie....

― Rej zastosowal odmiane dialogu. Dialog ten okazuje sie byc prowadzony miedzy przedstawicielami kilku reprezentatywnych w celu polskiego

spoleczenstwa stanow a, takze pietnuje zachowania kazdej wraz ze stron. Mimo wszystko Pleban zahacza problemy sadownictwa, sejmu, zasobow

wojennych myt i starostw. Pan twierdzi o dworskich zbytkach a, takze pospolitym ruszeniu, a Wojt o swiadczeniach wojennych, rozrzutnosci, hazardzie a,

takze nieuczciwosci szlachty i kleru. Dzielo Zas. Frycza a mianowicie Modrzewskiego „O poprawie Rzeczpospolitej― sklada sie z piec ksiag: O

obyczajach. O prawach, O wojnie, O Kosciele, O szkole. Modrzewski wystepowal przeciwko rozdawaniu urzedow panstwowych jednostkom wysoko

urodzonym, ale nie zaakceptowac posiadajacym odpowiedniego przygotowania. Od momentu sprawujacych wladze wymagal rozporzadzania sie jedynie

dobrem narodu i interesem panstwa, potepial prywate. Po ksiedze O prawach domagal sie zrownania wszystkich wzgledem prawa. Walczyl z korupcja

sadow, podkreslal koniecznosc respektowania prawa w celu obrony. Byl przeciwnikiem bitew zaczepnych, uznawal tylko obronne. W ksiedze O Kosciele

domagal sie uregulowania stosunkow panstwa a, takze Kosciola, uniezaleznienia wladzy panstwowej od papieza i swoim legatow. Krytykowal negatywne

Zjawiska w zyciu Kosciola, rozpad ceny moralnych, bogacenia sie wydatkiem innych. Zadal ksztalcenia mlodych ludzi w szkolach publicznych a, takze

nakladow dzieki ten plan.

„Kazania sejmowe― P. Skargi sa traktatem politycznym, przepelnionym troska na temat ojczyzne. Skarga oskarzal szlachte o warcholstwo i

sobkostwo stanowy, postulowal wzmocnienie potegi krolewskiej, sprzymierzonej z wladza Kosciola. Po kazaniach Skarga ukazuje przypadlosci toczace

Rzeczpospolita. Choroby owe to:

brak milosci w celu ojczyzny,

niezgoda wewnetrzna,

roznowierstwo,

oslabienie potegi krola,

niesprawiedliwe prawa oraz ich nieprzestrzeganie,

upadek moralnosci i obyczajow.

„Piesn na temat spustoszeniu Podola― J. Kochanowskiego jest rozliczeniem polskiego rycerstwa po klesce poniesionej dzieki Podolu w calej 1575 r.

Poeta wskazuje jednoczesnie droge do przezwyciezenia katastrofy. Wydaje sie byc nia niewinnosc przejawiajaca sie oddaniem ojczyznie, rozwaga w

calej boju a, takze wsparciem finansowym wojska. Widocznie swoja postawe obywatelska udokumentowal Kochanowski w calej dramacie „Odprawa

poslow greckich―. Utwor ow niesie w calej sobie dziedziny uniwersalne, przedstawia sytuacje ciebie w stanie kryzysu i szarpanego wewnetrznymi

konfliktami. Mamy portret dobrego a, takze zlego obywatela. Dobry okazuje sie byc Antenor, okazuje sie byc on rozsadny, nieprzekupny, dba o biznesy

narodu, nie zaakceptowac unosi sie ambicja gdy chodzi na temat dobro panstwa. Aleksander to samowolny, dbajacy o osobiste interesy, posuwajacy sie

w celu szantazu a, takze przekupstwa mlodzieniec. Wsrod niebezpieczenstw grozacych wam wymienia poeta nieprzestrzeganie norm i sprawiedliwosci.

A wiec utwor ten przedstawia niebezpieczenstwa grozace panstwu wraz ze strony zlych wladcow, mieszkancowrezydentow i zlych praw.

57. Wymien utwory renesansowe wyrazajace troske na temat losy ojczyzny i omow jeden sposrod nich.

Dorobek poetow a, takze pisarzy renesansowych obfituje w calej rozne ujecia spolecznej a, takze dotyczacej ciebie tematyki. Postury patriotyczne

wykazuja niemal kazdy humanisci, wszelakie swiatle umysly tej epoki.

Mikolaj Rej nie tylko w calej „Zywocie jednostki poczciwego― przypomina o obowiazkach obywatela. Troske o kraj, o swoim spoleczny uklad,

odnajdujemy nade wszystko w „Krotkiej rozprawie miedzy trzema ludzmi, Panem, Wojtem a Plebanem―. Tu w istocie Rej wyklada nieprawidlowosci,

ktore zauwaza w calej panujacych stosunkach spolecznych. Dzielo jest krytyka: Pleban nie zaakceptowac wypelnia kaplanskich obowiazkow, jednakze

mysli na temat zysku („na oltarzu jajca licza―), Tatusiek z kolei a mianowicie mysli na temat urzedach, zabawach i prywatnym majatku, zle sprawuje

sie w sejmie („Pewnie Pospolitej Rzeczy zadny nie ma w tamtym miejscu na pieczy― - twierdzi Pleban). Zatem Wojt twierdzi rozgoryczony:

„Ksiadz pana wini, pan ksiedza A naszej firmie prostym z kazdej strony nedza. ―

Andrzej Frycz Modrzewski a, takze jego traktat „O poprawie Rzeczypospolitej― kolejny glos co do ojczyzny. Slawne dzielo ujmuje i opisuje owa

„poprawe kraju― w calej pieciu domenach: „O obyczajach―, „O prawach―, „O wojnie―, „O Kosciele―, „O szkole―. Szczegolna

funkcje przypisuje Modrzewski dzialaniu w kraju prawa a mianowicie sprawiedliwego a, takze rowno traktujacego wszystkich mieszkancowrezydentow.

Podobna, jednakze bardziej nadal przesycona emocja wymowe maja „Kazania sejmowe― ksiedza Piotra Skargi. Przyrownuje on ojczyzne do

tonacego okretu, okresla go matka i grzmi do jej synow a mianowicie czyli spoleczenstwa – na temat opamietanie. Ukazujac szesc chorob spolecznych

a mianowicie obojetnosc wzgledem ojczyzny, zachlannosc, niezgody a, takze klotnie, herezje, oslabienie potegi krola, niesprawiedliwosc prawa a, takze

grzechy przeciwko Bogu a mianowicie glosi wizje upadku, nieszczescia politycznego, ktore grozi Naszym kraju. Wowczas, w calej XVI stuleciu,

przedwczesne proroctwo nabralo mocy w dobie rozbiorow Polski. Reformy wg Skargi powinny dotyczyc:

obrony wiary katolickiej, wojny z tolerancja religijna a, takze heretykami

walki o nasilenie wladzy krolewskiej

walki na temat wzmocnienie a, takze poniesienie autorytetu senatu

ograniczenia roli sejmu

walki na temat pozbawienie szlachty wladzy politycznej

walki na temat sprawiedliwe prawa

dazenia w celu poprawy lokalizacji miasta chlopow w kraju

Skarga mniema, ze: namietnosc do ojczyzny, zgoda jej obywateli, kult katolicka, potezny rzad, sprawiedliwe prawa, moralnosc obywateli to postulaty,

ktore stanowic maja fundament ciebie.

Prawdziwa kopalnia postulatow patriotycznych jest dzielo Jana Kochanowskiego. Tytuly, ktore trzeba tu wymienic to: piesni patriotyczne „Piesn V―

(O spustoszeniu Podola) a, takze „Piesn XII―. Krytyke ulomnosci spolecznych spotykamy tez w calej licznych fraszkach, a najwazniejsza pozycja

okazuje sie byc tragedia pt. „Odprawa poslow greckich―.

58. Przedstaw J. Kochanowskiego jak artyste a, takze czlowieka renesansu. Odwolaj sie do wybranych utworow (piesni, fraszek).

Jan Kochanowski co wiecej wspolczesnym ludziom moze czyms zaimponowac rozlegloscia wlasnych zainteresowan a, takze swoim wyksztalceniem.

Jest bez watpienia najwybitniejszym tworca epoki renesansu i tymze wlasnie roznil sie od Mikolaja Reja, ze ogromnie dbal na temat ksztalt wlasnego

stylu, na temat forme trzymanych gatunkow a, takze o zrecznosc jezyka, jak i rowniez o calosciowa wiedze. Kochanowski studiowal w calej Akademii

Krakowskiej, Krolewcu, Padwie, ktore to szkola wyzsza zadecydowaly na temat erudycji poety. Nie dawny mu podobnie obce jezyki klasyczne: lacina,

greka, hebrajski, studiowal dodatkowo epoke starozytna – jej literature, filozofie, z pewnoscia popularne mu dawny dziela Erazma z Rotterdamu i

obecnych tworcow polskich. Nawiazania w celu antyku w calej dorobku Kochanowskiego widac chocby w doborze uprawianych klas, poeta pisze piesni,

fraszki, dramat wedle regul imponujacych, elegie. Nawiazanie to mozna dojrzec rowniez w calej propagowaniu filozofii starozytnych, w calej odwolaniu sie

do tworczosci Horacego, w calej podejmowaniu powodow z mitologii i podrecznikow greckiej – takich jak np. wojna trojanska czy horacjanski motyw

poety jako indywidualnosci i wybranca postawionego wiecej niz tlumem.

Nasz wybitny istota ludzka zapisal sie w przeszlosci literatury polskiej nie tylko jak poeta a, takze dramaturg, jednakze takze jak tlumacz psalmow Starego

Testamentu – Psalterza Dawidow. O jego renesansowym obliczu zaswiadczaja takze filozoficzne poglady autora, ktory uznaje swiat zbytnio wielka

harmonie, znajduje ogromne wartosci przyrody i wioski, wielbi jednostki, glosi epikureizm i stoicyzm.

Autor:

dramatu „Odprawa poslow greckich―

trenow

piesni „Ksiegi pierwsze― – 25 skladow

„Ksiegi wtore― – 25 utworow

„Piesn swietojanska na temat Sobotce― – piesn 12 panien

fraszek

filozoficznych – „O zywocie ludzkim―

wyznaniowych – „Na dom w calej Czarnolesie―

obyczajowych – „O kaznodziei―

pijackich – „O doktorze Hiszpanie―

milosnych – „Do Hanny―

poezji patriotycznej.

Tlumacz:

psalmow Starego Testamentu – „Psalterza Dawidow―.

59. Wyjasnij zrozumienia: odrodzenie, humanizm, reformacja

ODRODZENIE (RENESANS) a mianowicie z fran. Renaissance. jak nazwy epoki uzyto tego terminu wowczas w XVIII wieku we Francji a mianowicie

poczatkowo w celu okreslenia zapozyczen i wzorow wloskich w calej sztuce francuskiej. Jako pojecie historycznoliteracki sluzyl poczatkowo w celu

okreslenia okresow panowania Franciszka I, jak nastapilo "odrodzenie literatury dotad lekcewazonej". W ponizszym znaczenie objasnienie to zostalo

przyjete poprzez nauke niemiecka i upowszechnione dzieki fundamentalnemu dzielu J. Burckhardta a mianowicie "Kultura odrodzenia we Wloszech"

(1860). Wedle niego odrodzenie mialo okazac sie poczatkiem ery nowozytnej a mianowicie przeciwstawionej epoce "Wiekow srednich". Koncepcja nasza

wywarla wiele sporow a, takze polemik.

Kategorii "Odrodzenie" swiadomie uzyl wowczas Gorgio Vasari - wloski malarz, historiograf sztuki. "Rinascita" nie okresla tu jednakze odrodzenia antyku

lecz szmat swietnosci sztuki wloskiej, ktora to wprawdzie ocknela sie za posrednictwem mistrzom starozytnym, ale dalej sama trafila do szczytow

przewyzszajacych modele.

Renesansem nazywamy epoke w calej dziejach kultury trwajaca we Wloszech od XIV w celu poczatkow XVI wieku, a w panstwach Europy polnocnej od

konca XV do konca XVI stuleciu. Jest on rezultatem zawilego procesu historycznego, na ktory to zlozyly sie takie czynniki jak: kryzys papiestwa,

rozluznienie wiezi scalajacych cesarsko-papieska Europe, szybki rozwoj miast, powstawanie (po okresie rozbicia feudalnego) zjednoczonych krolestw, na

przyklad Norwegia, Francja, Nasz kraj, Szwajcaria.

Po kulturze renesansu ogromna funkcje odegralo odrodzenie i przyswojenie kultury antycznej. W epoce tej dochodzily do glosu rozne prady umyslowe a,

takze religie, najistotniejsze z tych propozycji to reformacja i humanizm.

Cechy renesansu:

•zainteresowanie osoba, nawrot a, takze kontynuacja starego testamentu antycznych

•przeksztalcenie sredniowiecznego nurtu zycia, dzieki plan 1-wszy wysunelo sie zainteresowanie doczesnymi celami

•sztuka stala sie laicka, jej celem bylo dostarczanie przyjemnosci, pozytku, miala szkolic i rozrywac

•dwujezycznosc sztuki

•nasilenie sklonnosci humanistycznych

•rozwoj mysli racjonalistycznych

•laicyzacja nauk i form zycia

•antropocentryczne zainteresowanie swiatem pozaziemskim

•stworzenie nowego idealu czlowieka a mianowicie zerwanie sposrod asceza a, takze teocentrycznym pogladem na swiat; czlowiek staje w centrum

badan a, takze zainteresowan; miernikiem poznania stal sie rozum

HUMANIZM

Prad swiatopogladowy rozwijajacy tradycje antycznej wiedzy na temat czlowieku jak o jednostce (psychika a, takze wrazliwosc). Dazyl do wzrostu

osobowosci uznajac wartosc swoim rozumu. Humanisci glosili potrzebe poznania a, takze ksztaltowania poszczegolnej, silnej jednostki ludzkiej. Po mysl

humanizmu czlowiek okazuje sie byc wielce przydatny, liczy sie swoim talent, liczy sie kazde odrebne istnienie. Poznawano przyrode, czar, patriotyzm.

Byl to antropocentryzm. Usytuowanie jednostki w centrum swiata. Haslem humanistow bylo zdanie Terencjusza: „Czlowiekiem jestem i guzik co

czlowiecze nie jest mi obce―

REFORMACJA

Oderwala w porzadku. 1/3 Swiata od kosciola katolickiego. Przyczynila sie jej osoba do wzrostu tolerancji duchowej, rozkwitu kultur, jezykow a, takze

literatur narodowych. Sprzyjala ksztaltowaniu sie stosunkow wczesnokapitalistycznych a, takze republikanskich teorii pochodzenia potegi. Za urzedowy

jej zaczatek uznaje sie ogloszenie 95-u tez Marcina Lutra. Wyprodukowano nowe prady religijne. Reformacja byla motywem wybuchu dlugoletnich wojen

wyznaniowych np. wojne chlopska rozpetano w 1525 roku poprzez nietolerancje religijna. W roku kalendarzowego 1529 a mianowicie protest mniejszosci

luteranskiej w calej Spirze dzieki sejmie. Rozbily one wspolnote wyznaniowa Swiata.

A) LUTERANIZM

(Niemcy, Skandynawia, Francja, Republika czeska, Wegry, Polska)

Tworca byl Marcin Luter. Istotne okazuje sie byc podejscie wyznawcow do Biblii. Glosili albowiem, ze jest dozwolone ja interpretowac indywidualnie, ze

nalezy wyjasniac je dzieki jezyki narodowe, ze Zwiazek wyznaniowy nie jest wylacznym autorytetem rozumiejacym Biblie. Zwiazek wyznaniowy na ziemi

nie powinna dawac udzielenia rozgrzeszenia innymi slowy uwolnienia osob od mek czysccowych badz piekielnych.

