Barbara Bokus

1

2

Terapia behawioralna

– założenia i zasady

(wykład 4a)

1

/ Podobnie jak inne istoty, ludzie rodzą się

ze

zdolnością uczenia się,

które u wszystkich gatunków rządzi się

podobnymi zasadami.

2.

Ludzie uczą się przystosowawczych

zachowań
poprzez wzmacnianie i naśladownictwo.

3.

Natura psychopatologii

:

Zaburzenia zachowania są także efektem

uczenia się.
Problemem jest symptom.
Ukryta, leżąca u jego podstaw, choroba nie

istnieje.

• 4.

Cel terapii

: Wyeliminowanie symptomu i zastąpienie go

zachowaniami przystosowawczymi.

• 5.

Dziedzina psychiki, na którą kładzie się nacisk

:

zachowanie (i dające się zaobserwować przejawy uczuć).

• 6.

Perspektywa czasowa

:

Brak zainteresowania wczesnym okresem życia jednostki
i etiologią zaburzeń.
Analizuje się i koryguje aktualne zachowanie.

• 7.

Rola terapeuty:

Terapeuta funkcjonuje jak trener, pomagając

pacjentom oduczyć się starych zachowań i (lub) nauczyć się
nowych. Ważne jest zachowanie kontroli nad wzmocnieniem.
Relacja interpersonalna (terapeuta - pacjent) ma drugorzędne

znaczenie.

4

Warunkowanie reaktywne (klasyczne) (Pawłow,
1849-1936

)

- uczenie się przewidywalnych sygnałów

Warunkowanie instrumentalne (Thorndike

)

Organizm uczy się nowej reakcji, która jest
środkiem (instrumentem) prowadzącym do
określonej nagrody (stanowiącej bodziec
wzmacniający).

Prawo efektu wg Thorndike’a:

„Każdy akt, który w danej sytuacji wywołuje zadowolenie,
zostaje skojarzony z tą sytuacją tak, że kiedy sytuacja
powtarza się,
jest bardziej prawdopodobne (niż kiedykolwiek przedtem),
iż dany akt zostaje powtórzony.

I na odwrót, każdy akt, który w danej sytuacji wywołuje
przykrość, zostaje oddzielony od tej sytuacji, tzn., gdy
powtórzy się ona,
ponowne wystąpienie tego aktu jest mniej
prawdopodobne
niż przedtem” (1905, s.202.)

• Warunkowanie sprawcze (Skinner

)

• Tempo, w jakim występuje dana reakcja, gdy możliwość

jej wykonywania nie jest ograniczona, a konsekwencje

ani pozytywne, ani negatywne, nazywa się poziomem

sprawczym.

• Organizm nie uczy się nowej reakcji, tylko uczy się

zmieniać tempo znanych reakcji pod wpływem różnych

rodzajów wzmocnienia.

• W obecności bodźca dyskryminacyjnego po reakcji

sprawczej następuje bodziec wzmacniający.

6

TERAPIA BEHAWIORALNA (Meyer,

Chesser)

Wykorzystanie paradygmatów uczenia się
w terapii behawioralnej (modyfikacji zachowania)

I.

Warunkowanie reakcji przeciwstawnych

Cel: Wytworzenie akceptowalnych i przystosowawczych

reakcji
na bodźce, które uprzednio wywoływały symptomy
choroby.

Mechanizm: wytworzenie i wzmocnienie nowej reakcji

przeciwstawnej do istniejącej prowadzi do eliminacji
reakcji dotychczasowej.

1. Bezpośrednie przeuczenie w realnej sytuacji

życiowej

(np. Mary Cover Jones – kontynuatorka

demonstracji przeprowadzonej przez Watsona
(Albert, Peter)

2. Systematyczne odczulanie w wyobraźni (Joseph

Wolpe)

Ad.3.Jeżeli zakończenie działania szkodliwego bodźca
następuje po innym bodźcu, to wystąpienie tego drugiego

spowoduje złagodzenie lęku.

Ad.5. Tzw. warunkowanie „pozytywne”, odwołujące się do

paradygmatu warunkowania klasycznego (Mowrer &
Mowrer)

7

3. Technika łagodzenia lęku
Jeżeli zakończenie działania szkodliwego bodźca
następuje po innym bodźcu, to wystąpienie tego drugiego
spowoduje złagodzenie lęku.

4. Naśladownictwo

5. Tzw. warunkowanie „pozytywne”, odwołujące się
do paradygmatu warunkowania klasycznego (Mowrer &
Mowrer)

6. Terapia awersyjna

II. Powtarzanie niepożądanych reakcji bez
wzmocnienia

III. Terapia zanurzająca (implozywna)

IV. Terapia oparta na warunkowaniu sprawczym.

8

• Pięć rodzajów zależności

w warunkowaniu sprawczym:

• 1. Warunkowanie przy użyciu nagród zwiększa częstość

reakcji sprawczych

• 2. Warunkowanie ucieczki zwiększa częstość reakcji sprawczych

• 3. Warunkowanie unikania zwiększa częstość reakcji sprawczych

• 4. Kara zmniejsza częstość reakcji sprawczych

• 5, Wygaszanie zmniejsza częstość reakcji sprawczych