B) KALWINIZM

(Francja, Szwajcaria, Niderlandy)

Tworca byl Jan Kalwinista. Kalwinisci glosili teorie predestynacji czyli wierzyli w przeznaczenie, w to, ze kazdy czlowiek ma swoj zycie zapisany w calej

gwiazdach. Kierowane jest jemu niebo albo pieklo, a zycie to realizacja ustalonego scenariusza. Propagowali ideal wykonywania zadan i gromadzenie

dobr. Posiadanie to zasluga, a bezwlad to grzech.

C) ANGLIKANIZM

Nurt wyprodukowano w Wielkiej brytanii. Ruch ow powstal sposrod natury politycznej i prywatnej. Henryk VIII chcial poslubic Anne Boleyn, a zwiazek

wyznaniowy katolicki zabranial mu (odmowa rozwodu). Zatem krol Wielkiej brytanii sam mianowal siebie zwierzchnikiem kosciola anglikanskiego i

poslubil ukochana, jaka i tak skazal na sciecie.

D) ARIANIE

Zwani podobnie jako bracia polscy. Nurt ten rozwinal sie w naszym kraju i byl nurtem radykalnym bo glosil oprocz zalozen religijnych tez hasla spoleczne.

Arianie potepiali poddanstwo chlopow, glosili potrzebe wyrzeczenia sie majatku. Po polowie SIEDEMNASTEGO wieku wygnano ich

szescdziesieciu. Udowodnij, ze tworcy podrecznikow polskiego odrodzenia nie byli obojetni dzieki sprawy ciebie i narodu.

Piotr Skarga dzieki dzialalnosci filantropijnej zostal nadwornym kaznodzieja krola Zygmunta III Wazy. Najwazniejszym swoim dzielem sa wydane w calej

1597 r. "Kazania sejmowe". Nie przylegaja one w celu literatury duchowej, lecz sa doskonale ulozonym traktatem politycznym o przebudowie panstwa

naszego. Jako katolik i patriota autor walczyl o przywrocenie jednosci duchowej w Polsce, nasilenie wladzy krolewskiej oraz zdejmowanie krzywd

spolecznych i norm niesprawiedliwych. Osiem "Kazan sejmowych" to osiem rozdzialow rozprawy politycznej na temat najwazniejszych niedomaganiach

Rzeczypospolitej, na temat sposobach ich przezwyciezania.

Kazanie I a mianowicie "O madrosci potrzebnej w celu rady" stanowi rodzaj wstepu, wprowadzenia w calej problematyke. Pisarz charakteryzuje

przypadlosci, ktore rujnuja panstwo. Przewodnia mysla kazania jest zapewnianie, ze moralnosc narodu okazuje sie byc warunkiem powodzenia i potegi

panstwa. Tak wiec najbardziej normalni powinni okazac sie ci, jacy stoja na prowadzeniu narodu.

Kazanie II a mianowicie "O wybranki ku ojczyznie". Wylicza tu szesc chorob Polski. Sa to: brak wybranki ojczyzny, niedobor zgody politycznej, anarchia

religijna, oslabienie potegi krolewskiej, niesprawiedliwe prawa a, takze bezkarnosc grzechow jawnych. Dalszy ciag kazania poswieca autor pierwszej

chorobie, tzn. "niezyczliwosci ludzkiej ku Rzeczypospolitej", ktora to plynie sposrod "chciwosci domowego lakomstwa". Po sposob sugestywny i

wzruszajacy mowi Skarga o wlasnej wlasnej wybranki do ojczyzny, ktora jest swietym obowiazkiem kazdego czlowieka. Domaga sie bezinteresownosci

milosci w celu ojczyzny, wybranki dla pani a samej. Atak skierowany okazuje sie byc w witryne magnatow dbajacych jedynie na temat swoje majatku.

Widmo tonacego okretu.

Kazanie III a mianowicie "O niezgodzie domowej". Pisarz stwierdza, ze rodacy, dzieci jednej a, takze tej samej ojczyzny powinni sie zgadzac, albowiem

laczy ich jedna kult, nakazujaca namietnosc blizniego, ow sam wladca, takie same prawa i swobody obywatelskie. Brak tej zgody szczegolnie dzieki

sejmach wywoluje u Skargi lek na temat przyszlosc ojczyzny. "Widzi" rozbiory Polski zauwazone przez Matejke, Mickiewicza. Kazanie IV a, takze V a

mianowicie "O naruszeniu religii katolickiej". Dotyczy reformacji, ktora a mianowicie zdaniem kaznodziei - okazuje sie byc prawdziwa klapa dla Naszego

kraju, poniewaz poglebia niezgode narodowa. Autor nakazuje powrot w celu religii katolickiej jako jedynie prawdziwej, oferujacej do zgody i w celu potegi

ciebie.

Kazanie VI - "O monarchii a, takze krolestwie". Skarga uwaza, ze najlepsza odmiana rzadu okazuje sie byc jednowladztwo, ktorego nie mozna jednakze

utozsamiac sposrod absolutnym samowladztwem. Panstwem musi rzadzic trusia, przy pomocy madrej rady, zlozonej z czlonkow narodu. Poddani winni

sa swemu krolowi szacunek a, takze posluszenstwo. Natomiast "zlota wolnosc szlachecka" prowadzi do anarchii, co okazuje sie byc jednoznaczne

sposrod upadkiem ciebie.

Kazanie VII - "Prawa niesprawiedliwe". W podobny sposob Modrzewski stwierdza, ze wyjawszy praw solidnych nie ma rzeczywistej wolnosci. Oblicza

prawa niesprawiedliwe, m. in. o mezobojstwie krzywdzace chlopa, dla ktorego zada wolnosci osobistej, choc podobnie jak Modrzewski akceptuje stany

spoleczne.

Kazanie VIII a mianowicie "O niekarnosci grzechow jawnych". Autor przedstawil w nim wszelakie, najgoretsze odczucia patriotyczne a mianowicie milosc

w celu ojczyzny, oburzenie na jej zlych synow, niepokoj na temat losy Rzeczypospolitej i wiare, ze dobry Bog ochroni Polske od zguby. Tytulowe grzechy

jawne to: niedobor sprawiedliwego a, takze sprawnie dzialajacego aparatu sprawiedliwosci, mezobojstwo, lichwa, nieprawne nabywanie majetnosci,

zbytki, kradziez zacna pospolitego, wyzysk sierot poprzez zlych opiekunow. Po tego typu wyliczeniu grzechow przewiduje rychly upadek Naszego kraju.

Mikolaj Rej "Krotka rozprawa... " a mianowicie porusza wiele kwestii politycznych, spolecznych a, takze obyczajowych owczesnej Polski, a jej tekst

zwiazana okazuje sie byc z poczatkowym, pelnym nadal nadziei, punktem walki szlachty o egzekucje praw, towarow koronnych. Reprezentanci trzech

podstawowych stanow: Tatusiek (szlachta), Wojt (chlopstwo), Pleban (duchowienstwo) prowadza bogaty w calej realia zyciowe dialog, ktory to ujawnia

zasadnicze problemy interesujace owczesne ludnosc: kwestie przekupnego sadownictwa, przesadzic przy wykorzystywania zup roznych metod

oczyszczania wody, czy niedobor stalego systemu obronnego panstwa. Wiele dodatkowo uwag dedykowanych jest problematyce odpowiedzialnosci

zbytnio ksztalt moralno - obyczajowy zycia publicznego Rzeczypospolitej. Tatusiek i Wojt negatywnie oceniaja wiele zjawisk natury religijno - koscielnej:

drwia sposrod praktyki wyprzedawania odpustow, wyrazaja zaniepokojenie szeroka i nastawiona na teatralny efekt liturgia obrzedow katolickich,

ujawniaja materialna interesownosc ksiezy w spelnianiu praktyk wyznaniowych (koleda). Podniesiony zostaje dodatkowo problem rozrzutnosci zycia

szlacheckiego: nieumiarkowanie w calej jedzeniu a, takze piciu, niszczacemu zasiewy obyczajowi mysliwskiemu badz nalogom hazardowym. "Krotka

rozprawa" to jeden sposrod pierwszych polskich utworow o tematyce spolecznej.

Jan Kochanowski "Piesn o spustoszeniu Podola" a mianowicie autor zwraca sie w celu rodakow sposrod prosba, aby pomysleli nareszcie o grozacym im

niebezpieczenstwie; Polacy musza natychmiast opodatkowac sie dla zacieznego wojska, a w wypadku potrzeby na wlasna reke stanac w celu obrony

granic.

Jan Kochanowski "Piesn na temat dobrej slawie" - twierdzi o powinnosciach obywatela wzgledem wlasnej ojczyzny; nie jest glebokim czlowiekiem ow, kto

myslitylko o jedzeniu i piciu; kazdemu czlowiekowi powinien przyswiecac jeden plan - sluzba ojczyznie, w celu zapewnienia osobiscie dobrej slawy;

sposoby sluzenia ojczyznie sa rozne, w porownaniu do wlasnych mozliwosci, predyspozycji, wrodzonych talentow; poprawniej jest zginac mlodo, jednak

w sposob bohaterski zyskujac sobie slawe, niz istnien dlugo a, takze umrzec w calej zapomnieniu.

163. Wyjasnij uchwycenie symbolizmu na bazie o niektore przyklady.

164. Wyjasnij zrozumienia: symbolizm, naturalizm wskaz ich przejawy w calej wybranych utworach.

1. dwa. 1NATURALIZM

Swoim tworca byl Emil Zola. Utwory swoim nawiazywaly w celu komedii czlowieka Balzaka. Zalecenia teoretyczne naturalizmu zawarl on w przedmowie

do utworu pt. „Teresa Raquin―:

1. biologizm

a) utozsamianie spoleczenstwa z organizmem zywej istoty

b) pojmowanie czlowieka jak czastki przyrody, czlowiek zdeterminowany jest poprzez prawa przyrody

c) pojmowanie zycia jak wiecznej wojny o zywot

2. wizerunek uczonego a, takze badacza, ktory to wiernie odzwierciedla zycie orzymane zmyslami, wiernosc szczegolow

kilku. maksymalny neutralnosc, bez swoich ocen odautorskich, autor rejestruje i demonstruje

4. niedobor tematow tabu, zakazanych, komplet powinno znajdowac odzwierciedlenie w calej sztuce

Naturalizm ubezwlasnowolnia jednostki poprzez prawa natury. „Germinal― (narodziny mysli spolecznej).

I Sonet

Chaty, piaszczyste wzniesienia, sad, stodoly, obory, stare ploty, chude bydlo. Zniszczenie, starosc, szarosc, smutek, ubostwo. Z tymze smetnym

krajobrazem kontrastuje ubior i witalnosc ludzi. Barwy i tezyzna fizyczna mieszkancow. Wydaje sie byc on pelny podziwu w celu prostoty a, takze

kontaktu sposrod natura. Osada, wspomnienia, jak miejsce istotne i niepospolite. Poeta polaczony jest emocjonalnie. Smutne wspomnienia ludzi w

tamtym miejscu zyjacych. Znajduja sie oni skazani na ubostwo. Wtloczeni w celu szarego egzystencji. Podmiot poetycki zastanawia sie nad przyszloscia,

manifestuje przywiazanie do wioski, tamtego egzystencji, codziennych problemow. Czuje sie czlonkiem wiejskiego spoleczenstwa. Wyznanie postawy a,

takze ideologii pisarza. Pozostale sonety to wierszowe nowelki. Moga miec charakter epicki. Ten sonet jako jedyny jest refleksyjno-opisowy.

XV Sonet

Zycie damy, ktora poprzez stracie malzonka sprzedaje glebe. Utrzymuje sie z wykonywania zadan rak, a kiedy okazuje sie byc stara to umiera.

19 Sonet

Jegomosc, ktory byl zdrowy, potezny, wzor wykonywania zadan na wioski. Nagle zachorowal. Baby na niego leczyly, jednak to nie zaakceptowac

pomagalo. Nie stac na niego na doktora.

„W chalupie―

Charakter opisowy, przedstawia nedze, ubostwo wsiowe, zniszczenie domostwa, biede w calej chalupie. Aura (szaruga, deszcz), nastroj przygnebienia i

smutku. Wnetrze ubogiej chalupy to obraz realistyczny i plastyczny. Brzydota, nieczystosci, starosc, dokladnosc opisu. Mieszkancami chalupy okazuje sie

byc starsza kobieta (zniszczona, zmeczona, zmartwiona) a, takze mlodsza kobieta (marzy). Wprowadzaja kolory w celu szarosci egzystencji. Mlodosc,

swiezosc i spontanicznosc. Warunki egzystencji jednak skaza ja jednakze na nedzny zywot a, takze ubostwo.

Wlasnosci naturalizmu:

1. szczegoly, wiernosc drobiazgu

dwa. tematem okazuje sie byc brzydota, nedza, szokowanie konsumenta

3. biologizm - niedobor wlasnej woli na inny los, uciazliwa wizja, wojna o zywot, przetrwanie

czterech. obiektywizm a, takze bezstronnosc

1. 2. 2SYMBOLIZM

Byl stosowany glownie w calej plastyce. Gloszono, ze dzielo sztuki artystyczne ma ukazywac zmartwienia duchowe jednostki. Te sfery ludzkich

problemow nierozwiazywalnych trasa intelektualna. Nawiazanie do intuizmu. Tematem byla abstrakcja, niepoznane, tajemnicze. Srodek artystyczny to

symbol (przedmiot, sytuacja, obraz, ktory pomijajac naturalnym znaczeniem kryl metaforyczny sens). Czesci w malarstwie np. Wizerunek Malczewskiego

pt: ―Smierc―. Byl on zafascynowany smiercia. Sen wieczny - personifikacja, animizacja, wieloznacznosc, alegoria.

"Krzak dzikiej rozy" jest to maly 4 strzepkowy zbiorek sposrod roku 1898. Sonety owe mozna zaliczac wyraz hobby Kasprowicza Tatrami. Cel poety byl

inny, glebszy. 2 pojecia: krzew dzikiej rozety i limba pelnia funkcje symboli. Pierwszy z tych propozycji leka sie burzy a mianowicie "skromnie w celu

zimnej tuli sie sciany". Losy rozety odnosza sie totez do losow czlowieka. Przechowuje sie totez jak istota ludzka (samotny, odczuwa sie zagrozony przez

niebezpieczenstwa, zadumane ma skronie), okazuje sie byc wiec znakiem losu ludzkiego, nieszczesc a, takze przykrosci (lekkie nastroje dekadenckie),

krzak ow probuje sie jednak odparowac przed zaglada. Symbolem na temat podobnym zakresie jest limba pozbawiona korzeni, zwalona poprzez burze.

Jest ona symbolem uplywu czasu. Po I sonecie jest prochniejaca, w II "limbe tocza plesni" w calej III swieci juz prochnem, w IV nastapil w tej chwili

calkowity harmonogram. Podobnie okazuje sie byc z osoba, ktory dzieki starosc okazuje sie byc chorowity, wiecej przydatny w celu zycia niz ludzie

mlodzi. (zycie nie jest latwe). W utworze tym zostal przedstawiony proces zniszczenia, starzenia, ktory poglebia sie w przyszlosci.

W utworze "Dies irae" widac mnogie odwolania w celu sredniowiecznej hymnistyki i romantycznej postawy prometejskiego buntu, niezgody na zlo swiata,

"wadzenie sie sposrod Bogiem" na temat dobro ludziom. Hymn ow wzorowany okazuje sie byc na koscielnym hymnie spiewanym w dzien zaduszny.

Hymn nawiazuje do "Apokalipsy sw. Jana". Tematem okazuje sie byc sad zasadniczy i koniec swiata. Szereg czulych wizji symbolicznych, ktore maja

ukazac glebie nedzy ludzkiej, wyjawszy nadziei milszego jutra.

"Kowal" - sonet. Wiersz ow ma charakter symboliczny. Serduszko z drogocennych kruszcow formuluje charakter a, takze sile wewnetrzna czlowieka.

Osobiscie kowal to czlowiek walczacy z przeciwnosciami losu a, takze zycia. Staff ujal w powyzszym utworze mysli o potedze ducha. W porownaniu do

dekadenckich pogladow innych poetow wiersz Staffa jest ladny. Poeta odrzuca postawe jednostki ktorego charakter skazony okazuje sie byc niemoca.

Staff przeciwstawial sie panujacej modzie na dekadentyzm.

„Krzak dzikej rozy w calej Ciemnych Smreczynach―

Kasprowicz zrezygnowal z spisu wsi a, takze przeszedl w celu opisu gorskiego. Prezentacja impresjonistyczna. Nagromadzenie sie efektow

dzwiekowych, kolorystycznych, niepohamowanych. Gra swiatel. Ukazano krajobraz w swietle slonca. Zmiana barw a, takze odcieni. Cztery opisy

konkretnego krajobrazu zmieniajacego sie przy wplywem wysilku dnia.

1. Dzwiek: jeki, wzdychania, krzyk burzy, swist swistaka, refleks

2. Zapach: ziola

kilku. Wzrok: odcien, ksztalt

czterech. Nastroj: zachwyt, zaduma morzem wspanialoscia przyrody, spokoj, majestatycznosc.

Elementy limby prochniejacej a, takze krzaku dzikiej rozy

•Limba: zwalona poprzez burze, byla mocnym drzewem, a teraz jest prochniejaca, martwa

•Roza: chowa sie pomiedzy skalami, przeczekala burze, nadal dojrzewa i okazuje sie byc piekna, chroni sie, okazuje sie byc delikatna, wyszukuje

wsparcia by przezyc.

•Roznice

LimbaRoza

poteznawatla, subtela

pruchniejacapiekna

szpetnawspaniala

wyniosla, dumnaslaba, wyszukuje wsparcia

umierajacazywa

Kontrasty, zastosowanie autonomii (rozne elementy przyrody by zasugerowac ich symbolike).

Limba to symbol przemijania, brzydoty, martwoty. Wielcy a, takze pewni w toku burzy pozostana powaleni.

Rozeta to znak witalnosci, egzystencji, piekna. Delikatni i gietcy moga prosciej przetrwac burze.

Roza boi sie ulewy drzy przed jej dynamicznoscia, ale dazy do przezycia. Widzi duze drzewo, ktore nie podolalo. Wszystko mija, ale roza kurczowo

utrzymuje sie egzystencji. Wiersz na temat niepokojach, obawach wspolczesnego jednostki w obliczu przemijania, zniszczenia, smierci. Koniecznosc

trwogi przed smiercia. Obawy.

Czesci symboliczne:

1. precyzyjnosc

dwa. animizajcja

kilku. wieloznacznosc symboli

4. stan rzeczy ogolna

61. Udowodnij towarzystwo motywow mitologicznych w poezji J. Kochanowskiego.

Renesansowi autora byli olsnieni starozytna kultura jako caloscia. Antyk okreslil renesans, stal sie podstawowym zrodlem tejze epoki. Najswiatlejsze

umysly epoki studiowaly opowiastke starozytnych, ich dorobek literacki, filozoficzny oraz jezyki.

Jan Kochanowski uchodzi za najwybitniejszego tworce epoki odrodzenia, bowiem dbal on o zrecznosc jezyka, uklad swojego nurtu i odmiane

uprawianych klas, a nade wszystko posiadl calosciowa wiedze. Swoim obfita dzielo nierozerwalnie laczy sie sposrod antykiem:

a mianowicie przede wszystkim Jan Kochanowski znal jezyki doskonale: lacine, greke, hebrajski,

a mianowicie studiowal literature i filozofie antyczna,

a mianowicie piesni, fraszki, treny, elegie i dramaty sa nabazgrane wedlug regul klasycznych,

a mianowicie duzy oddzialywanie na Jana Kochanowskiego wywarl Horacy a mianowicie pierwszy stworca piesni:

1. niektore piesni Jana Kochanowskiego sa przekladami utworow rzymskiego poety

dwa. motyw poety jako indywidualisty i przekonanie o swoim wyjatkowosci, jak jednostki obdarzonej poetyckim talentem,

ktory to naznacza wybranca stawiajac na niego ponad tlumem i dajac jednoczesnie prawie boska sila tworzenia, zdobyl

Jan Kochanowski za Horacym. Talent zapewnial poecie wieczna pamiec potomnych - slawe niesmiertelna.

Horacjanski motyw exegi – monumentum (pomnik osobiscie stawiam), innymi slowy przekonanie, wraz ze tworczosc przetrwa wieki a, takze

zapewni poecie niesmiertelnosc, formuluje Jan Kochanowski w Piesni XXIV.

kilku. za starozytnym poeta Jan Kochanowski propaguje filozofie antyczna:

a) epikurejska - uzywac zycia, zaznajomic jego rozkosze dazyc do powodzenia i "chwytac dzien" (carpe diem), bo wszystko

mija,

b) stoicka - zatrzymac umiar a, takze spokoj, mestwo i cnote, dobra slawe, najwieksze fuks tkwi w calej zachowaniu harmonii

ducha,

Najrozniejsze przyklady jestesmy wstanie odnalezc we fraszkach a, takze piesniach:

a mianowicie Piesn IX - uciecha zycia, trzeba sie rozrywac, ale trzeba zachowac umiar i rozwage, nikt nie ma pojecia co naszej firmy czeka nastepnego

dnia

(napomina na temat krotkosci zywota): Kto tak madry, ze zgadnie co nan nastepnego dnia przypadnie

a mianowicie Piesn V (Ten mezczyzna zdaniem moim, kto przestal na swoim) - nie wazne sa ceny materialne, jednakze moralne: bycie czlowiekiem

uczciwym,

harmonia demona, poczucie sprawiedliwosci. Zycie mija, wiec w jakim celu gromadzic majatku, trzeba sie cieszyc sposrod tego

co sie ma.

- Piesn XX a mianowicie w zyciu okazuje sie byc czas uciechy i powagi.

- "Na swe ksiegi" - jest dozwolone sie przenigdy bawic, jednak mozna a, takze zachowac powage.

- "O zywocie ludzkim" – przemijanie, czas komplet zmienia, zaduma wobec poteg, ktore wioda ludzkim zyciem.

- "Na dom w calej Czarnolesie" – ograniczenie potrzeb materialnych, zabieganie o tezyzna fizyczna.

- mnogie nawiazania w celu mitologii:

1. we fraszkach: "Ku muzom" (Muzy zamieszkujace "na sporym Parnasie"), "Do gor a, takze lasow" (Proteus), "Na lipe" (Orfeusz),

"Do fraszek" (Fortuna).

2. w calej piesniach: Piesn IX (Fortuna), Piesn V (Mars), Piesn XXII (Pogoda).

3. w calej trenach: Tren V (Persefona), Tren X (Charon).

czterech. w katastrofy humanistycznej "Odprawa poslow greckich" - tekst utworu nawiazuje do mitu trojanskiego, ktory to byl czesto

wykorzystywany poprzez tragikow greckich - skutkiem tego pisarz nawiazuje do wydarzen z "Iliady" Homera.

62. Na podstawie poznanych utworow literackich baroku scharakteryzuj zjawisko sarmatyzmu.

68. Zilustruj zjawisko sarmatyzmu wybranymi utworami.

Sarmatyzm wydaje sie byc jednym z podstawowych nurtow epoki baroku, znany jako rowniez swojskim, bo przywiazywal ogromna mase do rodzinnych

tradycji, wyraznie tworzyl prywatna szlachecka ideologie i swoj polski rodowod uznawal zbytnio najwazniejszy. Tworcami tego stylu sa: Waclaw Potocki,

Jan Chryzostom Pasek.

Waclaw Potocki (1621-1696)

-nauki pobieral obok domowego pedagoga. Cale los gospodarowal dzieki roli. Walczyl przeciwko Szwedom i wojskom Rakoczego, bral czynny udzial w

zyciu sejmikowym wystepuja przeciwko anarchii szlacheckiej, popierajac nasilenie wladzy krola i zasade dziedzicznosci tronu. Wychowywany w calej

srodowisku arianskim, po udziale w banicji arian przeszedl na katolicyzm.

-poeta pozostawil po osobiscie ogromna spuscizne: poematy, liryki religijne, wiersze polityczne a, takze okolicznosciowe. Az do najwybitniejszych

skladow naleza: „Moralia―, „Ogrod fraszek―, „Wojna chocimska―.

Potocki jak przedstawiciel podrecznikow sarmackiej, w calej swoich utworach podejmowal tematyke patriotyczna.

1. „Nierzadem Nasz kraj stoi― – utwor ow ukazuje obraz panstwa mogl calkowitego rozpadu, rozkladu a, takze wewnetrznej anarchii, kleski. Dzielo

jest wymierzony przeciwko balaganowi prawnemu, uciskowi biedniejszej szlachty i niesprawiedliwosci.

2. „Zbytki polskie― – Potocki ubolewa nad wadami kleru a, takze szlachty polskiej, myslacej na temat bogactwach a, takze wygodach, klejnotach,

strojach, zabawach, rozrywkach, kiedy ojczyzna chce obrony a, takze pieniedzy dzieki wojsko.

kilku. „Pospolite ruszenie― – utwor jest scenka satyryczna, ktora to przedstawia tak jak szlachta nasz kraj zrywa sie do wojny z nieprzyjacielem.

Ukazal w calej niej sobkostwo XVII wiecznej szlachty, jakiej nie obchodza losy panstwa. Krytyce poddaje tu poeta panujace zwiazki w wojsku, poczucie

wolnosci, brak posluszenstwa dowodcom, niekaralnosc. Takie banalne ruszenie nie powinna spelniac opcji obronnej ojczyzny.

4. „Wojna chocimska― – utwor okazuje sie byc epickim poematem rycerskim, ukazujacym zbrojne starcie Polakow sposrod Turkami w calej bitwie

przy Chicimiem w calej 1621 r. Utwor proch byc poematem „ku pokrzepieniu serc― a, takze wobec ponownej grozby walki z Turcja budzic

umilowanie ojczyzny, gotowosc w celu ofiar a, takze poswiecen. „Wojna chocimska― tworzy sie sposrod 10 czesci dosc dokladnie opisujacych

wczesniej obustronne preparowania, a dalej bardzo szczegolowo, dzien poprzez dniu wypadki pamietnej batalii, az do poczatku ukladow a, takze

zaprzestania dzialan wojennych. Poeta wyraza uczuciowy stosunek w celu opisywanych rzeczy: nad pelnym obrazem goruje uczucie wybranki do

ojczyzny i Boga. Poeta formuluje pochwale walecznych przodkow a, takze krytyke osob wspolczesnych, zniewiescialych, obojetnych dzieki sprawy

ojczyzny. Poucza, ze uwage obecnych nalezy odwrocic na kwestii naprawde istotne: ofiarnosc, oddanie, obrona zagrozonej ojczyzny.

piec. „Ogrod fraszek― – komplet fraszek, w calej sposob satyryczny poeta zawarl wiele krytyki pod adresem wlasnych wspolczesnych. Prezentuje

w tych propozycji zywy obraz owczesnego egzystencji szlacheckiego. Zestaw ten nazwano kopalnia dane o Naszym kraju XVII stuleciu.

J. Ch. Pasek (1636-1700)

-nauki pobieral w kolegium jezuickim w calej Rawie. Po 1655 roku kalendarzowego rozpoczal zywot zolnierza a, takze walczyl przy dowodztwem

Czarnieckiego przeciw Szwedom i Rakoczemu, bral udzial w wyprawie dunskiej a, takze wojnie przeciwko Moskwie. W ciagu rokoszu lubomirskiego pod

Matwami w 1666 roku. Od momentu nastepnego roku porzucil wojsko, ozenil sie a, takze osiadl dzieki wsi w calej krakowskim, gospodarujac w majatku i

pelniac urzad komornika ziemskiego.

-bujny temperament a, takze awanturnicze usposobienie bylo zrodlem roznych ekscesow Paska, czesto procesujacego sie ze swymi sasiadami, a

wreszcie oskarzonego o pogwalcenie spokoju publicznego i skazanego na banicje.

„Pamietniki― – dziela sie na 2-ie czesci

Pierwsza czesc niesie 1656-1666 r i obejmuje opis wydarzen wojennych, innymi slowy taki szmat jak walka ze Szwecja, „kampania wegierska―,

wyprawa w celu Danii, walka z Moskwa.

Druga czesc 1667-1688 r – opisuje zywot ziemianski gospodarza, obywatela jakim byl Pasek.

Zapiski z tego okresu sa niewyczerpana skarbnica wiedzy na temat codziennym sarmackim zyciu owczesnej szlachty, na temat jej zwyczajach,

upodobaniach, specyficznych cechach, gatunku religijnosci, kultury, nierzadko splecionych z samowola, ciemnota, pieniactwem i pieniactwem.

„Pamietniki― sa dokumentem mentalnosci XVII wiecznego szlachcica – sarmaty.

a mianowicie ucisk a, takze niedole chlopow uwaza zbytnio zupelnie zrozumiala albo jej zgola nie zaakceptowac dostrzega

a mianowicie mysli kategoriami przecietnego szlachcica i tylko i wylacznie szlachte mniema za godna wzmianki, te banki bowim sa towarzyszami w calej

walce a, takze sasiadami przenigdy ziemianskim.

a mianowicie w stosunku do magnatow zywi niezaprzeczalna niechec

a mianowicie w istniejacym stanie przedmioty nie dostrzega przyszlej kleski.

63 b. Scharakteryzuj barok dworski a, takze sarmacki; wskaz, jaki mialy wplyw dzieki zycie umyslowe epoki.

Zjawisko Sarmatyzmu.

Gest spoleczno-obyczajowy, wywodzi szlachte polska od rycerskiego, koczowniczego ludu zamieszkujacego kafelki Polskie; poczatkowo nacechowane

okazuje sie byc dodatnio: sklad dodatnich wlasciwosci odziedziczonych poprzez przodkach: rycerskosc, odwaga, szlachetnosc, ktore sa przeciwienstwem

w celu zniewiescialego magnactwa; Sarmata stal na strazy i w calej obronie wiary w Europie (polska przedmurzem chrzescijanstwa); jednak w przyszlosci

sarmatyzm ewoluowal w kierunku sensu ujemnego, zwazywszy na nie realizowanie swiatlych swoim zalozen; np. poglady dzieki obowiazki spoleczne

wobec ojczyzny, cenienie a, takze obrona zlocistej wolnosci szlacheckiej; teraz znalazly sie nowe cnoty: warcholstwo, pijanstwo, pieniactwo, prywata,

konserwatyzm, pycha, dazenie w celu zycia wiecej niz stan, wyzysk chlopow przylegly z okrucienstwem

Jako idea calkiem pociagajaca, ale jej realizacja pozostawia wiele w celu zyczenia (zdanie Potockiego); ostatecznie godna pozalowania postawa, ktora to

doprowadzila w celu upadku I Rzeczypospolitej a, takze dlugoletniej niewoli narodu naszego.

NURT UPRZEJMY POEZJI BAROKOWEJ (JAN ANDRZEJ MORSZTYN).

Gwoli poezji barokowej charakterystyczne sa dwa modele kultury: tak zwanym. ziemianski (reprezentowany przez Po. Potockiego, J. Ch. Paska), i tak

zwanym. dworski (J. A. Morsztyn, D. Naborowski). Wiersze poety dotycza przewaznie tematyki milosnej i towarzyskiej. Odznaczaja sie one bogactwem i

roznorodnoscia srodkow wyrazu, pomyslowoscia a, takze humorem. Pisarz w sposob mistrzowski poslugiwal sie specyfikami wyrazu owymi jak:

hiperbola, metafora, porownanie, antyteza, wyszukane epitety.

a mianowicie "Niestatek" a mianowicie podmiot poetycki zestawia nawzajem dwa obrazy-portrety. W glownym dominuje zasobna kolorystyka metafor

(ogien, zloto, perly... ), ktorej zagadnieniem jest pokazanie zycia a, takze urody w calej pelnym rozkwicie. Drugi obraz stanowi ostry kontrast sposrod

pierwszym a mianowicie jest dwubarwny (czern a, takze biel, motyw smierci a, takze rozpadu). Zestawienie takich portretow kobiety formuluje zmiennosc

uczuc, wynika sposrod kaprysu. Sugeruje to gre z uczuciem, nastroj uciechy dworskiej.

a mianowicie "Do trupa. Sonet" a mianowicie porownanie lokalizacji miasta czlowieka zakochanego i trupa. Pierwsza czesc zawiera probe identyfikacji

podmiotu lirycznego sposrod sytuacja nieboszczyka - wyszukiwanie przeciwienstw. Odsetek druga a mianowicie zestawienie spokoju trupa sposrod

cierpieniami zakochanego. Zaskakujaca pointa: sytuacja zakochanego jest gorsza niz nieboszczyka.

- "Cuda milosci" a mianowicie antyteza (zestawienie na regule przeciwienstw) cierpien czlowieka zakochanego, ktory nie powinna sie od nich uwolnic.

Pointa: przed miloscia nie mozna uciec, obrona przy pomocy intelektu jest nieporadna.

- "Nadgrobek Perlisi" a mianowicie parodia wymyslnych epitafiow dzieki nagrobkach, autor w wyszukany sposob ukazal zalety psa i rozpacz wlasciciela

poprzez jego stracie.

Daniel Naborowski - pisal epitafia, treny, fraszki. Lubowal sie w calej slownych igraszkach i barokowych konceptach. Po pozniejszym okresie ulegl

nastrojom elegijnym a, takze sielankowym oraz slawil blaski zycia ziemianskiego. Utwory: "Marnosc", "Krotkosc zywota", "Do Anny", "Cnota grunt

wszystkiemu".

64, 66 Ocen/ scharakteryzuj obraz szlachty polskiej XVII stuleciu w utworach W. POTOCKIEGO i

J. CHRYZOSTOMA PASKA.

Pasek byl typowym pelnomocnikiem sredniej szlachty. Jak kazdy owczesny Sarmata byl rycerzem (zolnierzem) a, takze rolnikiem (gospodarzem). Bral

udzial w wyprawach do Danii i Moskwy. Osiadl dzieki wsi a, takze zajal sie gospodarka.

"Pamietniki" zawieraja wzorowy portret dzielnego zolnierza, nie zaakceptowac szczedzacego krwi w obronie ojczyzny, krola i szlacheckiej demokracji

oraz poczciwego ziemianina. Inne akta zachowuja Paska jako warchola, awanturnika a, takze pieniacza. Konfrontacja dowodzi, ze tresc pamietnikow mija

sie faktami historycznymi. Sa ow lampy led cennym zrodlem w pozostalym sensie: oddaja wiernie postawy i preferencje owczesnego szlachcica,

przekazuja obraz swiata, widziany jego oczami, pozwalaja zaznajomic wyznawane idee i uznawane wartosci.

Wlasciwosciami Paska okazuje sie byc przywiazanie w celu idealow wolnosci szlacheckiej a, takze rownosci we wnetrzu stanowej, przekonanie o

wyzszosci stanu szlacheckiego nad pozostalymi, swoisty rodzaj religijnosci dewocyjnej, tradycjonalizm, niesmak do pozostalych narodow, upodobanie

zabawy.

Wiele utworow Waclawa Potockiego stanowi jakby owczesny rachunek obywatelskiego sumienia narodu. Tworza ow lampy led swoista panorame

staropolskiego egzystencji szlachecko-ziemianskiego. Wlasnoscia utworow okazuje sie byc takze dygresyjnosc, wprowadzanie w calej poemat

wielorakich refleksji dzieki tematy spoleczne, stanowe, obyczajowe. Pisarz okazal sie czujnym i krytycznym obserwatorem szlachty, coraz bardziej

przywiazanych do wlasnych przywilejow, a zaniedbujacych obowiazki. Mialy ow lampy led postac nie zaakceptowac pozbawionych goryczy uwag na

temat zaniedbaniach formy rycerskiego a, takze wojennego rzemiosla. Porownanie obecnych Polakow w celu dawnych Sarmatow, przodkow wyjawszy

skazy, jeszcze bardziej wyostrzalo terazniejszy upadek etyczny szlachty. Utwory Waclawa Potockiego, to "Nierzadem Polska stoi", "Pospolite ruszenie",

"Zbytki polskie", "Transakcja walki chocimskiej... ". Ukazana szlachta jest niezdyscyplinowana, gnusna, spowija sie przepychem, nie mysli o przyszlosci.

65. Podkresl charakterystyczne wlasnosci stylu poezji barokowej na bazie tworczosci J. A. Morsztyna

Barokowe wlasnosci poezji:

a)Bogactwo – uzywac nalezy wraz ze wszystkich dostepnych srodkow wyrazu, rozwijac kunszt slowa, nie zaakceptowac unikac przesady, w sztuce

preferowac dekoracyjnosc, malarskosc, przepych. Np. „Niestatek― – zawartoscia wiersz okazuje sie byc mysl, ze kobiety sa niestale w calej

uczuciach. Idea ta wyrazona jest w calej wyszukanej, rozbudowanej formie. Dzieki calosc wiersza sklada sie jedno przekonanie, ktore okazuje sie byc

porownaniem rozbudowanym. Nagromadzono pelny szereg sprawy niemozliwych a, takze stwierdzono, ze predzej jest dozwolone je przeprowadzic

(uspokoic zatrzesienie, wiatr zapiac w wor) niz spostrzec stalosc w calej uczuciach damy.

b)Zastosowano tu takze gradacje (stopniowanie) prowadzace do wyolbrzymienia hiperbolizacji odczucia.

c)Ekspresja – zaskakiwac, wiecej jeszcze szokowac czytelnika, pamietac, ze brzydota a, takze okrucienstwo podobnie moga zostac tematem w celu

artysty. Np. „Do trupa― Tytul formuluje barokowe zmierzanie do ekspresji, jest to albowiem wiersz milosny. W wierszu wystepuje analogia miedzy

trupem a szczesliwym trafem zakochanym.

d)Zaskakujaca pointa – lepiej okazac sie trupem niz nieszczesliwie zakochanym – to rowniez cecha barokowa

e)Koncept – docenia sie pointe (zaskakujaca), misterny paradoks.

f)Obecnosc anafory, oksymoronow, metafor a, takze uzycie kontrastu

g)Sztucznosc – natura wymaga upiekszenia, komplikacje i zaklocenia sa glebokim zywiolem artysty. Liczy sie innosc, wyrafinowany smak, erudycja,

ciekawostki tez sa w cenie.

„Nagrobek Perlisi― – nawiazanie do atrakcyjnego wowczas gatunku wiersza – epitafium – pisanego poprzez smierci wybitnego czlowieka

majacego wyrazic utrate i rozpacz bliskich. W tym przypadku wiersz opiewa smiers pieska i rozpacz pani poprzez jego utracie.

W poezji Morsztyna mozna dojrzec konceptyzm tj. opieranie dziedziny na koncepcie (dowcipnym pomysle).

„Niestatek― – 2

Ukazane sa 2 kontrastowe portreciki dziewczyny, w porownaniu do zaistnialej sprawy. Kiedy w nawiazaniu tych dwojga (dziewczyna a, takze autor) sie

kochaja – dziewczyna reprezentowana jest jak piekna a, takze zmyslowa kobieta. Kiedy natomiast sie pokloca partnerka staje sie brzydka a, takze

nieznosna.

67. Omow kluczowe prady literackie baroku a, takze ich oddzialywanie na los umyslowe epoki.

W ktoryms uproszczeniu rozmawiamy, ze w calej literaturze baroku zaistnialy 2 wazne, fundamentalne prady. Pierwszy - gentlemenski – rozwijajacy sie

dzieki dworach magnackich i krolewskim; drugi – ziemianski (sarmacki) – wyrazny dla dworkow ziemianskich, dalekich od miast, tetniacych swoich

zyciem, kultywujacym wlasne tradycje.

Prad gentlemenski reprezentuja: Jan Andrzej Morsztyn i Daniel Naborowski. Nasz typ podrecznikow uprawiany byl na wzor europejski, zwlaszcza

innowacyjna stala sie tworczosc poetycka wloskiego Marina, ktorego nasladowali takze polscy poeci. Tworczosc poetycka dworska znalazla wiec

zaskakiwac odbiorce, zapewniac mistrzostwa pisarza, wreszcie – bawic a, takze uatrakcyjniac uczty i rozne dworskie zebrania. Byl to nurt

kosmologiczny, czyli czerpiacy z wzorow zachodnich, wykladzinom skladajacy uznanie, a sposrod niechecia odnoszacy sie w celu rodzinnych, polskich

tradycji.

Nurt ziemianski – sarmacki – opanowal lokalne szlacheckie ogrody. Zwany okazuje sie byc takze swojskim, bo nasza wlasnie pisarstwo, odmiennie

niz nurt gentlemenski, przykladala wielka wage w celu rodzimych starego testamentu, wrecz tworzyla wlasna szlachecka ideologie a, takze swoj lokalny

rodowod uznawala za najwyzszy tworcami tego nurtu sa: Waclaw Potocki, Jan Chryzostom Pasek. Nurt ten okresla sie dodatkowo sarmackim od slynnej

teorii o Sarmatach, bardzo rozpowszechnionej w SIEDEMNASTEGO w. a, takze oddzialywujacej dzieki pozniejsze epoki.

Podzial podrecznikow na 2 nurty okazuje sie byc wygodny, jednakze nie jest kompletny. Dwa nurty latwo sie pamieta – byly albowiem dwory – wiec

gentlemenski i dawny siedziby szlacheckie – totez ziemianski. Lecz byly dodatkowo miasta – rozwijal sie zatem prad literatury plebejskiej ze slynnym

bohaterem Sowizdrzalem. Mowimy oglednie: poezja dworska, lecz w tej chwili Morsztyn a, takze Naborowski sa poetami, jacy znacznie sie roznia –

mozna totez mowic co najmniej o kilku nurtach poetyckich.

69. Zaprezentuj nurt sarmacki w literaturze polskiego baroku.

Sarmatyzm stanowi podstawe polskiej obyczajowosci, religijnosci, polityki. Rozpoczyna sie w calej XV stuleciu. Szlachta nasz kraj w dobie wlasnej

swietnosci poszukiwala swych korzeni - znalazla je w calej starozytnym osobistosci Sarmatow (w rzeczywistosci byl to nomadyczny lud iranski

zamieszkujacy dorzecze Wolgi). To szczegolne pochodzenie mialo wyjasniac szczegolna funkcje jaka szlachta odgrywala w naszym kraju.

Sarmatyzm ma dwa sensu - od razu oznacza obyczaj szlachty w calej XV a, takze XVI stuleciu, drugie a mianowicie rozbudowana ideologie szlachecka.

Poczatkowo sarmatyzm utozsamiano z pozytywnymi cechami szlacheckimi - mestwem, dzielnoscia. W przyszlosci nastepuje rozwoj zakresu

znaczeniowego o kult zlotej wolnosci, mesjanizm a mianowicie poglad religijny mowiacy na temat istnieniu jednostkowego lub zbiorowego mesjasza.

Szlachta polska znalazla poczucie, ze Polska stanowi przedmurze chrzescijanstwa - powinien stawic czola poganskiej nawale, byla przeciez najdalej

dzieki wschod wysunietym panstwem chrzescijanskim. Stykala sie z prawoslawiem i islamem, wskutek atakow tureckich. Mesjanizm narodowy to

przekonanie na temat szczegolnej pozycji polityczno a mianowicie religijnej Polakow. Gruntuje sie w czasach baroku wiara obecna od zarania

panstwowosci polskiej - na temat szczegolnej pozycji jaka gra Matka Boza. Kolejnym wzgledem jest ziemianskosc - uksztaltowany model egzystencji - los

na wioski, fascynacja natura, jej pieknem, wzorce goscinnosci, dobrego sasiedztwa. Obecne dawny takze elementy orientalizmu, wyrazajace sie w calej

zainteresowaniu kultura wschodu a mianowicie stroj szlachecki, bron, ubior konia.

Seks do sarmatyzmu w literaturze i kultury ewoluowal a mianowicie poczatkowo symbolizowal mestwo, kult wolnosci. W przyszlosci stal sie synonimem

ciemnoty, zacofania, pijactwa i obskurantyzmu. W czasie rozbiorow przywrocono ta tradycje w celu laski, czego swiadectwem okazuje sie byc

najwybitniejszy zabytek kultury sarmackiej - "Pan Tadeusz".

Przedstawicielami sarmatyzmu byli Jan Chryzostom Pasek oraz Waclaw Potocki.

Jan Chryzostom Pasek (1636 - 1701) byl zolnierzem, w latach 1656 a mianowicie 67 sluzyl pod komenda Stefana Czarneckiego. Bil Szwedow, Wegrow,

wyprawial sie w celu Danii. Osiadl na stale w calej krakowskim, porzadnych sady skazaly go dzieki infamie a, takze banicje. Swoim pamietniki obejmuja

okres sluzby wojskowej. Staly sie zrodlem weny dla Henryka Sienkiewicza. Znajduja sie doskonalym zrodlem mentalnosci, kultury sarmackiej. Wyziera z

tych propozycji obraz pisarza - zolnierza ceniacego wolnosc, samochwaly, roztropnego polityka. Cenil Czarneckiego, podarowal wyraz szlacheckiej

ksenofobii a, takze milosci przyrody - sposrod rzewnoscia opisywal lasice. Poslugiwal sie jezykiem bogatym w calej mowe potoczna, laczyl czesto polski

sposrod lacina.

Waclaw Potocki (1621 - 1696), szlachcic, ziemianin. Byl arianinem (wyznanie reformacyjne). Wazniejsze utwory - "Wojna chocimska" a mianowicie

poemat rycerski, jedna sposrod pierwszych polskich epopei, napisana na podstawie pamietnikow Jakuba Sobieskiego, ojca Jana. Poza tym w calej latach

1688 - 1696 "Moralia", w calej 1695 "Ogrod fraszek".

"Nierzadem Polska stoi"

W Polsce przywiazuje sie wiele wagi w celu konstruowania przepisow, praw, przywilejow, ktorych jednakze nikt nie zaakceptowac respektuje. Pisarz

zwraca obserwacje na ucisk biedniejszej szlachty, a sprawiedliwosci szuka za granica.

"Pospolite ruszenie"

Autor odslania negatywne stanowisko szlachty w celu pospolitego ruszenia. Jest ona niekarna, warcholna, zanikl w pani a duch rycerski.

"Kto mocniejszy ten lepszy"

Potocki nie zaakceptowac rozumie z jakiej przyczyny represje polityczne i sadowe dotykaja arian. Wiersz ow krytykuje nietolerancje. Poeta zdumiewa sie,

ze represje nie zaakceptowac dotykaja wyznan protestanckich.

"Zbytki polskie"

Pisarz krytykuje wystawny styl zycia jak element obyczajowosci sarmackiej. Dziwi go argument, ze w kraju, ktory nie wystepuje za co oplacic armii, ludzie

nie zaakceptowac lekaja sie agresji, nie zaakceptowac ograniczaja kosztow, nie pilnuja o dobro wspolne. W kraju chrzescijanskim skromnosc i umiar

powinny byc ochronione.

"Wojna chocimska"

Utwor stanal okolo roku kalendarzowego 1670, traktuje o batalii pod Chocimiem z 1621. Ukazuje obrone Chocimia przy wodza Chodkiewicza. Z

nieprzecietnym realizmem autor kresli sceny batalistyczne. Akcentuje rycerskosc Sarmatow dawnych, a krytykuje aktualnych. Termin Sarmata oznacza

obok Potockiego bliskoznacznik rycerskosci, poswiecenia, cnot obywatelskich.

Jezyk wzorowany jest dzieki mowie potocznej, autor nie zaakceptowac posluguje sie biegle gatunkami literackimi. Tworczosc Potockiego okazuje sie byc

regresem barokowej literatury.

70. Przedstaw portret szlachcica naszego w swietle wybranych skladow literatury staropolskiej (np. fraszek, satyr, komedii politycznej).

Pisarstwo staropolska wykreowala raczej negatywny obraz szlachcica chociaz zaprezentowala takze cztery wzory wybuduj: szlachcic – ziemianin,

szlachcic – dworzanin, poeta doctus.

Jesli natomiast ktos nie zaakceptowac reprezentuje nawet najmniejszej z tychze postaw, podlega wowczas ostrej krytyce wraz ze strony autorow.

ïƒ Renesans

•M. Rej „Rozmowa miedzy trzema ludzmi... ―

krytyka Pana – mysli na temat sprawach wlasnych, nie interesuje mnie sejmami

Wojta – uzala sie morzem swoim losem

Plebana – ktory nie zaakceptowac odprawia wszelkich mszy, a mysli jedynie i profitu

•A. F. Modrzewski „O poprawie Rzeczypospolitej―

Wystepuje przeciwko przywilejom rodowym szlachty.

•Kochanowski „Odprawa poslow greckich―

Parys jako rzecznik praw a, takze interesow jednostki

ïƒ Barok

Potocki

•„Nierzadem Polska stoi― – niesprawiedliwosc praw a, takze ucisk nedznej szlachty poprzez bardziej zamozna.

•„Zbytki polskie― – zwraca sie obserwacje na przywiazywanie uwagi szlachty do rzeczy zbytecznych i malowaznych.

•„Pospolite ruszenie― – krytyka pospolitego ruszenia, ktore nie powinna pelnic dalej formy obronnej kraju, albowiem szlachta w calej wojsku

wykazuje chec w celu alkoholu, bojek, jest nieposluszna wobec dowodcow.

•„Wojna chocimska― – krytyka zniewiescialych, obojetnych na kwestii ojczyzny osob i pochwala patriotow.

J. Ch. Pasek „Pamietniki―

W podobny sposob Potocki w calej „Pospolitym ruszeniu―, tak Pasek w „Pamietnikach― dokonuje krytycznej oceny wybuduj szlacheckich w

calej sluzbie wojskowej. Wszystko kojarzy sie z ciemnota, zacofaniem, pieniactwem obywateli.

71. Wyjasnij, na czym polega krytyka stosunkow spolecznych a, takze politycznych w calej utworach Po. Potockiego.

Tworczosc poetycka Potockiego zalicza sie do nurtu sarmacko-szlacheckiego. Poeta czesto dotyka rzeczy szlachty a, takze panstwa. Niejednokrotnie

poddaje krytyce wady narodu i kierujacych. Potocki wyznawal religie arianska. W wierszu "Nierzadem Nasz kraj stoi" ukazal stan lezacy wewnatrz

panstwa naszego, ktore chyli sie ku upadkowi, nikt nie przestrzega praw. Norm jest tyle, ze sa w stanie sluzyc potomkom do uciechy. Wszyscy pilnuja o

osobiste dobro, nie zaakceptowac interesuja sie losem panstwa. Wiersz "Zbytki polskie" demonstruje wady spoleczenstwa. Polacy mysla tylko na temat

zabawach, balach, wygodach zyciowych. Przejmuja obce wzory miast szanowac polska tradycje. Ojczyzna chyli sie ku upadkowi. Szlachta jednakze zyje

tylko dla siebie a, takze nie zdaje sobie sprawy, ze z upadkiem ojczyzny zginie tez jej osoba sama. Po wierszu "Kto mocniejszy ow lepszy" Potocki

porusza klopot nietolerancji duchowej. Katolicy to silny lew, zas arianie sa podobni do drobnego lisa, ktory to nie moze obronic sie przed lwem.

Wyrzucenie arian Potocki uwaza zbytnio bezprawie. Wiersz "Pospolite ruszenie" pokazuje oboz wojskowy. Przedwczesnym rankiem napadaja nan

Kozacy. Jednak szlachta nie broni sie, bowiem jest zbytnio wczesnie. "Transakcja wojny chocimskiej" to epopeja o przebiegu bitwy przy Chocimiem w

calej 1621r. Poemat opisuje proces bitwy a, takze rokowan. Komplet przepojona okazuje sie byc duchem patriotyzmu. Autor wierzy w Boga i swoim

pomoc w calej zwyciestwie morzem poganami. Patriotyzm widac w calej przemowieniu Chodkiewicza do zolnierzy. Prosi on o obrone ojczyzny odwolujac

sie w celu czasow przeszlych, chocby Chrobrego. Z skladow Potockiego wylania sie obraz XVII wiecznej Polski. Wiele jest w calej nich krytyki, bolesnej

refleksji i pesymizmu.

72. Uzasadnij, ze „Pamietniki― J. Ch. Paska sa zrodlem wiedzy o obyczjach i jezyku szlachty w calej XVII stuleciu.

Poezja Paska nalezy do stylu sarmacko-szlacheckiego. Poeta napisal "Pamietniki" okolo roku kalendarzowego 1690. Pamietniki i diariusze zajmowaly

calkiem znaczna lokalizacje w literaturze XVII w calej. Dzieki bezposredniemu stosunkowi autorow do przedstawionych faktow sa znakomitym zrodlem

poznania osob i obyczajow tamtych okresow. Pierwsza czesc zawiera przedstawienie przygod militarnych Paska. Uczestniczyl on w calej wielu

wyprawach wojennych. Pasek opowiada na temat walkach Czarnieckiego ze Szwedami w Polsce a, takze Danii, na temat rokoszu Lubomirskiego i na

temat odsieczy Wiednia, ktora przedstawil w oparciu na temat relacje jej uczestnika. Przedstawil obraz szlachcica-zolnierza, ktory walczy dzielnie, jednak

ambicji w celu walki zapewnia mu pragnienie zdobycia lupow, a nie zaakceptowac milosc w celu ojczyzny. Pasek mowi podobnie o odbytych podrozach

zagranicznych, ktore dawny wynikiem swoim zainteresowan a, takze ciekawosci. Pasek opisuje podobnie msze swieta, do jakiej sluzyl wraz ze

zbroczonymi krwia wrogow rekami. Uczestniczyl w calej licznych ucztach. Lubil pojedynki i zwady z pozostalymi. Przykladem okazuje sie byc uczta obok

pana Jasinskiego, podczas jakiej doszlo w celu pojedynku Paska z Nurzynskim. Chytry Pasek, ktory nie zaakceptowac chcial borykac sie w obozie

wojskowym, wyszedl z niego, majac na uwadze, ze rywal dogoni na niego. W koncu Pasek zabil natreta i odcial reke swoim bratu. Lecz taki zwyczaj zycia

znudzil mu sie i Pasek zapragnal zmiany. W obszarach Krakowa upatrzyl sobie kandydatke na zone. W pozostalej czesci opisuje swe amory i decydujaca

rozmowe sposrod ukochana. Ponizsza czesc "Pamietnikow" zawiera szeroki obraz egzystencji ziemianskiego a, takze obyczajow szlacheckich. Autor

mniema ucisk chlopa za naturalny stan rzeczy. Swa klase mniema za godna przedstawicielke narodu. Zycie prywatne szlachty polaczone jest troska o

posiadanie i korzysci wlasne. Z "Pamietnikow" wylania sie obraz typowego sarmaty. Bohater uwielbia zabawy, pijanstwo, pojedynki zwyczajne dla

owczesnej szlachty. "Pamietniki" odzwierciedlaja obraz ludzi tamtej epoki. Znajduja sie pisane barwnie, jezykiem potocznym, wskazujacym dzieki

gawedziarskie talenty autora.

74. Podaj najistotniejsze cecgy gatunkowe satyry na bazie utworow I. Krasickiego

Satyra jest to obok twor literacki, ktory osmiesza lub pietnuje ukazywane w nim zjawiska, np. wady osob, obyczaje, charaktery itp. Satyra nie musi

ukazywac sposobu napraw, ukazywac „lekarstwa―- jest ona poprzez to, by negowac, osmieszac i pouczac.

Wsrod satyr wyrozniamy:

-satyry spoleczno-obyczajowe,

-satyry polityczne (np. przeciw jednostkom znanym, publicznym),

-satyry literackie ( przeciwko szablonom a, takze konwencjom literackim)

Mozna podzielic satyry tez za powodu na sposob przedstawiania tresci:

1. Monolog – bezposrednia wypowiedx np. Rzeczywistosc zepsuty.

dwa. Monolog skierowany do osoby, wziety w calej cudzyslow ( autor okazuje sie byc zdystansowany wzgledem wypowiedzi). Np. Do krola.

3. Satyra dialogowa – np. Pijanstwo.

76. Scharakteryzuj „Satyry― I. Krasickiego jak utwory na temat ponadczasowym zakresie.

Krasicki, bedac uwaznym obserwatorem dostrzegal wiele przywar a, takze ulomnosci ludzkich. Zdajac osobiscie sprawe sposrod ich oddzialywania na los

polityczne w calej owczesnej Naszym kraju oraz bedac swiadomym argumentu, do jakich konfliktow a, takze klesk sa w stanie one spowodowac, stal sie

ich najglosniejszym przeciwnikiem. Az do walki sposrod nimi uslugiwaly mu nade wszystko bajki a, takze satyry.

Satyry, podobnie zreszta jak bajki, ukazuja obraz zycia w calej XVIII a mianowicie wiecznej Rzeczypospolitej. Sa znakomita ilustracja tamtych czasow.

Krasicki obnazal a, takze osmieszal w calej nich najdotkliwsze wady spoleczenstwa polskiego: pijanstwo, zacofanie a, takze ciemnote szlachty, brak

krytycyzmu, sklonnosc w celu hazardu. Satyry czesto maja charakter interwencyjny i przygodny, rownie czesto sa jednakze uniwersalne a, takze

ponadczasowe. Krasicki tak osobiscie pisal na temat celach satyry: "Wystepek karac, oszczedzac osoby". Tworzac nastepne utwory staral sie okazac sie

nie tylko moralizatorem, lecz rownolegle autorem sprawiedliwym i obiektywnym..

Pierwsza ksiege satyr zapoczatkowuje satyra "Do krola". Na pozor utwor ow jest zaprzeczeniem zasad gatunku mmorpg - adresat jest zastapiony juz w

calej tytule, a przeciez musi pozostac nieznany. Podmiot poetycki stawia krolowi kilka zarzutow, takich jak nieodpowiednie pochodzenie, za mlody wiek,

zbyt lagodne sprawowanie rzadow, zbyt pracowite wyksztalcenie a, takze przesadna dbalosc o nauke i kulture. Zarzuty owe pokrywaja sie z takimi,

stawianymi monarsze przez szlachte. Sa jednakze na tyle glupie i dziwaczne, iz domyslec sie jest dozwolone, ze w taki sposob Krasicki odslania zalety

krola. Tak wiec satyra ta w rzeczywistosci stanowi pochwale Stanislawa Augusta i termin poparcia w celu jego strategii wewnetrznej, a jednoczesnie

okazuje sie byc atakiem dzieki sarmacje, dzieki jej niedoskonalosci i zle przyzwyczajenia..

Odmienna satyra, "Pijanstwo", ukazuje a, takze pietnuje zagladanie do kieliszka. Jest ona skonstruowana na regule dialogu, konwersacji prowadzonej

poprzez dwoch szlachcicow. Jeden sposrod nich mowi o bogato zakrapianych biesiadach i na temat przykrych ich konsekwencjach. Mowa satyry okazuje

sie byc pesymistyczna a mianowicie wymeczony napojem alkoholowym szlachcic odchodzi, by odszukac ukojenie w calej... alkoholu. Satyra Krasickiego

odslania rowniez zwyczajne cechy Polakow, ktorzy tuz przy alkoholu zawsze sa odwazni, swietnie widza sie dzieki polityce, a przy tym uwielbiaja

rozwazac i przy lada pretekstem wywolywac awantury..

Z kolei "Swiat zepsuty" pozyskuje porownanie okresow wspolczesnych autorowi z niekiedy minionymi. Okazuje sie, ze w calej Rzeczypospolitej dzieje sie

raz za razem gorzej. Ceny, ktorymi kierowano sie kiedys, ulegly w tej chwili przewartosciowaniu. Przestaly byc biezace takie przymioty, jak honor,

uczciwosc, prawdomow- nosc, wiernosc malzenska, bezinteresownosc, religijnosc. Katalogow miejsce zajely klamstwo, nonsens, podstep, wiarolomstwo,

rozpusta. Tego rodzaju brak poszanowania tradycji a, takze niszczenie ceny stanowiacych na temat pozycji Rzeczypospolitej powoduje, ze panstwo stoi

na skraju calkowitego upadku i kleski..

Popularnosc satyr Krasickiego powiazana byla sposrod dydaktycznymi powinnosciami literatury, majacej sluzyc walce o modyfikacje mentalnosci,

nawykow i pogladow spoleczenstwa. Satyra realizowala owe zadania poslugujac sie czesto retorycznym monologiem, w ktorym ocena zjawisk

przedstawiana byla w calej sposob niekwestionowany i bezposredni. Jej wypowiedz byla zazwyczaj skierowana w celu fikcyjnego odbiorcy,

niejednokrotnie ujeta w przytoczenie, przez co autor chcial zaakcentowac swoj opanowanie od pogladow bohatera. Odwrot od szczerej perswazji mozna

dojrzec najwyrazniej w calej satyrach dialogowych, szczegolnie natomiast w tychze, w ktorych przecietny z rozmowcow nie moze okazac sie uznany

zbytnio reprezentanta pogladow autora. Zmuszalo to czytelnika do samodzielnej interpretacji a, takze wlasnych przemyslen, a autorowi pozwalalo dzieki

dyskretne sugerowanie odpowiedniej dziedziny i unikniecie bezposredniego a, takze obcesowego pouczania.

77. Omow charakterystyczne wlasnosci poematu heroikomicznego na przykladzie „Monachomachii― I. Krasickiego.

„Monachomachia― jest poematem heroikomicznym. Rodzaj ten przezywal szczegolna fama w okresie oswiecenia, lecz swoim dzieje osiagaja V. w

calej. p. n. e., gdzie powstala „Batrachiomomachia―, poemat grecki opiewajacy wojne zab sposrod myszami – parodiujacy „Iliade― Homera.

Poemat heroikomiczny okazuje sie byc parodia poematu bohaterskiego. Scala w osobiscie elementy bohaterskie i komiczne. Efekt komiczny osiagniety

zostaje poprzez celowe zastosowanie kontrastu miedzy blaha trescia, nieduzo znaczacymi wydarzeniami a powaznym i podnioslym sposobem

przedstawiania i stylem wypowiedzi. Zawartoscia utworu okazuje sie byc wojna mnichow, ktora wybucha miedzy zakonami dominikanow a, takze

karmelitow. Zakonnicy walcza z wykorzystaniem sandalow, pasow, talerzy a, takze szklanek wsrod wrzawy a, takze rumoru. Godzi zwasnionych

pucharem, co wiele trunku mial mozliwosc pomiescic a, takze na widok ktorego to naczynia kazdy walczacy zakrzykneli: zgoda. Poeta opisuje wojne

stylem kompletnym patosu, opiewajac narody przed bitwa, uzywajac powaznych okreslen i porownan homeryckich, bojki, opisujac jak sceny

batalistyczne, np.:

„wojne domowa spiewam wiec a, takze glosze, wojne okrutna, wyjawszy broni a, takze miecza. ―,

„juz sie wymykal – wtedy kuflem od wina legl sposrod slawnej dloni ojca Zefiryna. ―

78. Na wybranych przykladach przedstaw problematyke dobranocek I. Krasickiego.

Bajka to utwor krotki, posiadajacy „fabule―, zwykle wierszowany i zawierajacy praktyczne pouczenie, sad etyczny, pointe, ktora to wynika sposrod

przytoczenia przykladu, sytuacji ilustrujacej mysl.

Opowiesci Krasickiego prezentuja wiele kontekstow rzeczywistosci XVIII- wiecznej Naszego kraju, przyblizaja wspolczesnemu czytelnikowi koloryt

tamtych okresow. Swoistym komentarzem do calego zbioru okazuje sie byc „Wstep w celu bajek―. Po sposob humorystyczny autor wymienia rozne

czlowiecze wady, deklarujac ze mozna spotkac ludzi doskonalych, ale zawsze sa to tak specyficzne postawy, ze mozna te rolety miedzy bajki wlozyc.

Historia „Szczur a, takze kot― okazuje sie byc atakiem dzieki jedna sposrod najgorszych ulomnosci ludzkich jaka jest pycha. Poeta posluzyl sie tu tak

zwana maska: wspolwystepujace w wierszu zwierzeta sa konwencjonalnymi znakami cech ludzkich. Chwalacy sie przed rodzenstwem szczur to

zarozumialstwo, pycha, czlowiek przykry. Z kolei kot, wykorzystujacy chwile nieuwagi szczura zwykle zrownywany jest wraz ze sprytem, drapieznoscia,

bezwzglednoscia. Historia zawiera niezaprzeczalne pouczenie, ze w zyciu trzeba kierowac sie skromnoscia i pokora, poniewaz zawsze trafi sie na

silniejszego lub sprytniejszego.

Waznym utworem jest bajka „Ptaszki w calej klatce―. Krasicki poruszyl tu problem powszechny, wazny odpowiednio dla wszelkiej zywej:

zamilowanie wolnosci. Ptaszki w klatce schodowej to gadanina dwoch uwiezionych w klatce schodowej czyzykow. Pierwszy (mlodszy) urodzil sie w tej

chwili w niewoli i nie zaakceptowac zna smaku wolnosci, nie zaakceptowac rozumie jej. Akceptuje wlasne zycie w calej klatce a, takze uwaza, ze jest to

cokolwiek normalnego. Lecz stary czyzyk nie zgadza sie sposrod twierdzeniem mlodocianego. On niegdys byl nieograniczony, zostal jednakze uwieziony.

W zadnym razie nie przyzwyczai sie w celu niewoli, zawsze bedzie pragnal wolnosci. Niejednokrotnie interpretujac te bajke, wskazuje sie dzieki fakt, ze

powstala jej osoba po glownym rozbiorze Naszego kraju, moze totez Krasicki chcial napisac na temat nieszczesciu wlasnych rodakow zyjacych pod

zaborami?

Z kolei w calej bajce "Malarze" Krasicki przedstawia mocno skontrastowane ze soba sylwetki dwoch malarzy - portrecistow. Jeden sposrod nich, Piotr, byl

malarzem dobrym, jednakze zyl w calej nedzy, inny, Jan, malowal kiepsko, jednakze byl obfity. Te rzekoma niedorzecznosc objasnia pointa. Piotr

malowal osob naturalne, owymi, jakimi sa, Jan z kolei znacznie upiekszal ich portrety. Bajka nasza ilustruje generalna prawde zyciowa: najtrudniej a,

takze najniebezpieczniej mowic ludziom prawde, znacznie prosciej byc pochlebca i lizusem - w taki sposob mozna w duzej mierze wiecej osiagnac.

Przykladem zastosowania poetyki maski jest bajka "Jagnie a, takze wilcy". Obecnie pierwszy wers zawiera moral wyrazajacy przekona- nie, iz w planecie

dominuje prawo silniejszego, iz racja okazuje sie byc po witrynie tego, kto ma potege. Potwierdzeniem tejze smutnej prawdziwosci jest opowiedziana

historyjka: slabe, niewinne a, takze naiwne jagnie zostaje napadniete przez 2 wilki (bedace symbolem sily, bezwzglednosci a, takze okrucienstwa).

Wowczas gdy pyta, jakim prawem ma byc zjedzone, otrzymuje napredce sklecona riposta: "Smacznys, slaby i w calej lesie", a nastepnie zostaje pozarte.

Historia „Filozof― odslania uczonego jednostki przekonanego na temat wlasnej wszechwiedzy teoretyka, ktory to odrzuca co wiecej wiare w calej

Boga a, takze smieje sie ze wszelkich swietych. Lecz gdy spada na jego zasobow choroba, nawraca sie, rozpoczyna wierzyc „nie tylko w calej Pana

Boga―, ale tez w „upiory―. Utwor demonstruje jak bardzo osobistosci sa chwiejni we swoich pogladach a, takze przekonaniach. Krasicki zwraca

obserwacje, ze czesto teoretyczne madrosci nie wspomagaja w zyciu.

Zas zatem swiat w dobranockach Krasickiego zostal poddany krytyce – obluda, klamstwo, skapstwo sa „ubrane― w stosowne scenki a, takze

zaprezentowane konsumenta.

79. Ocen role podrecznikow oswiecenia w calej dziele ratowania Rzeczypospolitej.

Stanislaw Staszic -poglady swoje wylozyl w trzech dzielach: w calej Uwagach morzem zyciem Jana Zamoyskiego a, takze w Przestrogach dla Naszego

kraju. Program spoleczno-polityczny Staszica wyrasta nie tylko sposrod potrzeb mieszczanstwa i chlopstwa, lecz dodatkowo z glebokiej troski na temat

kraj, sposrod leku przed utrata niepodleglosci. Pisarz przywiazuje duza mase do wychowania mlodziezy, w celu ktorej celem powinno okazac sie

szczescie ojczyzny. Poniewaz fuks spoleczenstwa wyplywa z zdatnosci wszystkich swoim mieszkancow, dlatego, jak pisal koncem oswiaty krajowej

okazac sie powinna zdatnosc obywatela. Akcentuje koniecznosc odebrania Kosciolowi prawa opieki morzem szkolnictwem, czym poparl zdecydowanie

program reform Komisji Oswiaty Narodowej.

Wiele rozsadnych wymogow wysunal Staszic w dziedzinie organizacji wladz panstwowych i prawodawstwa w Polsce. Zadal zniesienia liberum veto

(szczesliwosc wiekszej czesci obywatelow okazuje sie byc dobrem publicznym), domagal sie przyznania sejmowi wladzy wykonawczej i

przedstawicielstwa w nim mieszczan, ktorzy wraz z przedstawicielami szlachty zasiadaliby w calej jednej izbie. Przeciwstawial sie wolnej elekcji,

wypowiadajac sie za tronem dziedzicznym. Powiedzial o potrzeby utworzenia nieustannej armii, gdzie utrzymanie wynagradzac bedzie szlachta.

Osobne polozenie w swoim dzielach zaprzata krytyka polskiej magnaterii, jaka wini zbytnio upadek panstwa. Pisal: Z samych panow zguba Polakow. Oni,

wg Staszica, zniszczyli szacunek w celu prawa, doprowadzili do rozbioru Polski, wlasnym postepowaniem uczyli innych egoizmu, a nawet zdrady.

Hugo Kollataj - inny obok Staszica przedstawiciel obozu postepu

Po rozprawie pt. Do Stanislawa Malachowskiego... Anonima listow kilkanascie przygotowal oprogramowanie reform uwienczony Konstytucja kilku maja.

Pod spodem swoim przywodztwem skupil ekipe radykalnych autorow, zwana Kuznia Kollatajowska.

W podobny sposob Staszic wymaga dziedzicznosci tronu, zniesienia liberum veto, norm dla mieszczan i wolnosci dla chlopow. W patentach dotyczacych

organizacji wladz panstwowych rozni sie od Staszica tym, ze powierza wladze wykonawcza ministrom odbierajac ja sejmowi. Po sejmie przewiduje dwie

izby: dla szlachty, dla mieszczan

Franciszek Salezy Jezierski – „Katechizm na temat tajemnicach rzadu polskiego―, zlosliwy pamflet dzieki spoleczny a, takze polityczny relikt

ustroju Rzeczpospolitej szlacheckiej, kompromituje autor instytucje feudalne, sarmatyzm i rzekoma rownosc szlachecka. Oskarza panow o nieludzkie

traktowanie chlopow i mieszczan, zas senatorow i poslow o przekupstwo i zdrade.

Ursyn Niemcewicz – „Powrot posla―, utwor o zakresie dydaktycznym a, takze politycznym. „Powrot posla― okazuje sie byc satyra dzieki

owczesne ludnosc.

Do listy utworow trzeba jeszcze zwiazac sie bardzo rozpowszechniona i popularna poezje polityczna, powstaly wowczas wiersze anonimowe np.: „Na

krola―, „Zagadka Sejmu Czteroletniego―, „Do panujacych i w celu narodu―.

-Satyry i bajki Krasickiego- krytyka wad spoleczenstwa - „bawiac uczy―.

-Krasicki w „Zabawach Przyjemnych a, takze Pozytecznych― wydal wiersz „Swieta milosci kochanej ojczyzny― – uzyskal range hymnu

narodowego.

-„Mikolaja Doswiadczynskiego przypadki― – surowa krytyka spoleczenstwa szlacheckiego oraz oprogramowanie reform spolecznych

zmierzajacych w celu zmian w calej stosunkach feudalnych.

-Reformy: Staszic („Uwagi morzem zyciem J. Zamojskiego―: znizenie uprzywilejowanie szlachty, reformy sadownictwa, oswiaty (przestrogi dla

Polski), zrownanie norm mieszczan sposrod prawami szlachty i magnaterii), Kollataj (wznowienie wladzy krola, wniesienie liberum veto, reforma

podatkowa, utworzenie w sejmie II izby przeznaczonej w celu mieszczan, uzbrojenie armii).

-„Powrot posla― Niemcewicza.

80, 85. Udowodnij, ze „Powrot posla― Niemcewicza to komedia polityczna.

Utwor ow powstal w czasie kilkunastu dob, w czasie spacji w obradach Sejmu Ogromnego (na przelomie X a, takze XI 1790 r. ). Ma on charakter

klasyczny – zachowana zostala regula trojjednosci: wysilku, miejsca a, takze akcji, niedobor jest tez scen zbiorowych, calosc natomiast utrzymana

okazuje sie byc w jednej konwencji. „Powrot posla― zostal napisany dzieki zamowienie obozu reform. Niemcewicz chcial w taki sposob wplynac na

reputacje publiczna oraz na postawe polityczna poszczegolnych poslow.

Dzielo ukazal konflikt miedzy sarmackimi konserwatystami a zwolennikami reform. Niemcewicz wykazal koniecznosc a, takze nieuchronnosc

transformacji ustrojowych Naszego kraju, osmieszyl czlonkow obozu konserwatywnego, chcac przysporzyc jak najwieksza liczba ludzi zwolennikow pro

krolewskiemu a, takze patriotycznemu obozowi reformatorow. W tym celu posluzyl sie typowym w celu komedii politycznej chwytem a, takze ukazal

chwatow jednoczesnie ustalonych jako pozytywni (patrioci) a, takze negatywni (konserwatysci). Naturalna konsekwencja takiej czarno bialej prezentacji

przedstawionego swiata jest splycenie sylwetek psychologicznych postaci: smialkowie ograniczaja sie do wyglaszania monologow a, takze toczenia

rozwiazan fabularnych prezentujacych pojedyncze poglady oraz racje polityczne. Oczywiscie ci „dobrzy― pozostana przedstawieni jak prawi a, takze

wzorowi obywatele, ci „zli― zas jak durnie a, takze pozbawieni honoru dranie. Pozytywni czyli zwolennicy obozu reform to: Podkomorstwo,

Dobrobojscy a, takze ich synek Walery, Teresa (wychowanka Podkomorzego i swoim zony). Nastepnie ich wrogowie to: ojciec Teresy – Starosta

Gadulski, jego zona Staroscina i Szarmancki.

Caly utwor jest zapelniony szeregiem dysputy, rzeczowych, dzieki tematy obyczajowe i polityczne; Podkomorzy bedac oredownikiem reform, w dysputy

wytyka zmartwienia, jakie stwarza szlachta: liberum veto a, takze "zlota wolnosc szlachecka" mniema za to, co doprowadza w celu upadku Naszego

kraju, podobnie jak samowola, prywata a, takze egoizm, ktory to wysysa wszelakie sily zyciowe z Rzeczypospolitej; ma wiare ujrzec obok schylku

swojego zycia wielka i wyzwolona z przy obcych wplywow ojczyzne; denerwuje go zachowanie Gadulskiego, ktory to wiele twierdzi, ale zwykle bez

sensu; zdumiewa sie, ze Starosta pozwala na wszelakie dziwne fantazje swojej zony (modnej); wreszcie okazuje sie, ze Podkomorzy nie jawi sie byc

goloslowny: zwalnia z poddanstwa swoich chlopow, chcac uczcic malzenstwo Walerego z Teresa;

Walery okazuje sie byc natomiast skontrastowany z Szarmanckim; on razem ze Starosta Gadulskim sa przedstawicielami obozu konserwatywnego;

Gadulski jest typowym szlachcicem, nie zaakceptowac respektujacym zasad moralnych, kierujacym sie rzadza pieniadza (gotowy jest wydac corke

przymusem za malzonek, aby tylko i wylacznie nie musiec placic posagu; cechuje na niego bezmyslne gadulstwo, zrzedliwosc, klotliwosc; Krasinski

przedstawia jego niedobor zainteresowania znaja, za to duze zainteresowanie pijanstwem, lenistwem a, takze rozpusta; podobnie jest poslem na sejm

(niestety); elekcje, chaos, liberum veto, konfederacje uznaje zbytnio swiete prawo szlachty, na ktorym mozna bez watpienia niezle zarobic; Szarmancki

okazuje sie byc czlowiekiem, ktory to roztrwonil dobrobyt rodzicow dzieki zagranicznych wojazach, totez chce zlapac szanse finansowa, jak moze byc

Teresa; gdy dowiedzial sie, ze posagu nie zaakceptowac otrzyma, opuscil dom Podkomorzego bez zalu; podroze obce niczego na niego nie nauczyly,

niczego interesujacego sie nie zaakceptowac dowiedzial

81. Omow kluczowe kierunki artystyczne w literaturze i sztuce oswiecenia.

Literature polskiego oswiecenia charakteryzuje sie czesto w kategoriach trzech pradow literackich: klasycyzmu, sentymentalizmu a, takze rokoka.

Klasycyzm kladl napor na zagadnienia spoleczne, wyznaczal wiec poezji cele utylitarne, stawial przed nia zlecenia dydaktyczno-moralizatorskie

wyrastajace z przekonania o ogromnej roli slowa jako przybory oddzialywania dzieki spoleczenstwo. Istota klasycyzmu byla „sztuka poetycka―.

Sentymentalizm kladl nacisk dzieki indywidualna sytuacje czlowieka. Oddzialywanie na rozwoj tego stylu mialy preferencje J. J. Rousseau, ktory to glosil,

ze cywilizacja nie zaakceptowac sprzyja rozwojowi czlowieka a, takze ze najszczesliwszy bylby powrot czlowieka w celu natury. Sentymentalizm

wprowadzal odczucie – byla to namietnosc, a takze melancholie, zadume, smutek. Popularna stala sie poezja pasterska, poezja milosna.

Przedstawiciele sentymentalizmu interesowali sie natura a, takze przeszloscia narodowa.

W Polsce literature sentymentalizmu reprezentuja F. Karpinski i F. Kniazin.

Rokoko – proch on minimalny udzial w calej tworzeniu dorobku pismienniczego szczegolnego dla wytwornej i subtelnej niejako rozrywkowej tworczosci.

Istota jego stalo rozumienie pociagajaca jako ceny podstawowej, dajacej przyjemnosc obcowania z wytworami sztuki. Pomijajac literatura rokoko

najpelniej zostalo zrealizowane w calej malych odmianach architektonicznych a, takze architekturze palacowej i salonowej wnetrznosci, w calej

eleganckiej ornamentyce, lekkosci a, takze dekoracyjnosci wystroju, w porcelanowych bibelotach, w calej malarskich miniaturach, milosnej tematyce

obrazow francuskich mistrzow: Jeana Watteau, Francois Bouchera.

82. Zycie umyslowe i kulturalne w oswieceniu.

Oswiecenie w naszym kraju trwalo od 1730 w celu 1822. zaczyna sie w okresie saskim czasem prekursorskim. Sekcja wowczas Stanislaw Konarski,

ktory to wypowiada sie w kilku dziedzinach egzystencji:

-w kwestiach politycznych pisze dzielo: „O skutecznym porad sposobie―, poteznieje przeciwko liberum veto

-wielkie zaslugi polozyl Konarski w branzy szkolnictwa. Po 1740 wlozyl na fallusa szkole w celu mlodziezy szlacheckiej Collegium Nobilium i wprowadzil

tam nowatorskie metody ksztalcenia. Byl on pijarem a, takze z swoim inicjatywy przeprowadzono reformy szkol pijarskich. Reforma szla w kierunku

ograniczenia laciny na rzecz slownika polskiego

-w 1741 roku kalendarzowego oglosil dzielo sztuki „O poprawie wad wymowy― – pracowal on morzem poprawnoscia slownika, zwalczal

SIEDEMNASTEGO wieczne makaronizmy.

W 1749 roku S. Leszczynski wydal dzielo „Glos wolny wolnosc ubezpieczajacy―, gdzie domagal sie skorygowania reguly liberum veto, sposobu

elekcji krola, rozbudowania armii.

Po 1747 roku kalendarzowego oddano w celu uzytku publicznego potezne zniwa Biblioteki Zauskich, biblioteka stala sie centrum mysli naukowej

panstwa. Na sejmie konwokacyjnym w calej 1764 roku kalendarzowego krolem Naszego kraju zostal wskazany Stanislaw August Poniatowski, ktory to w

1765 roku wlozyl na fallusa Szkole Rycerzy. Komendantem uczelni zastal Adam Czartoryski. Szkola nie tylko przygotowywala do sluzby wojskowej,

jednak rowniez dawala gruntowna a, takze wszechstronna wiedze praktyczna oraz rozwijala postawy patriotyczne i moralne. W 1765 roku istnieje

czasopismo „Monitor― wzorowane dzieki angielskim „Spektakorze―, wydawane stalo dwa razy dzieki tydzien. Nazwane czasopismem

moralnym stal sie glowna trybuna programowania reform. Redagowany w calej pierwszym okresie przez Ignacego Krasickiego korzystal z pior

Konarskiego, Naruszewicza. „Monitor― poruszal wiec biezace i rozmaite tematy. Na lamach tego tygodniki pojawiaja sie nowatorskie formy literacki i

publicystyczne: esej, punkt, felieton, reportaz, listy w celu redakcji a, takze odpowiedzi dzieki nie. Autorzy krytykuja sarmacki zacofanie postuluja nowy

projekt osobowy oswieconego szlachcica, biora w obrone mieszczan a, takze chlopow, pisza o problemach gospodarczych a, takze politycznych

Naszego kraju. Wydawany poprzez 21 lat. Z inicjatywy krola w calej 1765 roku kalendarzowego zalozono w stolicy polski pierwszy w calej dziejach

Naszego kraju staly Teatr Publiczny. Wydzierzawiono dla jego zasobow gmach znany jako Operalnia, gdzie zaczely wystepowac trzy zestawy: francuski,

wloski, polski. Team polski zadebiutowal komedia Bielawskiego „Natreci―. Po 1766 roku kalendarzowego dla teatru zaczyna konstruowac F.

Bohomolec. Dyrektorem byl W. Boguslawski. W 1773 roku stanela KEN – pierwsze w Europie ministerstwo oswiaty. Po wyjsciu Zakonu Jezuickiego

przez papieza pozostal pewny majatek. Krol przekazal na niego na rzecz planowanej KEN. Sejm Delegacyjny powierzyl jej kompleks prac dotyczacych

organizacja szkolnictwa. Komisja zreformowala obie akademie ( Wilenska i Krakowska ), jakim podlegaly uczelni wydzialowe a, takze podwydzialowe,

owe zas pelnily nadzor morzem szkolami nizszego stopnia – parafialnymi. Wiedza w szkolach miala odbywac sie w calej jezyku polskim. Komisja

zdawala sobie kwestie, ze w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu nauczania potrzebne sa dobre ksiazki dlatego w calej 1775 roku kalendarzowego

powolana Towarzystwo do Ksiag Elementarnych, ktorego celem stalo opracowanie a, takze wydanie nowych podrecznikow oswiatowych. KEN przetrwala

do 1794 roku.

Po latach 1770-88 odbywaly sie „Obiady czwartkowe― – zebrania towarzysko kulturalne organizowane poprzez samego krola. Brali w calej nich

udzial miedzy innymi: Krasicki, Naruszewicz, Trembecki, Zablocki. Dyskutowano o kwestiach literatury a, takze sztuki, omawiano projekty reform.

Nieoficjalnym organem literackim obiadow czwartkowych staly sie „zabawy mile i pozyteczne― (1770-77) przy redakcja Naruszewicza.

88. Omow cechy poematu heroikomicznego dzieki przykladzie „Monachomachii― J. Krasickiego.

„Monachomachia― okazuje sie byc poematem heroikomicznym. Gatunek ow przezywal szczegolnosc popularnosc w okresie oswiecenia, jednakze

jego dzieje siegaja V w. p. n. e., w ktorym stanela „Batrachomachia―, poemat grecki opiewajacy wojne zab z myszami – parodiujacy „Iliade―

Homera. Poemat heroikomiczny jest parodia poematu bohaterskiego. Laczy w calej sobie elementy bohaterskie a, takze komiczne. Wynik komiczny

osiagniety zostaje poprzez celowe zastosowanie kontrastu miedzy blaha zawartoscia, niewiele znaczacymi wydarzeniami a powaznym a, takze

podnioslym pomyslem przedstawiania a, takze stylem wypowiedzi. Trescia „Monachomachii― jest walka mnichow, ktora to wybucha miedzy

zakonem dominikanow i karmelitow. Mnisi wojuja za pomoca sandalow, pasow, talerzy i szklanek wsrod ogromnej wrzaw a, takze rumoru. Godzi

zwasnionych wowczas puchar, co wiele trunku mogl zmiescic, na widok ktorego kazdy walczacy zamilkli: zgoda. Poeta opisuje wojne stylem kompletnym

patosu, opiewajac narody przed bitwa, uzywajac powaznych okreslen i porownan homeryckich, bojki. Opisujac jak sceny batalistyczne, np. „wojne

domowa spiewam wiec a, takze glosze, wojne okrutna, wyjawszy broni a, takze miecza―, „juz sie wymykal – wtenczas kuflem od wina legl z

slawnej reki ojca Zefiryna―. Celem utworu okazuje sie byc osmieszenie stosunkow panujacych wsrod duchowienstwa, np. pijanstwa, klotliwosci,

lenistwa.

89. Wyjasnij, z jakiej przyczyny Wielka Improwizacje interpretuje sie jako termin buntu prometejskiego.

W Obszernej Improwizacji odkrywamy zycie wew. Konrada. Odsetek pierwsza tego poematu na temat charakterze konfesyjnym to wspanialy hymn dzieki

czesc poezji. Konrad – romantyczny poeta – ma poczucie mocy, jest tworca, gra dzieki gwiazdach jak na instrumencie. Czuje sie wiekszy, silniejszy,

wrazliwy a, takze rozumniejszy od innych poetow, medrcow, prorokow – odczuwa sie zrownowazony Bogu. Zrodlem jego macy jest namietnosc,

ogarniajaca pelny narod. Po imie tejze milosci wymaga od Boga wladzy morzem duszami ludzkimi: „Daj mi rzad dusz! ― – krzyczy w calej

uniesieniu. Swoim pragnienie potegi bliskie okazuje sie byc tyranii. Traktuje narod przedmiotowo, chce na niego sobie podporzadkowac, oczywiscie w

celu jego zacna. Pycha popycha go w celu bluznierstwa. Zarzuca Bogu, ze nie jest miloscia a tylko i wylacznie madroscia. Po pogladach Konrada pojawia

sie i oskarzenie Boga na temat zlo panujace na swiecie. Po swym buncie przeciw Bogu bohater wspomina mitycznego Prometeusza, ktory podobnie

poswiecil sie dla zacna ludzi. Konrad jest totez indywidualista, samotnie pragnacym przerobic swiat. Pomimo szlachetnych intencji jest skazany na

kleske, bo okazuje sie byc sam.

Prometeizm polski a, takze romantyczny opiera sie wiec dzieki buncie wybitnej samotnej jednostki przeciwko Bogu, silom przyrody i ograniczeniom

wolnosci czlowieka w reputacja szczescia ludziom, narodu, w celu ktorych Prometeusz jest zdecydowany poswiecic sie, cierpiec. Jest to punkt szczytowy

romantycznego indywidualizmu, potem chodzi on w calej pyche a, takze megalomanie. Zatem w

III cz. „Dziadow―, gdzie zostal zaprezentowany, zostaje przezwyciezony.

93. Zaprezentuj „Kordiana― i Grob Agamemnona― J. Slowackiego jak glos w calej dyskusji odnosnie oceny powstania listopadowego.

Po dramacie Slowackiego „Kordian― nie wystepuje obrazu powstania, jest tylko i wylacznie proba weryfikacje ruchu listopadowego i przyczyn jego

kleski. Nalezy zaakcentowac, ze przygotowania do powstania Slowacki obserwowal sam w stolicy polski, potem udal sie w celu Paryza, porzadnych

uczestniczyl w calej wielkiej dysputy na temat powstania, jaka toczyla sie na lamach polskich czasopism emigracyjnych a, takze na zebraniach

ugrupowan politycznych. Dlatego pokusil sie on o weryfikacje ideologii powstancow i biegu wypadkow. Po utworze tymze Slowacki chcial dac riposta na

pytanie dlaczego powstanie listopadowe upadlo, jaka funkcje powinna spelniac tworczosc poety narodu naszego.

W „Przygotowaniu― poeta dokonal krytycznego trybunalu przywodcow powstania „z piekla rodem― zrobionych w diabelskim kotle poprzez

zgromadzenie piekielne. Stworzone poprzez nich postacie; Czartoryskiego, Niemcewicza, Chlopickiego, Lelewela, Krukowieckiego,, Skrzyneckiego oraz

zbiorowo ukazanych poslow sejmowych a, takze kadre oficerska ocenil Slowacki krytycznie, otwarcie sugerujac, ze rzady tychze ludzi dawny jedna

sposrod przyczyn kleski. Ale nie zaakceptowac jedyna.

Akt III „Spisek koronacyjny―. Celem spisku okazuje sie byc zamach dzieki cara. Ludzie jest w calej tej kwestii podzielone. Tylko mlodzi oficerowie

pragna wojny. Kler okazuje sie byc zachowawczy – proponuje cierpietnicza ideologie a, takze modly bedaca sposobem dzialania. Szczep,

reprezentowany poprzez zolnierza, starca, nieznajomego – stanowi z kolei grupe, ktora to nienawidzi cara i potrzebuje powstania, jednakze potrzebuje

wodzow. Wynik glosowania, ktore ma przesadzic na temat zamachu wypada negatywnie. Kordian sam totez wyrusza, by zabic tyrana, lecz ponosi kleske.

Wolno zatem w calej dramacie odczytac caly proces powstania:

1. Przygotowanie ( przywodcy a, takze rozmowy spiskowe )

dwa. Podzial glosow i pogladow wsrod spoleczenstwa

3. Szalenczy, jednostkowy najscie ( atak Kordiana )

4. Kleska ( niepowodzenie Kordiana a, takze calej mysli ).

Slowacki najwyrazniej wystawia zrywowi, jakim bylo powstanie listopadowe, negatywna note. Krytykuje przywodcow a, takze podzial spoleczenstwa,

ukazuje bezsens dzialan jednostkowych i zle obliczonych, nie zaakceptowac sam czyn patriotyczny. Patriotyzm mlodych, ich pragnienie wolnosci jest tu

oceniane jak bardzo wartosciowe i predzej wytyczamy rozgoryczenie z powodu, iz taki euforia zostal zaprzepaszczony, niz krytyke dzialan mlodej,

powstanczej szlachty.

W „Grobie Agamemnona― Slowacki zadal od narodu ofiar jakich nie zaakceptowac znala dotad historia Naszego kraju. Krytykowal ludnosc, ktoremu

zabraklo zdecydowania w calej walce na temat niepodleglosc. Poeta uwazal, ze dla zwyciestwa idei wolnosci lepiej zadedykowac caly narod, niz ochronic

go ( „smutne pol-rycerzy-zywych ) w celu zycia w calej niewoli. Zatem powoluje sie na bohaterska zolnierska postawe spartanskiego krola Leonidasa,

ktory to jest wzorem patriotycznej ofiary, zlozonej sposrod wlasnego egzystencji. Wedlug Slowackiego, tylko heroizm stanowi potege rozwojowa

przeszlosci i postepu. Poeta nawiazuje do starego testamentu bohaterskich Grekow, zestawia kleske powstania listopadowego z Cheronea.

95. Udowodnij niesmiertelnosc ogromnych idei na bazie tworczosci Norwida.

Posrod wierszy lirycznych Norwida mozna wyroznic grupe skladow pamieci ogromnych ludzi. Czyny tych organizacji wyprzedzaly epoke – nie

zaakceptowac byly totez rozumiane a, takze doceniane poprzez wspolczesnych. Przed chwila po smierci toczono boje o slawe po tych propozycji lub

miejsca pochowku. ―. Charakterystyczne, okazuje sie byc takze to, ze mowi o tych propozycji w momencie ich smierci albo po smierci. Smierc

uwydatnia dopiero ich wielkosc. Poeta uwaza, ze moment smierci czlowieka umozliwia przekazanie swoim dorobku ludziom.

Wiersz „Bema pamieci zalobny rapsod― przeznaczony jest pamieci gen. Jozefa Bema, herosa powstania listopadowego. Norwid nie zaakceptowac

opisuje prawdziwego pogrzebu Bema, ale przedstawia poetycka wizje pogrzebu, stworzona na uklad pogrzebow minionych wodzow germanskich lub

slowianskich. Zalobny orszak idzie bardzo dlugo niosac rekwizyty, w koncu dochodzi w celu grobu, w calej ktory nie zaakceptowac sklada cialka

bohatera. Jest to symbol przezycia idealow Bema - wojny o niezawislosc. Owa idea pozostaje niesmiertelna dopoki „Serca zemdlale ocuca - plesn z

oczu zgarna narody... ―. Nastepuje cudowne zwyciestwo ducha Bema nad pograzonym swiatem, wydane w aluzji do biblijnej opowiesci na temat

zdobyciu Jerycha.

Wiersz „Do obywatela Johna Browne’a― ma charakter listu. Poslancem okazuje sie byc mewa. Norwid piszac wiersz nie wie badz dotrze on do

odbiorcy przed smiercia. Pojawia sie motyw powatpiewania czy zastanie Stany Zjednoczone jako panstwo wolnych osob, bo smierc Browne’a

okazuje sie byc zaprzeczeniem wolnosci. Stany Zjednoczone, o ktore walczyl Kosciuszko, ojczyzna Waszyngtona splamila sie taka egzekucja. Pojawia

sie motyw przyszlosci, w ktorej „syn kata― a mianowicie nastepne generacja rowniez nie zaakceptowac bedzie pokoleniem ludzi zacnych, prawych

a, takze uczciwych. Zapowiedz przesladowan Murzynow. „Noc zmierza - czarna noc z twarza Murzyna―. Po ostatnich wyrazeniach utworu:

„Bo piesn przedtem dojrzy, istota ludzka nieraz skona

A nizli skona piesn, narod pierw wstanie―

Dzwieczy nuta nadziei, ze tworczosc poetycka moze utrzymac sie przy zyciu historie a, takze budzic w celu walki narody. Ale przedtem wielka idea

Browna pozostanie przez pozostalych pojeta, duzej liczby jej obroncow zginie.

Wiersz nie „Fortepian Szopena― utrwala znaczenie kompozytora dla kultury swiata, swoim wielkosci. Muzyka Chopina okazuje sie byc

przedstawiona poprzez Norwida jak ziemskie dopelnienie piekna dojrzalego. Ma on sile podnoszenia rzeczywistosci w celu idealu, nieosiagalnego dla

ludzi. Istota sztuki Chopina jest to, ze wywodzi sie ona sposrod ludowosci, umiejetnosc to „doskonale wypelnienie― a mianowicie nieosiagalny byt

absolutny. Idealu tego nie mozna osiagnac ale jest dozwolone don zmierzac. Muzyka czyni z osob istoty swietne. Miara tejze doskonalosci okazuje sie

byc porownanie w celu hostii. Po wierszu zarysowuje sie konflikt miedzy pieknem doskonalym a mianowicie norwidowskim swietnym, a zolnierzami

ciskajacymi fortepian na bruk reprezentujacymi zlo. Dochodzi w celu glosu zalozenie mowiaca, ze zniszczenie towaru nie jest rownoznaczne z zaglada

wartosci. Wydaje sie byc tez w tamtym miejscu triumf:

„Ciesz sie, pozny wnuku!...

Jekly - gluche kamienie:

Ideal - siegnal bruku „

W zwiazku wraz ze smiercia Mickiewicza w Stambule w 1856 roku stanal wiersz

„Coz ty Atenom zrobil Sokratesie? ―. Fakt sprowadzeni zwlok poety w celu Paryza stal sie zrodlem sporow emigracji i wzbudzil refleksje Norwida -

wielcy ludzie nie zaakceptowac znajduja powodzenia za egzystencji, a nawet poprzez smierci nie zaakceptowac uzyskuja naleznej im czci. Wspomina

Norwid Sokratesa, jakiemu po smierci Atenczycy postawili statue wraz ze zlota, przypomina Dantego, jakiemu poswiecono 2 groby. Podobnej tresci byly

losy Kolumba, Kosciuszki, Napoleona. Nuta goryczy wysnuta jest sposrod osobistych doswiadczen Norwida. Stale zyl w calej cieniu ogromnych ludzi, nie

zaakceptowac doceniony, samotny, a zmarl w przytulku dla bezdomnych.

Byc moze Norwid w wszelkim przedstawionym tu wierszu pragnal pokazac, jak wielka wartosc musi uregulowac naleznosc kazda osobowosc za wlasna

odmiennosc, innosc. Ale jednoczesnie bohaterowie Norwida - postacie przeciez rzeczywiste, kiedys istniejace, niosa ewentualnym pokoleniom

przeslanie, ktore egzystowac bedzie tak dlugo jak pamiec na temat nich a mianowicie przeslanie etyczne, moralne, estetyczne.

96. Omow na wybranych przykladach wlasnosci dramatu romantycznego.

Dramat romantyczny jest gatunkiem dramatu przeciwstawiajacym sie regulom dramatu antycznego, nawiazuje natomiast do starego testamentu dr.

szekspirowskiego oraz hiszpanskiego.

Np. „Dziady cz. III―

–Odrzucenie klasycznej zasady kilku jednosci: epoka miedzy prologiem a I scena wiezienna (24XII) utrzymuje 1 miesiac, miejsce: fabula rozgrywa sie

w duzej liczby miejscach: Stolica polski, Wilno, rejony Lwowa.

–wielowatkowosc np. watek mlodziezy, filomatow, na tym tle pojawia sie watek Konrada, Ks. Piotra, Nowosilcowa.

–kompozycja jest luzna: nie ma ciaglosci, kompozycja epizodyczna: poszczegolne sceny maja charakter rozbudowanych epizodow – mieszanka

otwarta.

–wprowadzenie na scene elementow zachwycajacych: ludowosci, aniolki, diably, duchy, archanioly.

–Bohaterem dr. okazuje sie byc wybitny samotnik, indywidualista, buntownik, czlowiek walczacy o wolnosc ojczyzny – Konrad. Dramat rom. mieszal

konwencje a, takze gatunki literackie, pojawialy sie wiec w granicach jednego utworu partie liryczno – dramatyczne i epickie np. elem. liryczne:

ogromne monologi w calej Wielkiej Improwizacji i piesni w scenie wieziennej. Czesci epickie: basni

Nastroj: powazny (np. Wlk. Improwizacja), tragiczny (scena Tatusiek Senator – watek pani Rolinsonowej), nastroj, dowcip, ironia (np. sen senatora),

spokoju, ciszy (np. dom wsiowy pod Lwowem).

97. Porownaj spojrzenie dzieki historie narodowa w „Grobie Agamemnona― J. Slowackiego a, takze Potopie H. Sienkiewicza.

„Grob Agamemnona―

Po „Grobie Agamemnona― Slowacki zadal od narodu ofiar jakich nie znala dotad przeszlosc Polski. Krytykowal spoleczenstwo, jakiemu zabraklo

zdecydowania w walce o niezawislosc. Poeta uwazal, ze w celu zwyciestwa idei wolnosci poprawniej poswiecic pelny narod, niz ocalic na niego (

„smutne pol – rycerzy – zywych―) w celu zycia w calej niewoli. Zatem powoluje sie na bohaterska, zolnierska postawe spartanskiego krola

Leonidasa, ktory to jest wzorem patriotycznej ofiary, zlozonej sposrod wlasnego egzystencji. Wedlug Slowackiego, tylko heroizm stanowi potege

rozwojowa przeszlosci i postepu. Slowacki Poddal ostrej weryfikacji szlachte polska, ktora obarczyl wina zbytnio upadek powstania listopadowego.

Skrytykowal ow „czerep rubaszny―, jakim przykryta okazuje sie byc „anielska psyche narodu―. Zdaniem podmiotu lirycznego konserwatyzm

szlachecki hamowal aktywnosc sil politycznych o zakresie demokratycznym a, takze postepowym.

„Potop―

Przedstawiajac w calej „Potopie― 2-ie plaszczyzny historyczne, historie wielka, zwiazana sposrod najazdem Szwedow, oraz opowiastke

obyczjowo-prywatna, odtwarzajaca fikcyjne losy postaci a mianowicie Sienkiewicz nie zaakceptowac oddzielal ich od mojej dziurki, dzieki czemu dzieje

ulegaja zdynamizowaniu. Swiat powiesciowych postaci to przede wszystkim srodowisko szlacheckie. Z tej warstwy wywodza sie bohaterowie a, takze

zolnierze walczacy o niezawislosc Rzeczpospolitej. Katalogow kreacje wzorowane sa dzieki ugruntowanych poprzez tradycje stereotypach polskosci.

Wyposazyl je totez autor w calej wartosci np.: patriotyzm, wiernosc, odwaga, jak i rowniez przywiazanie w celu panstwa a, takze monarchy. Gwoli

Sienkiewicza swoim bohater na temat wyrazistych cechach stawal sie podstawa kontaktu z czytelnikiem, dlatego tez postacie sa nieskomplikowane, autor

akcentuje kilka glownych typow ich charakteru. Wlasnosci typowe sa najlepiej dostrzegalne w charakterystyce Zagloby, glownego sprawcy

powiesciowego komizmu, ktory to to komizm spelnia w szczegolnosci funkcje rozbrojenia patosu a, takze grozy, otoz posrednio sluzy „krzepieniu

serc―.. W tym utworze poeta ukazal obraz slusznej i sprawiedliwej walki obronnej prowadzonej sposrod obcym najezdzca przez pelny narod lokalny

oraz metryka grozy lokalizacji miasta naszego kraju w trakcie najazdu. Ukazanie wojny wraz ze Szwedami jak ogolnonarodowego powstania przeciwko

zaborcy stanowi najwieksza wartosc

98. Wyszukaj utwory polskiego romantyzmu odnoszace sie do weryfikacje powstania listopadowego.

1. dwa. 3J. SLOWACKI „ KORDIAN―

Dramat „Kordian― stara sie dociec przyczyn upadku powstania Podkreslajac wielkosc a, takze szlachetnosc dzialan powstanczego pokolenia

Slowacki ukazywal jednoczesnie swoim moralna a, takze polityczna niedojrzalosc, nieumiejetnosc wykonania nowej etyki walki na temat wolne panstwo

bez krola, brak odwagi, by siegnac po wladze polityczna. Poprzez biografie Kordiana ukazywal tragizm tego pokolenia.. Przy-czy¬na upadku powstania

byla nieudolnosc wodzow wobec caratu, strach przed rewolucja, ktory to ujawnil sie w wypo¬wie¬dzi pre¬zesa w calej scenie spisku. Samotna wojna

szlachetnych patriotow, ktorzy sadza, ze poswiecaja sie w celu na¬rodu, nie powinna przyniesc zwyciestwa. Bezsens tego rodzaju pogladu uswiadamia

Kordianowi lekarz, pod kto¬rego postacia skrywa sie szatan. Naczelna przyczyna byla samotnosc powstancow, ktorzy wierzyli tylko we wlasne sily i

izolowali sie od mas. Slowacki podjal polemike z pogladami romantykow, ze poeta mo¬ze byc przy¬wod¬ca narodu w calej walce. Ukazujac szeroko

przyczyny kleski patrzyl z bardzo duzym niepokojem dzieki perspektywe odzyskania niepodleglosci. Przerazala go popowstaniowa beznadziejnosc oraz

brak wiary narodu we wlasne mozliwosci. W Kordianie przeciwstawil sie Mickiewiczowskiej optymistycznej interpretacji kleski w kategoriach wznioslego

nieszczescia i mesjanistycznego powolania narodu. Dramat pomimo ze nie od¬¬wo¬ly¬wal sie klarownie do powstania, zawiera wiele aluzji a,

takze mozna miec sie na bacznosci go zbytnio utwor na temat powstaniu.

J. Slowacki „ Grob Agamemnona―

W utworze poeta porownuje powstanie listopadowe do batalii pod Cheronea, w ktorej Grecy poniesli kleske w walce z Macedonczykami i utracili

niepodleglosc. Slowacki pokazuje wizje mknacego poprzez Grecje konia i przecietny Polak nie wystepuje prawa zachowac sie przy Termopilami,

porzadnych Grecy walczyli z Persami. Bitwa nasza to znak najwiekszego mestwa i poswiecenia dla ratowania ojczyzny. Na nieszczescie Polakom tego

brak. Poeta nakreslil wizje nowej, wolnej Polski a mianowicie narodu zjednoczonego i spojnego wewnetrznie. Nie szczedzac wyrazen oskarzajacych

rodakow wyznaje: „Mowie - bom smutny a mianowicie i osobiscie pelen winy―. Slowacki przyznaje sie, ze nie wyzebral udzialu w calej powstaniu,

otoz identyfikuje sie z ludem - oskarzajac siebie ma prawo oskarzac siebie ma prawo oskarzac caly narod.

1. 3A. MICKIEWICZ III CZESC,, DZIADOW―

Przyczynami napisania utworu dawny miedzy innymi: upadek powstania listopadowego i nieobecnosc w nim poety, proba zajecia stanowiska wzgledem

powstania a, takze poczucie odpowiedzialnosci za losy ojczyzny. Portretu walk nie zaakceptowac odnotowano, autor pokazuje naszej firmie tylko represje

popowstancze ( wydarzenia sposrod 1823 roku kalendarzowego, zwiazane sposrod procesem filomatow i filaretow w Wilnie ). O przebiegu walk mozemy

dowiedziec sie z polaczeniu naocznych swiadkow – harmonijne z prawdziwoscia historyczna. Wspolwystepuja takze mnogie postacie historyczne, w

tym takze Nowosilcow. Mozemy dodatkowo odnalezc fotografie spoleczenstw naszego i rosyjskiego. A. Mickiewicz stworzyl dramat o cierpieniach, walce

a, takze tragedii narodu przesladowanego za to, ze zadal wolnej ojczyzny.

99. Sformuluj kodeks etyczny romantykow na bazie o II i IV czesc,, Dziadow―.

II czesci,, Dziadow―

Wlaczony jest klopot winy a, takze kary rozpatrywany z punktu widzenia poczucia sprawiedliwosci ludu; pojawiajace sie duchy przekazuja o mekach, jakie

wytrzymuja w zaleznosci od win, popelnionych zbytnio zycia, a Guslarz wypowiada przestrogi moralne i chor je mowi. A. Mickiewicz pokazuje w calej

utworze ludowe prawdy moralne i podporzadkowanie sie ich rygorom:

-Wedlug przestrogi wypowiedzianej przez dzieci, aby osiagnac pelnie czlowieczenstwa i wkrecic sie do nieba, trzeba doswiadczyc w zyciu doczesnym

cierpien a, takze goryczy. Blogie zycie na ziemi wsrod nadmiaru, zabaw a, takze pieszczot nie zaakceptowac uprawnia w celu uzyskania powodzenia

wiecznego.

-W mysl przestrogi wypowiedzianej poprzez lud poprzez ukazaniu sie widma pana, nie wolno krzywdzic kluczowego czlowieka a, takze patrzec obojetnie

na czyjes cierpienie. Gwoli widma pana nie ma w tej chwili zadnego ratunku, bo zbytnio zycia nie zaakceptowac postepowal jak czlowiek.

-Przestroga dziewczyny poucza, ze przenigdy nie wolno uciekac w celu ludzkiej, ziemskiej milosci. Wypada rozumiec odczucia innych, nie zaakceptowac

kpic sposrod nich a, takze samemu potrafic kochac.

IV czesci,, Dziadow―

Przyczyna powstania II a, takze IV czesci,, Dziadow― byla miedzy innymi nieszczesliwa milosc poety do Maryli Wereszczakowny. Wyrazem jego

nieszczescia z powodu okazuje sie byc postac Gustawa, Ktory ma romantyczny stanowisko na istote milosci. Dusze kochankow, wedle niego, sa

przeznaczone nowego przez Boga i polaczone na lata. Zakochanych na ziemi nie potrafili byc razem z powodu rozniacych ich stanow spolecznych,

rozbieznosci majatkowych a, takze nieprzychylnosci spoleczenstwa. Gustaw buntuje sie przeciwko obyczajom, przesadom i konwencjom krepujacym

odczucia i odbierajacym ludziom prawo do osobistego szczescia oraz szydzi sposrod tych jacy w dostaniu bogactwa upatruja szczescie. Wedle nauki

moralnej wypowiedzianej poprzez Gustawa nielatwo jest czlowiekowi osiagnac zbawienie wowczas, gdy za egzystencji zazna on szczescia ziemskiego,

bo ten fakt podobnie opoznia a, takze utrudnia droge do szczesliwosci wiecznej.

100. Omow P. Tadeusza Zas. Mickiewicza jak romantyczna epopeje narodowa.

Dzielo sztuki A. Mickiewicza mozna okreslac epopeja, spelnia bowiem fundamentalne wymagania rodzaju.

Epos:

-zaczyna sie inwokacja (rozwinieta apostrofa) proszac w calej niej na temat natchnienie, pomocna dlon w robieniu dziela

-sklada sie sposrod ksiag (dwanascie ksiag)

-napisany stylem podnioslym

-pisany heksametrem - w naszym kraju to trzynascie - zgloskowiec, sylabowiec, wraz ze sredniowka poprzez siodmej sylabie

-narrator okazuje sie byc wszechobecny, wszechwiedzacy i obiektywny

-pojawiaja sie liczne opisy, zarowno statyczne, jak i efektywne

-posiada recenzje homeryckie

-posiada rekordacja (opoznienie) - celowe odsuwanie a, takze opoznienie dzialaniu - poglebianie ciekawosci czytelnika (np. opisy przyrody, nieba,

obyczajow, kostiumow, opowiesci Wojskiego)

-bohater okazuje sie byc zbiorowy a mianowicie szlachta

-ukazuje losy wybranej grupy chwatow ( sa nimi zwykli, przecietni osobistosci, przedstawiciele przewaznie sredniej szlachty, choc objawia sie tez

arystokracja oraz drobna szlachta zasciankowa)

-ukazuje obraz egzystencji narodu albo klasy spolecznej w istotnym i przelomowym momencie historycznym (kampania napoleonska – marsz

Napoleona dzieki Moskwe).

Brak jest swiata antycznych bogow ( zanika dwuplanowosc dzialaniu - swiata bogow a, takze ludzi ). Zamiast tego jest burza, ktora zastepuje moce

olimpijskie